| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ឥតិវុត្តក-អដ្ឋកថា • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
៩. សិក្ខានិសំសសុត្តវណ្ណនា
9. Sikkhānisaṃsasuttavaṇṇanā
៤៦. នវមេ សិក្ខានិសំសាតិ ឯត្ថ សិក្ខិតព្ពាតិ សិក្ខា, សា តិវិធា អធិសីលសិក្ខា, អធិចិត្តសិក្ខា, អធិបញ្ញាសិក្ខាតិ។ តិវិធាបិ ចេសា សិក្ខា អានិសំសា ឯតេសំ, ន លាភសក្ការសិលោកាតិ សិក្ខានិសំសា។ វិហរថាតិ សិក្ខានិសំសា ហុត្វា វិហរថ, តីសុ សិក្ខាសុ អានិសំសទស្សាវិនោ ហុត្វា តាហិ សិក្ខាហិ លទ្ធព្ពំ អានិសំសមេវ សម្បស្សន្តា វិហរថាតិ អត្ថោ។ បញ្ញុត្តរាតិ តាសុ សិក្ខាសុ យា អធិបញ្ញាសិក្ខាសង្ខាតា បញ្ញា, សា ឧត្តរា បធានា វិសិដ្ឋា ឯតេសន្តិ បញ្ញុត្តរា។ យេ ហិ សិក្ខានិសំសា វិហរន្តិ, តេ បញ្ញុត្តរា ភវន្តីតិ។ វិមុត្តិសារាតិ អរហត្តផលសង្ខាតា វិមុត្តិ សារំ ឯតេសន្តិ វិមុត្តិសារា, យថាវុត្តំ វិមុត្តិំយេវ សារតោ គហេត្វា ឋិតាតិ អត្ថោ។ យេ ហិ សិក្ខានិសំសា បញ្ញុត្តរា ច, ន តេ ភវវិសេសំ បត្ថេន្តិ, អបិច ខោ វិភវំ អាកង្ខន្តា វិមុត្តិំយេវ សារតោ បច្ចេន្តិ។ សតាធិបតេយ្យាតិ ជេដ្ឋកករណដ្ឋេន សតិ អធិបតេយ្យំ ឯតេសន្តិ សតាធិបតេយ្យា អធិបតិ ឯវ អធិបតេយ្យន្តិ កត្វា, ចតូសុ សតិបដ្ឋានេសុ សុប្បតិដ្ឋិតចិត្តា កាយានុបស្សនាទិមុខេន សមថវិបស្សនាភាវនានុយុត្តាតិ អត្ថោ។
46. Navame sikkhānisaṃsāti ettha sikkhitabbāti sikkhā, sā tividhā adhisīlasikkhā, adhicittasikkhā, adhipaññāsikkhāti. Tividhāpi cesā sikkhā ānisaṃsā etesaṃ, na lābhasakkārasilokāti sikkhānisaṃsā. Viharathāti sikkhānisaṃsā hutvā viharatha, tīsu sikkhāsu ānisaṃsadassāvino hutvā tāhi sikkhāhi laddhabbaṃ ānisaṃsameva sampassantā viharathāti attho. Paññuttarāti tāsu sikkhāsu yā adhipaññāsikkhāsaṅkhātā paññā, sā uttarā padhānā visiṭṭhā etesanti paññuttarā. Ye hi sikkhānisaṃsā viharanti, te paññuttarā bhavantīti. Vimuttisārāti arahattaphalasaṅkhātā vimutti sāraṃ etesanti vimuttisārā, yathāvuttaṃ vimuttiṃyeva sārato gahetvā ṭhitāti attho. Ye hi sikkhānisaṃsā paññuttarā ca, na te bhavavisesaṃ patthenti, apica kho vibhavaṃ ākaṅkhantā vimuttiṃyeva sārato paccenti. Satādhipateyyāti jeṭṭhakakaraṇaṭṭhena sati adhipateyyaṃ etesanti satādhipateyyā adhipati eva adhipateyyanti katvā, catūsu satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacittā kāyānupassanādimukhena samathavipassanābhāvanānuyuttāti attho.
អថ វា សិក្ខានិសំសាតិ ភិក្ខវេ, ឯវរូបេ ទុល្លភក្ខណបដិលាភេ តិវិធសិក្ខាសិក្ខនមេវ អានិសំសំ កត្វា វិហរថ, ឯវំ វិហរន្តា ច បញ្ញុត្តរា បញ្ញាយ ឧត្តរា លោកុត្តរបញ្ញាយ សមន្នាគតា ហុត្វា វិហរថ, ឯវំភូតា ច វិមុត្តិសារា និព្ពានសារា អនញ្ញសារា វិហរថ។ តថាភាវស្ស ចាយំ ឧបាយោ, យំ សតាធិបតេយ្យា វិហរថ, សតិបដ្ឋានភាវនាយ យុត្តប្បយុត្តា ហោថ, សព្ពត្ថ វា សតារក្ខេន ចេតសា វិហរថាតិ ឯវមេត្ថ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ ឥតិ ភគវា តីសុ សិក្ខាសុ ភិក្ខូ និយោជេន្តោ យថា តា សិក្ខិតព្ពា, យេន ច បារិបូរិំ គច្ឆន្តិ, តំ សង្ខេបេនេវ ទស្សេត្វា ឥទានិ យថានុសិដ្ឋំ បដិបជ្ជមានានំ ផលវិសេសទស្សនេន តស្សា បដិបត្តិយា អមោឃភាវំ បកាសេន្តោ ‘‘សិក្ខានិសំសាន’’ន្តិអាទិមាហ។ តំ វុត្តត្ថមេវ។
Atha vā sikkhānisaṃsāti bhikkhave, evarūpe dullabhakkhaṇapaṭilābhe tividhasikkhāsikkhanameva ānisaṃsaṃ katvā viharatha, evaṃ viharantā ca paññuttarā paññāya uttarā lokuttarapaññāya samannāgatā hutvā viharatha, evaṃbhūtā ca vimuttisārā nibbānasārā anaññasārā viharatha. Tathābhāvassa cāyaṃ upāyo, yaṃ satādhipateyyā viharatha, satipaṭṭhānabhāvanāya yuttappayuttā hotha, sabbattha vā satārakkhena cetasā viharathāti evamettha attho veditabbo. Iti bhagavā tīsu sikkhāsu bhikkhū niyojento yathā tā sikkhitabbā, yena ca pāripūriṃ gacchanti, taṃ saṅkhepeneva dassetvā idāni yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamānānaṃ phalavisesadassanena tassā paṭipattiyā amoghabhāvaṃ pakāsento ‘‘sikkhānisaṃsāna’’ntiādimāha. Taṃ vuttatthameva.
គាថាសុ បរិបុណ្ណសិក្ខន្តិ អគ្គផលប្បត្តិយា បរិសុទ្ធសិក្ខំ, អសេក្ខន្តិ អត្ថោ។ អបហានធម្មន្តិ ឯត្ថ បហានធម្មា វុច្ចន្តិ កុប្បា វិមុត្តិយោ។ បហានធម្មោតិ ហិ ហានធម្មោ កុប្បធម្មោ។ ន បហានធម្មោតិ អបហានធម្មោ, អកុប្បធម្មោ។ ‘‘អប្បហានធម្មោ’’តិបិ បាឡិ, សោ ឯវ អត្ថោ។ ខយោ ឯវ អន្តោតិ ខយន្តោ, ជាតិយា ខយន្តោ ជាតិខយន្តោ, និព្ពានំ។ ខយោ វា មរណំ, ជាតិខយន្តោ និព្ពានមេវ, តស្ស ទិដ្ឋត្តា ជាតិខយន្តទស្សី។
Gāthāsu paripuṇṇasikkhanti aggaphalappattiyā parisuddhasikkhaṃ, asekkhanti attho. Apahānadhammanti ettha pahānadhammā vuccanti kuppā vimuttiyo. Pahānadhammoti hi hānadhammo kuppadhammo. Na pahānadhammoti apahānadhammo, akuppadhammo. ‘‘Appahānadhammo’’tipi pāḷi, so eva attho. Khayo eva antoti khayanto, jātiyā khayanto jātikhayanto, nibbānaṃ. Khayo vā maraṇaṃ, jātikhayanto nibbānameva, tassa diṭṭhattā jātikhayantadassī.
តស្មាតិ យស្មា សិក្ខាបារិបូរិយា អយំ ជរាបារង្គមនបរិយោសានោ អានិសំសោ, តស្មា។ សទាតិ សព្ពកាលំ។ ឈានរតាតិ លក្ខណូបនិជ្ឈានេ, អារម្មណូបនិជ្ឈានេតិ ទុវិធេបិ ឈានេ រតា, តតោ ឯវ សមាហិតា។ មារំ សសេនំ អភិភុយ្យាតិ កិលេសសេនាយ អនដ្ឋសេនាយ ច សសេនំ អនវសិដ្ឋំ ចតុព្ពិធម្បិ មារំ អភិភវិត្វា។ ទេវបុត្តមារស្សបិ ហិ គុណមារណេ សហាយភាវូបគមនតោ កិលេសា ‘‘សេនា’’តិ វុច្ចន្តិ។ តថា រោគាទយោ អនដ្ឋា មច្ចុមារស្ស។ យថាហ –
Tasmāti yasmā sikkhāpāripūriyā ayaṃ jarāpāraṅgamanapariyosāno ānisaṃso, tasmā. Sadāti sabbakālaṃ. Jhānaratāti lakkhaṇūpanijjhāne, ārammaṇūpanijjhāneti duvidhepi jhāne ratā, tato eva samāhitā. Māraṃ sasenaṃ abhibhuyyāti kilesasenāya anaṭṭhasenāya ca sasenaṃ anavasiṭṭhaṃ catubbidhampi māraṃ abhibhavitvā. Devaputtamārassapi hi guṇamāraṇe sahāyabhāvūpagamanato kilesā ‘‘senā’’ti vuccanti. Tathā rogādayo anaṭṭhā maccumārassa. Yathāha –
‘‘កាមា តេ បឋមា សេនា, ទុតិយា អរតិ វុច្ចតិ;
‘‘Kāmā te paṭhamā senā, dutiyā arati vuccati;
តតិយា ខុប្បិបាសា តេ, ចតុត្ថី តណ្ហា បវុច្ចតិ។
Tatiyā khuppipāsā te, catutthī taṇhā pavuccati.
‘‘បញ្ចមី ថិនមិទ្ធំ តេ, ឆដ្ឋា ភីរូ បវុច្ចតិ;
‘‘Pañcamī thinamiddhaṃ te, chaṭṭhā bhīrū pavuccati;
សត្តមី វិចិកិច្ឆា តេ, មក្ខោ ថម្ភោ ច អដ្ឋមោ។
Sattamī vicikicchā te, makkho thambho ca aṭṭhamo.
‘‘លាភោ សិលោកោ សក្ការោ, មិច្ឆាលទ្ធោ ច យោ យសោ;
‘‘Lābho siloko sakkāro, micchāladdho ca yo yaso;
យោ ចត្តានំ សមុក្កំសេ, បរេ ច អវជានតិ។
Yo cattānaṃ samukkaṃse, pare ca avajānati.
‘‘ឯសា នមុចិ តេ សេនា, កណ្ហស្សាភិប្បហារិនី;
‘‘Esā namuci te senā, kaṇhassābhippahārinī;
ន នំ អសូរោ ជិនាតិ, ជេត្វា ច លភតេ សុខ’’ន្តិ។ (សុ. និ. ៤៣៨-៤៤១; មហានិ. ២៨);
Na naṃ asūro jināti, jetvā ca labhate sukha’’nti. (su. ni. 438-441; mahāni. 28);
យថា ចាហ –
Yathā cāha –
‘‘អជ្ជេវ កិច្ចមាតប្បំ, កោ ជញ្ញា មរណំ សុវេ;
‘‘Ajjeva kiccamātappaṃ, ko jaññā maraṇaṃ suve;
ន ហិ នោ សង្គរំ តេន, មហាសេនេន មច្ចុនា’’តិ។ (ម. និ. ៣.២៨០; ជា. ២.២២.១២១);
Na hi no saṅgaraṃ tena, mahāsenena maccunā’’ti. (ma. ni. 3.280; jā. 2.22.121);
ភវថ ជាតិមរណស្ស បារគាតិ ជាតិយា មរណស្ស ច បារគាមិនោ និព្ពានគាមិនោ ភវថាតិ។
Bhavatha jātimaraṇassa pāragāti jātiyā maraṇassa ca pāragāmino nibbānagāmino bhavathāti.
នវមសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Navamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ឥតិវុត្តកបាឡិ • Itivuttakapāḷi / ៩. សិក្ខានិសំសសុត្តំ • 9. Sikkhānisaṃsasuttaṃ
