| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
២. សីហសុត្តវណ្ណនា
2. Sīhasuttavaṇṇanā
១២. ទុតិយេ សន្ថាគារំ (ម. និ. អដ្ឋ. ១.២២; សំ. និ. អដ្ឋ. ៣.៤.២៤៣) នាម ឯកា មហាសាលាវ។ ឧយ្យោគកាលាទីសុ ហិ រាជានោ តត្ថ ឋត្វា ‘‘ឯត្តកា បុរតោ គច្ឆន្តុ, ឯត្តកា បច្ឆា’’តិអាទិនា តត្ថ និសីទិត្វា សន្ថំ ករោន្តិ, មរិយាទំ ពន្ធន្តិ, តស្មា តំ ឋានំ ‘‘សន្ថាគារ’’ន្តិ វុច្ចតិ។ ឧយ្យោគដ្ឋានតោ ច អាគន្ត្វា យាវ គេហេ គោមយបរិភណ្ឌាទិវសេន បដិជគ្គនំ ករោន្តិ, តាវ ឯកំ ទ្វេ ទិវសេ តេ រាជានោ តត្ថ សន្ថម្ភន្តីតិបិ សន្ថាគារំ។ តេសំ រាជូនំ សហ អត្ថានុសាសនំ អគារន្តិបិ សន្ថាគារំ។ គណរាជានោ ហិ តេ, តស្មា ឧប្បន្នំ កិច្ចំ ឯកស្ស វសេន ន សិជ្ឈតិ, សព្ពេសំ ឆន្ទោ លទ្ធុំ វដ្ដតិ, តស្មា សព្ពេ តត្ថ សន្និបតិត្វា អនុសាសន្តិ។ តេន វុត្តំ ‘‘សហ អត្ថានុសាសនំ អគារ’’ន្តិ។ យស្មា វា តត្ថ សន្និបតិត្វា ‘‘ឥមស្មិំ កាលេ កសិតុំ វដ្ដតិ, ឥមស្មិំ កាលេ វបិតុ’’ន្តិអាទិនា នយេន ឃរាវាសកិច្ចានិ សម្មន្តយន្តិ, តស្មា ឆិទ្ទាវឆិទ្ទំ ឃរាវាសំ សន្ថរន្តីតិបិ សន្ថាគារំ។
12. Dutiye santhāgāraṃ (ma. ni. aṭṭha. 1.22; saṃ. ni. aṭṭha. 3.4.243) nāma ekā mahāsālāva. Uyyogakālādīsu hi rājāno tattha ṭhatvā ‘‘ettakā purato gacchantu, ettakā pacchā’’tiādinā tattha nisīditvā santhaṃ karonti, mariyādaṃ bandhanti, tasmā taṃ ṭhānaṃ ‘‘santhāgāra’’nti vuccati. Uyyogaṭṭhānato ca āgantvā yāva gehe gomayaparibhaṇḍādivasena paṭijagganaṃ karonti, tāva ekaṃ dve divase te rājāno tattha santhambhantītipi santhāgāraṃ. Tesaṃ rājūnaṃ saha atthānusāsanaṃ agārantipi santhāgāraṃ. Gaṇarājāno hi te, tasmā uppannaṃ kiccaṃ ekassa vasena na sijjhati, sabbesaṃ chando laddhuṃ vaṭṭati, tasmā sabbe tattha sannipatitvā anusāsanti. Tena vuttaṃ ‘‘saha atthānusāsanaṃ agāra’’nti. Yasmā vā tattha sannipatitvā ‘‘imasmiṃ kāle kasituṃ vaṭṭati, imasmiṃ kāle vapitu’’ntiādinā nayena gharāvāsakiccāni sammantayanti, tasmā chiddāvachiddaṃ gharāvāsaṃ santharantītipi santhāgāraṃ.
បុត្តទារធនាទិឧបករណបរិច្ចាគោ បារមិយោ។ អត្តនោ អង្គបរិច្ចាគោ ឧបបារមិយោ។ អត្តនោវ ជីវិតបរិច្ចាគោ បរមត្ថបារមិយោ។ ញាតីនំ អត្ថចរិយា ញាតត្ថចរិយា។ លោកស្ស អត្ថចរិយា លោកត្ថចរិយា។ កម្មស្សកតញាណវសេន អនវជ្ជកម្មាយតនសិប្បាយតនវិជ្ជាដ្ឋានបរិចយវសេន ខន្ធាយតនាទិបរិចយវសេន លក្ខណត្តយតីរណវសេន ច ញាណចារោ ពុទ្ធចរិយា។ អង្គនយនធនរជ្ជបុត្តទារបរិជ្ជាគវសេន បញ្ច មហាបរិច្ចាគេ បរិច្ចជន្តេន។ សតិបិ មហាបរិច្ចាគានំ ទានបារមិភាវេ បរិច្ចាគវិសេសសភាវទស្សនត្ថញ្ចេវ សុទុក្ករភាវទស្សនត្ថញ្ច បញ្ចមហាបរិច្ចាគានំ វិសុំ គហណំ, តតោយេវ ច អង្គបរិច្ចាគតោ វិសុំ នយនបរិច្ចាគគ្គហណំ។ បរិច្ចាគភាវសាមញ្ញេបិ ធនរជ្ជបរិច្ចាគតោ បុត្តទារបរិច្ចាគគ្គហណញ្ច វិសុំ កតំ។ បព្ពជ្ជាវ សង្ខេបោ។
Puttadāradhanādiupakaraṇapariccāgo pāramiyo. Attano aṅgapariccāgo upapāramiyo. Attanova jīvitapariccāgo paramatthapāramiyo. Ñātīnaṃ atthacariyā ñātatthacariyā. Lokassa atthacariyā lokatthacariyā. Kammassakatañāṇavasena anavajjakammāyatanasippāyatanavijjāṭṭhānaparicayavasena khandhāyatanādiparicayavasena lakkhaṇattayatīraṇavasena ca ñāṇacāro buddhacariyā. Aṅganayanadhanarajjaputtadāraparijjāgavasena pañca mahāpariccāge pariccajantena. Satipi mahāpariccāgānaṃ dānapāramibhāve pariccāgavisesasabhāvadassanatthañceva sudukkarabhāvadassanatthañca pañcamahāpariccāgānaṃ visuṃ gahaṇaṃ, tatoyeva ca aṅgapariccāgato visuṃ nayanapariccāgaggahaṇaṃ. Pariccāgabhāvasāmaññepi dhanarajjapariccāgato puttadārapariccāgaggahaṇañca visuṃ kataṃ. Pabbajjāva saṅkhepo.
សត្តសុ អនុបស្សនាសូតិ អនិច្ចានុបស្សនា, ទុក្ខានុបស្សនា, អនត្តានុបស្សនា, និព្ពិទានុបស្សនា, វិរាគានុបស្សនា, និរោធានុបស្សនា, បដិនិស្សគ្គានុបស្សនាតិ ឥមាសុ សត្តសុ អនុបស្សនាសុ។
Sattasu anupassanāsūti aniccānupassanā, dukkhānupassanā, anattānupassanā, nibbidānupassanā, virāgānupassanā, nirodhānupassanā, paṭinissaggānupassanāti imāsu sattasu anupassanāsu.
អនុវិច្ចការន្តិ អវេច្ចករណំ។ ទ្វីហិ ការណេហិ អនិយ្យានិកសាសនេ ឋិតា អត្តនោ សាវកត្តំ ឧបគតេ បគ្គណ្ហន្តិ, តានិ ទស្សេតុំ ‘‘កស្មា’’តិអាទិ វុត្តំ។
Anuviccakāranti aveccakaraṇaṃ. Dvīhi kāraṇehi aniyyānikasāsane ṭhitā attano sāvakattaṃ upagate paggaṇhanti, tāni dassetuṃ ‘‘kasmā’’tiādi vuttaṃ.
អនុបុព្ពិំ កថន្តិ (ទី. និ. ដី. ២.៧៥-៧៦) អនុបុព្ពំ កថេតព្ពកថំ។ កា បន សាតិ? ទានាទិកថា។ តត្ថ ទានកថា តាវ បចុរជនេសុបិ បវត្តិយា សព្ពសត្តសាធារណត្តា សុករត្តា សីលេ បតិដ្ឋានស្ស ឧបាយភាវតោ ច អាទិតោ កថិតា។ បរិច្ចាគសីលោ ហិ បុគ្គលោ បរិគ្គហវត្ថូសុ និស្សង្គភាវតោ សុខេនេវ សីលានិ សមាទិយតិ, តត្ថ ច សុប្បតិដ្ឋិតោ ហោតិ។ សីលេន ទាយកប្បដិគ្គាហកវិសុទ្ធិតោ បរានុគ្គហំ វត្វា បរបីឡានិវត្តិវចនតោ កិរិយាធម្មំ វត្វា អកិរិយាធម្មវចនតោ, ភោគសម្បត្តិហេតុំ វត្វា ភវសម្បត្តិហេតុវចនតោ ច ទានកថានន្តរំ សីលកថា កថិតា។ ‘‘តញ្ច សីលំ វដ្ដនិស្សិតំ, អយំ ភវសម្បត្តិ តស្ស ផល’’ន្តិ ទស្សនត្ថំ។ ‘‘ឥមេហិ ច ទានសីលមយេហិ បណីតបណីតតរាទិភេទភិន្នេហិ បុញ្ញកិរិយវត្ថូហិ ឯតា ចាតុមហារាជិកាទីសុ បណីតបណីតតរាទិភេទភិន្នា អបរិមេយ្យា ទិព្ពភោគសម្បត្តិយោ លទ្ធព្ពា’’តិ ទស្សនត្ថំ តទនន្តរំ សគ្គកថា។ ‘‘ស្វាយំ សគ្គោ រាគាទីហិ ឧបក្កិលិដ្ឋោ, សព្ពថានុបក្កិលិដ្ឋោ អរិយមគ្គោ’’តិ ទស្សនត្ថំ សគ្គានន្តរំ មគ្គោ, មគ្គញ្ច កថេន្តេន តទធិគមូបាយសន្ទស្សនត្ថំ សគ្គបរិយាបន្នាបិ បគេវ ឥតរេ សព្ពេបិ កាមា នាម ពហ្វាទីនវា អនិច្ចា អទ្ធុវា វិបរិណាមធម្មាតិ កាមានំ អាទីនវោ។ ‘‘ហីនា គម្មា បោថុជ្ជនិកា អនរិយា អនត្ថសំហិតា’’តិ តេសំ ឱការោ លាមកភាវោ។ សព្ពេបិ ភវា កិលេសានំ វត្ថុភូតាតិ តត្ថ សំកិលេសោ។ សព្ពសោ សំកិលេសវិប្បមុត្តំ និព្ពានន្តិ នេក្ខម្មេ អានិសំសោ ច កថេតព្ពោតិ អយមត្ថោ មគ្គន្តីតិ ឯត្ថ ឥតិ-សទ្ទេន អាទិ-អត្ថេន ទីបិតោតិ វេទិតព្ពំ។
Anupubbiṃ kathanti (dī. ni. ṭī. 2.75-76) anupubbaṃ kathetabbakathaṃ. Kā pana sāti? Dānādikathā. Tattha dānakathā tāva pacurajanesupi pavattiyā sabbasattasādhāraṇattā sukarattā sīle patiṭṭhānassa upāyabhāvato ca ādito kathitā. Pariccāgasīlo hi puggalo pariggahavatthūsu nissaṅgabhāvato sukheneva sīlāni samādiyati, tattha ca suppatiṭṭhito hoti. Sīlena dāyakappaṭiggāhakavisuddhito parānuggahaṃ vatvā parapīḷānivattivacanato kiriyādhammaṃ vatvā akiriyādhammavacanato, bhogasampattihetuṃ vatvā bhavasampattihetuvacanato ca dānakathānantaraṃ sīlakathā kathitā. ‘‘Tañca sīlaṃ vaṭṭanissitaṃ, ayaṃ bhavasampatti tassa phala’’nti dassanatthaṃ. ‘‘Imehi ca dānasīlamayehi paṇītapaṇītatarādibhedabhinnehi puññakiriyavatthūhi etā cātumahārājikādīsu paṇītapaṇītatarādibhedabhinnā aparimeyyā dibbabhogasampattiyo laddhabbā’’ti dassanatthaṃ tadanantaraṃ saggakathā. ‘‘Svāyaṃ saggo rāgādīhi upakkiliṭṭho, sabbathānupakkiliṭṭho ariyamaggo’’ti dassanatthaṃ saggānantaraṃ maggo, maggañca kathentena tadadhigamūpāyasandassanatthaṃ saggapariyāpannāpi pageva itare sabbepi kāmā nāma bahvādīnavā aniccā addhuvā vipariṇāmadhammāti kāmānaṃ ādīnavo. ‘‘Hīnā gammā pothujjanikā anariyā anatthasaṃhitā’’ti tesaṃ okāro lāmakabhāvo. Sabbepi bhavā kilesānaṃ vatthubhūtāti tattha saṃkileso. Sabbaso saṃkilesavippamuttaṃ nibbānanti nekkhamme ānisaṃso ca kathetabboti ayamattho maggantīti ettha iti-saddena ādi-atthena dīpitoti veditabbaṃ.
សុខានំ និទានន្តិ ទិដ្ឋធម្មិកានំ សម្បរាយិកានំ និព្ពានុបសំហិតានញ្ចាតិ សព្ពេសម្បិ សុខានំ ការណំ។ យញ្ហិ កិញ្ចិ លោកេ ភោគសុខំ នាម, តំ សព្ពំ ទានាធីនន្តិ បាកដោយមត្ថោ។ យំ បន ឈានវិបស្សនាមគ្គផលនិព្ពានប្បដិសំយុត្តំ សុខំ, តស្សបិ ទានំ ឧបនិស្សយបច្ចយោ ហោតិយេវ ។ សម្បត្តីនំ មូលន្តិ យា ឥមា លោកេ បទេសរជ្ជសិរិស្សរិយសត្តរតនសមុជ្ជលចក្កវត្តិសម្បទាតិ ឯវំបភេទា មានុសិកា សម្បត្តិយោ, យា ច ចាតុមហារាជិកាទិគតា ទិព្ពសម្បត្តិយោ, យា វា បនញ្ញាបិ សម្បត្តិយោ , តាសំ សព្ពាសំ ឥទំ មូលការណំ។ ភោគានន្តិ ភុញ្ជិតព្ពដ្ឋេន ‘‘ភោគោ’’តិ លទ្ធនាមានំ បិយមនាបិយរូបាទីនំ តន្និស្សយានំ វា ឧបភោគសុខានំ បតិដ្ឋា និច្ចលាធិដ្ឋានតាយ។ វិសមគតស្សាតិ ព្យសនប្បត្តស្ស។ តាណន្តិ រក្ខា, តតោ បរិបាលនតោ។ លេណន្តិ ព្យសនេហិ បរិបាតិយមានស្ស ឱលីយនប្បទេសោ។ គតីតិ គន្តព្ពដ្ឋានំ។ បរាយណន្តិ បដិសរណំ។ អវស្សយោតិ វិនិបតិតុំ អទេន្តោ និស្សយោ។ អារម្មណន្តិ ឱលុព្ភារម្មណំ។
Sukhānaṃ nidānanti diṭṭhadhammikānaṃ samparāyikānaṃ nibbānupasaṃhitānañcāti sabbesampi sukhānaṃ kāraṇaṃ. Yañhi kiñci loke bhogasukhaṃ nāma, taṃ sabbaṃ dānādhīnanti pākaṭoyamattho. Yaṃ pana jhānavipassanāmaggaphalanibbānappaṭisaṃyuttaṃ sukhaṃ, tassapi dānaṃ upanissayapaccayo hotiyeva . Sampattīnaṃ mūlanti yā imā loke padesarajjasirissariyasattaratanasamujjalacakkavattisampadāti evaṃpabhedā mānusikā sampattiyo, yā ca cātumahārājikādigatā dibbasampattiyo, yā vā panaññāpi sampattiyo , tāsaṃ sabbāsaṃ idaṃ mūlakāraṇaṃ. Bhogānanti bhuñjitabbaṭṭhena ‘‘bhogo’’ti laddhanāmānaṃ piyamanāpiyarūpādīnaṃ tannissayānaṃ vā upabhogasukhānaṃ patiṭṭhā niccalādhiṭṭhānatāya. Visamagatassāti byasanappattassa. Tāṇanti rakkhā, tato paripālanato. Leṇanti byasanehi paripātiyamānassa olīyanappadeso. Gatīti gantabbaṭṭhānaṃ. Parāyaṇanti paṭisaraṇaṃ. Avassayoti vinipatituṃ adento nissayo. Ārammaṇanti olubbhārammaṇaṃ.
រតនមយសីហាសនសទិសន្តិ សព្ពរតនមយសត្តង្គមហាសីហាសនសទិសំ។ ឯវំ ហិស្ស មហគ្ឃំ ហុត្វា សព្ពសោ វិនិបតិតុំ អប្បទានដ្ឋោ ទីបិតោ ហោតិ។ មហាបថវីសទិសំ គតគតដ្ឋានេ បតិដ្ឋានស្ស លភាបនតោ។ យថា ទុព្ពលស្ស បុរិសស្ស អាលម្ពនរជ្ជុ ឧត្តិដ្ឋតោ តិដ្ឋតោ ច ឧបត្ថម្ភោ, ឯវំ ទានំ សត្តានំ សម្បត្តិភវេ ឧបបត្តិយា ឋិតិយា ច បច្ចយោតិ អាហ ‘‘អាលម្ពនដ្ឋេន អាលម្ពនរជ្ជុសទិស’’ន្តិ។ ទុក្ខនិត្ថរណដ្ឋេនាតិ ទុគ្គតិទុក្ខដ្ឋាននិត្ថរណដ្ឋេន។ សមស្សាសនដ្ឋេនាតិ លោភមច្ឆរិយាទិបដិសត្តុបទ្ទវតោ សមស្សាសនដ្ឋេន។ ភយបរិត្តាណដ្ឋេនាតិ ទាលិទ្ទិយភយតោ បរិបាលនដ្ឋេន។ មច្ឆេរមលាទីហីតិ មច្ឆេរលោភទោសមទឥស្សាមិច្ឆាទិដ្ឋិវិចិកិច្ឆាទិចិត្តមលេហិ។ អនុបលិត្តដ្ឋេនាតិ អនុបក្កិលិដ្ឋតាយ។ តេសន្តិ មច្ឆេរមលាទីនំ។ តេសំ ឯវ ទុរាសទដ្ឋេន។ អសន្តាសនដ្ឋេនាតិ សន្តាសហេតុអភាវេន។ យោ ហិ ទាយកោ ទានបតិ, សោ សម្បតិបិ ន កុតោចិ សន្តសតិ, បគេវ អាយតិំ។ ពលវន្តដ្ឋេនាតិ មហាពលវតាយ។ ទាយកោ ហិ ទានបតិ សម្បតិ បក្ខពលេន ពលវា ហោតិ, អាយតិំ បន កាយពលាទីហិបិ។ អភិមង្គលសម្មតដ្ឋេនាតិ ‘‘វឌ្ឍិការណ’’ន្តិ អភិសម្មតភាវេន។ វិបត្តិភវតោ សម្បត្តិភវូបនយនំ ខេមន្តភូមិសម្បាបនំ។
Ratanamayasīhāsanasadisanti sabbaratanamayasattaṅgamahāsīhāsanasadisaṃ. Evaṃ hissa mahagghaṃ hutvā sabbaso vinipatituṃ appadānaṭṭho dīpito hoti. Mahāpathavīsadisaṃ gatagataṭṭhāne patiṭṭhānassa labhāpanato. Yathā dubbalassa purisassa ālambanarajju uttiṭṭhato tiṭṭhato ca upatthambho, evaṃ dānaṃ sattānaṃ sampattibhave upapattiyā ṭhitiyā ca paccayoti āha ‘‘ālambanaṭṭhena ālambanarajjusadisa’’nti. Dukkhanittharaṇaṭṭhenāti duggatidukkhaṭṭhānanittharaṇaṭṭhena. Samassāsanaṭṭhenāti lobhamacchariyādipaṭisattupaddavato samassāsanaṭṭhena. Bhayaparittāṇaṭṭhenāti dāliddiyabhayato paripālanaṭṭhena. Maccheramalādīhīti maccheralobhadosamadaissāmicchādiṭṭhivicikicchādicittamalehi. Anupalittaṭṭhenāti anupakkiliṭṭhatāya. Tesanti maccheramalādīnaṃ. Tesaṃ eva durāsadaṭṭhena. Asantāsanaṭṭhenāti santāsahetuabhāvena. Yo hi dāyako dānapati, so sampatipi na kutoci santasati, pageva āyatiṃ. Balavantaṭṭhenāti mahābalavatāya. Dāyako hi dānapati sampati pakkhabalena balavā hoti, āyatiṃ pana kāyabalādīhipi. Abhimaṅgalasammataṭṭhenāti ‘‘vaḍḍhikāraṇa’’nti abhisammatabhāvena. Vipattibhavato sampattibhavūpanayanaṃ khemantabhūmisampāpanaṃ.
ឥទានិ មហាពោធិចរិយភាវេនបិ ទានគុណំ ទស្សេតុំ ‘‘ទានំ នាមេត’’ន្តិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ អត្តានំ និយ្យាតេន្តេនាតិ ឯតេន ‘‘ទានផលំ សម្មទេវ បស្សន្តា មហាបុរិសា អត្តនោ ជីវិតម្បិ បរិច្ចជន្តិ, តស្មា កោ នាម វិញ្ញុជាតិកោ ពាហិរេ វត្ថុស្មិំ បគេវ សង្គំ ករេយ្យា’’តិ ឱវាទំ ទេតិ។ ឥទានិ យា លោកិយា លោកុត្តរា ច ឧក្កំសគតា សម្បត្តិយោ, តា សព្ពា ទានតោយេវ បវត្តន្តីតិ ទស្សេន្តោ ‘‘ទានញ្ហី’’តិអាទិមាហ។ តត្ថ សក្កមារព្រហ្មសម្បត្តិយោ អត្តហិតាយ ឯវ, ចក្កវត្តិសម្បត្តិ បន អត្តហិតាយ បរហិតាយ ចាតិ ទស្សេតុំ សា តាសំ បរតោ ចក្កវត្តិសម្បត្តិ វុត្តា។ ឯតា លោកិយា, ឥមា បន លោកុត្តរាតិ ទស្សេតុំ ‘‘សាវកបារមិញាណ’’ន្តិអាទិ វុត្តំ។ តាសុបិ ឧក្កដ្ឋុក្កដ្ឋតរុក្កដ្ឋតមតំ ទស្សេតុំ កមេន ញាណត្តយំ វុត្តំ។ តេសំ បន ទានស្ស បច្ចយភាវោ ហេដ្ឋា វុត្តោយេវ។ ឯតេនេវ តស្ស ព្រហ្មសម្បត្តិយាបិ បច្ចយភាវោ ទីបិតោតិ វេទិតព្ពោ។
Idāni mahābodhicariyabhāvenapi dānaguṇaṃ dassetuṃ ‘‘dānaṃ nāmeta’’ntiādi vuttaṃ. Tattha attānaṃ niyyātentenāti etena ‘‘dānaphalaṃ sammadeva passantā mahāpurisā attano jīvitampi pariccajanti, tasmā ko nāma viññujātiko bāhire vatthusmiṃ pageva saṅgaṃ kareyyā’’ti ovādaṃ deti. Idāni yā lokiyā lokuttarā ca ukkaṃsagatā sampattiyo, tā sabbā dānatoyeva pavattantīti dassento ‘‘dānañhī’’tiādimāha. Tattha sakkamārabrahmasampattiyo attahitāya eva, cakkavattisampatti pana attahitāya parahitāya cāti dassetuṃ sā tāsaṃ parato cakkavattisampatti vuttā. Etā lokiyā, imā pana lokuttarāti dassetuṃ ‘‘sāvakapāramiñāṇa’’ntiādi vuttaṃ. Tāsupi ukkaṭṭhukkaṭṭhatarukkaṭṭhatamataṃ dassetuṃ kamena ñāṇattayaṃ vuttaṃ. Tesaṃ pana dānassa paccayabhāvo heṭṭhā vuttoyeva. Eteneva tassa brahmasampattiyāpi paccayabhāvo dīpitoti veditabbo.
ទានញ្ច នាម ទក្ខិណេយ្យេសុ ហិតជ្ឈាសយេន បូជនជ្ឈាសយេន វា អត្តនោ សន្តកស្ស បរេសំ បរិច្ចជនំ, តស្មា ទាយកោ បុរិសបុគ្គលោ បរេ ហន្តិ, បរេសំ វា សន្តកំ ហរតីតិ អដ្ឋានមេតន្តិ អាហ ‘‘ទានំ ទេន្តោ សីលំ សមាទាតុំ សក្កោតី’’តិ។ សីលាលង្ការសទិសោ អលង្ការោ នត្ថិ សោភាវិសេសាវហត្តា សីលស្ស។ សីលបុប្ផសទិសំ បុប្ផំ នត្ថីតិ ឯត្ថាបិ ឯសេវ នយោ។ សីលគន្ធសទិសោ គន្ធោ នត្ថីតិ ឯត្ថ ‘‘ចន្ទនំ តគរំ វាបី’’តិអាទិកា (ធ. ប. ៥៥) គាថា – ‘‘គន្ធោ ឥសីនំ ចិរទិក្ខិតានំ, កាយា ចុតោ គច្ឆតិ មាលុតេនា’’តិអាទិកា (ជា. ២.១៧.៥៥) ជាតកគាថាយោ ច អាហរិត្វា វត្តព្ពា។ សីលញ្ហិ សត្តានំ អាភរណញ្ចេវ អលង្ការោ ច គន្ធវិលេបនញ្ច បរស្ស ទស្សនីយភាវាវហញ្ច។ តេនាហ ‘‘សីលាលង្ការេន ហី’’តិអាទិ។
Dānañca nāma dakkhiṇeyyesu hitajjhāsayena pūjanajjhāsayena vā attano santakassa paresaṃ pariccajanaṃ, tasmā dāyako purisapuggalo pare hanti, paresaṃ vā santakaṃ haratīti aṭṭhānametanti āha ‘‘dānaṃ dento sīlaṃ samādātuṃ sakkotī’’ti. Sīlālaṅkārasadiso alaṅkāro natthi sobhāvisesāvahattā sīlassa. Sīlapupphasadisaṃ pupphaṃ natthīti etthāpi eseva nayo. Sīlagandhasadiso gandho natthīti ettha ‘‘candanaṃ tagaraṃ vāpī’’tiādikā (dha. pa. 55) gāthā – ‘‘gandho isīnaṃ ciradikkhitānaṃ, kāyā cuto gacchati mālutenā’’tiādikā (jā. 2.17.55) jātakagāthāyo ca āharitvā vattabbā. Sīlañhi sattānaṃ ābharaṇañceva alaṅkāro ca gandhavilepanañca parassa dassanīyabhāvāvahañca. Tenāha ‘‘sīlālaṅkārena hī’’tiādi.
អយំ សគ្គោ លព្ភតីតិ ឥទំ មជ្ឈិមេហិ អារទ្ធំ សីលំ សន្ធាយាហ។ តេនេវាហ សក្កោ ទេវរាជា –
Ayaṃ saggo labbhatīti idaṃ majjhimehi āraddhaṃ sīlaṃ sandhāyāha. Tenevāha sakko devarājā –
‘‘ហីនេន ព្រហ្មចរិយេន, ខត្តិយេ ឧបបជ្ជតិ;
‘‘Hīnena brahmacariyena, khattiye upapajjati;
មជ្ឈិមេន ច ទេវត្តំ, ឧត្តមេន វិសុជ្ឈតី’’តិ។ (ជា. ១.៨.៧៥);
Majjhimena ca devattaṃ, uttamena visujjhatī’’ti. (jā. 1.8.75);
ឥដ្ឋោតិ សុខោ។ កន្តោតិ កមនីយោ។ មនាបោតិ មនវឌ្ឍនកោ។ តំ បន តស្ស ឥដ្ឋាទិភាវំ ទស្សេតុំ ‘‘និច្ចមេត្ថ កីឡា’’តិអាទិ វុត្តំ។
Iṭṭhoti sukho. Kantoti kamanīyo. Manāpoti manavaḍḍhanako. Taṃ pana tassa iṭṭhādibhāvaṃ dassetuṃ ‘‘niccamettha kīḷā’’tiādi vuttaṃ.
ទោសោតិ អនិច្ចតាទិនា អប្បស្សាទាទិនា ច ទូសិតភាវោ, យតោ តេ វិញ្ញូនំ ចិត្តំ នារាធេន្តិ។ អថ វា អាទីនំ វាតិ បវត្តតីតិ អាទីនវោ, បរមកបណតា។ តថា ច កាមា យថាតថំ បច្ចវេក្ខន្តានំ បច្ចុបតិដ្ឋន្តិ។ លាមកភាវោតិ អសេដ្ឋេហិ សេវិតព្ពោ, សេដ្ឋេហិ ន សេវិតព្ពោ និហីនភាវោ។ សំកិលិស្សនន្តិ វិពាធកតា ឧបតាបកតា ច។
Dosoti aniccatādinā appassādādinā ca dūsitabhāvo, yato te viññūnaṃ cittaṃ nārādhenti. Atha vā ādīnaṃ vāti pavattatīti ādīnavo, paramakapaṇatā. Tathā ca kāmā yathātathaṃ paccavekkhantānaṃ paccupatiṭṭhanti. Lāmakabhāvoti aseṭṭhehi sevitabbo, seṭṭhehi na sevitabbo nihīnabhāvo. Saṃkilissananti vibādhakatā upatāpakatā ca.
នេក្ខម្មេ អានិសំសន្តិ ឯត្ថ ‘‘យត្តកា កាមេសុ អាទីនវា, តប្បដិបក្ខតោ តត្តកា នេក្ខម្មេ អានិសំសា។ អបិច នេក្ខម្មំ នាមេតំ អសម្ពាធំ អសំកិលិដ្ឋំ, និក្ខន្តំ កាមេហិ, និក្ខន្តំ កាមសញ្ញាយ, និក្ខន្តំ កាមវិតក្កេហិ, និក្ខន្តំ កាមបរិឡាហេហិ, និក្ខន្តំ ព្យាបាទសញ្ញាយា’’តិអាទិនា នយេន នេក្ខម្មេ អានិសំសេ បកាសេសិ។ បព្ពជ្ជាយំ ឈានាទីសុ ច គុណេ វិភាវេសិ វណ្ណេសិ។ កល្លចិត្តន្តិ កម្មនិយចិត្តំ ហេដ្ឋា បវត្តិតទេសនាយ អស្សទ្ធិយាទីនំ ចិត្តទោសានំ វិគតត្តា ឧបរិ ទេសនាយ ភាជនភាវូបគមេន កម្មក្ខមចិត្តំ។ អដ្ឋកថាយំ បន យស្មា អស្សទ្ធិយាទយោ ចិត្តស្ស រោគភូតា, តទា តេ វិគតា, តស្មា អាហ ‘‘អរោគចិត្ត’’ន្តិ។ ទិដ្ឋិមានាទិកិលេសវិគមេន មុទុចិត្តំ។ កាមច្ឆន្ទាទិវិគមេន វិនីវរណចិត្តំ។ សម្មាបដិបត្តិយំ ឧឡារបីតិបាមោជ្ជយោគេន ឧទគ្គចិត្តំ។ តត្ថ សទ្ធាសម្បត្តិយា បសន្នចិត្តំ។ យទា ភគវា អញ្ញាសីតិ សម្ពន្ធោ។ អថ វា កល្លចិត្តន្តិ កាមច្ឆន្ទវិគមេន អរោគចិត្តំ។ មុទុចិត្តន្តិ ព្យាបាទវិគមេន មេត្តាវសេន អកឋិនចិត្តំ។ វិនីវរណចិត្តន្តិ ឧទ្ធច្ចកុក្កុច្ចវិគមេន អវិក្ខេបតោ តេន អបិហិតចិត្តំ។ ឧទគ្គចិត្តន្តិ ថិនមិទ្ធវិគមេន សម្បគ្គហិតវសេន អលីនចិត្តំ។ បសន្នចិត្តន្តិ វិចិកិច្ឆាវិគមេន សម្មាបដិបត្តិយំ អធិមុត្តចិត្តន្តិ ឯវមេត្ថ សេសបទានំ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។
Nekkhammeānisaṃsanti ettha ‘‘yattakā kāmesu ādīnavā, tappaṭipakkhato tattakā nekkhamme ānisaṃsā. Apica nekkhammaṃ nāmetaṃ asambādhaṃ asaṃkiliṭṭhaṃ, nikkhantaṃ kāmehi, nikkhantaṃ kāmasaññāya, nikkhantaṃ kāmavitakkehi, nikkhantaṃ kāmapariḷāhehi, nikkhantaṃ byāpādasaññāyā’’tiādinā nayena nekkhamme ānisaṃse pakāsesi. Pabbajjāyaṃ jhānādīsu ca guṇe vibhāvesi vaṇṇesi. Kallacittanti kammaniyacittaṃ heṭṭhā pavattitadesanāya assaddhiyādīnaṃ cittadosānaṃ vigatattā upari desanāya bhājanabhāvūpagamena kammakkhamacittaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana yasmā assaddhiyādayo cittassa rogabhūtā, tadā te vigatā, tasmā āha ‘‘arogacitta’’nti. Diṭṭhimānādikilesavigamena muducittaṃ. Kāmacchandādivigamena vinīvaraṇacittaṃ. Sammāpaṭipattiyaṃ uḷārapītipāmojjayogena udaggacittaṃ. Tattha saddhāsampattiyā pasannacittaṃ. Yadā bhagavā aññāsīti sambandho. Atha vā kallacittanti kāmacchandavigamena arogacittaṃ. Muducittanti byāpādavigamena mettāvasena akaṭhinacittaṃ. Vinīvaraṇacittanti uddhaccakukkuccavigamena avikkhepato tena apihitacittaṃ. Udaggacittanti thinamiddhavigamena sampaggahitavasena alīnacittaṃ. Pasannacittanti vicikicchāvigamena sammāpaṭipattiyaṃ adhimuttacittanti evamettha sesapadānaṃ attho veditabbo.
សេយ្យថាបីតិអាទិនា ឧបមាវសេន សីហស្ស កិលេសប្បហានំ អរិយមគ្គុប្បាទនញ្ច ទស្សេតិ។ អបគតកាឡកន្តិ វិគតកាឡកំ។ សម្មទេវាតិ សុដ្ឋុទេវ។ រជនន្តិ នីលបីតលោហិតាទិរង្គជាតំ។ បដិគ្គណ្ហេយ្យាតិ គណ្ហេយ្យ, បភស្សរំ ភវេយ្យ។ តស្មិំយេវ អាសនេតិ តស្សំយេវ និសជ្ជាយំ។ ឯតេនស្ស លហុវិបស្សកតា តិក្ខបញ្ញតា សុខប្បដិបទខិប្បាភិញ្ញតា ច ទស្សិតា ហោតិ។ វិរជន្តិ អបាយគមនីយរាគរជាទីនំ វិគមេន វិរជំ។ អនវសេសទិដ្ឋិវិចិកិច្ឆាមលាបគមេន វីតមលំ។ បឋមមគ្គវជ្ឈកិលេសរជាភាវេន វា វិរជំ។ បញ្ចវិធទុស្សីល្យមលវិគមេន វីតមលំ។ តស្ស ឧប្បត្តិអាការទស្សនត្ថន្តិ កស្មា វុត្តំ? ននុ មគ្គញាណំ អសង្ខតធម្មារម្មណន្តិ ចោទនំ សន្ធាយាហ ‘‘តញ្ហី’’តិអាទិ។ តត្ថ បដិវិជ្ឈន្តន្តិ អសម្មោហប្បដិវេធវសេន បដិវិជ្ឈន្តំ។ តេនាហ ‘‘កិច្ចវសេនា’’តិ។ តត្រិទំ ឧបមាសំសន្ទនំ – វត្ថំ វិយ ចិត្តំ, វត្ថស្ស អាគន្តុកមលេហិ កិលិដ្ឋភាវោ វិយ ចិត្តស្ស រាគាទិមលេហិ សំកិលិដ្ឋភាវោ, ធោវនសិលាតលំ វិយ អនុបុព្ពីកថា, ឧទកំ វិយ សទ្ធា, ឧទកេន តេមេត្វា ឩសគោមយឆារិកខារេហិ កាឡកេ សម្មទ្ទិត្វា វត្ថស្ស ធោវនប្បយោគោ វិយ សទ្ធាសិនេហេន តេមេត្វា តេមេត្វា សតិសមាធិបញ្ញាហិ ទោសេ សិថិលេ កត្វា សុតាទិវិធិនា ចិត្តស្ស សោធនេ វីរិយារម្ភោ។ តេន បយោគេន វត្ថេ កាឡកាបគមោ វិយ វីរិយារម្ភេន កិលេសវិក្ខម្ភនំ, រង្គជាតំ វិយ អរិយមគ្គោ, តេន សុទ្ធវត្ថស្ស បភស្សរភាវោ វិយ វិក្ខម្ភិតកិលេសស្ស ចិត្តស្ស មគ្គេន បរិយោទបនន្តិ។
Seyyathāpītiādinā upamāvasena sīhassa kilesappahānaṃ ariyamagguppādanañca dasseti. Apagatakāḷakanti vigatakāḷakaṃ. Sammadevāti suṭṭhudeva. Rajananti nīlapītalohitādiraṅgajātaṃ. Paṭiggaṇheyyāti gaṇheyya, pabhassaraṃ bhaveyya. Tasmiṃyeva āsaneti tassaṃyeva nisajjāyaṃ. Etenassa lahuvipassakatā tikkhapaññatā sukhappaṭipadakhippābhiññatā ca dassitā hoti. Virajanti apāyagamanīyarāgarajādīnaṃ vigamena virajaṃ. Anavasesadiṭṭhivicikicchāmalāpagamena vītamalaṃ. Paṭhamamaggavajjhakilesarajābhāvena vā virajaṃ. Pañcavidhadussīlyamalavigamena vītamalaṃ. Tassa uppattiākāradassanatthanti kasmā vuttaṃ? Nanu maggañāṇaṃ asaṅkhatadhammārammaṇanti codanaṃ sandhāyāha ‘‘tañhī’’tiādi. Tattha paṭivijjhantanti asammohappaṭivedhavasena paṭivijjhantaṃ. Tenāha ‘‘kiccavasenā’’ti. Tatridaṃ upamāsaṃsandanaṃ – vatthaṃ viya cittaṃ, vatthassa āgantukamalehi kiliṭṭhabhāvo viya cittassa rāgādimalehi saṃkiliṭṭhabhāvo, dhovanasilātalaṃ viya anupubbīkathā, udakaṃ viya saddhā, udakena temetvā ūsagomayachārikakhārehi kāḷake sammadditvā vatthassa dhovanappayogo viya saddhāsinehena temetvā temetvā satisamādhipaññāhi dose sithile katvā sutādividhinā cittassa sodhane vīriyārambho. Tena payogena vatthe kāḷakāpagamo viya vīriyārambhena kilesavikkhambhanaṃ, raṅgajātaṃ viya ariyamaggo, tena suddhavatthassa pabhassarabhāvo viya vikkhambhitakilesassa cittassa maggena pariyodapananti.
‘‘ទិដ្ឋធម្មោ’’តិ វត្វា ទស្សនំ នាម ញាណទស្សនតោ អញ្ញម្បិ អត្ថីតិ តន្និវត្តនត្ថំ ‘‘បត្តធម្មោ’’តិ វុត្តំ។ បត្តិ នាម ញាណសម្បត្តិតោ អញ្ញាបិ វិជ្ជតីតិ តតោ វិសេសនត្ថំ ‘‘វិទិតធម្មោ’’តិ វុត្តំ។ សា បនេសា វិទិតធម្មតា ធម្មេសុ ឯកទេសេនបិ ហោតីតិ និប្បទេសតោ វិទិតភាវំ ទស្សេតុំ។ ‘‘បរិយោគាឡ្ហធម្មោ’’តិ វុត្តំ។ តេនស្ស សច្ចាភិសម្ពោធំយេវ ទីបេតិ។ មគ្គញាណញ្ហិ ឯកាភិសមយវសេន បរិញ្ញាទិកិច្ចំ សាធេន្តំ និប្បទេសេន ចតុសច្ចធម្មំ សមន្តតោ ឱគាឡ្ហំ នាម ហោតិ។ តេនាហ ‘‘ទិដ្ឋោ អរិយសច្ចធម្មោ ឯតេនាតិ ទិដ្ឋធម្មោ’’តិ។ តិណ្ណា វិចិកិច្ឆាតិ សប្បដិភយកន្តារសទិសា សោឡសវត្ថុកា អដ្ឋវត្ថុកា ច តិណ្ណា និត្តិណ្ណា វិចិកិច្ឆា។ វិគតា កថំកថាតិ បវត្តិអាទីសុ ‘‘ឯវំ នុ ខោ, ន នុ ខោ’’តិ ឯវំ បវត្តិកា វិគតា សមុច្ឆិន្នា កថំកថា។ សារជ្ជករានំ បាបធម្មានំ បហីនត្តា តប្បដិបក្ខេសុ សីលាទិគុណេសុ បតិដ្ឋិតត្តា វេសារជ្ជំ វិសារទភាវំ វេយ្យត្តិយំ បត្តោ។ អត្តនា ឯវ បច្ចក្ខតោ ទិដ្ឋត្តា ន បរំ បច្ចេតិ, ន ចស្ស បរោ បច្ចេតព្ពោ អត្ថីតិ អបរប្បច្ចយោ។
‘‘Diṭṭhadhammo’’ti vatvā dassanaṃ nāma ñāṇadassanato aññampi atthīti tannivattanatthaṃ ‘‘pattadhammo’’ti vuttaṃ. Patti nāma ñāṇasampattito aññāpi vijjatīti tato visesanatthaṃ ‘‘viditadhammo’’ti vuttaṃ. Sā panesā viditadhammatā dhammesu ekadesenapi hotīti nippadesato viditabhāvaṃ dassetuṃ. ‘‘Pariyogāḷhadhammo’’ti vuttaṃ. Tenassa saccābhisambodhaṃyeva dīpeti. Maggañāṇañhi ekābhisamayavasena pariññādikiccaṃ sādhentaṃ nippadesena catusaccadhammaṃ samantato ogāḷhaṃ nāma hoti. Tenāha ‘‘diṭṭho ariyasaccadhammo etenāti diṭṭhadhammo’’ti. Tiṇṇā vicikicchāti sappaṭibhayakantārasadisā soḷasavatthukā aṭṭhavatthukā ca tiṇṇā nittiṇṇā vicikicchā. Vigatā kathaṃkathāti pavattiādīsu ‘‘evaṃ nu kho, na nu kho’’ti evaṃ pavattikā vigatā samucchinnā kathaṃkathā. Sārajjakarānaṃ pāpadhammānaṃ pahīnattā tappaṭipakkhesu sīlādiguṇesu patiṭṭhitattā vesārajjaṃ visāradabhāvaṃ veyyattiyaṃ patto. Attanā eva paccakkhato diṭṭhattā na paraṃ pacceti, na cassa paro paccetabbo atthīti aparappaccayo.
ឧទ្ទិសិត្វា កតន្តិ អត្តានំ ឧទ្ទិសិត្វា មារណវសេន កតំ និព្ពត្តិតំ មំសំ។ បដិច្ចកម្មន្តិ ឯត្ថ កម្ម-សទ្ទោ កម្មសាធនោ អតីតកាលិកោ ចាតិ អាហ ‘‘អត្តានំ បដិច្ចកត’’ន្តិ។ និមិត្តកម្មស្សេតំ អធិវចនំ ‘‘បដិច្ច កម្មំ ផុសតី’’តិអាទីសុ (ជា. ១.៤.៧៥) វិយ។ និមិត្តកម្មស្សាតិ និមិត្តភាវេន លទ្ធព្ពកម្មស្ស។ ករណវសេន បដិច្ចកម្មំ ឯត្ថ អត្ថីតិ មំសំ បដិច្ចកម្មំ យថា ពុទ្ធិ ពុទ្ធំ។ តំ ឯតស្ស អត្ថីតិ ពុទ្ធោ។ សេសមេត្ថ ឧត្តានមេវ។
Uddisitvā katanti attānaṃ uddisitvā māraṇavasena kataṃ nibbattitaṃ maṃsaṃ. Paṭiccakammanti ettha kamma-saddo kammasādhano atītakāliko cāti āha ‘‘attānaṃ paṭiccakata’’nti. Nimittakammassetaṃ adhivacanaṃ ‘‘paṭicca kammaṃ phusatī’’tiādīsu (jā. 1.4.75) viya. Nimittakammassāti nimittabhāvena laddhabbakammassa. Karaṇavasena paṭiccakammaṃ ettha atthīti maṃsaṃ paṭiccakammaṃ yathā buddhi buddhaṃ. Taṃ etassa atthīti buddho. Sesamettha uttānameva.
សីហសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Sīhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ២. សីហសុត្តំ • 2. Sīhasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ២. សីហសុត្តវណ្ណនា • 2. Sīhasuttavaṇṇanā
