| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
៣. សីហសុត្តវណ្ណនា
3. Sīhasuttavaṇṇanā
៣៣. តតិយេ សីហោតិ បរិស្សយសហនតោ បដិបក្ខហននតោ ច ‘‘សីហោ’’តិ លទ្ធនាមោ មិគាធិបតិ។ ចត្តារោតិ សមានេបិ សីហជាតិភាវេ វណ្ណវិសេសាទិសិទ្ធេន វិសេសេន ចត្តារោ សីហា។ តេ ឥទានិ នាមតោ វណ្ណតោ អាហារតោ ទស្សេត្វា ឥធាធិប្បេតសីហំ នានប្បការតោ វិភាវេតុំ ‘‘តិណសីហោ’’តិអាទិ អារទ្ធំ។ តិណភក្ខោ សីហោ តិណសីហោ បុរិមបទេ ឧត្តរបទលោបេន យថា ‘‘សាកបត្ថិវោ’’តិ (បាណិនិ ២.១.៦០)។ កាឡវណ្ណតាយ កាឡសីហោ។ តថា បណ្ឌុសីហោ។ តេនាហ ‘‘កាឡគាវិសទិសោ, បណ្ឌុបលាសវណ្ណគាវិសទិសោ’’តិ ច។ រត្តកម្ពលស្ស វិយ កេសរោ កេសរកលោមោ ឯតស្ស អត្ថីតិ កេសរី។ លាខាបរិកម្មកតេហិ វិយ បាទបរិយន្តេហីតិ ច យោជនា។
33. Tatiye sīhoti parissayasahanato paṭipakkhahananato ca ‘‘sīho’’ti laddhanāmo migādhipati. Cattāroti samānepi sīhajātibhāve vaṇṇavisesādisiddhena visesena cattāro sīhā. Te idāni nāmato vaṇṇato āhārato dassetvā idhādhippetasīhaṃ nānappakārato vibhāvetuṃ ‘‘tiṇasīho’’tiādi āraddhaṃ. Tiṇabhakkho sīho tiṇasīho purimapade uttarapadalopena yathā ‘‘sākapatthivo’’ti (pāṇini 2.1.60). Kāḷavaṇṇatāya kāḷasīho. Tathā paṇḍusīho. Tenāha ‘‘kāḷagāvisadiso, paṇḍupalāsavaṇṇagāvisadiso’’ti ca. Rattakambalassa viya kesaro kesarakalomo etassa atthīti kesarī. Lākhāparikammakatehi viya pādapariyantehīti ca yojanā.
កម្មានុភាវសិទ្ធអធិបច្ចមហេសក្ខតាហិ សព្ពមិគគណស្ស រាជា។ សុវណ្ណគុហតោ វាតិអាទិ ‘‘សីហស្ស វិហារោ កិរិយា ឯវំ ហោតី’’តិ កត្វា វុត្តំ។
Kammānubhāvasiddhaadhipaccamahesakkhatāhi sabbamigagaṇassa rājā. Suvaṇṇaguhato vātiādi ‘‘sīhassa vihāro kiriyā evaṃ hotī’’ti katvā vuttaṃ.
សមំ បតិដ្ឋាបេត្វាតិ សព្ពភាគេហិ សមមេវ ភូមិយំ បតិដ្ឋាបេត្វា។ អាកឌ្ឍិត្វាតិ បុរតោ អាកឌ្ឍិត្វា។ អភិហរិត្វាតិ អភិមុខំ ហរិត្វា។ សង្ឃាតន្តិ វិនាសំ។ វីសតិយដ្ឋិកំ ឋានំ ឧសភំ។
Samaṃ patiṭṭhāpetvāti sabbabhāgehi samameva bhūmiyaṃ patiṭṭhāpetvā. Ākaḍḍhitvāti purato ākaḍḍhitvā. Abhiharitvāti abhimukhaṃ haritvā. Saṅghātanti vināsaṃ. Vīsatiyaṭṭhikaṃ ṭhānaṃ usabhaṃ.
សមសីហោតិ សមជាតិកោ សមប្បភាវោ ច សីហោ។ សមានោស្មីតិ ទេសនាមត្តំ, សមប្បភាវតាយ ឯវ ន ភាយតិ។ សក្កាយទិដ្ឋិពលវតាយាតិ ‘‘កេ អញ្ញេ អម្ហេហិ ឧត្តរិតរា, អថ ខោ មយមេវ មហាពលា’’តិ ឯវំ ពលាតិមាននិមិត្តាយ អហំការហេតុភូតាយ សក្កាយទិដ្ឋិយា ពលវភាវេន។ សក្កាយទិដ្ឋិយា បហីនត្តាតិ និរហំការត្តា អត្តសិនេហស្ស សុដ្ឋុ សមុគ្ឃាតត្តា ន ភាយតិ។
Samasīhoti samajātiko samappabhāvo ca sīho. Samānosmīti desanāmattaṃ, samappabhāvatāya eva na bhāyati. Sakkāyadiṭṭhibalavatāyāti ‘‘ke aññe amhehi uttaritarā, atha kho mayameva mahābalā’’ti evaṃ balātimānanimittāya ahaṃkārahetubhūtāya sakkāyadiṭṭhiyā balavabhāvena. Sakkāyadiṭṭhiyā pahīnattāti nirahaṃkārattā attasinehassa suṭṭhu samugghātattā na bhāyati.
តថា តថាតិ សីហសទិសតាទិនា តេន តេន បការេន អត្តានំ កថេសីតិ វត្វា តមត្ថំ វិវរិត្វា ទស្សេតុំ ‘‘សីហោតិ ខោ’’តិអាទិ វុត្តំ។
Tathātathāti sīhasadisatādinā tena tena pakārena attānaṃ kathesīti vatvā tamatthaṃ vivaritvā dassetuṃ ‘‘sīhoti kho’’tiādi vuttaṃ.
កតមហាភិនីហារស្ស លោកនាថស្ស ពោធិយា និយតភាវប្បត្តិយា ឯកន្តភាវី ពុទ្ធភាវោតិ កត្វា ‘‘តីសុ បាសាទេសុ និវាសកាលោ , មគធរញ្ញោ បដិញ្ញាទានកាលោ, បាយាសស្ស បរិភុត្តកាលោ’’តិអាទិនា អភិសម្ពោធិតោ បុរិមាវត្ថាបិ សីហសទិសា កត្វា ទស្សិតា។ ភាវិនិ ភូតូបចារោបិ ហិ លោកវោហារោ។ វិជ្ជាភាវសាមញ្ញតោ ទ្វិវិជ្ជំ ឥតរវិជ្ជម្បិ ឯកជ្ឈំ គហេត្វា បដិច្ចសមុប្បាទសម្មសនតោ តំ បុរេតរសិទ្ធំ វិយ កត្វា អាហ ‘‘តិស្សោ វិជ្ជា សោធេត្វា’’តិ។ អនុលោមបដិលោមតោ បវត្តញាណស្ស វសេន ‘‘យមកញាណមន្ថនេនា’’តិ វុត្តំ។
Katamahābhinīhārassa lokanāthassa bodhiyā niyatabhāvappattiyā ekantabhāvī buddhabhāvoti katvā ‘‘tīsu pāsādesu nivāsakālo , magadharañño paṭiññādānakālo, pāyāsassa paribhuttakālo’’tiādinā abhisambodhito purimāvatthāpi sīhasadisā katvā dassitā. Bhāvini bhūtūpacāropi hi lokavohāro. Vijjābhāvasāmaññato dvivijjaṃ itaravijjampi ekajjhaṃ gahetvā paṭiccasamuppādasammasanato taṃ puretarasiddhaṃ viya katvā āha ‘‘tisso vijjā sodhetvā’’ti. Anulomapaṭilomato pavattañāṇassa vasena ‘‘yamakañāṇamanthanenā’’ti vuttaṃ.
តត្ថ វិហរន្តស្សាតិ អជបាលនិគ្រោធមូលេ វិហរន្តស្ស។ ឯកាទសមេ ទិវសេតិ សត្តសត្តាហតោ បរំ ឯកាទសមេ ទិវសេ។ អចលបល្លង្កេតិ ឥសិបតនេ ធម្មចក្កប្បវត្តនត្ថំ និសិន្នបល្លង្កេ។ តម្បិ ហិ កេនចិ អប្បដិវត្តិយំ ធម្មចក្កប្បវត្តនត្ថំ និសជ្ជាតិ កត្វា វជិរាសនំ វិយ អចលបល្លង្កំ វុច្ចតិ។ ឥមស្មិញ្ច បន បទេតិ ‘‘ទ្វេមេ, ភិក្ខវេ, អន្តា’’តិអាទិនយប្បវត្តេ ច ឥមស្មិំ សទ្ធម្មកោដ្ឋាសេ។ ធម្មឃោសោ…បេ.… ទសសហស្សិលោកធាតុំ បដិច្ឆាទេសិ ‘‘សព្ពត្ថ ឋិតា សុណន្តូ’’តិ អធិដ្ឋានេន។ សោឡសហាការេហីតិ ទុក្ខបរិញ្ញា, សមុទយប្បហានំ, និរោធសច្ឆិកិរិយា, មគ្គភាវនាតិ ឯកេកស្មិំ មគ្គេ ចត្តារិ ចត្តារិ កត្វា សោឡសហិ អាការេហិ។
Tattha viharantassāti ajapālanigrodhamūle viharantassa. Ekādasame divaseti sattasattāhato paraṃ ekādasame divase. Acalapallaṅketi isipatane dhammacakkappavattanatthaṃ nisinnapallaṅke. Tampi hi kenaci appaṭivattiyaṃ dhammacakkappavattanatthaṃ nisajjāti katvā vajirāsanaṃ viya acalapallaṅkaṃ vuccati. Imasmiñca pana padeti ‘‘dveme, bhikkhave, antā’’tiādinayappavatte ca imasmiṃ saddhammakoṭṭhāse. Dhammaghoso…pe… dasasahassilokadhātuṃ paṭicchādesi ‘‘sabbattha ṭhitā suṇantū’’ti adhiṭṭhānena. Soḷasahākārehīti dukkhapariññā, samudayappahānaṃ, nirodhasacchikiriyā, maggabhāvanāti ekekasmiṃ magge cattāri cattāri katvā soḷasahi ākārehi.
បឋមេន នយេន អភិសម្ពោធិតោ បុរិមតរាវត្ថាបិ អវស្សំភាវិតាយ គហេត្វា សីហសទិសតំ ទស្សេត្វា ឥទានិ អភិសម្ពុទ្ធាវត្ថាសុ ឯវ សីហសទិសតំ ទស្សេតុំ ‘‘អបរោ នយោ’’តិអាទិ អារទ្ធំ។ អដ្ឋហិ ការណេហីតិ ‘‘តថា អាគតោតិ តថាគតោ, តថា គតោតិ តថាគតោ, តថលក្ខណំ អាគតោតិ តថាគតោ, តថធម្មេ យាថាវតោ អភិសម្ពុទ្ធោតិ តថាគតោ, តថទស្សិតាយ តថាគតោ, តថវាទិតាយ តថាគតោ, តថាការិតាយ តថាគតោ, អភិភវនដ្ឋេន តថាគតោ’’តិ (ទី. និ. អដ្ឋ. ១.៧; ម. និ. អដ្ឋ. ១.១២; សំ. និ. អដ្ឋ. ២.៣.៧៨; អ. និ. អដ្ឋ. ១.១.១៧០; ឧទា. អដ្ឋ. ១៨; ឥតិវុ. អដ្ឋ. ៣៨; ថេរគា. អដ្ឋ. ១.៣; ពុ. វំ. អដ្ឋ. ១.២ និទានកថា; មហានិ. អដ្ឋ. ១៤; បដិ. ម. ១.៣៧) ឯវំ វុត្តេហិ អដ្ឋហិ តថាគតសាធកេហិ ការណេហិ។ យទិបិ ភគវា ពោធិបល្លង្កេ និសិន្នមត្តេវ អភិសម្ពុទ្ធោ ន ជាតោ, តថាបិ តាយ និសជ្ជាយ និសិន្នោវ បនុជ្ជ សព្ពំ បរិស្សយំ អភិសម្ពុទ្ធោ ជាតោ។ តថា ហិ តំ ‘‘អបរាជិតបល្លង្ក’’ន្តិ វុច្ចតិ, តស្មា ‘‘យាវ ពោធិបល្លង្កា វា’’តិ វត្វា តេន អបរិតុស្សន្តោ ‘‘យាវ អរហត្តមគ្គញាណា វា’’តិ អាហ។
Paṭhamena nayena abhisambodhito purimatarāvatthāpi avassaṃbhāvitāya gahetvā sīhasadisataṃ dassetvā idāni abhisambuddhāvatthāsu eva sīhasadisataṃ dassetuṃ ‘‘aparo nayo’’tiādi āraddhaṃ. Aṭṭhahi kāraṇehīti ‘‘tathā āgatoti tathāgato, tathā gatoti tathāgato, tathalakkhaṇaṃ āgatoti tathāgato, tathadhamme yāthāvato abhisambuddhoti tathāgato, tathadassitāya tathāgato, tathavāditāya tathāgato, tathākāritāya tathāgato, abhibhavanaṭṭhena tathāgato’’ti (dī. ni. aṭṭha. 1.7; ma. ni. aṭṭha. 1.12; saṃ. ni. aṭṭha. 2.3.78; a. ni. aṭṭha. 1.1.170; udā. aṭṭha. 18; itivu. aṭṭha. 38; theragā. aṭṭha. 1.3; bu. vaṃ. aṭṭha. 1.2 nidānakathā; mahāni. aṭṭha. 14; paṭi. ma. 1.37) evaṃ vuttehi aṭṭhahi tathāgatasādhakehi kāraṇehi. Yadipi bhagavā bodhipallaṅke nisinnamatteva abhisambuddho na jāto, tathāpi tāya nisajjāya nisinnova panujja sabbaṃ parissayaṃ abhisambuddho jāto. Tathā hi taṃ ‘‘aparājitapallaṅka’’nti vuccati, tasmā ‘‘yāva bodhipallaṅkā vā’’ti vatvā tena aparitussanto ‘‘yāva arahattamaggañāṇā vā’’ti āha.
ឥតិ សក្កាយោតិ ឯត្ថ ឥតិសទ្ទោ និទស្សនត្ថោ។ តេន សក្កាយោ សរូបតោ បរិមាណតោ បរិច្ឆេទតោ ច ទស្សិតោតិ អាហ ‘‘អយំ សក្កាយោ’’តិអាទិ។ ‘‘អយំ សក្កាយោ’’តិ ឥមិនា បញ្ចុបាទានក្ខន្ធា សរូបតោ ទស្សិតា។ ‘‘ឯត្តកោ សក្កាយោ’’តិ ឥមិនា តេ បរិមាណតោ ទស្សិតា។ តស្ស ច បរិមាណស្ស ឯកន្តិកភាវំ ទស្សេន្តេន ‘‘ន ឥតោ ភិយ្យោ សក្កាយោ អត្ថី’’តិ វុត្តំ។ សភាវតោតិ សលក្ខណតោ។ សរសតោតិ សកិច្ចតោ។ បរិយន្តតោតិ បរិមាណបរិយន្តតោ។ បរិច្ឆេទតោតិ យត្តកេ ឋានេ តស្ស បវត្តិតស្ស បរិច្ឆិន្ទនតោ។ បរិវដុមតោតិ បរិយោសានប្បវត្តិតោ។ សព្ពេបិ បញ្ចុបាទានក្ខន្ធា ទស្សិតា ហោន្តិ យថាវុត្តេន វិភាគេន។ អយំ សក្កាយស្ស សមុទយោ នាមាតិ អយំ អាហារាទិសក្កាយស្ស សមុទយោ នាម។ តេនាហ ‘‘ឯត្តាវតា’’តិអាទិ។ អត្ថង្គមោតិ និរោធោ។ ‘‘អាហារសមុទយា អាហារនិរោធា’’តិ ច អសាធារណមេវ តំ គហេត្វា សេសេសុ អាទិ-សទ្ទេន សង្គណ្ហាតិ។
Itisakkāyoti ettha itisaddo nidassanattho. Tena sakkāyo sarūpato parimāṇato paricchedato ca dassitoti āha ‘‘ayaṃ sakkāyo’’tiādi. ‘‘Ayaṃ sakkāyo’’ti iminā pañcupādānakkhandhā sarūpato dassitā. ‘‘Ettako sakkāyo’’ti iminā te parimāṇato dassitā. Tassa ca parimāṇassa ekantikabhāvaṃ dassentena ‘‘na ito bhiyyo sakkāyo atthī’’ti vuttaṃ. Sabhāvatoti salakkhaṇato. Sarasatoti sakiccato. Pariyantatoti parimāṇapariyantato. Paricchedatoti yattake ṭhāne tassa pavattitassa paricchindanato. Parivaṭumatoti pariyosānappavattito. Sabbepi pañcupādānakkhandhā dassitā honti yathāvuttena vibhāgena. Ayaṃ sakkāyassa samudayo nāmāti ayaṃ āhārādisakkāyassa samudayo nāma. Tenāha ‘‘ettāvatā’’tiādi. Atthaṅgamoti nirodho. ‘‘Āhārasamudayā āhāranirodhā’’ti ca asādhāraṇameva taṃ gahetvā sesesu ādi-saddena saṅgaṇhāti.
បណ្ណាសលក្ខណបដិមណ្ឌិតន្តិ បណ្ណាសឧទយវយលក្ខណវិភូសិតំ សមុទយត្ថង្គមគ្គហណតោ។ ខីណាសវត្តាតិ អនវសេសំ សាវសេសញ្ច អាសវានំ បរិក្ខីណត្តា។ អនាគាមីនម្បិ ហិ ភយំ ចិត្តុត្រាសញ្ច ន ហោតីតិ។ ញាណសំវេគោ ភយតុបដ្ឋានបញ្ញា។ ឥតរាសំ បន ទេវតានន្តិ អខីណាសវទេវេ សន្ធាយ វទតិ។ ភោតិ ធម្មាលបនមត្តន្តិ សភាវកថនមត្តំ។
Paṇṇāsalakkhaṇapaṭimaṇḍitanti paṇṇāsaudayavayalakkhaṇavibhūsitaṃ samudayatthaṅgamaggahaṇato. Khīṇāsavattāti anavasesaṃ sāvasesañca āsavānaṃ parikkhīṇattā. Anāgāmīnampi hi bhayaṃ cittutrāsañca na hotīti. Ñāṇasaṃvego bhayatupaṭṭhānapaññā. Itarāsaṃ pana devatānanti akhīṇāsavadeve sandhāya vadati. Bhoti dhammālapanamattanti sabhāvakathanamattaṃ.
ចក្កន្តិ សត្ថុ អាណាចក្កំ។ តំ បន ធម្មតោ អាគតន្តិ ធម្មចក្កំ។ តត្ថ អរិយសាវកានំ បដិវេធធម្មតោ អាគតន្តិ ធម្មចក្កំ។ ឥតរេសំ ទេសនាធម្មតោ អាគតន្តិ ធម្មចក្កំ។ ទុវិធេបិ ញាណំ បធានន្តិ ញាណសីសេន វុត្តំ ‘‘បដិវេធញាណម្បិ ទេសនាញាណម្បី’’តិ។ ឥទានិ តំ ញាណំ សរូបតោ ទស្សេតុំ ‘‘បដិវេធញាណំ នាមា’’តិអាទិ វុត្តំ។ យស្មា តស្ស ញាណស្ស បដិវិទ្ធត្តា ភគវា តានិ សដ្ឋិ នយសហស្សានិ វេនេយ្យានំ ទស្សេតុំ សមត្ថោ អហោសិ, តស្មា តានិ សដ្ឋិ នយសហស្សានិ តេន ញាណេន សទ្ធិំយេវ សិទ្ធានីតិ កត្វា ទស្សេន្តោ ‘‘សដ្ឋិយា ច នយសហស្សេហិ បដិវិជ្ឈី’’តិ អាហ។ តិបរិវដ្ដន្តិ ‘‘ឥទំ ទុក្ខ’’ន្តិ ច ‘‘បរិញ្ញេយ្យ’’ន្តិ ច ‘‘បរិញ្ញាត’’ន្តិ ច ឯវំ តិបរិវដ្ដំ, តំយេវ ទ្វាទសាការំ។ តន្តិ ទេសនាញាណំ។ ឯស ភគវា។ អប្បដិបុគ្គលោតិ បដិនិធិភូតបុគ្គលរហិតោ។ ឯកសទិសស្សាតិ និព្ពិការស្ស។
Cakkanti satthu āṇācakkaṃ. Taṃ pana dhammato āgatanti dhammacakkaṃ. Tattha ariyasāvakānaṃ paṭivedhadhammato āgatanti dhammacakkaṃ. Itaresaṃ desanādhammato āgatanti dhammacakkaṃ. Duvidhepi ñāṇaṃ padhānanti ñāṇasīsena vuttaṃ ‘‘paṭivedhañāṇampi desanāñāṇampī’’ti. Idāni taṃ ñāṇaṃ sarūpato dassetuṃ ‘‘paṭivedhañāṇaṃ nāmā’’tiādi vuttaṃ. Yasmā tassa ñāṇassa paṭividdhattā bhagavā tāni saṭṭhi nayasahassāni veneyyānaṃ dassetuṃ samattho ahosi, tasmā tāni saṭṭhi nayasahassāni tena ñāṇena saddhiṃyeva siddhānīti katvā dassento ‘‘saṭṭhiyā ca nayasahassehi paṭivijjhī’’ti āha. Tiparivaṭṭanti ‘‘idaṃ dukkha’’nti ca ‘‘pariññeyya’’nti ca ‘‘pariññāta’’nti ca evaṃ tiparivaṭṭaṃ, taṃyeva dvādasākāraṃ. Tanti desanāñāṇaṃ. Esa bhagavā. Appaṭipuggaloti paṭinidhibhūtapuggalarahito. Ekasadisassāti nibbikārassa.
សីហសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Sīhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៣. សីហសុត្តំ • 3. Sīhasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ៣. សីហសុត្តវណ្ណនា • 3. Sīhasuttavaṇṇanā
