| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
၂. သီဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ
2. Sīhasuttavaṇṇanā
၁၂. ဒုတိယေ အဘိညာတာတိ ဉာတာ ပညာတာ ပာကဋာ။ သန္ထာဂာရေတိ မဟာဇနသ္သ ဝိသ္သမနတ္ထာယ ကတေ အဂာရေ။ သာ ကိရ သန္ထာဂာရသာလာ နဂရမဇ္ဈေ အဟောသိ, စတူသု ဌာနေသု ဌိတာနံ ပညာယတိ, စတူဟိ ဒိသာဟိ အာဂတမနုသ္သာ ပဌမံ တတ္ထ ဝိသ္သမိတ္ဝာ ပစ္ဆာ အတ္တနော အတ္တနော ဖာသုကဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တိ။ ရာဇကုလာနံ ရဇ္ဇကိစ္စသန္ထရဏတ္ထာယ ကတံ အဂာရန္တိပိ ဝဒန္တိယေဝ။ တတ္ထ ဟိ နိသီဒိတ္ဝာ လိစ္ဆဝိရာဇာနော ရဇ္ဇကိစ္စံ သန္ထရန္တိ ကရောန္တိ ဝိစာရေန္တိ။ သန္နိသိန္နာတိ တေသံ နိသီဒနတ္ထညေဝ ပညတ္တေသု မဟာရဟဝရပစ္စတ္ထရဏေသု သမုသ္သိတသေတစ္ဆတ္တေသု အာသနေသု သန္နိသိန္နာ။ အနေကပရိယာယေန ဗုဒ္ဓသ္သ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တီတိ ရာဇကုလေ ကိစ္စဉ္စေဝ လောကတ္ထစရိယဉ္စ ဝိစာရေတ္ဝာ အနေကေဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓသ္သ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တိ ကထေန္တိ ဒီပေန္တိ။ ပဏ္ဍိတာ ဟိ တေ ရာဇာနော သဒ္ဓာ ပသန္နာ သောတာပန္နာပိ သကဒာဂာမိနောပိ အနာဂာမိနောပိ အရိယသာဝကာ, တေ သဗ္ဗေပိ လောကိယဇဋံ ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဗုဒ္ဓာဒီနံ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တိ။ တတ္ထ တိဝိဓော ဗုဒ္ဓဝဏ္ဏော နာမ စရိယဝဏ္ဏော, သရီရဝဏ္ဏော, ဂုဏဝဏ္ဏောတိ။ တတ္ရိမေ ရာဇာနော စရိယာယ ဝဏ္ဏံ အာရဘိံသု – ‘‘ဒုက္ကရံ ဝတ ကတံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ကပ္ပသတသဟသ္သာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင္ခေယ္ယာနိ ဒသ ပာရမိယော, ဒသ ဥပပာရမိယော, ဒသ ပရမတ္ထပာရမိယောတိ သမတ္တိံသ ပာရမိယော ပူရေန္တေန, ဉာတတ္ထစရိယံ, လောကတ္ထစရိယံ, ဗုဒ္ဓစရိယံ မတ္ထကံ ပာပေတ္ဝာ ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂေ ပရိစ္စဇန္တေနာ’’တိ အဍ္ဎစ္ဆက္ကေဟိ ဇာတကသတေဟိ ဗုဒ္ဓဝဏ္ဏံ ကထေန္တာ တုသိတဘဝနံ ပာပေတ္ဝာ ဌပယိံသု။
12. Dutiye abhiññātāti ñātā paññātā pākaṭā. Santhāgāreti mahājanassa vissamanatthāya kate agāre. Sā kira santhāgārasālā nagaramajjhe ahosi, catūsu ṭhānesu ṭhitānaṃ paññāyati, catūhi disāhi āgatamanussā paṭhamaṃ tattha vissamitvā pacchā attano attano phāsukaṭṭhānaṃ gacchanti. Rājakulānaṃ rajjakiccasantharaṇatthāya kataṃ agārantipi vadantiyeva. Tattha hi nisīditvā licchavirājāno rajjakiccaṃ santharanti karonti vicārenti. Sannisinnāti tesaṃ nisīdanatthaññeva paññattesu mahārahavarapaccattharaṇesu samussitasetacchattesu āsanesu sannisinnā. Anekapariyāyena buddhassa vaṇṇaṃ bhāsantīti rājakule kiccañceva lokatthacariyañca vicāretvā anekehi kāraṇehi buddhassa vaṇṇaṃ bhāsanti kathenti dīpenti. Paṇḍitā hi te rājāno saddhā pasannā sotāpannāpi sakadāgāminopi anāgāminopi ariyasāvakā, te sabbepi lokiyajaṭaṃ chinditvā buddhādīnaṃ tiṇṇaṃ ratanānaṃ vaṇṇaṃ bhāsanti. Tattha tividho buddhavaṇṇo nāma cariyavaṇṇo, sarīravaṇṇo, guṇavaṇṇoti. Tatrime rājāno cariyāya vaṇṇaṃ ārabhiṃsu – ‘‘dukkaraṃ vata kataṃ sammāsambuddhena kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkheyyāni dasa pāramiyo, dasa upapāramiyo, dasa paramatthapāramiyoti samattiṃsa pāramiyo pūrentena, ñātatthacariyaṃ, lokatthacariyaṃ, buddhacariyaṃ matthakaṃ pāpetvā pañca mahāpariccāge pariccajantenā’’ti aḍḍhacchakkehi jātakasatehi buddhavaṇṇaṃ kathentā tusitabhavanaṃ pāpetvā ṭhapayiṃsu.
ဓမ္မသ္သ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တာ ပန ‘‘တေန ဘဂဝတာ ဓမ္မော ဒေသိတော, နိကာယတော ပဉ္စ နိကာယာ, ပိဋကတော တီဏိ ပိဋကာနိ, အင္ဂတော နဝ အင္ဂာနိ, ခန္ဓတော စတုရာသီတိဓမ္မက္ခန္ဓသဟသ္သာနီ’’တိ ကောဋ္ဌာသဝသေန ဓမ္မဂုဏံ ကထယိံသု။
Dhammassavaṇṇaṃ bhāsantā pana ‘‘tena bhagavatā dhammo desito, nikāyato pañca nikāyā, piṭakato tīṇi piṭakāni, aṅgato nava aṅgāni, khandhato caturāsītidhammakkhandhasahassānī’’ti koṭṭhāsavasena dhammaguṇaṃ kathayiṃsu.
သင္ဃသ္သ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတ္ဝာ ‘‘ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓာ ကုလပုတ္တာ ဘောဂက္ခန္ဓဉ္စေဝ ဉာတိပရိဝဋ္ဋဉ္စ ပဟာယ သေတစ္ဆတ္တံ ဩပရဇ္ဇံ သေနာပတိသေဋ္ဌိဘဏ္ဍာဂာရိကဋ္ဌာနန္တရာဒီနိ အဂဏေတ္ဝာ နိက္ခမ္မ သတ္ထု ဝရသာသနေ ပဗ္ဗဇန္တိ။ သေတစ္ဆတ္တံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဘဒ္ဒိယရာဇမဟာကပ္ပိနပုက္ကုသာတိအာဒီနံ ရာဇပဗ္ဗဇိတာနံယေဝ ဗုဒ္ဓကာလေ အသီတိသဟသ္သာနိ အဟေသုံ။ အနေကကောဋိသတံ ဓနံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတာနံ ပန ယသကုလပုတ္တသောဏသေဋ္ဌိပုတ္တရဋ္ဌပာလကုလပုတ္တာဒီနံ ပရိစ္ဆေဒော နတ္ထိ။ ဧဝရူပာ စ ဧဝရူပာ စ ကုလပုတ္တာ သတ္ထု သာသနေ ပဗ္ဗဇန္တီ’’တိ ပဗ္ဗဇ္ဇာသင္ခေပဝသေန သင္ဃဂုဏေ ကထယိံသု။
Saṅghassa vaṇṇaṃ bhāsantā satthu dhammadesanaṃ sutvā ‘‘paṭiladdhasaddhā kulaputtā bhogakkhandhañceva ñātiparivaṭṭañca pahāya setacchattaṃ oparajjaṃ senāpatiseṭṭhibhaṇḍāgārikaṭṭhānantarādīni agaṇetvā nikkhamma satthu varasāsane pabbajanti. Setacchattaṃ pahāya pabbajitānaṃ bhaddiyarājamahākappinapukkusātiādīnaṃ rājapabbajitānaṃyeva buddhakāle asītisahassāni ahesuṃ. Anekakoṭisataṃ dhanaṃ pahāya pabbajitānaṃ pana yasakulaputtasoṇaseṭṭhiputtaraṭṭhapālakulaputtādīnaṃ paricchedo natthi. Evarūpā ca evarūpā ca kulaputtā satthu sāsane pabbajantī’’ti pabbajjāsaṅkhepavasena saṅghaguṇe kathayiṃsu.
သီဟော သေနာပတီတိ ဧဝံနာမကော သေနာယ အဓိပတိ။ ဝေသာလိယဉ္ဟိ သတ္တ သဟသ္သာနိ သတ္တ သတာနိ သတ္တ စ ရာဇာနော။ တေ သဗ္ဗေပိ သန္နိပတိတ္ဝာ သဗ္ဗေသံ မနံ ဂဟေတ္ဝာ ‘‘ရဋ္ဌံ ဝိစာရေတုံ သမတ္ထံ ဧကံ ဝိစိနထာ’’တိ ဝိစိနန္တာ သီဟံ ရာဇကုမာရံ ဒိသ္ဝာ ‘‘အယံ သက္ခိသ္သတီ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတ္ဝာ တသ္သ ရတ္တမဏိဝဏ္ဏံ ကမ္ဗလပရိယောနဒ္ဓံ သေနာပတိစ္ဆတ္တံ အဒံသု။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘သီဟော သေနာပတီ’’တိ။ နိဂဏ္ဌသာဝကောတိ နိဂဏ္ဌသ္သ နာဋပုတ္တသ္သ ပစ္စယဒာယကော ဥပဋ္ဌာကော။ ဇမ္ဗုဒီပတလသ္မိဉ္ဟိ တယော ဇနာ နိဂဏ္ဌာနံ အဂ္ဂုပဋ္ဌာကာ – နာဠန္ဒာယံ, ဥပာလိ ဂဟပတိ, ကပိလပုရေ ဝပ္ပော သက္ကော, ဝေသာလိယံ အယံ သီဟော သေနာပတီတိ။ နိသိန္နော ဟောတီတိ သေသရာဇူနံ ပရိသာယ အန္တရန္တရေ အာသနာနိ ပညာပယိံသု, သီဟသ္သ ပန မဇ္ဈေ ဌာနေတိ တသ္မိံ ပညတ္တေ မဟာရဟေ ရာဇာသနေ နိသိန္နော ဟောတိ။ နိသ္သံသယန္တိ နိဗ္ဗိစိကိစ္ဆံ အဒ္ဓာ ဧကံသေန, န ဟေတေ ယသ္သ ဝာ တသ္သ ဝာ အပ္ပေသက္ခသ္သ ဧဝံ အနေကသတေဟိ ကာရဏေဟိ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တိ။
Sīhosenāpatīti evaṃnāmako senāya adhipati. Vesāliyañhi satta sahassāni satta satāni satta ca rājāno. Te sabbepi sannipatitvā sabbesaṃ manaṃ gahetvā ‘‘raṭṭhaṃ vicāretuṃ samatthaṃ ekaṃ vicinathā’’ti vicinantā sīhaṃ rājakumāraṃ disvā ‘‘ayaṃ sakkhissatī’’ti sanniṭṭhānaṃ katvā tassa rattamaṇivaṇṇaṃ kambalapariyonaddhaṃ senāpaticchattaṃ adaṃsu. Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘sīho senāpatī’’ti. Nigaṇṭhasāvakoti nigaṇṭhassa nāṭaputtassa paccayadāyako upaṭṭhāko. Jambudīpatalasmiñhi tayo janā nigaṇṭhānaṃ aggupaṭṭhākā – nāḷandāyaṃ, upāli gahapati, kapilapure vappo sakko, vesāliyaṃ ayaṃ sīho senāpatīti. Nisinnohotīti sesarājūnaṃ parisāya antarantare āsanāni paññāpayiṃsu, sīhassa pana majjhe ṭhāneti tasmiṃ paññatte mahārahe rājāsane nisinno hoti. Nissaṃsayanti nibbicikicchaṃ addhā ekaṃsena, na hete yassa vā tassa vā appesakkhassa evaṃ anekasatehi kāraṇehi vaṇṇaṃ bhāsanti.
ယေန နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော တေနုပသင္ကမီတိ နိဂဏ္ဌော ကိရ နာဋပုတ္တော ‘‘သစာယံ သီဟော ကသ္သစိဒေဝ သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ ဝဏ္ဏံ ကထေန္တသ္သ သုတ္ဝာ သမဏံ ဂောတမံ ဒသ္သနာယ ဥပသင္ကမိသ္သတိ, မယ္ဟံ ပရိဟာနိ ဘဝိသ္သတီ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ ပဌမတရံယေဝ သီဟံ သေနာပတိံ ဧတဒဝောစ – ‘‘သေနာပတိ ဣမသ္မိံ လောကေ ‘အဟံ ဗုဒ္ဓော အဟံ ဗုဒ္ဓော’တိ ဗဟူ ဝိစရန္တိ။ သစေ တ္ဝံ ကသ္သစိ ဒသ္သနာယ ဥပသင္ကမိတုကာမော အဟောသိ, မံ ပုစ္ဆေယ္ယာသိ။ အဟံ တေ ယုတ္တဋ္ဌာနံ ပေသေသ္သာမိ, အယုတ္တဋ္ဌာနတော နိဝာရေသ္သာမီ’’တိ။ သော တံ ကထံ အနုသ္သရိတ္ဝာ ‘‘သစေ မံ ပေသေသ္သတိ, ဂမိသ္သာမိ။ နော စေ, န ဂမိသ္သာမီ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ ယေန နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော, တေနုပသင္ကမိ။
Yena nigaṇṭho nāṭaputto tenupasaṅkamīti nigaṇṭho kira nāṭaputto ‘‘sacāyaṃ sīho kassacideva samaṇassa gotamassa vaṇṇaṃ kathentassa sutvā samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissati, mayhaṃ parihāni bhavissatī’’ti cintetvā paṭhamataraṃyeva sīhaṃ senāpatiṃ etadavoca – ‘‘senāpati imasmiṃ loke ‘ahaṃ buddho ahaṃ buddho’ti bahū vicaranti. Sace tvaṃ kassaci dassanāya upasaṅkamitukāmo ahosi, maṃ puccheyyāsi. Ahaṃ te yuttaṭṭhānaṃ pesessāmi, ayuttaṭṭhānato nivāressāmī’’ti. So taṃ kathaṃ anussaritvā ‘‘sace maṃ pesessati, gamissāmi. No ce, na gamissāmī’’ti cintetvā yena nigaṇṭho nāṭaputto, tenupasaṅkami.
အထသ္သ ဝစနံ သုတ္ဝာ နိဂဏ္ဌော မဟာပဗ္ဗတေန ဝိယ ဗလဝသောကေန ဩတ္ထဋော ‘‘ယတ္ထ ဒာနိသ္သာဟံ ဂမနံ န ဣစ္ဆာမိ, တတ္ထေဝ ဂန္တုကာမော ဇာတော, ဟတောဟမသ္မီ’’တိ အနတ္တမနော ဟုတ္ဝာ ‘‘ပဋိဗာဟနုပာယမသ္သ ကရိသ္သာမီ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ ကိံ ပန တ္ဝန္တိအာဒိမာဟ။ ဧဝံ ဝဒန္တော ဝိစရန္တံ ဂောဏံ ဒဏ္ဍေန ပဟရန္တော ဝိယ ဇလမာနံ ပဒီပံ နိဗ္ဗာပေန္တော ဝိယ ဘတ္တဘရိတံ ပတ္တံ နိက္ကုဇ္ဇန္တော ဝိယ စ သီဟသ္သ ဥပ္ပန္နပီတိံ ဝိနာသေသိ။ ဂမိယာဘိသင္ခာရောတိ ဟတ္ထိယာနာဒီနံ ယောဇာပနဂန္ဓမာလာဒိဂ္ဂဟဏဝသေန ပဝတ္တော ပယောဂော။ သော ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘီတိ သော ဝူပသန္တော။
Athassa vacanaṃ sutvā nigaṇṭho mahāpabbatena viya balavasokena otthaṭo ‘‘yattha dānissāhaṃ gamanaṃ na icchāmi, tattheva gantukāmo jāto, hatohamasmī’’ti anattamano hutvā ‘‘paṭibāhanupāyamassa karissāmī’’ti cintetvā kiṃ pana tvantiādimāha. Evaṃ vadanto vicarantaṃ goṇaṃ daṇḍena paharanto viya jalamānaṃ padīpaṃ nibbāpento viya bhattabharitaṃ pattaṃ nikkujjanto viya ca sīhassa uppannapītiṃ vināsesi. Gamiyābhisaṅkhāroti hatthiyānādīnaṃ yojāpanagandhamālādiggahaṇavasena pavatto payogo. So paṭippassambhīti so vūpasanto.
ဒုတိယမ္ပိ ခောတိ ဒုတိယဝာရမ္ပိ။ ဣမသ္မိဉ္စ ဝာရေ ဗုဒ္ဓသ္သ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တာ တုသိတဘဝနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မဟာဗောဓိပလ္လင္ကာ ဒသဗလသ္သ ဟေဋ္ဌာ ပာဒတလေဟိ ဥပရိ ကေသဂ္ဂေဟိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဒ္ဝတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတိအနုဗ္ယဉ္ဇနဗ္ယာမပ္ပဘာနံ ဝသေန သရီရဝဏ္ဏံ ကထယိံသု။ ဓမ္မသ္သ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တာ ‘‘ဧကပဒေပိ ဧကဗ္ယဉ္ဇနေပိ အဝခလိတံ နာမ နတ္ထီ’’တိ သုကထိတဝသေနေဝ ဓမ္မဂုဏံ ကထယိံသု။ သင္ဃသ္သ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တာ ‘‘ဧဝရူပံ ယသသိရိဝိဘဝံ ပဟာယ သတ္ထု သာသနေ ပဗ္ဗဇိတာ န ကောသဇ္ဇပကတိကာ ဟောန္တိ, တေရသသု ပန ဓုတင္ဂဂုဏေသု ပရိပူရကာရိနော ဟုတ္ဝာ သတ္တသု အနုပသ္သနာသု ကမ္မံ ကရောန္တိ, အဋ္ဌတိံသာရမ္မဏဝိဘတ္တိယော ဝဠဉ္ဇေန္တီ’’တိ ပဋိပဒာဝသေန သင္ဃဂုဏေ ကထယိံသု။
Dutiyampi khoti dutiyavārampi. Imasmiñca vāre buddhassa vaṇṇaṃ bhāsantā tusitabhavanato paṭṭhāya yāva mahābodhipallaṅkā dasabalassa heṭṭhā pādatalehi upari kesaggehi paricchinditvā dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇaasītianubyañjanabyāmappabhānaṃ vasena sarīravaṇṇaṃ kathayiṃsu. Dhammassa vaṇṇaṃ bhāsantā ‘‘ekapadepi ekabyañjanepi avakhalitaṃ nāma natthī’’ti sukathitavaseneva dhammaguṇaṃ kathayiṃsu. Saṅghassa vaṇṇaṃ bhāsantā ‘‘evarūpaṃ yasasirivibhavaṃ pahāya satthu sāsane pabbajitā na kosajjapakatikā honti, terasasu pana dhutaṅgaguṇesu paripūrakārino hutvā sattasu anupassanāsu kammaṃ karonti, aṭṭhatiṃsārammaṇavibhattiyo vaḷañjentī’’ti paṭipadāvasena saṅghaguṇe kathayiṃsu.
တတိယဝာရေ ပန ဗုဒ္ဓသ္သ ဝဏ္ဏံ ဘာသမာနာ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝာ’’တိ သုတ္တန္တပရိယာယေနေဝ ဗုဒ္ဓဂုဏေ ကထယိံသု, ‘‘သ္ဝာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော’’တိအာဒိနာ သုတ္တန္တပရိယာယေနေဝ ဓမ္မဂုဏေ, ‘‘သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသင္ဃော’’တိအာဒိနာ သုတ္တန္တပရိယာယေနေဝ သင္ဃဂုဏေ စ ကထယိံသု။ တတော သီဟော စိန္တေသိ – ‘‘ဣမေသဉ္စ လိစ္ဆဝိရာဇကုမာရာနံ တတိယဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဗုဒ္ဓဓမ္မသင္ဃဂုဏေ ကထေန္တာနံ မုခံ နပ္ပဟောတိ, အဒ္ဓာ အနောမဂုဏေန သမန္နာဂတာ သော ဘဂဝာ, ဣမံ ဒာနိ ဥပ္ပန္နံ ပီတိံ အဝိဇဟိတ္ဝာဝ အဟံ အဇ္ဇ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ပသ္သိသ္သာမီ’’တိ။ အထသ္သ ‘‘ကိံ ဟိ မေ ကရိသ္သန္တိ နိဂဏ္ဌာ’’တိ ဝိတက္ကော ဥဒပာဒိ။ တတ္ထ ကိံ ဟိ မေ ကရိသ္သန္တီတိ ကိံ နာမ မယ္ဟံ နိဂဏ္ဌာ ကရိသ္သန္တိ။ အပလောကိတာ ဝာ အနပလောကိတာ ဝာတိ အာပုစ္ဆိတာ ဝာ အနာပုစ္ဆိတာ ဝာ။ န ဟိ မေ တေ အာပုစ္ဆိတာ ယာနဝာဟနသမ္ပတ္တိံ, န စ ဣသ္သရိယဝိသေသံ ဒသ္သန္တိ, နာပိ အနာပုစ္ဆိတာ ဟရိသ္သန္တိ, အဖလံ ဧတေသံ အာပုစ္ဆနန္တိ အဓိပ္ပာယော။
Tatiyavāre pana buddhassa vaṇṇaṃ bhāsamānā ‘‘itipi so bhagavā’’ti suttantapariyāyeneva buddhaguṇe kathayiṃsu, ‘‘svākkhāto bhagavatā dhammo’’tiādinā suttantapariyāyeneva dhammaguṇe, ‘‘suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho’’tiādinā suttantapariyāyeneva saṅghaguṇe ca kathayiṃsu. Tato sīho cintesi – ‘‘imesañca licchavirājakumārānaṃ tatiyadivasato paṭṭhāya buddhadhammasaṅghaguṇe kathentānaṃ mukhaṃ nappahoti, addhā anomaguṇena samannāgatā so bhagavā, imaṃ dāni uppannaṃ pītiṃ avijahitvāva ahaṃ ajja sammāsambuddhaṃ passissāmī’’ti. Athassa ‘‘kiṃ hi me karissanti nigaṇṭhā’’ti vitakko udapādi. Tattha kiṃ hi me karissantīti kiṃ nāma mayhaṃ nigaṇṭhā karissanti. Apalokitā vā anapalokitā vāti āpucchitā vā anāpucchitā vā. Na hi me te āpucchitā yānavāhanasampattiṃ, na ca issariyavisesaṃ dassanti, nāpi anāpucchitā harissanti, aphalaṃ etesaṃ āpucchananti adhippāyo.
ဝေသာလိယာ နိယ္ယာသီတိ ယထာ ဟိ ဂိမ္ဟကာလေ ဒေဝေ ဝုဋ္ဌေ ဥဒကံ သန္ဒမာနံ နဒိံ ဩတရိတ္ဝာ ထောကမေဝ ဂန္တ္ဝာ တိဋ္ဌတိ နပ္ပဝတ္တတိ, ဧဝံ သီဟသ္သ ပဌမဒိဝသေ ‘‘ဒသဗလံ ပသ္သိသ္သာမီ’’တိ ဥပ္ပန္နာယ ပီတိယာ နိဂဏ္ဌေန ပဋိဗာဟိတကာလော။ ယထာပိ ဒုတိယဒိဝသေ ဒေဝေ ဝုဋ္ဌေ ဥဒကံ သန္ဒမာနံ နဒိံ ဩတရိတ္ဝာ ထောကံ ဂန္တ္ဝာ ဝာလိကာပုဉ္ဇံ ပဟရိတ္ဝာ အပ္ပဝတ္တံ ဟောတိ, ဧဝံ သီဟသ္သ ဒုတိယဒိဝသေ ‘‘ဒသဗလံ ပသ္သိသ္သာမီ’’တိ ဥပ္ပန္နာယ ပီတိယာ နိဂဏ္ဌေန ပဋိဗာဟိတကာလော။ ယထာ တတိယဒိဝသေ ဒေဝေ ဝုဋ္ဌေ ဥဒကံ သန္ဒမာနံ နဒိံ ဩတရိတ္ဝာ ပုရာဏပဏ္ဏသုက္ခဒဏ္ဍကဋ္ဌကစဝရာဒီနိ ပရိကဍ္ဎန္တံ ဝာလိကာပုဉ္ဇံ ဘိန္ဒိတ္ဝာ သမုဒ္ဒနိန္နမေဝ ဟောတိ, ဧဝံ သီဟော တတိယဒိဝသေ တိဏ္ဏံ ဝတ္ထူနံ ဂုဏကထံ သုတ္ဝာ ဥပ္ပန္နေ ပီတိပာမောဇ္ဇေ ‘‘အဖလာ နိဂဏ္ဌာ နိပ္ဖလာ နိဂဏ္ဌာ, ကိံ မေ ဣမေ ကရိသ္သန္တိ, ဂမိသ္သာမဟံ သတ္ထုသန္တိက’’န္တိ မနံ အဘိနီဟရိတ္ဝာ ဝေသာလိယာ နိယ္ယာသိ။ နိယ္ယန္တော စ ‘‘စိရသ္သာဟံ ဒသဗလသ္သ သန္တိကံ ဂန္တုကာမော ဇာတော, န ခော ပန မေ ယုတ္တံ အညာတကဝေသေန ဂန္တု’’န္တိ ‘‘ယေကေစိ ဒသဗလသ္သ သန္တိကံ ဂန္တုကာမာ, သဗ္ဗေ နိက္ခမန္တူ’’တိ ဃောသနံ ကာရေတ္ဝာ ပဉ္စရထသတာနိ ယောဇာပေတ္ဝာ ဥတ္တမရထေ ဌိတော တေဟိ စေဝ ပဉ္စဟိ ရထသတေဟိ မဟတိယာ စ ပရိသာယ ပရိဝုတော ဂန္ဓပုပ္ဖစုဏ္ဏဝာသာဒီနိ ဂာဟာပေတ္ဝာ နိယ္ယာသိ။ ဒိဝာ ဒိဝသ္သာတိ ဒိဝသသ္သ စ ဒိဝာ, မဇ္ဈန္ဟိကေ အတိက္ကန္တမတ္တေ။
Vesāliyā niyyāsīti yathā hi gimhakāle deve vuṭṭhe udakaṃ sandamānaṃ nadiṃ otaritvā thokameva gantvā tiṭṭhati nappavattati, evaṃ sīhassa paṭhamadivase ‘‘dasabalaṃ passissāmī’’ti uppannāya pītiyā nigaṇṭhena paṭibāhitakālo. Yathāpi dutiyadivase deve vuṭṭhe udakaṃ sandamānaṃ nadiṃ otaritvā thokaṃ gantvā vālikāpuñjaṃ paharitvā appavattaṃ hoti, evaṃ sīhassa dutiyadivase ‘‘dasabalaṃ passissāmī’’ti uppannāya pītiyā nigaṇṭhena paṭibāhitakālo. Yathā tatiyadivase deve vuṭṭhe udakaṃ sandamānaṃ nadiṃ otaritvā purāṇapaṇṇasukkhadaṇḍakaṭṭhakacavarādīni parikaḍḍhantaṃ vālikāpuñjaṃ bhinditvā samuddaninnameva hoti, evaṃ sīho tatiyadivase tiṇṇaṃ vatthūnaṃ guṇakathaṃ sutvā uppanne pītipāmojje ‘‘aphalā nigaṇṭhā nipphalā nigaṇṭhā, kiṃ me ime karissanti, gamissāmahaṃ satthusantika’’nti manaṃ abhinīharitvā vesāliyā niyyāsi. Niyyanto ca ‘‘cirassāhaṃ dasabalassa santikaṃ gantukāmo jāto, na kho pana me yuttaṃ aññātakavesena gantu’’nti ‘‘yekeci dasabalassa santikaṃ gantukāmā, sabbe nikkhamantū’’ti ghosanaṃ kāretvā pañcarathasatāni yojāpetvā uttamarathe ṭhito tehi ceva pañcahi rathasatehi mahatiyā ca parisāya parivuto gandhapupphacuṇṇavāsādīni gāhāpetvā niyyāsi. Divā divassāti divasassa ca divā, majjhanhike atikkantamatte.
ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမီတိ အာရာမံ ပဝိသန္တော ဒူရတောဝ အသီတိ-အနုဗ္ယဉ္ဇန-ဗ္ယာမပ္ပဘာ-ဒ္ဝတ္တိံသ-မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ဆဗ္ဗဏ္ဏဃနဗုဒ္ဓရသ္မိယော စ ဒိသ္ဝာ ‘‘ဧဝရူပံ နာမ ပုရိသံ ဧဝံ အာသန္နေ ဝသန္တံ ဧတ္တကံ ကာလံ နာဒ္ဒသံ, ဝဉ္စိတော ဝတမ္ဟိ, အလာဘာ ဝတ မေ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ မဟာနိဓိံ ဒိသ္ဝာ ဒလိဒ္ဒပုရိသော ဝိယ သဉ္ဇာတပီတိပာမောဇ္ဇော ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိ။ ဓမ္မသ္သ စာနုဓမ္မံ ဗ္ယာကရောန္တီတိ ဘောတာ ဂောတမေန ဝုတ္တကာရဏသ္သ အနုကာရဏံ ကထေန္တိ။ ကာရဏဝစနော ဟေတ္ထ ဓမ္မသဒ္ဒော ‘‘ဟေတုမ္ဟိ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒာ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ. ၇၂၀) ဝိယ။ ကာရဏန္တိ စေတ္ထ တထာပဝတ္တသ္သ သဒ္ဒသ္သ အတ္ထော အဓိပ္ပေတော တသ္သ ပဝတ္တိဟေတုဘာဝတော။ အတ္ထပ္ပယုတ္တော ဟိ သဒ္ဒပ္ပယောဂော။ အနုကာရဏန္တိ ဧသော ဧဝ ပရေဟိ တထာ ဝုစ္စမာနော။ သဟဓမ္မိကော ဝာဒာနုဝာဒောတိ။ ပရေဟိ ဝုတ္တကာရဏေဟိ သကာရဏော ဟုတ္ဝာ တုမ္ဟာကံ ဝာဒော ဝာ တတော ပရံ တသ္သ အနုဝာဒော ဝာ ကောစိ အပ္ပမတ္တကောပိ ဝိညူဟိ ဂရဟိတဗ္ဗံ ဌာနံ ကာရဏံ န အာဂစ္ဆတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ကိံ သဗ္ဗာကာရေနပိ တဝ ဝာဒေ ဂာရယ္ဟံ ကာရဏံ နတ္ထီတိ။ အနဗ္ဘက္ခာတုကာမာတိ န အဘူတေန ဝတ္တုကာမာ။ အတ္ထိ သီဟပရိယာယောတိအာဒီနံ အတ္ထော ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍေ အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပရမေန အသ္သာသေနာတိ စတုမဂ္ဂစတုဖလသင္ခာတေန ဥတ္တမေန။ အသ္သာသာယ ဓမ္မံ ဒေသေမီတိ အသ္သာသနတ္ထာယ သန္ထမ္ဘနတ္ထာယ ဓမ္မံ ဒေသေမိ။ ဣတိ ဘဂဝာ အဋ္ဌဟင္ဂေဟိ သီဟသ္သ သေနာပတိသ္သ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။
Yena bhagavā tenupasaṅkamīti ārāmaṃ pavisanto dūratova asīti-anubyañjana-byāmappabhā-dvattiṃsa-mahāpurisalakkhaṇāni chabbaṇṇaghanabuddharasmiyo ca disvā ‘‘evarūpaṃ nāma purisaṃ evaṃ āsanne vasantaṃ ettakaṃ kālaṃ nāddasaṃ, vañcito vatamhi, alābhā vata me’’ti cintetvā mahānidhiṃ disvā daliddapuriso viya sañjātapītipāmojjo yena bhagavā tenupasaṅkami. Dhammassa cānudhammaṃ byākarontīti bhotā gotamena vuttakāraṇassa anukāraṇaṃ kathenti. Kāraṇavacano hettha dhammasaddo ‘‘hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’tiādīsu (vibha. 720) viya. Kāraṇanti cettha tathāpavattassa saddassa attho adhippeto tassa pavattihetubhāvato. Atthappayutto hi saddappayogo. Anukāraṇanti eso eva parehi tathā vuccamāno. Sahadhammiko vādānuvādoti. Parehi vuttakāraṇehi sakāraṇo hutvā tumhākaṃ vādo vā tato paraṃ tassa anuvādo vā koci appamattakopi viññūhi garahitabbaṃ ṭhānaṃ kāraṇaṃ na āgacchati. Idaṃ vuttaṃ hoti – kiṃ sabbākārenapi tava vāde gārayhaṃ kāraṇaṃ natthīti. Anabbhakkhātukāmāti na abhūtena vattukāmā. Atthi sīhapariyāyotiādīnaṃ attho verañjakaṇḍe āgatanayeneva veditabbo. Paramenaassāsenāti catumaggacatuphalasaṅkhātena uttamena. Assāsāya dhammaṃ desemīti assāsanatthāya santhambhanatthāya dhammaṃ desemi. Iti bhagavā aṭṭhahaṅgehi sīhassa senāpatissa dhammaṃ desesi.
အနုဝိစ္စကာရန္တိ အနုဝိဒိတ္ဝာ စိန္တေတ္ဝာ တုလယိတ္ဝာ ကတ္တဗ္ဗံ ကရောဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သာဓု ဟောတီတိ သုန္ဒရော ဟောတိ။ တုမ္ဟာဒိသသ္မိဉ္ဟိ မံ ဒိသ္ဝာ မံ သရဏံ ဂစ္ဆန္တေ နိဂဏ္ဌံ ဒိသ္ဝာ နိဂဏ္ဌံ သရဏံ ဂစ္ဆန္တေ ‘‘ကိံ အယံ သီဟော ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌမေဝ သရဏံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဂရဟာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တသ္မာ အနုဝိစ္စကာရော တုမ္ဟာဒိသာနံ သာဓူတိ ဒသ္သေတိ။ ပဋာကံ ပရိဟရေယ္ယုန္တိ တေ ကိရ ဧဝရူပံ သာဝကံ လဘိတ္ဝာ ‘‘အသုကော နာမ ရာဇာ ဝာ ရာဇမဟာမတ္တော ဝာ သေဋ္ဌိ ဝာ အမ္ဟာကံ သရဏံ ဂတော သာဝကော ဇာတော’’တိ ပဋာကံ ဥက္ခိပိတ္ဝာ နဂရေ ဃောသေန္တာ အာဟိဏ္ဍန္တိ။ ကသ္မာ? ဧဝံ နော မဟန္တဘာဝော အာဝိဘဝိသ္သတီတိ စ။ သစေ ပနသ္သ ‘‘ကိမဟံ ဧတေသံ သရဏံ ဂတော’’တိ ဝိပ္ပဋိသာရော ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယ, တမ္ပိ သော ‘‘ဧတေသံ မေ သရဏဂတဘာဝံ ဗဟူ ဇာနန္တိ, ဒုက္ခံ ဣဒာနိ ပဋိနိဝတ္တိတု’’န္တိ ဝိနောဒေတ္ဝာ န ပဋိက္ကမိသ္သတီတိ စ။ တေနာဟ – ‘‘ပဋာကံ ပရိဟရေယ္ယု’’န္တိ။ ဩပာနဘူတန္တိ ပဋိယတ္တဥဒပာနော ဝိယ ဌိတံ။ ကုလန္တိ တဝ နိဝေသနံ။ ဒာတဗ္ဗံ မညေယ္ယာသီတိ ပုဗ္ဗေ ဒသပိ ဝီသတိပိ သဋ္ဌိပိ ဇနေ အာဂတေ ဒိသ္ဝာ နတ္ထီတိ အဝတ္ဝာ ဒေသိ, ဣဒာနိ မံ သရဏံ ဂတကာရဏမတ္တေနေဝ မာ ဣမေသံ ဒေယ္ယဓမ္မံ ဥပစ္ဆိန္ဒိ။ သမ္ပတ္တာနဉ္ဟိ ဒာတဗ္ဗမေဝာတိ ဩဝဒိ။ သုတံ မေတံ, ဘန္တေတိ ကုတော သုတန္တိ? နိဂဏ္ဌာနံ သန္တိကာ။ တေ ကိရ ကုလဃရေသု ဧဝံ ပကာသေန္တိ ‘‘မယံ ယသ္သ ကသ္သစိ သမ္ပတ္တသ္သ ဒာတဗ္ဗန္တိ ဝဒာမ, သမဏော ပန ဂောတမော ‘မယ္ဟမေဝ ဒာနံ ဒာတဗ္ဗံ နာညေသံ, မယ္ဟမေဝ သာဝကာနံ ဒာနံ ဒာတဗ္ဗံ, နာညေသံ သာဝကာနံ, မယ္ဟမေဝ ဒိန္နံ ဒာနံ မဟပ္ဖလံ, နာညေသံ, မယ္ဟမေဝ သာဝကာနံ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ, နာညေသ’န္တိ ဧဝံ ဝဒတီ’’တိ။ တံ သန္ဓာယ အယံ ‘‘သုတံ မေတ’’န္တိ အာဟ။
Anuviccakāranti anuviditvā cintetvā tulayitvā kattabbaṃ karohīti vuttaṃ hoti. Sādhu hotīti sundaro hoti. Tumhādisasmiñhi maṃ disvā maṃ saraṇaṃ gacchante nigaṇṭhaṃ disvā nigaṇṭhaṃ saraṇaṃ gacchante ‘‘kiṃ ayaṃ sīho diṭṭhadiṭṭhameva saraṇaṃ gacchatī’’ti garahā uppajjati, tasmā anuviccakāro tumhādisānaṃ sādhūti dasseti. Paṭākaṃ parihareyyunti te kira evarūpaṃ sāvakaṃ labhitvā ‘‘asuko nāma rājā vā rājamahāmatto vā seṭṭhi vā amhākaṃ saraṇaṃ gato sāvako jāto’’ti paṭākaṃ ukkhipitvā nagare ghosentā āhiṇḍanti. Kasmā? Evaṃ no mahantabhāvo āvibhavissatīti ca. Sace panassa ‘‘kimahaṃ etesaṃ saraṇaṃ gato’’ti vippaṭisāro uppajjeyya, tampi so ‘‘etesaṃ me saraṇagatabhāvaṃ bahū jānanti, dukkhaṃ idāni paṭinivattitu’’nti vinodetvā na paṭikkamissatīti ca. Tenāha – ‘‘paṭākaṃ parihareyyu’’nti. Opānabhūtanti paṭiyattaudapāno viya ṭhitaṃ. Kulanti tava nivesanaṃ. Dātabbaṃ maññeyyāsīti pubbe dasapi vīsatipi saṭṭhipi jane āgate disvā natthīti avatvā desi, idāni maṃ saraṇaṃ gatakāraṇamatteneva mā imesaṃ deyyadhammaṃ upacchindi. Sampattānañhi dātabbamevāti ovadi. Sutaṃ metaṃ, bhanteti kuto sutanti? Nigaṇṭhānaṃ santikā. Te kira kulagharesu evaṃ pakāsenti ‘‘mayaṃ yassa kassaci sampattassa dātabbanti vadāma, samaṇo pana gotamo ‘mayhameva dānaṃ dātabbaṃ nāññesaṃ, mayhameva sāvakānaṃ dānaṃ dātabbaṃ, nāññesaṃ sāvakānaṃ, mayhameva dinnaṃ dānaṃ mahapphalaṃ, nāññesaṃ, mayhameva sāvakānaṃ dinnaṃ mahapphalaṃ, nāññesa’nti evaṃ vadatī’’ti. Taṃ sandhāya ayaṃ ‘‘sutaṃ meta’’nti āha.
အနုပုဗ္ဗိံ ကထန္တိ ဒာနာနန္တရံ သီလံ, သီလာနန္တရံ သဂ္ဂံ, သဂ္ဂာနန္တရံ မဂ္ဂန္တိ ဧဝံ အနုပဋိပာဋိကထံ။ တတ္ထ ဒာနကထန္တိ ဣဒံ ဒာနံ နာမ သုခာနံ နိဒာနံ, သမ္ပတ္တီနံ မူလံ, ဘောဂာနံ ပတိဋ္ဌာ, ဝိသမဂတသ္သ တာဏံ လေဏံ ဂတိ ပရာယဏံ, ဣဓလောကပရလောကေသု ဒာနသဒိသော အဝသ္သယော ပတိဋ္ဌာ အာရမ္မဏံ တာဏံ လေဏံ ဂတိ ပရာယဏံ နတ္ထိ။ ဣဒဉ္ဟိ အဝသ္သယဋ္ဌေန ရတနမယသီဟာသနသဒိသံ, ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေန မဟာပထဝီသဒိသံ, အာရမ္မဏဋ္ဌေန အာလမ္ဗနရဇ္ဇုသဒိသံ။ ဣဒဉ္ဟိ ဒုက္ခနိတ္ထရဏဋ္ဌေန နာဝာ, သမသ္သာသနဋ္ဌေန သင္ဂာမသူရော, ဘယပရိတ္တာဏဋ္ဌေန သုသင္ခတနဂရံ, မစ္ဆေရမလာဒီဟိ အနုပလိတ္တဋ္ဌေန ပဒုမံ, တေသံ နိဒဟနဋ္ဌေန အဂ္ဂိ, ဒုရာသဒဋ္ဌေန အာသိဝိသော, အသန္တာသနဋ္ဌေန သီဟော, ဗလဝန္တဋ္ဌေန ဟတ္ထီ, အဘိမင္ဂလသမ္မတဋ္ဌေန သေတဝသဘော, ခေမန္တဘူမိသမ္ပာပနဋ္ဌေန ဝလာဟကော အသ္သရာဇာ။ ဒာနံ နာမေတံ မယာ ဂတမဂ္ဂော, မယ္ဟေသော ဝံသော, မယာ ဒသ ပာရမိယော ပူရေန္တေန ဝေလာမမဟာယညော, မဟာဂောဝိန္ဒမဟာယညော, မဟာသုဒသ္သနမဟာယညော, ဝေသ္သန္တရမဟာယညောတိ, အနေကမဟာယညာ ပဝတ္တိတာ, သသဘူတေန ဇလိတအဂ္ဂိက္ခန္ဓေ အတ္တာနံ နိယ္ယာဒေန္တေန သမ္ပတ္တယာစကာနံ စိတ္တံ ဂဟိတံ။ ဒာနဉ္ဟိ လောကေ သက္ကသမ္ပတ္တိံ ဒေတိ မာရသမ္ပတ္တိံ ဗ္ရဟ္မသမ္ပတ္တိံ, စက္ကဝတ္တိသမ္ပတ္တိံ, သာဝကပာရမီဉာဏံ, ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ, အဘိသမ္ဗောဓိဉာဏံ ဒေတီတိ ဧဝမာဒိဒာနဂုဏပ္ပဋိသံယုတ္တံ ကထံ။
Anupubbiṃ kathanti dānānantaraṃ sīlaṃ, sīlānantaraṃ saggaṃ, saggānantaraṃ magganti evaṃ anupaṭipāṭikathaṃ. Tattha dānakathanti idaṃ dānaṃ nāma sukhānaṃ nidānaṃ, sampattīnaṃ mūlaṃ, bhogānaṃ patiṭṭhā, visamagatassa tāṇaṃ leṇaṃ gati parāyaṇaṃ, idhalokaparalokesu dānasadiso avassayo patiṭṭhā ārammaṇaṃ tāṇaṃ leṇaṃ gati parāyaṇaṃ natthi. Idañhi avassayaṭṭhena ratanamayasīhāsanasadisaṃ, patiṭṭhānaṭṭhena mahāpathavīsadisaṃ, ārammaṇaṭṭhena ālambanarajjusadisaṃ. Idañhi dukkhanittharaṇaṭṭhena nāvā, samassāsanaṭṭhena saṅgāmasūro, bhayaparittāṇaṭṭhena susaṅkhatanagaraṃ, maccheramalādīhi anupalittaṭṭhena padumaṃ, tesaṃ nidahanaṭṭhena aggi, durāsadaṭṭhena āsiviso, asantāsanaṭṭhena sīho, balavantaṭṭhena hatthī, abhimaṅgalasammataṭṭhena setavasabho, khemantabhūmisampāpanaṭṭhena valāhako assarājā. Dānaṃ nāmetaṃ mayā gatamaggo, mayheso vaṃso, mayā dasa pāramiyo pūrentena velāmamahāyañño, mahāgovindamahāyañño, mahāsudassanamahāyañño, vessantaramahāyaññoti, anekamahāyaññā pavattitā, sasabhūtena jalitaaggikkhandhe attānaṃ niyyādentena sampattayācakānaṃ cittaṃ gahitaṃ. Dānañhi loke sakkasampattiṃ deti mārasampattiṃ brahmasampattiṃ, cakkavattisampattiṃ, sāvakapāramīñāṇaṃ, paccekabodhiñāṇaṃ, abhisambodhiñāṇaṃ detīti evamādidānaguṇappaṭisaṃyuttaṃ kathaṃ.
ယသ္မာ ပန ဒာနံ ဒေန္တော သီလံ သမာဒာတုံ သက္ကောတိ, တသ္မာ တဒနန္တရံ သီလကထံ ကထေသိ။ သီလကထန္တိ သီလံ နာမေတံ အဝသ္သယော ပတိဋ္ဌာ အာရမ္မဏံ တာဏံ လေဏံ ဂတိ ပရာယဏံ။ သီလံ နာမေတံ မမ ဝံသော , အဟံ သင္ခပာလနာဂရာဇကာလေ ဘူရိဒတ္တနာဂရာဇကာလေ စမ္ပေယ္ယနာဂရာဇကာလေ သီလဝရာဇကာလေ မာတုပောသကဟတ္ထိရာဇကာလေ ဆဒ္ဒန္တဟတ္ထိရာဇကာလေတိ အနန္တေသု အတ္တဘာဝေသု သီလံ ပရိပူရေသိံ။ ဣဓလောကပရလောကသမ္ပတ္တီနဉ္ဟိ သီလသဒိသော အဝသ္သယော ပတိဋ္ဌာ အာရမ္မဏံ တာဏံ လေဏံ ဂတိ ပရာယဏံ နတ္ထိ, သီလာလင္ကာရသဒိသော အလင္ကာရော နတ္ထိ, သီလပုပ္ဖသဒိသံ ပုပ္ဖံ နတ္ထိ, သီလဂန္ဓသဒိသော ဂန္ဓော နတ္ထိ။ သီလာလင္ကာရေန ဟိ အလင္ကတံ သီလဂန္ဓာနုလိတ္တံ သဒေဝကောပိ လောကော ဩလောကေန္တော တိတ္တိံ န ဂစ္ဆတီတိ ဧဝမာဒိသီလဂုဏပ္ပဋိသံယုတ္တံ ကထံ။
Yasmā pana dānaṃ dento sīlaṃ samādātuṃ sakkoti, tasmā tadanantaraṃ sīlakathaṃ kathesi. Sīlakathanti sīlaṃ nāmetaṃ avassayo patiṭṭhā ārammaṇaṃ tāṇaṃ leṇaṃ gati parāyaṇaṃ. Sīlaṃ nāmetaṃ mama vaṃso , ahaṃ saṅkhapālanāgarājakāle bhūridattanāgarājakāle campeyyanāgarājakāle sīlavarājakāle mātuposakahatthirājakāle chaddantahatthirājakāleti anantesu attabhāvesu sīlaṃ paripūresiṃ. Idhalokaparalokasampattīnañhi sīlasadiso avassayo patiṭṭhā ārammaṇaṃ tāṇaṃ leṇaṃ gati parāyaṇaṃ natthi, sīlālaṅkārasadiso alaṅkāro natthi, sīlapupphasadisaṃ pupphaṃ natthi, sīlagandhasadiso gandho natthi. Sīlālaṅkārena hi alaṅkataṃ sīlagandhānulittaṃ sadevakopi loko olokento tittiṃ na gacchatīti evamādisīlaguṇappaṭisaṃyuttaṃ kathaṃ.
‘‘ဣဒံ ပန သီလံ နိသ္သာယ အယံ သဂ္ဂော လဗ္ဘတီ’’တိ ဒသ္သေတုံ သီလာနန္တရံ သဂ္ဂကထံ ကထေသိ။ သဂ္ဂကထန္တိ ‘‘အယံ သဂ္ဂော နာမ ဣဋ္ဌော ကန္တော မနာပော, နိစ္စမေတ္ထ ကီဠာ, နိစ္စံ သမ္ပတ္တိယော လဗ္ဘန္တိ, စာတုမဟာရာဇိကာ ဒေဝာ နဝုတိဝသ္သသတသဟသ္သာနိ ဒိဗ္ဗသုခံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တိ, တာဝတိံသာ တိသ္သော စ ဝသ္သကောဋိယော သဋ္ဌိ စ ဝသ္သသတသဟသ္သာနီ’’တိ ဧဝမာဒိသဂ္ဂဂုဏပ္ပဋိသံယုတ္တံ ကထံ။ သဂ္ဂသမ္ပတ္တိံ ကထယန္တာနဉ္ဟိ ဗုဒ္ဓာနံ မုခံ နပ္ပဟောတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘အနေကပရိယာယေန ခ္ဝာဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဂ္ဂကထံ ကထေယ္ယ’’န္တိအာဒိ (မ. နိ. ၃.၂၅၅)။
‘‘Idaṃ pana sīlaṃ nissāya ayaṃ saggo labbhatī’’ti dassetuṃ sīlānantaraṃ saggakathaṃ kathesi. Saggakathanti ‘‘ayaṃ saggo nāma iṭṭho kanto manāpo, niccamettha kīḷā, niccaṃ sampattiyo labbhanti, cātumahārājikā devā navutivassasatasahassāni dibbasukhaṃ dibbasampattiṃ anubhavanti, tāvatiṃsā tisso ca vassakoṭiyo saṭṭhi ca vassasatasahassānī’’ti evamādisaggaguṇappaṭisaṃyuttaṃ kathaṃ. Saggasampattiṃ kathayantānañhi buddhānaṃ mukhaṃ nappahoti. Vuttampi cetaṃ – ‘‘anekapariyāyena khvāhaṃ, bhikkhave, saggakathaṃ katheyya’’ntiādi (ma. ni. 3.255).
ဧဝံ သဂ္ဂကထာယ ပလောဘေတ္ဝာ ပန ဟတ္ထိံ အလင္ကရိတ္ဝာ တသ္သ သောဏ္ဍံ ဆိန္ဒန္တော ဝိယ ‘‘အယမ္ပိ သဂ္ဂော အနိစ္စော အဒ္ဓုဝော, န ဧတ္ထ ဆန္ဒရာဂော ကတ္တဗ္ဗော’’တိ ဒသ္သနတ္ထံ ‘‘အပ္ပသ္သာဒာ ကာမာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပာယာသာ, အာဒီနဝော ဧတ္ထ ဘိယ္ယော’’တိအာဒိနာ (မ. နိ. ၁.၂၃၅-၂၃၆; ၂.၄၂) နယေန ကာမာနံ အာဒီနဝံ ဩကာရံ သံကိလေသံ ကထေသိ။ တတ္ထ အာဒီနဝောတိ ဒောသော။ ဩကာရောတိ အဝကာရော လာမကဘာဝော။ သံကိလေသောတိ တေဟိ သတ္တာနံ သံသာရေ သံကိလိသ္သနံ။ ယထာဟ – ‘‘သံကိလိသ္သန္တိ ဝတ, ဘော, သတ္တာ’’တိ (မ. နိ. ၂.၃၅၁)။
Evaṃ saggakathāya palobhetvā pana hatthiṃ alaṅkaritvā tassa soṇḍaṃ chindanto viya ‘‘ayampi saggo anicco addhuvo, na ettha chandarāgo kattabbo’’ti dassanatthaṃ ‘‘appassādā kāmā bahudukkhā bahupāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo’’tiādinā (ma. ni. 1.235-236; 2.42) nayena kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ kathesi. Tattha ādīnavoti doso. Okāroti avakāro lāmakabhāvo. Saṃkilesoti tehi sattānaṃ saṃsāre saṃkilissanaṃ. Yathāha – ‘‘saṃkilissanti vata, bho, sattā’’ti (ma. ni. 2.351).
ဧဝံ ကာမာဒီနဝေန တဇ္ဇေတ္ဝာ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသံ ပကာသေသိ။ ကလ္လစိတ္တန္တိ အရောဂစိတ္တံ။ သာမုက္ကံသိကာတိ သာမံ ဥက္ကံသိကာ အတ္တနာယေဝ ဥဒ္ဓရိတ္ဝာ ဂဟိတာ, သယမ္ဘုဉာဏေန ဒိဋ္ဌာ အသာဓာရဏာ အညေသန္တိ အတ္ထော။ ကာ ပန သာတိ? အရိယသစ္စဒေသနာ။ တေနေဝာဟ – ဒုက္ခံ သမုဒယံ နိရောဓံ မဂ္ဂန္တိ။ ဝိရဇံ ဝီတမလန္တိ ရာဂရဇာဒီနံ အဘာဝာ ဝိရဇံ, ရာဂမလာဒီနံ ဝိဂတတ္တာ ဝီတမလံ။ ဓမ္မစက္ခုန္တိ ဣဓ သောတာပတ္တိမဂ္ဂော အဓိပ္ပေတော။ တသ္သ ဥပ္ပတ္တိအာကာရဒသ္သနတ္ထံ ယံကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မန္တိ အာဟ။ တဉ္ဟိ နိရောဓံ အာရမ္မဏံ ကတ္ဝာ ကိစ္စဝသေန ဧဝံ သဗ္ဗသင္ခတံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဒိဋ္ဌော အရိယသစ္စဓမ္မော ဧတေနာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ တိဏ္ဏာ ဝိစိကိစ္ဆာ အနေနာတိ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော။ ဝိဂတာ ကထံကထာ အသ္သာတိ ဝိဂတကထံကထော။ ဝိသာရဇ္ဇံ ပတ္တောတိ ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော။ ကတ္ထ? သတ္ထုသာသနေ။ နာသ္သ ပရော ပစ္စယော, န ပရံ သဒ္ဓာယ ဧတ္ထ ဝတ္တတီတိ အပရပ္ပစ္စယော။
Evaṃ kāmādīnavena tajjetvā nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi. Kallacittanti arogacittaṃ. Sāmukkaṃsikāti sāmaṃ ukkaṃsikā attanāyeva uddharitvā gahitā, sayambhuñāṇena diṭṭhā asādhāraṇā aññesanti attho. Kā pana sāti? Ariyasaccadesanā. Tenevāha – dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ magganti. Virajaṃ vītamalanti rāgarajādīnaṃ abhāvā virajaṃ, rāgamalādīnaṃ vigatattā vītamalaṃ. Dhammacakkhunti idha sotāpattimaggo adhippeto. Tassa uppattiākāradassanatthaṃ yaṃkiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhammanti āha. Tañhi nirodhaṃ ārammaṇaṃ katvā kiccavasena evaṃ sabbasaṅkhataṃ paṭivijjhantaṃ uppajjati. Diṭṭho ariyasaccadhammo etenāti diṭṭhadhammo. Esa nayo sesesupi. Tiṇṇā vicikicchā anenāti tiṇṇavicikiccho. Vigatā kathaṃkathā assāti vigatakathaṃkatho. Visārajjaṃ pattoti vesārajjappatto. Kattha? Satthusāsane. Nāssa paro paccayo, na paraṃ saddhāya ettha vattatīti aparappaccayo.
ပဝတ္တမံသန္တိ ပကတိယာ ပဝတ္တံ ကပ္ပိယမံသံ မူလံ ဂဟေတ္ဝာ အန္တရာပဏေ ပရိယေသာဟီတိ အဓိပ္ပာယော။ သမ္ဗဟုလာ နိဂဏ္ဌာတိ ပဉ္စသတမတ္တာ နိဂဏ္ဌာ။ ထူလံ ပသုန္တိ ထူလံ မဟာသရီရံ ဂောကဏ္ဏမဟိံသသူကရသင္ခာတံ ပသုံ။ ဥဒ္ဒိသ္သကတန္တိ အတ္တာနံ ဥဒ္ဒိသိတ္ဝာ ကတံ, မာရိတန္တိ အတ္ထော။ ပဋိစ္စကမ္မန္တိ သ္ဝာယံ တံ မံသံ ပဋိစ္စ တံ ပာဏဝဓကမ္မံ ဖုသတိ။ တဉ္ဟိ အကုသလံ ဥပဍ္ဎံ ဒာယကသ္သ, ဥပဍ္ဎံ ပဋိဂ္ဂာဟကသ္သ ဟောတီတိ နေသံ လဒ္ဓိ။ အပရော နယော – ပဋိစ္စကမ္မန္တိ အတ္တာနံ ပဋိစ္စကတံ။ အထ ဝာ ပဋိစ္စကမ္မန္တိ နိမိတ္တကမ္မသ္သေတံ အဓိဝစနံ, တံ ပဋိစ္စကမ္မံ ဧတ္ထ အတ္ထီတိ မံသမ္ပိ ပဋိစ္စကမ္မန္တိ ဝုတ္တံ။ ဥပကဏ္ဏကေတိ ကဏ္ဏမူလေ။ အလန္တိ ပဋိက္ခေပဝစနံ, ကိံ ဣမိနာတိ အတ္ထော။ န စ ပနေတေတိ ဧတေ အာယသ္မန္တော ဒီဃရတ္တံ အဝဏ္ဏကာမာ ဟုတ္ဝာ အဝဏ္ဏံ ဘာသန္တာပိ အဗ္ဘာစိက္ခန္တာ န ဇိရိဒန္တိ, အဗ္ဘက္ခာနသ္သ အန္တံ န ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ အထ ဝာ လဇ္ဇနတ္ထေ ဣဒံ ဇိရိဒန္တီတိ ပဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, န လဇ္ဇန္တီတိ အတ္ထော။
Pavattamaṃsanti pakatiyā pavattaṃ kappiyamaṃsaṃ mūlaṃ gahetvā antarāpaṇe pariyesāhīti adhippāyo. Sambahulā nigaṇṭhāti pañcasatamattā nigaṇṭhā. Thūlaṃ pasunti thūlaṃ mahāsarīraṃ gokaṇṇamahiṃsasūkarasaṅkhātaṃ pasuṃ. Uddissakatanti attānaṃ uddisitvā kataṃ, māritanti attho. Paṭiccakammanti svāyaṃ taṃ maṃsaṃ paṭicca taṃ pāṇavadhakammaṃ phusati. Tañhi akusalaṃ upaḍḍhaṃ dāyakassa, upaḍḍhaṃ paṭiggāhakassa hotīti nesaṃ laddhi. Aparo nayo – paṭiccakammanti attānaṃ paṭiccakataṃ. Atha vā paṭiccakammanti nimittakammassetaṃ adhivacanaṃ, taṃ paṭiccakammaṃ ettha atthīti maṃsampi paṭiccakammanti vuttaṃ. Upakaṇṇaketi kaṇṇamūle. Alanti paṭikkhepavacanaṃ, kiṃ imināti attho. Na ca paneteti ete āyasmanto dīgharattaṃ avaṇṇakāmā hutvā avaṇṇaṃ bhāsantāpi abbhācikkhantā na jiridanti, abbhakkhānassa antaṃ na gacchantīti attho. Atha vā lajjanatthe idaṃ jiridantīti padaṃ daṭṭhabbaṃ, na lajjantīti attho.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ • Aṅguttaranikāya / ၂. သီဟသုတ္တံ • 2. Sīhasuttaṃ
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (ဋီကာ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ၂. သီဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 2. Sīhasuttavaṇṇanā
