| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
៦. សីហសុត្តវណ្ណនា
6. Sīhasuttavaṇṇanā
៧៨. សីហោតិ បរិស្សយសហនតោ បដិបក្ខហននតោ ច ‘‘សីហោ’តិ លទ្ធនាមោ មិគាធិបតិ។ ចត្តារោតិ ច សមានេបិ សីហជាតិកភាវេ វណ្ណវិសេសាទិសិទ្ធេន វិសេសេន ចត្តារោ សីហា។ តេ ឥទានិ នាមតោ វណ្ណតោ អាហារតោ ទស្សេត្វា ឥធាធិប្បេតសីហំ នានប្បការតោ វិភាវេតុំ ‘‘តិណសីហោ’’តិអាទិ អារទ្ធំ។ តិណភក្ខោ សីហោ តិណសីហោ បុរិមបទេ ឧត្តរបទលោបេន យថា ‘‘សាកបត្ថិវោ’’តិ។ កាឡវណ្ណតាយ កាឡសីហោ។ តថា បណ្ឌុសីហោ។ តេនាហ ‘‘កាឡសីហោ កាឡគាវិសទិសោ, បណ្ឌុសីហោ បណ្ឌុបលាសវណ្ណគាវិសទិសោ’’តិ។ រត្តកម្ពលស្ស វិយ កេសរោ កេសរកលាបោ ឯតស្ស អត្ថីតិ កេសរី។ លាខារសបរិកម្មកតេហិ វិយ បាទបរិយន្តេហីតិ យោជនា។
78.Sīhoti parissayasahanato paṭipakkhahananato ca ‘‘sīho’ti laddhanāmo migādhipati. Cattāroti ca samānepi sīhajātikabhāve vaṇṇavisesādisiddhena visesena cattāro sīhā. Te idāni nāmato vaṇṇato āhārato dassetvā idhādhippetasīhaṃ nānappakārato vibhāvetuṃ ‘‘tiṇasīho’’tiādi āraddhaṃ. Tiṇabhakkho sīho tiṇasīho purimapade uttarapadalopena yathā ‘‘sākapatthivo’’ti. Kāḷavaṇṇatāya kāḷasīho. Tathā paṇḍusīho. Tenāha ‘‘kāḷasīho kāḷagāvisadiso, paṇḍusīho paṇḍupalāsavaṇṇagāvisadiso’’ti. Rattakambalassa viya kesaro kesarakalāpo etassa atthīti kesarī. Lākhārasaparikammakatehi viya pādapariyantehīti yojanā.
កម្មានុភាវសិទ្ធអាធិបច្ចមហេសក្ខតាហិ សព្ពមិគគណស្ស រាជា សុវណ្ណគុហតោ វាតិអាទិ ‘‘សីហស្ស វិហារោ កិរិយា ឯវំ ហោតី’’តិ កត្វា វុត្តំ។
Kammānubhāvasiddhaādhipaccamahesakkhatāhi sabbamigagaṇassa rājā suvaṇṇaguhato vātiādi ‘‘sīhassa vihāro kiriyā evaṃ hotī’’ti katvā vuttaṃ.
សមំ បតិដ្ឋាបេត្វាតិ សព្ពភាគេហិ សមមេវ ភូមិយំ បតិដ្ឋាបេត្វា។ អាកឌ្ឍិត្វាតិ បុរតោ អាកឌ្ឍិត្វា ។ អភិហរិត្វាតិ អភិមុខំ ហរិត្វា។ សង្ឃាតន្តិ វិនាសំ។ វីសតិយដ្ឋិកំ ឋានំ ឧសភំ។
Samaṃ patiṭṭhāpetvāti sabbabhāgehi samameva bhūmiyaṃ patiṭṭhāpetvā. Ākaḍḍhitvāti purato ākaḍḍhitvā . Abhiharitvāti abhimukhaṃ haritvā. Saṅghātanti vināsaṃ. Vīsatiyaṭṭhikaṃ ṭhānaṃ usabhaṃ.
សមសីហោតិ សមជាតិកោ សមភាគោ ច សីហោ។ សមានោស្មីតិ ទេសនាមត្តំ, សមប្បភាវតាយបិ ន ភាយតិ។ សក្កាយទិដ្ឋិពលវតាយាតិ ‘‘កេ អញ្ញេ អម្ហេហិ ឧត្តរិតរា, អថ ខោ មយមេវ មហាពលា’’តិ ឯវំ ពលាតិមាននិមិត្តាយ អហង្ការហេតុភូតាយ សក្កាយទិដ្ឋិយា ពលភាវេន។ សក្កាយទិដ្ឋិបហីនត្តាតិ សក្កាយទិដ្ឋិយា បហីនត្តា និរហង្ការត្តា អត្តសិនេហស្ស សុដ្ឋុ សមុគ្ឃាដិតត្តា ន ភាយតិ។
Samasīhoti samajātiko samabhāgo ca sīho. Samānosmīti desanāmattaṃ, samappabhāvatāyapi na bhāyati. Sakkāyadiṭṭhibalavatāyāti ‘‘ke aññe amhehi uttaritarā, atha kho mayameva mahābalā’’ti evaṃ balātimānanimittāya ahaṅkārahetubhūtāya sakkāyadiṭṭhiyā balabhāvena. Sakkāyadiṭṭhipahīnattāti sakkāyadiṭṭhiyā pahīnattā nirahaṅkārattā attasinehassa suṭṭhu samugghāṭitattā na bhāyati.
តថា តថាតិ សីហសទិសតាទិនា តេន តេន បការេន អត្តានំ កថេសីតិ វត្វា តមត្ថំ វិវរិត្វា ទស្សេតុំ ‘‘សីហោតិ ខោ’’តិអាទិ វុត្តំ។
Tathā tathāti sīhasadisatādinā tena tena pakārena attānaṃ kathesīti vatvā tamatthaṃ vivaritvā dassetuṃ ‘‘sīhoti kho’’tiādi vuttaṃ.
កតាភិនីហារស្ស លោកនាថស្ស ពោធិយា និយតភាវប្បត្តិយា ឯកន្តភាវីពុទ្ធភាវោតិ កត្វា ‘‘តីសុ បាសាទេសុ និវាសកាលោ, មគធរញ្ញោ បដិញ្ញាទានកាលោ, បាយាសស្ស បរិភុត្តកាលោ’’តិអាទិនា អភិសម្ពោធិតោ បុរិមាវត្ថាបិ សីហសទិសំ កត្វា ទស្សិតា។ ភាវិនិ, ភូតោបចារោបិ ហិ លោកវោហារោ។ វិជ្ជាភាវសាមញ្ញតោ ភូតវិជ្ជា ឥតរវិជ្ជាបិ ឯកជ្ឈំ គហេត្វា បដិច្ចសមុប្បាទសម្មសនតោ តំ បុរេតរំ សិទ្ធំ វិបាកំ វិយ កត្វា អាហ ‘‘តិស្សោ វិជ្ជា វិសោធេត្វា’’តិ។ អនុលោមបដិលោមតោ បវត្តញាណវសេន ‘‘យមកញាណមន្ថនេនា’’តិ វុត្តំ។
Katābhinīhārassa lokanāthassa bodhiyā niyatabhāvappattiyā ekantabhāvībuddhabhāvoti katvā ‘‘tīsu pāsādesu nivāsakālo, magadharañño paṭiññādānakālo, pāyāsassa paribhuttakālo’’tiādinā abhisambodhito purimāvatthāpi sīhasadisaṃ katvā dassitā. Bhāvini, bhūtopacāropi hi lokavohāro. Vijjābhāvasāmaññato bhūtavijjā itaravijjāpi ekajjhaṃ gahetvā paṭiccasamuppādasammasanato taṃ puretaraṃ siddhaṃ vipākaṃ viya katvā āha ‘‘tisso vijjā visodhetvā’’ti. Anulomapaṭilomato pavattañāṇavasena ‘‘yamakañāṇamanthanenā’’ti vuttaṃ.
តត្ថ វិហរន្តស្សាតិ អជបាលនិគ្រោធមូលេ វិហរន្តស្ស។ ឯកាទសមេ ទិវសេតិ សត្តសត្តាហតោ បរំ ឯកាទសមេ ទិវសេ។ អចលបល្លង្កេតិ ឥសិបតនេ ធម្មចក្កបវត្តនត្ថំ និសិន្នបល្លង្កេ។ តម្បិ ហិ កេនចិ អប្បដិវត្តិយធម្មចក្កបវត្តនត្ថំ និសជ្ជាតិ កត្វា វជិរាសនំ វិយ អចលបល្លង្កំ វុច្ចតិ។ ឥមស្មិញ្ច បន បទេតិ ‘‘ទ្វេមេ, ភិក្ខវេ, អន្តា’’តិអាទិនយប្បវត្តេ ឥមស្មិំ សទ្ធម្មកោដ្ឋាសេ។ ធម្មឃោសោ…បេ.… ទសសហស្សិលោកធាតុំ បដិច្ឆាទេសិ ‘‘សព្ពត្ថ ឋិតា សុណន្តូ’’តិ អធិដ្ឋានេន។ សោឡសហាការេហីតិ ‘‘ទុក្ខបរិញ្ញា, សមុទយប្បហានំ, និរោធសច្ឆិកិរិយា, មគ្គភាវនា’’តិ ឯវំ ឯកេកស្មិំ មគ្គេ ចត្តារិ ចត្តារិ កត្វា សោឡសហិ អាការេហិ។
Tattha viharantassāti ajapālanigrodhamūle viharantassa. Ekādasame divaseti sattasattāhato paraṃ ekādasame divase. Acalapallaṅketi isipatane dhammacakkapavattanatthaṃ nisinnapallaṅke. Tampi hi kenaci appaṭivattiyadhammacakkapavattanatthaṃ nisajjāti katvā vajirāsanaṃ viya acalapallaṅkaṃ vuccati. Imasmiñca pana padeti ‘‘dveme, bhikkhave, antā’’tiādinayappavatte imasmiṃ saddhammakoṭṭhāse. Dhammaghoso…pe… dasasahassilokadhātuṃ paṭicchādesi ‘‘sabbattha ṭhitā suṇantū’’ti adhiṭṭhānena. Soḷasahākārehīti ‘‘dukkhapariññā, samudayappahānaṃ, nirodhasacchikiriyā, maggabhāvanā’’ti evaṃ ekekasmiṃ magge cattāri cattāri katvā soḷasahi ākārehi.
វុត្តោយេវ, ន ឥធ វត្តព្ពោ, តស្មា តត្ថ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពោតិ អធិប្បាយោ។ យស្មា ច អបរេហិបិ អដ្ឋហិ ការណេហិ ភគវា តថាគតោតិ អារភិត្វា ឧទានដ្ឋកថាទីសុបិ (ឧទា. អដ្ឋ. ១៨; ឥតិវុ. ៣៨) តថាគតបទស្ស អត្ថោ វុត្តោ ឯវ, តស្មា តត្ថ វុត្តនយេន អត្ថោ វេទិតព្ពោ ។ យទិបិ ភគវា ន ពោធិបល្លង្កេ និសិន្នមត្តោវ អភិសម្ពុទ្ធោ ជាតោ, តថាបិ តាយ និសជ្ជាយ និសិន្នោវ បនុជ្ជ សព្ពបរិស្សយំ អភិសម្ពុទ្ធោ ជាតោ។ តថា ហិ តំ ‘‘អបរាជិតបល្លង្ក’’ន្តិ វុច្ចតិ។ តស្មា ‘‘យាវ ពោធិបល្លង្កា វា’’តិ វត្វា តេន អបរិតុស្សន្តោ ‘‘យាវ អរហត្តមគ្គញាណា វា’’តិ អាហ។
Vuttoyeva, na idha vattabbo, tasmā tattha vuttanayeneva veditabboti adhippāyo. Yasmā ca aparehipi aṭṭhahi kāraṇehi bhagavā tathāgatoti ārabhitvā udānaṭṭhakathādīsupi (udā. aṭṭha. 18; itivu. 38) tathāgatapadassa attho vutto eva, tasmā tattha vuttanayena attho veditabbo . Yadipi bhagavā na bodhipallaṅke nisinnamattova abhisambuddho jāto, tathāpi tāya nisajjāya nisinnova panujja sabbaparissayaṃ abhisambuddho jāto. Tathā hi taṃ ‘‘aparājitapallaṅka’’nti vuccati. Tasmā ‘‘yāva bodhipallaṅkā vā’’ti vatvā tena aparitussanto ‘‘yāva arahattamaggañāṇā vā’’ti āha.
ឥតិ រូបន្តិ ឯត្ថ ឥតិ-សទ្ទោ និទស្សនត្ថោ។ តេន រូបំ សរូបតោ បរិមាណតោ បរិច្ឆេទតោ ទស្សិតន្តិ អាហ ‘‘ឥទំ រុប’’ន្តិអាទិ។ ‘‘ឥទំ រូប’’ន្តិ ហិ ឥមិនា ភូតុបាទាយភេទរូបំ សរូបតោ ទស្សិតំ។ ឯត្តកំ រូបន្តិ ឥមិនា តំ បរិមាណតោ ទស្សិតំ។ តស្ស ច បរិមាណស្ស ឯកន្តភាវទស្សនេន ‘‘ន ឥតោ ភិយ្យោ រូបំ អត្ថី’’តិ វុត្តំ។ សភាវតោតិ សលក្ខណតោ។ សរសតោតិ សកិច្ចតោ។ បរិយន្តតោតិ បរិមាណបរិយន្តតោ។ បរិច្ឆេទតោតិ យត្តកេ ឋានេ តស្ស បវត្តិ, តស្ស បរិច្ឆេទនតោ។ បរិច្ឆិន្ទនតោតិ បរិយោសានប្បត្តិតោ។ តំ សព្ពំ ទស្សិតំ ហោតិ យថាវុត្តេន វិភាគេន។ អយំ រូបស្ស សមុទយោ នាមាតិ អយំ អាហារាទិ រូបស្ស សមុទយោ នាម។ តេនាហ ‘‘ឯត្តាវតា’’តិអាទិ។ អត្ថង្គមោតិ និរោធោ។ ‘‘អាហារសមុទយា អាហារនិរោធា’’តិ ច អសាធារណមេវ គហេត្វា សេសេ អាទិ-សទ្ទេន សង្គណ្ហាតិ។
Iti rūpanti ettha iti-saddo nidassanattho. Tena rūpaṃ sarūpato parimāṇato paricchedato dassitanti āha ‘‘idaṃ rupa’’ntiādi. ‘‘Idaṃ rūpa’’nti hi iminā bhūtupādāyabhedarūpaṃ sarūpato dassitaṃ. Ettakaṃ rūpanti iminā taṃ parimāṇato dassitaṃ. Tassa ca parimāṇassa ekantabhāvadassanena ‘‘na ito bhiyyo rūpaṃ atthī’’ti vuttaṃ. Sabhāvatoti salakkhaṇato. Sarasatoti sakiccato. Pariyantatoti parimāṇapariyantato. Paricchedatoti yattake ṭhāne tassa pavatti, tassa paricchedanato. Paricchindanatoti pariyosānappattito. Taṃ sabbaṃ dassitaṃ hoti yathāvuttena vibhāgena. Ayaṃ rūpassa samudayo nāmāti ayaṃ āhārādi rūpassa samudayo nāma. Tenāha ‘‘ettāvatā’’tiādi. Atthaṅgamoti nirodho. ‘‘Āhārasamudayā āhāranirodhā’’ti ca asādhāraṇameva gahetvā sese ādi-saddena saṅgaṇhāti.
បណ្ណាសលក្ខណបដិមណ្ឌិតន្តិ បណ្ណាសឧទយព្ពយលក្ខណវិភូសិតំ សមុទយត្ថង្គមគហណតោ។ ខីណាសវត្តាតិ អនវសេសំ សាវសេសញ្ច អាសវានំ បរិក្ខីណត្តា។ អនាគាមីនម្បិ ហិ ភយំ ចិត្តុត្រាសោ ច ន ហោតីតិ។ ញាណសំវេគោ ភយតូបដ្ឋានញាណំ។ ឥតរេសំ បន ទេវានន្តិ អខីណាសវេ ទេវេ សន្ធាយ វទតិ។ ភោតិ ធម្មាលបនមត្តន្តិ វាចសិកំ តថាលបនមត្តំ។
Paṇṇāsalakkhaṇapaṭimaṇḍitanti paṇṇāsaudayabbayalakkhaṇavibhūsitaṃ samudayatthaṅgamagahaṇato. Khīṇāsavattāti anavasesaṃ sāvasesañca āsavānaṃ parikkhīṇattā. Anāgāmīnampi hi bhayaṃ cittutrāso ca na hotīti. Ñāṇasaṃvego bhayatūpaṭṭhānañāṇaṃ. Itaresaṃ pana devānanti akhīṇāsave deve sandhāya vadati. Bhoti dhammālapanamattanti vācasikaṃ tathālapanamattaṃ.
ចក្កន្តិ សត្ថុ អាណាចក្កំ, តំ បន ធម្មតោ អាគតន្តិ ធម្មចក្កំ។ តត្ថ អរិយសាវកានំ បដិវេធធម្មតោ អាគតន្តិ ធម្មចក្កំ។ ឥតរេសំ ទេសនាធម្មតោ អាគតន្តិ ធម្មចក្កំ។ ទុវិធេបិ ញាណំ បធានន្តិ ញាណសីសេន វុត្តំ ‘‘បដិវេធញាណម្បិ ទេសនាញាណម្បី’’តិ។ ឥទានិ តំ ញាណទ្វយំ សរូបតោ ទស្សេតុំ ‘‘បដិវេធញាណំ នាមា’’តិអាទិ វុត្តំ។ យស្មា ចស្ស ញាណស្ស សុប្បដិវិទ្ធត្តា ភគវា តានិ សដ្ឋិ នយសហស្សានិ វេនេយ្យានំ ទស្សេតុំ សមត្ថោ អហោសិ, តស្មា តានិ សដ្ឋិ នយសហស្សានិ តេន ញាណេន សទ្ធិំយេវ សិទ្ធានីតិ កត្វា ទស្សេន្តោ ‘‘សដ្ឋិយា ច នយសហស្សេហិ បដិវិជ្ឈី’’តិ អាហ។ តិបរិវដ្ដន្តិ ឥទំ ទុក្ខន្តិ ច, បរិញ្ញេយ្យន្តិ ច, បរិញ្ញាតន្តិ ច ឯវំ តិបរិវដ្ដំ, តំយេវ ទ្វាទសាការំ។ តន្តិ ទេសនាញាណំ បវត្តេតិ ឯស ភគវា។ អប្បដិបុគ្គលោតិ បតិនិធិភូតបុគ្គលរហិតោ។ ឯកសទិសស្សាតិ និព្ពិការស្ស។
Cakkanti satthu āṇācakkaṃ, taṃ pana dhammato āgatanti dhammacakkaṃ. Tattha ariyasāvakānaṃ paṭivedhadhammato āgatanti dhammacakkaṃ. Itaresaṃ desanādhammato āgatanti dhammacakkaṃ. Duvidhepi ñāṇaṃ padhānanti ñāṇasīsena vuttaṃ ‘‘paṭivedhañāṇampi desanāñāṇampī’’ti. Idāni taṃ ñāṇadvayaṃ sarūpato dassetuṃ ‘‘paṭivedhañāṇaṃ nāmā’’tiādi vuttaṃ. Yasmā cassa ñāṇassa suppaṭividdhattā bhagavā tāni saṭṭhi nayasahassāni veneyyānaṃ dassetuṃ samattho ahosi, tasmā tāni saṭṭhi nayasahassāni tena ñāṇena saddhiṃyeva siddhānīti katvā dassento ‘‘saṭṭhiyā ca nayasahassehi paṭivijjhī’’ti āha. Tiparivaṭṭanti idaṃ dukkhanti ca, pariññeyyanti ca, pariññātanti ca evaṃ tiparivaṭṭaṃ, taṃyeva dvādasākāraṃ. Tanti desanāñāṇaṃ pavatteti esa bhagavā. Appaṭipuggaloti patinidhibhūtapuggalarahito. Ekasadisassāti nibbikārassa.
សីហសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Sīhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៦. សីហសុត្តំ • 6. Sīhasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ៦. សីហសុត្តវណ្ណនា • 6. Sīhasuttavaṇṇanā
