| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
೨. ಸೀಹಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
2. Sīhasuttavaṇṇanā
೧೨. ದುತಿಯೇ ಸನ್ಥಾಗಾರಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೨೨; ಸಂ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೪.೨೪೩) ನಾಮ ಏಕಾ ಮಹಾಸಾಲಾವ। ಉಯ್ಯೋಗಕಾಲಾದೀಸು ಹಿ ರಾಜಾನೋ ತತ್ಥ ಠತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ತಕಾ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛನ್ತು, ಏತ್ತಕಾ ಪಚ್ಛಾ’’ತಿಆದಿನಾ ತತ್ಥ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸನ್ಥಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಮರಿಯಾದಂ ಬನ್ಧನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಠಾನಂ ‘‘ಸನ್ಥಾಗಾರ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಉಯ್ಯೋಗಟ್ಠಾನತೋ ಚ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಯಾವ ಗೇಹೇ ಗೋಮಯಪರಿಭಣ್ಡಾದಿವಸೇನ ಪಟಿಜಗ್ಗನಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತಾವ ಏಕಂ ದ್ವೇ ದಿವಸೇ ತೇ ರಾಜಾನೋ ತತ್ಥ ಸನ್ಥಮ್ಭನ್ತೀತಿಪಿ ಸನ್ಥಾಗಾರಂ। ತೇಸಂ ರಾಜೂನಂ ಸಹ ಅತ್ಥಾನುಸಾಸನಂ ಅಗಾರನ್ತಿಪಿ ಸನ್ಥಾಗಾರಂ। ಗಣರಾಜಾನೋ ಹಿ ತೇ, ತಸ್ಮಾ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಏಕಸ್ಸ ವಸೇನ ನ ಸಿಜ್ಝತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಛನ್ದೋ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇ ತತ್ಥ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಅನುಸಾಸನ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಹ ಅತ್ಥಾನುಸಾಸನಂ ಅಗಾರ’’ನ್ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ವಾ ತತ್ಥ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಕಸಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ವಪಿತು’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಘರಾವಾಸಕಿಚ್ಚಾನಿ ಸಮ್ಮನ್ತಯನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಛಿದ್ದಾವಛಿದ್ದಂ ಘರಾವಾಸಂ ಸನ್ಥರನ್ತೀತಿಪಿ ಸನ್ಥಾಗಾರಂ।
12. Dutiye santhāgāraṃ (ma. ni. aṭṭha. 1.22; saṃ. ni. aṭṭha. 3.4.243) nāma ekā mahāsālāva. Uyyogakālādīsu hi rājāno tattha ṭhatvā ‘‘ettakā purato gacchantu, ettakā pacchā’’tiādinā tattha nisīditvā santhaṃ karonti, mariyādaṃ bandhanti, tasmā taṃ ṭhānaṃ ‘‘santhāgāra’’nti vuccati. Uyyogaṭṭhānato ca āgantvā yāva gehe gomayaparibhaṇḍādivasena paṭijagganaṃ karonti, tāva ekaṃ dve divase te rājāno tattha santhambhantītipi santhāgāraṃ. Tesaṃ rājūnaṃ saha atthānusāsanaṃ agārantipi santhāgāraṃ. Gaṇarājāno hi te, tasmā uppannaṃ kiccaṃ ekassa vasena na sijjhati, sabbesaṃ chando laddhuṃ vaṭṭati, tasmā sabbe tattha sannipatitvā anusāsanti. Tena vuttaṃ ‘‘saha atthānusāsanaṃ agāra’’nti. Yasmā vā tattha sannipatitvā ‘‘imasmiṃ kāle kasituṃ vaṭṭati, imasmiṃ kāle vapitu’’ntiādinā nayena gharāvāsakiccāni sammantayanti, tasmā chiddāvachiddaṃ gharāvāsaṃ santharantītipi santhāgāraṃ.
ಪುತ್ತದಾರಧನಾದಿಉಪಕರಣಪರಿಚ್ಚಾಗೋ ಪಾರಮಿಯೋ। ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಪರಿಚ್ಚಾಗೋ ಉಪಪಾರಮಿಯೋ। ಅತ್ತನೋವ ಜೀವಿತಪರಿಚ್ಚಾಗೋ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮಿಯೋ। ಞಾತೀನಂ ಅತ್ಥಚರಿಯಾ ಞಾತತ್ಥಚರಿಯಾ। ಲೋಕಸ್ಸ ಅತ್ಥಚರಿಯಾ ಲೋಕತ್ಥಚರಿಯಾ। ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಞಾಣವಸೇನ ಅನವಜ್ಜಕಮ್ಮಾಯತನಸಿಪ್ಪಾಯತನವಿಜ್ಜಾಟ್ಠಾನಪರಿಚಯವಸೇನ ಖನ್ಧಾಯತನಾದಿಪರಿಚಯವಸೇನ ಲಕ್ಖಣತ್ತಯತೀರಣವಸೇನ ಚ ಞಾಣಚಾರೋ ಬುದ್ಧಚರಿಯಾ। ಅಙ್ಗನಯನಧನರಜ್ಜಪುತ್ತದಾರಪರಿಜ್ಜಾಗವಸೇನ ಪಞ್ಚ ಮಹಾಪರಿಚ್ಚಾಗೇ ಪರಿಚ್ಚಜನ್ತೇನ। ಸತಿಪಿ ಮಹಾಪರಿಚ್ಚಾಗಾನಂ ದಾನಪಾರಮಿಭಾವೇ ಪರಿಚ್ಚಾಗವಿಸೇಸಸಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಞ್ಚೇವ ಸುದುಕ್ಕರಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಞ್ಚ ಪಞ್ಚಮಹಾಪರಿಚ್ಚಾಗಾನಂ ವಿಸುಂ ಗಹಣಂ, ತತೋಯೇವ ಚ ಅಙ್ಗಪರಿಚ್ಚಾಗತೋ ವಿಸುಂ ನಯನಪರಿಚ್ಚಾಗಗ್ಗಹಣಂ। ಪರಿಚ್ಚಾಗಭಾವಸಾಮಞ್ಞೇಪಿ ಧನರಜ್ಜಪರಿಚ್ಚಾಗತೋ ಪುತ್ತದಾರಪರಿಚ್ಚಾಗಗ್ಗಹಣಞ್ಚ ವಿಸುಂ ಕತಂ। ಪಬ್ಬಜ್ಜಾವ ಸಙ್ಖೇಪೋ।
Puttadāradhanādiupakaraṇapariccāgo pāramiyo. Attano aṅgapariccāgo upapāramiyo. Attanova jīvitapariccāgo paramatthapāramiyo. Ñātīnaṃ atthacariyā ñātatthacariyā. Lokassa atthacariyā lokatthacariyā. Kammassakatañāṇavasena anavajjakammāyatanasippāyatanavijjāṭṭhānaparicayavasena khandhāyatanādiparicayavasena lakkhaṇattayatīraṇavasena ca ñāṇacāro buddhacariyā. Aṅganayanadhanarajjaputtadāraparijjāgavasena pañca mahāpariccāge pariccajantena. Satipi mahāpariccāgānaṃ dānapāramibhāve pariccāgavisesasabhāvadassanatthañceva sudukkarabhāvadassanatthañca pañcamahāpariccāgānaṃ visuṃ gahaṇaṃ, tatoyeva ca aṅgapariccāgato visuṃ nayanapariccāgaggahaṇaṃ. Pariccāgabhāvasāmaññepi dhanarajjapariccāgato puttadārapariccāgaggahaṇañca visuṃ kataṃ. Pabbajjāva saṅkhepo.
ಸತ್ತಸು ಅನುಪಸ್ಸನಾಸೂತಿ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾ, ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾ, ಅನತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾ, ನಿಬ್ಬಿದಾನುಪಸ್ಸನಾ, ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸನಾ, ನಿರೋಧಾನುಪಸ್ಸನಾ, ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸನಾತಿ ಇಮಾಸು ಸತ್ತಸು ಅನುಪಸ್ಸನಾಸು।
Sattasu anupassanāsūti aniccānupassanā, dukkhānupassanā, anattānupassanā, nibbidānupassanā, virāgānupassanā, nirodhānupassanā, paṭinissaggānupassanāti imāsu sattasu anupassanāsu.
ಅನುವಿಚ್ಚಕಾರನ್ತಿ ಅವೇಚ್ಚಕರಣಂ। ದ್ವೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಸಾಸನೇ ಠಿತಾ ಅತ್ತನೋ ಸಾವಕತ್ತಂ ಉಪಗತೇ ಪಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ತಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
Anuviccakāranti aveccakaraṇaṃ. Dvīhi kāraṇehi aniyyānikasāsane ṭhitā attano sāvakattaṃ upagate paggaṇhanti, tāni dassetuṃ ‘‘kasmā’’tiādi vuttaṃ.
ಅನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥನ್ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಟೀ॰ ೨.೭೫-೭೬) ಅನುಪುಬ್ಬಂ ಕಥೇತಬ್ಬಕಥಂ। ಕಾ ಪನ ಸಾತಿ? ದಾನಾದಿಕಥಾ। ತತ್ಥ ದಾನಕಥಾ ತಾವ ಪಚುರಜನೇಸುಪಿ ಪವತ್ತಿಯಾ ಸಬ್ಬಸತ್ತಸಾಧಾರಣತ್ತಾ ಸುಕರತ್ತಾ ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಉಪಾಯಭಾವತೋ ಚ ಆದಿತೋ ಕಥಿತಾ। ಪರಿಚ್ಚಾಗಸೀಲೋ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪರಿಗ್ಗಹವತ್ಥೂಸು ನಿಸ್ಸಙ್ಗಭಾವತೋ ಸುಖೇನೇವ ಸೀಲಾನಿ ಸಮಾದಿಯತಿ, ತತ್ಥ ಚ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಹೋತಿ। ಸೀಲೇನ ದಾಯಕಪ್ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕವಿಸುದ್ಧಿತೋ ಪರಾನುಗ್ಗಹಂ ವತ್ವಾ ಪರಪೀಳಾನಿವತ್ತಿವಚನತೋ ಕಿರಿಯಾಧಮ್ಮಂ ವತ್ವಾ ಅಕಿರಿಯಾಧಮ್ಮವಚನತೋ, ಭೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಹೇತುಂ ವತ್ವಾ ಭವಸಮ್ಪತ್ತಿಹೇತುವಚನತೋ ಚ ದಾನಕಥಾನನ್ತರಂ ಸೀಲಕಥಾ ಕಥಿತಾ। ‘‘ತಞ್ಚ ಸೀಲಂ ವಟ್ಟನಿಸ್ಸಿತಂ, ಅಯಂ ಭವಸಮ್ಪತ್ತಿ ತಸ್ಸ ಫಲ’’ನ್ತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ‘‘ಇಮೇಹಿ ಚ ದಾನಸೀಲಮಯೇಹಿ ಪಣೀತಪಣೀತತರಾದಿಭೇದಭಿನ್ನೇಹಿ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥೂಹಿ ಏತಾ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾದೀಸು ಪಣೀತಪಣೀತತರಾದಿಭೇದಭಿನ್ನಾ ಅಪರಿಮೇಯ್ಯಾ ದಿಬ್ಬಭೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ಲದ್ಧಬ್ಬಾ’’ತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ತದನನ್ತರಂ ಸಗ್ಗಕಥಾ। ‘‘ಸ್ವಾಯಂ ಸಗ್ಗೋ ರಾಗಾದೀಹಿ ಉಪಕ್ಕಿಲಿಟ್ಠೋ, ಸಬ್ಬಥಾನುಪಕ್ಕಿಲಿಟ್ಠೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ’’ತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಸಗ್ಗಾನನ್ತರಂ ಮಗ್ಗೋ, ಮಗ್ಗಞ್ಚ ಕಥೇನ್ತೇನ ತದಧಿಗಮೂಪಾಯಸನ್ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಸಗ್ಗಪರಿಯಾಪನ್ನಾಪಿ ಪಗೇವ ಇತರೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಕಾಮಾ ನಾಮ ಬಹ್ವಾದೀನವಾ ಅನಿಚ್ಚಾ ಅದ್ಧುವಾ ವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮಾತಿ ಕಾಮಾನಂ ಆದೀನವೋ। ‘‘ಹೀನಾ ಗಮ್ಮಾ ಪೋಥುಜ್ಜನಿಕಾ ಅನರಿಯಾ ಅನತ್ಥಸಂಹಿತಾ’’ತಿ ತೇಸಂ ಓಕಾರೋ ಲಾಮಕಭಾವೋ। ಸಬ್ಬೇಪಿ ಭವಾ ಕಿಲೇಸಾನಂ ವತ್ಥುಭೂತಾತಿ ತತ್ಥ ಸಂಕಿಲೇಸೋ। ಸಬ್ಬಸೋ ಸಂಕಿಲೇಸವಿಪ್ಪಮುತ್ತಂ ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ ಆನಿಸಂಸೋ ಚ ಕಥೇತಬ್ಬೋತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಮಗ್ಗನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಇತಿ-ಸದ್ದೇನ ಆದಿ-ಅತ್ಥೇನ ದೀಪಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Anupubbiṃ kathanti (dī. ni. ṭī. 2.75-76) anupubbaṃ kathetabbakathaṃ. Kā pana sāti? Dānādikathā. Tattha dānakathā tāva pacurajanesupi pavattiyā sabbasattasādhāraṇattā sukarattā sīle patiṭṭhānassa upāyabhāvato ca ādito kathitā. Pariccāgasīlo hi puggalo pariggahavatthūsu nissaṅgabhāvato sukheneva sīlāni samādiyati, tattha ca suppatiṭṭhito hoti. Sīlena dāyakappaṭiggāhakavisuddhito parānuggahaṃ vatvā parapīḷānivattivacanato kiriyādhammaṃ vatvā akiriyādhammavacanato, bhogasampattihetuṃ vatvā bhavasampattihetuvacanato ca dānakathānantaraṃ sīlakathā kathitā. ‘‘Tañca sīlaṃ vaṭṭanissitaṃ, ayaṃ bhavasampatti tassa phala’’nti dassanatthaṃ. ‘‘Imehi ca dānasīlamayehi paṇītapaṇītatarādibhedabhinnehi puññakiriyavatthūhi etā cātumahārājikādīsu paṇītapaṇītatarādibhedabhinnā aparimeyyā dibbabhogasampattiyo laddhabbā’’ti dassanatthaṃ tadanantaraṃ saggakathā. ‘‘Svāyaṃ saggo rāgādīhi upakkiliṭṭho, sabbathānupakkiliṭṭho ariyamaggo’’ti dassanatthaṃ saggānantaraṃ maggo, maggañca kathentena tadadhigamūpāyasandassanatthaṃ saggapariyāpannāpi pageva itare sabbepi kāmā nāma bahvādīnavā aniccā addhuvā vipariṇāmadhammāti kāmānaṃ ādīnavo. ‘‘Hīnā gammā pothujjanikā anariyā anatthasaṃhitā’’ti tesaṃ okāro lāmakabhāvo. Sabbepi bhavā kilesānaṃ vatthubhūtāti tattha saṃkileso. Sabbaso saṃkilesavippamuttaṃ nibbānanti nekkhamme ānisaṃso ca kathetabboti ayamattho maggantīti ettha iti-saddena ādi-atthena dīpitoti veditabbaṃ.
ಸುಖಾನಂ ನಿದಾನನ್ತಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಾನಂ ಸಮ್ಪರಾಯಿಕಾನಂ ನಿಬ್ಬಾನುಪಸಂಹಿತಾನಞ್ಚಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಸುಖಾನಂ ಕಾರಣಂ। ಯಞ್ಹಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಲೋಕೇ ಭೋಗಸುಖಂ ನಾಮ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ದಾನಾಧೀನನ್ತಿ ಪಾಕಟೋಯಮತ್ಥೋ। ಯಂ ಪನ ಝಾನವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಫಲನಿಬ್ಬಾನಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಸುಖಂ, ತಸ್ಸಪಿ ದಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿಯೇವ । ಸಮ್ಪತ್ತೀನಂ ಮೂಲನ್ತಿ ಯಾ ಇಮಾ ಲೋಕೇ ಪದೇಸರಜ್ಜಸಿರಿಸ್ಸರಿಯಸತ್ತರತನಸಮುಜ್ಜಲಚಕ್ಕವತ್ತಿಸಮ್ಪದಾತಿ ಏವಂಪಭೇದಾ ಮಾನುಸಿಕಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ, ಯಾ ಚ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾದಿಗತಾ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ, ಯಾ ವಾ ಪನಞ್ಞಾಪಿ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ , ತಾಸಂ ಸಬ್ಬಾಸಂ ಇದಂ ಮೂಲಕಾರಣಂ। ಭೋಗಾನನ್ತಿ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಟ್ಠೇನ ‘‘ಭೋಗೋ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಾನಂ ಪಿಯಮನಾಪಿಯರೂಪಾದೀನಂ ತನ್ನಿಸ್ಸಯಾನಂ ವಾ ಉಪಭೋಗಸುಖಾನಂ ಪತಿಟ್ಠಾ ನಿಚ್ಚಲಾಧಿಟ್ಠಾನತಾಯ। ವಿಸಮಗತಸ್ಸಾತಿ ಬ್ಯಸನಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ। ತಾಣನ್ತಿ ರಕ್ಖಾ, ತತೋ ಪರಿಪಾಲನತೋ। ಲೇಣನ್ತಿ ಬ್ಯಸನೇಹಿ ಪರಿಪಾತಿಯಮಾನಸ್ಸ ಓಲೀಯನಪ್ಪದೇಸೋ। ಗತೀತಿ ಗನ್ತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ। ಪರಾಯಣನ್ತಿ ಪಟಿಸರಣಂ। ಅವಸ್ಸಯೋತಿ ವಿನಿಪತಿತುಂ ಅದೇನ್ತೋ ನಿಸ್ಸಯೋ। ಆರಮ್ಮಣನ್ತಿ ಓಲುಬ್ಭಾರಮ್ಮಣಂ।
Sukhānaṃ nidānanti diṭṭhadhammikānaṃ samparāyikānaṃ nibbānupasaṃhitānañcāti sabbesampi sukhānaṃ kāraṇaṃ. Yañhi kiñci loke bhogasukhaṃ nāma, taṃ sabbaṃ dānādhīnanti pākaṭoyamattho. Yaṃ pana jhānavipassanāmaggaphalanibbānappaṭisaṃyuttaṃ sukhaṃ, tassapi dānaṃ upanissayapaccayo hotiyeva . Sampattīnaṃ mūlanti yā imā loke padesarajjasirissariyasattaratanasamujjalacakkavattisampadāti evaṃpabhedā mānusikā sampattiyo, yā ca cātumahārājikādigatā dibbasampattiyo, yā vā panaññāpi sampattiyo , tāsaṃ sabbāsaṃ idaṃ mūlakāraṇaṃ. Bhogānanti bhuñjitabbaṭṭhena ‘‘bhogo’’ti laddhanāmānaṃ piyamanāpiyarūpādīnaṃ tannissayānaṃ vā upabhogasukhānaṃ patiṭṭhā niccalādhiṭṭhānatāya. Visamagatassāti byasanappattassa. Tāṇanti rakkhā, tato paripālanato. Leṇanti byasanehi paripātiyamānassa olīyanappadeso. Gatīti gantabbaṭṭhānaṃ. Parāyaṇanti paṭisaraṇaṃ. Avassayoti vinipatituṃ adento nissayo. Ārammaṇanti olubbhārammaṇaṃ.
ರತನಮಯಸೀಹಾಸನಸದಿಸನ್ತಿ ಸಬ್ಬರತನಮಯಸತ್ತಙ್ಗಮಹಾಸೀಹಾಸನಸದಿಸಂ। ಏವಂ ಹಿಸ್ಸ ಮಹಗ್ಘಂ ಹುತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸೋ ವಿನಿಪತಿತುಂ ಅಪ್ಪದಾನಟ್ಠೋ ದೀಪಿತೋ ಹೋತಿ। ಮಹಾಪಥವೀಸದಿಸಂ ಗತಗತಟ್ಠಾನೇ ಪತಿಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಲಭಾಪನತೋ। ಯಥಾ ದುಬ್ಬಲಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಆಲಮ್ಬನರಜ್ಜು ಉತ್ತಿಟ್ಠತೋ ತಿಟ್ಠತೋ ಚ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೋ, ಏವಂ ದಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಭವೇ ಉಪಪತ್ತಿಯಾ ಠಿತಿಯಾ ಚ ಪಚ್ಚಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಆಲಮ್ಬನಟ್ಠೇನ ಆಲಮ್ಬನರಜ್ಜುಸದಿಸ’’ನ್ತಿ। ದುಕ್ಖನಿತ್ಥರಣಟ್ಠೇನಾತಿ ದುಗ್ಗತಿದುಕ್ಖಟ್ಠಾನನಿತ್ಥರಣಟ್ಠೇನ। ಸಮಸ್ಸಾಸನಟ್ಠೇನಾತಿ ಲೋಭಮಚ್ಛರಿಯಾದಿಪಟಿಸತ್ತುಪದ್ದವತೋ ಸಮಸ್ಸಾಸನಟ್ಠೇನ। ಭಯಪರಿತ್ತಾಣಟ್ಠೇನಾತಿ ದಾಲಿದ್ದಿಯಭಯತೋ ಪರಿಪಾಲನಟ್ಠೇನ। ಮಚ್ಛೇರಮಲಾದೀಹೀತಿ ಮಚ್ಛೇರಲೋಭದೋಸಮದಇಸ್ಸಾಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾದಿಚಿತ್ತಮಲೇಹಿ। ಅನುಪಲಿತ್ತಟ್ಠೇನಾತಿ ಅನುಪಕ್ಕಿಲಿಟ್ಠತಾಯ। ತೇಸನ್ತಿ ಮಚ್ಛೇರಮಲಾದೀನಂ। ತೇಸಂ ಏವ ದುರಾಸದಟ್ಠೇನ। ಅಸನ್ತಾಸನಟ್ಠೇನಾತಿ ಸನ್ತಾಸಹೇತುಅಭಾವೇನ। ಯೋ ಹಿ ದಾಯಕೋ ದಾನಪತಿ, ಸೋ ಸಮ್ಪತಿಪಿ ನ ಕುತೋಚಿ ಸನ್ತಸತಿ, ಪಗೇವ ಆಯತಿಂ। ಬಲವನ್ತಟ್ಠೇನಾತಿ ಮಹಾಬಲವತಾಯ। ದಾಯಕೋ ಹಿ ದಾನಪತಿ ಸಮ್ಪತಿ ಪಕ್ಖಬಲೇನ ಬಲವಾ ಹೋತಿ, ಆಯತಿಂ ಪನ ಕಾಯಬಲಾದೀಹಿಪಿ। ಅಭಿಮಙ್ಗಲಸಮ್ಮತಟ್ಠೇನಾತಿ ‘‘ವಡ್ಢಿಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಅಭಿಸಮ್ಮತಭಾವೇನ। ವಿಪತ್ತಿಭವತೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಭವೂಪನಯನಂ ಖೇಮನ್ತಭೂಮಿಸಮ್ಪಾಪನಂ।
Ratanamayasīhāsanasadisanti sabbaratanamayasattaṅgamahāsīhāsanasadisaṃ. Evaṃ hissa mahagghaṃ hutvā sabbaso vinipatituṃ appadānaṭṭho dīpito hoti. Mahāpathavīsadisaṃ gatagataṭṭhāne patiṭṭhānassa labhāpanato. Yathā dubbalassa purisassa ālambanarajju uttiṭṭhato tiṭṭhato ca upatthambho, evaṃ dānaṃ sattānaṃ sampattibhave upapattiyā ṭhitiyā ca paccayoti āha ‘‘ālambanaṭṭhena ālambanarajjusadisa’’nti. Dukkhanittharaṇaṭṭhenāti duggatidukkhaṭṭhānanittharaṇaṭṭhena. Samassāsanaṭṭhenāti lobhamacchariyādipaṭisattupaddavato samassāsanaṭṭhena. Bhayaparittāṇaṭṭhenāti dāliddiyabhayato paripālanaṭṭhena. Maccheramalādīhīti maccheralobhadosamadaissāmicchādiṭṭhivicikicchādicittamalehi. Anupalittaṭṭhenāti anupakkiliṭṭhatāya. Tesanti maccheramalādīnaṃ. Tesaṃ eva durāsadaṭṭhena. Asantāsanaṭṭhenāti santāsahetuabhāvena. Yo hi dāyako dānapati, so sampatipi na kutoci santasati, pageva āyatiṃ. Balavantaṭṭhenāti mahābalavatāya. Dāyako hi dānapati sampati pakkhabalena balavā hoti, āyatiṃ pana kāyabalādīhipi. Abhimaṅgalasammataṭṭhenāti ‘‘vaḍḍhikāraṇa’’nti abhisammatabhāvena. Vipattibhavato sampattibhavūpanayanaṃ khemantabhūmisampāpanaṃ.
ಇದಾನಿ ಮಹಾಬೋಧಿಚರಿಯಭಾವೇನಪಿ ದಾನಗುಣಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ದಾನಂ ನಾಮೇತ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಅತ್ತಾನಂ ನಿಯ್ಯಾತೇನ್ತೇನಾತಿ ಏತೇನ ‘‘ದಾನಫಲಂ ಸಮ್ಮದೇವ ಪಸ್ಸನ್ತಾ ಮಹಾಪುರಿಸಾ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತಮ್ಪಿ ಪರಿಚ್ಚಜನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕೋ ನಾಮ ವಿಞ್ಞುಜಾತಿಕೋ ಬಾಹಿರೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಪಗೇವ ಸಙ್ಗಂ ಕರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಓವಾದಂ ದೇತಿ। ಇದಾನಿ ಯಾ ಲೋಕಿಯಾ ಲೋಕುತ್ತರಾ ಚ ಉಕ್ಕಂಸಗತಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ, ತಾ ಸಬ್ಬಾ ದಾನತೋಯೇವ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ದಾನಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸಕ್ಕಮಾರಬ್ರಹ್ಮಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ಅತ್ತಹಿತಾಯ ಏವ, ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸಮ್ಪತ್ತಿ ಪನ ಅತ್ತಹಿತಾಯ ಪರಹಿತಾಯ ಚಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಸಾ ತಾಸಂ ಪರತೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸಮ್ಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ಏತಾ ಲೋಕಿಯಾ, ಇಮಾ ಪನ ಲೋಕುತ್ತರಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಾವಕಪಾರಮಿಞಾಣ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತಾಸುಪಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠುಕ್ಕಟ್ಠತರುಕ್ಕಟ್ಠತಮತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಕಮೇನ ಞಾಣತ್ತಯಂ ವುತ್ತಂ। ತೇಸಂ ಪನ ದಾನಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಭಾವೋ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತೋಯೇವ। ಏತೇನೇವ ತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾಪಿ ಪಚ್ಚಯಭಾವೋ ದೀಪಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Idāni mahābodhicariyabhāvenapi dānaguṇaṃ dassetuṃ ‘‘dānaṃ nāmeta’’ntiādi vuttaṃ. Tattha attānaṃ niyyātentenāti etena ‘‘dānaphalaṃ sammadeva passantā mahāpurisā attano jīvitampi pariccajanti, tasmā ko nāma viññujātiko bāhire vatthusmiṃ pageva saṅgaṃ kareyyā’’ti ovādaṃ deti. Idāni yā lokiyā lokuttarā ca ukkaṃsagatā sampattiyo, tā sabbā dānatoyeva pavattantīti dassento ‘‘dānañhī’’tiādimāha. Tattha sakkamārabrahmasampattiyo attahitāya eva, cakkavattisampatti pana attahitāya parahitāya cāti dassetuṃ sā tāsaṃ parato cakkavattisampatti vuttā. Etā lokiyā, imā pana lokuttarāti dassetuṃ ‘‘sāvakapāramiñāṇa’’ntiādi vuttaṃ. Tāsupi ukkaṭṭhukkaṭṭhatarukkaṭṭhatamataṃ dassetuṃ kamena ñāṇattayaṃ vuttaṃ. Tesaṃ pana dānassa paccayabhāvo heṭṭhā vuttoyeva. Eteneva tassa brahmasampattiyāpi paccayabhāvo dīpitoti veditabbo.
ದಾನಞ್ಚ ನಾಮ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯೇಸು ಹಿತಜ್ಝಾಸಯೇನ ಪೂಜನಜ್ಝಾಸಯೇನ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಸ್ಸ ಪರೇಸಂ ಪರಿಚ್ಚಜನಂ, ತಸ್ಮಾ ದಾಯಕೋ ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲೋ ಪರೇ ಹನ್ತಿ, ಪರೇಸಂ ವಾ ಸನ್ತಕಂ ಹರತೀತಿ ಅಟ್ಠಾನಮೇತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ದಾನಂ ದೇನ್ತೋ ಸೀಲಂ ಸಮಾದಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತೀ’’ತಿ। ಸೀಲಾಲಙ್ಕಾರಸದಿಸೋ ಅಲಙ್ಕಾರೋ ನತ್ಥಿ ಸೋಭಾವಿಸೇಸಾವಹತ್ತಾ ಸೀಲಸ್ಸ। ಸೀಲಪುಪ್ಫಸದಿಸಂ ಪುಪ್ಫಂ ನತ್ಥೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸೀಲಗನ್ಧಸದಿಸೋ ಗನ್ಧೋ ನತ್ಥೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಚನ್ದನಂ ತಗರಂ ವಾಪೀ’’ತಿಆದಿಕಾ (ಧ॰ ಪ॰ ೫೫) ಗಾಥಾ – ‘‘ಗನ್ಧೋ ಇಸೀನಂ ಚಿರದಿಕ್ಖಿತಾನಂ, ಕಾಯಾ ಚುತೋ ಗಚ್ಛತಿ ಮಾಲುತೇನಾ’’ತಿಆದಿಕಾ (ಜಾ॰ ೨.೧೭.೫೫) ಜಾತಕಗಾಥಾಯೋ ಚ ಆಹರಿತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬಾ। ಸೀಲಞ್ಹಿ ಸತ್ತಾನಂ ಆಭರಣಞ್ಚೇವ ಅಲಙ್ಕಾರೋ ಚ ಗನ್ಧವಿಲೇಪನಞ್ಚ ಪರಸ್ಸ ದಸ್ಸನೀಯಭಾವಾವಹಞ್ಚ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸೀಲಾಲಙ್ಕಾರೇನ ಹೀ’’ತಿಆದಿ।
Dānañca nāma dakkhiṇeyyesu hitajjhāsayena pūjanajjhāsayena vā attano santakassa paresaṃ pariccajanaṃ, tasmā dāyako purisapuggalo pare hanti, paresaṃ vā santakaṃ haratīti aṭṭhānametanti āha ‘‘dānaṃ dento sīlaṃ samādātuṃ sakkotī’’ti. Sīlālaṅkārasadiso alaṅkāro natthi sobhāvisesāvahattā sīlassa. Sīlapupphasadisaṃ pupphaṃ natthīti etthāpi eseva nayo. Sīlagandhasadiso gandho natthīti ettha ‘‘candanaṃ tagaraṃ vāpī’’tiādikā (dha. pa. 55) gāthā – ‘‘gandho isīnaṃ ciradikkhitānaṃ, kāyā cuto gacchati mālutenā’’tiādikā (jā. 2.17.55) jātakagāthāyo ca āharitvā vattabbā. Sīlañhi sattānaṃ ābharaṇañceva alaṅkāro ca gandhavilepanañca parassa dassanīyabhāvāvahañca. Tenāha ‘‘sīlālaṅkārena hī’’tiādi.
ಅಯಂ ಸಗ್ಗೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಇದಂ ಮಜ್ಝಿಮೇಹಿ ಆರದ್ಧಂ ಸೀಲಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ತೇನೇವಾಹ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ –
Ayaṃ saggo labbhatīti idaṃ majjhimehi āraddhaṃ sīlaṃ sandhāyāha. Tenevāha sakko devarājā –
‘‘ಹೀನೇನ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇನ, ಖತ್ತಿಯೇ ಉಪಪಜ್ಜತಿ।
‘‘Hīnena brahmacariyena, khattiye upapajjati;
ಮಜ್ಝಿಮೇನ ಚ ದೇವತ್ತಂ, ಉತ್ತಮೇನ ವಿಸುಜ್ಝತೀ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೮.೭೫)।
Majjhimena ca devattaṃ, uttamena visujjhatī’’ti. (jā. 1.8.75);
ಇಟ್ಠೋತಿ ಸುಖೋ। ಕನ್ತೋತಿ ಕಮನೀಯೋ। ಮನಾಪೋತಿ ಮನವಡ್ಢನಕೋ। ತಂ ಪನ ತಸ್ಸ ಇಟ್ಠಾದಿಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ನಿಚ್ಚಮೇತ್ಥ ಕೀಳಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
Iṭṭhoti sukho. Kantoti kamanīyo. Manāpoti manavaḍḍhanako. Taṃ pana tassa iṭṭhādibhāvaṃ dassetuṃ ‘‘niccamettha kīḷā’’tiādi vuttaṃ.
ದೋಸೋತಿ ಅನಿಚ್ಚತಾದಿನಾ ಅಪ್ಪಸ್ಸಾದಾದಿನಾ ಚ ದೂಸಿತಭಾವೋ, ಯತೋ ತೇ ವಿಞ್ಞೂನಂ ಚಿತ್ತಂ ನಾರಾಧೇನ್ತಿ। ಅಥ ವಾ ಆದೀನಂ ವಾತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ಆದೀನವೋ, ಪರಮಕಪಣತಾ। ತಥಾ ಚ ಕಾಮಾ ಯಥಾತಥಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಾನಂ ಪಚ್ಚುಪತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ಲಾಮಕಭಾವೋತಿ ಅಸೇಟ್ಠೇಹಿ ಸೇವಿತಬ್ಬೋ, ಸೇಟ್ಠೇಹಿ ನ ಸೇವಿತಬ್ಬೋ ನಿಹೀನಭಾವೋ। ಸಂಕಿಲಿಸ್ಸನನ್ತಿ ವಿಬಾಧಕತಾ ಉಪತಾಪಕತಾ ಚ।
Dosoti aniccatādinā appassādādinā ca dūsitabhāvo, yato te viññūnaṃ cittaṃ nārādhenti. Atha vā ādīnaṃ vāti pavattatīti ādīnavo, paramakapaṇatā. Tathā ca kāmā yathātathaṃ paccavekkhantānaṃ paccupatiṭṭhanti. Lāmakabhāvoti aseṭṭhehi sevitabbo, seṭṭhehi na sevitabbo nihīnabhāvo. Saṃkilissananti vibādhakatā upatāpakatā ca.
ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ ಆನಿಸಂಸನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯತ್ತಕಾ ಕಾಮೇಸು ಆದೀನವಾ, ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ತತ್ತಕಾ ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ ಆನಿಸಂಸಾ। ಅಪಿಚ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ ನಾಮೇತಂ ಅಸಮ್ಬಾಧಂ ಅಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಂ, ನಿಕ್ಖನ್ತಂ ಕಾಮೇಹಿ, ನಿಕ್ಖನ್ತಂ ಕಾಮಸಞ್ಞಾಯ, ನಿಕ್ಖನ್ತಂ ಕಾಮವಿತಕ್ಕೇಹಿ, ನಿಕ್ಖನ್ತಂ ಕಾಮಪರಿಳಾಹೇಹಿ, ನಿಕ್ಖನ್ತಂ ಬ್ಯಾಪಾದಸಞ್ಞಾಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ ಆನಿಸಂಸೇ ಪಕಾಸೇಸಿ। ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯಂ ಝಾನಾದೀಸು ಚ ಗುಣೇ ವಿಭಾವೇಸಿ ವಣ್ಣೇಸಿ। ಕಲ್ಲಚಿತ್ತನ್ತಿ ಕಮ್ಮನಿಯಚಿತ್ತಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಪವತ್ತಿತದೇಸನಾಯ ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಾದೀನಂ ಚಿತ್ತದೋಸಾನಂ ವಿಗತತ್ತಾ ಉಪರಿ ದೇಸನಾಯ ಭಾಜನಭಾವೂಪಗಮೇನ ಕಮ್ಮಕ್ಖಮಚಿತ್ತಂ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಾದಯೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ರೋಗಭೂತಾ, ತದಾ ತೇ ವಿಗತಾ, ತಸ್ಮಾ ಆಹ ‘‘ಅರೋಗಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ। ದಿಟ್ಠಿಮಾನಾದಿಕಿಲೇಸವಿಗಮೇನ ಮುದುಚಿತ್ತಂ। ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಾದಿವಿಗಮೇನ ವಿನೀವರಣಚಿತ್ತಂ। ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಯಂ ಉಳಾರಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜಯೋಗೇನ ಉದಗ್ಗಚಿತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಸದ್ಧಾಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಂ। ಯದಾ ಭಗವಾ ಅಞ್ಞಾಸೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಅಥ ವಾ ಕಲ್ಲಚಿತ್ತನ್ತಿ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದವಿಗಮೇನ ಅರೋಗಚಿತ್ತಂ। ಮುದುಚಿತ್ತನ್ತಿ ಬ್ಯಾಪಾದವಿಗಮೇನ ಮೇತ್ತಾವಸೇನ ಅಕಠಿನಚಿತ್ತಂ। ವಿನೀವರಣಚಿತ್ತನ್ತಿ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚವಿಗಮೇನ ಅವಿಕ್ಖೇಪತೋ ತೇನ ಅಪಿಹಿತಚಿತ್ತಂ। ಉದಗ್ಗಚಿತ್ತನ್ತಿ ಥಿನಮಿದ್ಧವಿಗಮೇನ ಸಮ್ಪಗ್ಗಹಿತವಸೇನ ಅಲೀನಚಿತ್ತಂ। ಪಸನ್ನಚಿತ್ತನ್ತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾವಿಗಮೇನ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಯಂ ಅಧಿಮುತ್ತಚಿತ್ತನ್ತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಸೇಸಪದಾನಂ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Nekkhammeānisaṃsanti ettha ‘‘yattakā kāmesu ādīnavā, tappaṭipakkhato tattakā nekkhamme ānisaṃsā. Apica nekkhammaṃ nāmetaṃ asambādhaṃ asaṃkiliṭṭhaṃ, nikkhantaṃ kāmehi, nikkhantaṃ kāmasaññāya, nikkhantaṃ kāmavitakkehi, nikkhantaṃ kāmapariḷāhehi, nikkhantaṃ byāpādasaññāyā’’tiādinā nayena nekkhamme ānisaṃse pakāsesi. Pabbajjāyaṃ jhānādīsu ca guṇe vibhāvesi vaṇṇesi. Kallacittanti kammaniyacittaṃ heṭṭhā pavattitadesanāya assaddhiyādīnaṃ cittadosānaṃ vigatattā upari desanāya bhājanabhāvūpagamena kammakkhamacittaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana yasmā assaddhiyādayo cittassa rogabhūtā, tadā te vigatā, tasmā āha ‘‘arogacitta’’nti. Diṭṭhimānādikilesavigamena muducittaṃ. Kāmacchandādivigamena vinīvaraṇacittaṃ. Sammāpaṭipattiyaṃ uḷārapītipāmojjayogena udaggacittaṃ. Tattha saddhāsampattiyā pasannacittaṃ. Yadā bhagavā aññāsīti sambandho. Atha vā kallacittanti kāmacchandavigamena arogacittaṃ. Muducittanti byāpādavigamena mettāvasena akaṭhinacittaṃ. Vinīvaraṇacittanti uddhaccakukkuccavigamena avikkhepato tena apihitacittaṃ. Udaggacittanti thinamiddhavigamena sampaggahitavasena alīnacittaṃ. Pasannacittanti vicikicchāvigamena sammāpaṭipattiyaṃ adhimuttacittanti evamettha sesapadānaṃ attho veditabbo.
ಸೇಯ್ಯಥಾಪೀತಿಆದಿನಾ ಉಪಮಾವಸೇನ ಸೀಹಸ್ಸ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗುಪ್ಪಾದನಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಪಗತಕಾಳಕನ್ತಿ ವಿಗತಕಾಳಕಂ। ಸಮ್ಮದೇವಾತಿ ಸುಟ್ಠುದೇವ। ರಜನನ್ತಿ ನೀಲಪೀತಲೋಹಿತಾದಿರಙ್ಗಜಾತಂ। ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾತಿ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ, ಪಭಸ್ಸರಂ ಭವೇಯ್ಯ। ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಆಸನೇತಿ ತಸ್ಸಂಯೇವ ನಿಸಜ್ಜಾಯಂ। ಏತೇನಸ್ಸ ಲಹುವಿಪಸ್ಸಕತಾ ತಿಕ್ಖಪಞ್ಞತಾ ಸುಖಪ್ಪಟಿಪದಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞತಾ ಚ ದಸ್ಸಿತಾ ಹೋತಿ। ವಿರಜನ್ತಿ ಅಪಾಯಗಮನೀಯರಾಗರಜಾದೀನಂ ವಿಗಮೇನ ವಿರಜಂ। ಅನವಸೇಸದಿಟ್ಠಿವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಮಲಾಪಗಮೇನ ವೀತಮಲಂ। ಪಠಮಮಗ್ಗವಜ್ಝಕಿಲೇಸರಜಾಭಾವೇನ ವಾ ವಿರಜಂ। ಪಞ್ಚವಿಧದುಸ್ಸೀಲ್ಯಮಲವಿಗಮೇನ ವೀತಮಲಂ। ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿಆಕಾರದಸ್ಸನತ್ಥನ್ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ? ನನು ಮಗ್ಗಞಾಣಂ ಅಸಙ್ಖತಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣನ್ತಿ ಚೋದನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ತಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತನ್ತಿ ಅಸಮ್ಮೋಹಪ್ಪಟಿವೇಧವಸೇನ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಕಿಚ್ಚವಸೇನಾ’’ತಿ। ತತ್ರಿದಂ ಉಪಮಾಸಂಸನ್ದನಂ – ವತ್ಥಂ ವಿಯ ಚಿತ್ತಂ, ವತ್ಥಸ್ಸ ಆಗನ್ತುಕಮಲೇಹಿ ಕಿಲಿಟ್ಠಭಾವೋ ವಿಯ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ರಾಗಾದಿಮಲೇಹಿ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಭಾವೋ, ಧೋವನಸಿಲಾತಲಂ ವಿಯ ಅನುಪುಬ್ಬೀಕಥಾ, ಉದಕಂ ವಿಯ ಸದ್ಧಾ, ಉದಕೇನ ತೇಮೇತ್ವಾ ಊಸಗೋಮಯಛಾರಿಕಖಾರೇಹಿ ಕಾಳಕೇ ಸಮ್ಮದ್ದಿತ್ವಾ ವತ್ಥಸ್ಸ ಧೋವನಪ್ಪಯೋಗೋ ವಿಯ ಸದ್ಧಾಸಿನೇಹೇನ ತೇಮೇತ್ವಾ ತೇಮೇತ್ವಾ ಸತಿಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾಹಿ ದೋಸೇ ಸಿಥಿಲೇ ಕತ್ವಾ ಸುತಾದಿವಿಧಿನಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸೋಧನೇ ವೀರಿಯಾರಮ್ಭೋ। ತೇನ ಪಯೋಗೇನ ವತ್ಥೇ ಕಾಳಕಾಪಗಮೋ ವಿಯ ವೀರಿಯಾರಮ್ಭೇನ ಕಿಲೇಸವಿಕ್ಖಮ್ಭನಂ, ರಙ್ಗಜಾತಂ ವಿಯ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ, ತೇನ ಸುದ್ಧವತ್ಥಸ್ಸ ಪಭಸ್ಸರಭಾವೋ ವಿಯ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತಕಿಲೇಸಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗೇನ ಪರಿಯೋದಪನನ್ತಿ।
Seyyathāpītiādinā upamāvasena sīhassa kilesappahānaṃ ariyamagguppādanañca dasseti. Apagatakāḷakanti vigatakāḷakaṃ. Sammadevāti suṭṭhudeva. Rajananti nīlapītalohitādiraṅgajātaṃ. Paṭiggaṇheyyāti gaṇheyya, pabhassaraṃ bhaveyya. Tasmiṃyeva āsaneti tassaṃyeva nisajjāyaṃ. Etenassa lahuvipassakatā tikkhapaññatā sukhappaṭipadakhippābhiññatā ca dassitā hoti. Virajanti apāyagamanīyarāgarajādīnaṃ vigamena virajaṃ. Anavasesadiṭṭhivicikicchāmalāpagamena vītamalaṃ. Paṭhamamaggavajjhakilesarajābhāvena vā virajaṃ. Pañcavidhadussīlyamalavigamena vītamalaṃ. Tassa uppattiākāradassanatthanti kasmā vuttaṃ? Nanu maggañāṇaṃ asaṅkhatadhammārammaṇanti codanaṃ sandhāyāha ‘‘tañhī’’tiādi. Tattha paṭivijjhantanti asammohappaṭivedhavasena paṭivijjhantaṃ. Tenāha ‘‘kiccavasenā’’ti. Tatridaṃ upamāsaṃsandanaṃ – vatthaṃ viya cittaṃ, vatthassa āgantukamalehi kiliṭṭhabhāvo viya cittassa rāgādimalehi saṃkiliṭṭhabhāvo, dhovanasilātalaṃ viya anupubbīkathā, udakaṃ viya saddhā, udakena temetvā ūsagomayachārikakhārehi kāḷake sammadditvā vatthassa dhovanappayogo viya saddhāsinehena temetvā temetvā satisamādhipaññāhi dose sithile katvā sutādividhinā cittassa sodhane vīriyārambho. Tena payogena vatthe kāḷakāpagamo viya vīriyārambhena kilesavikkhambhanaṃ, raṅgajātaṃ viya ariyamaggo, tena suddhavatthassa pabhassarabhāvo viya vikkhambhitakilesassa cittassa maggena pariyodapananti.
‘‘ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದಸ್ಸನಂ ನಾಮ ಞಾಣದಸ್ಸನತೋ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೀತಿ ತನ್ನಿವತ್ತನತ್ಥಂ ‘‘ಪತ್ತಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪತ್ತಿ ನಾಮ ಞಾಣಸಮ್ಪತ್ತಿತೋ ಅಞ್ಞಾಪಿ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ತತೋ ವಿಸೇಸನತ್ಥಂ ‘‘ವಿದಿತಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಾ ಪನೇಸಾ ವಿದಿತಧಮ್ಮತಾ ಧಮ್ಮೇಸು ಏಕದೇಸೇನಪಿ ಹೋತೀತಿ ನಿಪ್ಪದೇಸತೋ ವಿದಿತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ। ‘‘ಪರಿಯೋಗಾಳ್ಹಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನಸ್ಸ ಸಚ್ಚಾಭಿಸಮ್ಬೋಧಂಯೇವ ದೀಪೇತಿ। ಮಗ್ಗಞಾಣಞ್ಹಿ ಏಕಾಭಿಸಮಯವಸೇನ ಪರಿಞ್ಞಾದಿಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧೇನ್ತಂ ನಿಪ್ಪದೇಸೇನ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಂ ಸಮನ್ತತೋ ಓಗಾಳ್ಹಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ದಿಟ್ಠೋ ಅರಿಯಸಚ್ಚಧಮ್ಮೋ ಏತೇನಾತಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೋ’’ತಿ। ತಿಣ್ಣಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾತಿ ಸಪ್ಪಟಿಭಯಕನ್ತಾರಸದಿಸಾ ಸೋಳಸವತ್ಥುಕಾ ಅಟ್ಠವತ್ಥುಕಾ ಚ ತಿಣ್ಣಾ ನಿತ್ತಿಣ್ಣಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ। ವಿಗತಾ ಕಥಂಕಥಾತಿ ಪವತ್ತಿಆದೀಸು ‘‘ಏವಂ ನು ಖೋ, ನ ನು ಖೋ’’ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಿಕಾ ವಿಗತಾ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಾ ಕಥಂಕಥಾ। ಸಾರಜ್ಜಕರಾನಂ ಪಾಪಧಮ್ಮಾನಂ ಪಹೀನತ್ತಾ ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೇಸು ಸೀಲಾದಿಗುಣೇಸು ಪತಿಟ್ಠಿತತ್ತಾ ವೇಸಾರಜ್ಜಂ ವಿಸಾರದಭಾವಂ ವೇಯ್ಯತ್ತಿಯಂ ಪತ್ತೋ। ಅತ್ತನಾ ಏವ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ದಿಟ್ಠತ್ತಾ ನ ಪರಂ ಪಚ್ಚೇತಿ, ನ ಚಸ್ಸ ಪರೋ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬೋ ಅತ್ಥೀತಿ ಅಪರಪ್ಪಚ್ಚಯೋ।
‘‘Diṭṭhadhammo’’ti vatvā dassanaṃ nāma ñāṇadassanato aññampi atthīti tannivattanatthaṃ ‘‘pattadhammo’’ti vuttaṃ. Patti nāma ñāṇasampattito aññāpi vijjatīti tato visesanatthaṃ ‘‘viditadhammo’’ti vuttaṃ. Sā panesā viditadhammatā dhammesu ekadesenapi hotīti nippadesato viditabhāvaṃ dassetuṃ. ‘‘Pariyogāḷhadhammo’’ti vuttaṃ. Tenassa saccābhisambodhaṃyeva dīpeti. Maggañāṇañhi ekābhisamayavasena pariññādikiccaṃ sādhentaṃ nippadesena catusaccadhammaṃ samantato ogāḷhaṃ nāma hoti. Tenāha ‘‘diṭṭho ariyasaccadhammo etenāti diṭṭhadhammo’’ti. Tiṇṇā vicikicchāti sappaṭibhayakantārasadisā soḷasavatthukā aṭṭhavatthukā ca tiṇṇā nittiṇṇā vicikicchā. Vigatā kathaṃkathāti pavattiādīsu ‘‘evaṃ nu kho, na nu kho’’ti evaṃ pavattikā vigatā samucchinnā kathaṃkathā. Sārajjakarānaṃ pāpadhammānaṃ pahīnattā tappaṭipakkhesu sīlādiguṇesu patiṭṭhitattā vesārajjaṃ visāradabhāvaṃ veyyattiyaṃ patto. Attanā eva paccakkhato diṭṭhattā na paraṃ pacceti, na cassa paro paccetabbo atthīti aparappaccayo.
ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಕತನ್ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಮಾರಣವಸೇನ ಕತಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಂ ಮಂಸಂ। ಪಟಿಚ್ಚಕಮ್ಮನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಮ್ಮ-ಸದ್ದೋ ಕಮ್ಮಸಾಧನೋ ಅತೀತಕಾಲಿಕೋ ಚಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅತ್ತಾನಂ ಪಟಿಚ್ಚಕತ’’ನ್ತಿ। ನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ ‘‘ಪಟಿಚ್ಚ ಕಮ್ಮಂ ಫುಸತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಜಾ॰ ೧.೪.೭೫) ವಿಯ। ನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ನಿಮಿತ್ತಭಾವೇನ ಲದ್ಧಬ್ಬಕಮ್ಮಸ್ಸ। ಕರಣವಸೇನ ಪಟಿಚ್ಚಕಮ್ಮಂ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೀತಿ ಮಂಸಂ ಪಟಿಚ್ಚಕಮ್ಮಂ ಯಥಾ ಬುದ್ಧಿ ಬುದ್ಧಂ। ತಂ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಬುದ್ಧೋ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವ।
Uddisitvā katanti attānaṃ uddisitvā māraṇavasena kataṃ nibbattitaṃ maṃsaṃ. Paṭiccakammanti ettha kamma-saddo kammasādhano atītakāliko cāti āha ‘‘attānaṃ paṭiccakata’’nti. Nimittakammassetaṃ adhivacanaṃ ‘‘paṭicca kammaṃ phusatī’’tiādīsu (jā. 1.4.75) viya. Nimittakammassāti nimittabhāvena laddhabbakammassa. Karaṇavasena paṭiccakammaṃ ettha atthīti maṃsaṃ paṭiccakammaṃ yathā buddhi buddhaṃ. Taṃ etassa atthīti buddho. Sesamettha uttānameva.
ಸೀಹಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Sīhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೨. ಸೀಹಸುತ್ತಂ • 2. Sīhasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ೨. ಸೀಹಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 2. Sīhasuttavaṇṇanā
