| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā |
සික්‌ඛාපච්‌චක්‌ඛානකථාවණ්‌ණනා
Sikkhāpaccakkhānakathāvaṇṇanā
එත්‌ථ යාමීති අමුකස්‌මිං තිත්‌ථායතනෙ, ඝරාදිම්‌හි වා. භාවවිකප්‌පාකාරෙනාති ‘‘අහං අස්‌ස’’න්‌ති ආගතත්‌තා යං යං භවිතුකාමො, තස්‌ස තස්‌ස භාවස්‌ස විකප්‌පාකාරෙන, භික්‌ඛුභාවතො අඤ්‌ඤභාවවිකප්‌පාකාරෙනාති අධිප්‌පායො.
Etthayāmīti amukasmiṃ titthāyatane, gharādimhi vā. Bhāvavikappākārenāti ‘‘ahaṃ assa’’nti āgatattā yaṃ yaṃ bhavitukāmo, tassa tassa bhāvassa vikappākārena, bhikkhubhāvato aññabhāvavikappākārenāti adhippāyo.
46. හන්‌දාති වචසායෙව. ගිහිභාවං පත්‌ථයමානොතිආදිපදෙහි චිත්‌තනියමං දස්‌සෙති. එකෙනෙව චිත්‌තෙන සික්‌ඛාපච්‌චක්‌ඛානං හොති, න තදභාවෙනාති.
46.Handāti vacasāyeva. Gihibhāvaṃ patthayamānotiādipadehi cittaniyamaṃ dasseti. Ekeneva cittena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti, na tadabhāvenāti.
51. බුද්‌ධං ධම්‌මන්‌තිආදිපදෙහි ඛෙත්‌තනියමං දස්‌සෙති. තත්‌ථ ආදිතො චුද්‌දසහි පදෙහි සභාවපරිච්‌චාගො, පච්‌ඡිමෙහි අට්‌ඨහි භාවන්‌තරාදානඤ්‌ච දස්‌සිතං හොති. පච්‌චක්‌ඛාමි ධාරෙහීති එතෙහි කාලනියමං දස්‌සෙති. වදතීති ඉමිනා පදෙන පයොගනියමං දස්‌සෙති. විඤ්‌ඤාපෙතීති ඉමිනා විජානනනියමං දස්‌සෙති. උම්‌මත්‌තකො සික්‌ඛං පච්‌චක්‌ඛාති, උම්‌මත්‌තකස්‌ස සන්‌තිකෙ සික්‌ඛං පච්‌චක්‌ඛාතීතිආදීහි පුග්‌ගලනියමං දස්‌සෙති. අරියකෙන මිලක්‌ඛස්‌ස සන්‌තිකෙ සික්‌ඛං පච්‌චක්‌ඛාතීතිආදීහි පන පුග්‌ගලාදිනියමෙපි සති විජානනනියමාසම්‌භවං දස්‌සෙති. තත්‌ථ ‘‘යාය මිලක්‌ඛභාසාය කාලනියමො නත්‌ථි, තායපි භාසාය කාලනියමත්‌ථදීපනෙ සති සික්‌ඛාපච්‌චක්‌ඛානං රුහතීති නො මතී’’ති ආචරියො. දවායාතිආදීහි ඛෙත්‌තාදිනියමෙ සතිපි චිත්‌තනියමාභාවෙන න රුහතීති දස්‌සෙති. සාවෙතුකාමො න සාවෙතීති චිත්‌තනියමෙපි සති පයොගනියමාභාවෙන න රුහතීති දස්‌සෙති. අවිඤ්‌ඤුස්‌සසාවෙති, විඤ්‌ඤුස්‌ස න සාවෙතීති චිත්‌තඛෙත්‌තකාලපයොගපුග්‌ගලවිජානනනියමෙපි සති යං පුග්‌ගලං උද්‌දිස්‌ස සාවෙති, තස්‌සෙව සවනෙ න රුහති, න අඤ්‌ඤස්‌සාති දස්‌සනත්‌ථං වුත්‌තං, තෙන වුත්‌තං අට්‌ඨකථායං ‘‘යදි අයමෙව ජානාතූති එකං නියමෙත්‌වා ආරොචෙති, තඤ්‌චෙ සො එව ජානාති, පච්‌චක්‌ඛාතා හොති සික්‌ඛා. අථ සො න ජානාති…පෙ.… අප්‌පච්‌චක්‌ඛාතා හොති සික්‌ඛා’’ති. සබ්‌බසො වා පන න සාවෙති, අප්‌පච්‌චක්‌ඛා හොති සික්‌ඛාති චිත්‌තාදිනියමෙනෙව සික්‌ඛා පච්‌චක්‌ඛාතා හොති, න අඤ්‌ඤථාති දස්‌සනත්‌ථං වුත්‌තං. එත්‌තාවතා ‘‘සික්‌ඛා…පෙ.… දුබ්‌බල්‍යං අනාවිකත්‌වා’’ති පදස්‌ස පදභාජනං තීහි ආකාරෙහි දස්‌සිතං හොති. තත්‌ථ ද්‌වෙ අමිස්‌සා, පච්‌ඡිමො එකො මිස්‌සොති වෙදිතබ්‌බො. තෙනෙව වචීභෙදෙනාති තදත්‌ථදීපනමත්‌තං වචනං සුත්‌වාව තෙනෙව වචීභෙදෙන ජානාපෙතීති අත්‌ථො. චිත්‌තසම්‌පයුත්‌තන්‌ති පච්‌චක්‌ඛාතුකාමතාචිත්‌තසම්‌පයුත්‌තං. සමයඤ්‌ඤූ නාම තදධිප්‌පායජානනමත්‌තෙන හොති.
51.Buddhaṃ dhammantiādipadehi khettaniyamaṃ dasseti. Tattha ādito cuddasahi padehi sabhāvapariccāgo, pacchimehi aṭṭhahi bhāvantarādānañca dassitaṃ hoti. Paccakkhāmi dhārehīti etehi kālaniyamaṃ dasseti. Vadatīti iminā padena payoganiyamaṃ dasseti. Viññāpetīti iminā vijānananiyamaṃ dasseti. Ummattako sikkhaṃ paccakkhāti, ummattakassa santike sikkhaṃ paccakkhātītiādīhi puggalaniyamaṃ dasseti. Ariyakena milakkhassa santike sikkhaṃ paccakkhātītiādīhi pana puggalādiniyamepi sati vijānananiyamāsambhavaṃ dasseti. Tattha ‘‘yāya milakkhabhāsāya kālaniyamo natthi, tāyapi bhāsāya kālaniyamatthadīpane sati sikkhāpaccakkhānaṃ ruhatīti no matī’’ti ācariyo. Davāyātiādīhi khettādiniyame satipi cittaniyamābhāvena na ruhatīti dasseti. Sāvetukāmo na sāvetīti cittaniyamepi sati payoganiyamābhāvena na ruhatīti dasseti. Aviññussasāveti, viññussa na sāvetīti cittakhettakālapayogapuggalavijānananiyamepi sati yaṃ puggalaṃ uddissa sāveti, tasseva savane na ruhati, na aññassāti dassanatthaṃ vuttaṃ, tena vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘yadi ayameva jānātūti ekaṃ niyametvā āroceti, tañce so eva jānāti, paccakkhātā hoti sikkhā. Atha so na jānāti…pe… appaccakkhātā hoti sikkhā’’ti. Sabbaso vā pana na sāveti, appaccakkhā hoti sikkhāti cittādiniyameneva sikkhā paccakkhātā hoti, na aññathāti dassanatthaṃ vuttaṃ. Ettāvatā ‘‘sikkhā…pe… dubbalyaṃ anāvikatvā’’ti padassa padabhājanaṃ tīhi ākārehi dassitaṃ hoti. Tattha dve amissā, pacchimo eko missoti veditabbo. Teneva vacībhedenāti tadatthadīpanamattaṃ vacanaṃ sutvāva teneva vacībhedena jānāpetīti attho. Cittasampayuttanti paccakkhātukāmatācittasampayuttaṃ. Samayaññū nāma tadadhippāyajānanamattena hoti.
53. වණ්‌ණපට්‌ඨානං බුද්‌ධගුණදීපකං සුත්‌තං. උපාලිගහපතිනා වුත්‌තා කිර උපාලිගාථා. පඤ්‌ඤාණං සඤ්‌ඤාණන්‌ති අත්‌ථතො එකං, තස්‌මා බොධිපඤ්‌ඤාණන්‌ති බොධිසඤ්‌ඤාණං, බොධිබීජන්‌ති වුත්‌තං හොති.
53.Vaṇṇapaṭṭhānaṃ buddhaguṇadīpakaṃ suttaṃ. Upāligahapatinā vuttā kira upāligāthā. Paññāṇaṃ saññāṇanti atthato ekaṃ, tasmā bodhipaññāṇanti bodhisaññāṇaṃ, bodhibījanti vuttaṃ hoti.
ද්‌වින්‌නම්‌පි නියමෙත්‌වාති එත්‌ථ ‘‘ද්‌වීසුපි ජානන්‌තෙසු එව පච්‌චක්‌ඛාමීති අධිප්‌පායෙන වුත්‌තෙ තෙසු එකො චෙ ජානාති, න පච්‌චක්‌ඛාතා හොතී’’ති අඤ්‌ඤතරස්‌මිම්‌පි ගණ්‌ඨිපදෙ වුත්‌තං, තං අට්‌ඨකථාය න සමෙති. ‘‘ගිහී හොමී’’ති වා ‘‘ගිහිම්‌හී’’ති වා වුත්‌තෙ කිඤ්‌චාපි වත්‌තමානවචනං හොති. ‘‘ධාරෙහී’’ති අත්‌ථාභාවා ච ‘‘ධාරෙහී’’ති වුත්‌තෙ ච පරස්‌සුපරි ගච්‌ඡති, තස්‌මා න හොති. සන්‌දිට්‌ඨිකං ධම්‌මන්‌ති සබ්‌බත්‌ථ ධම්‌මවචනං වුත්‌තං යං සන්‌ධාය ‘‘සන්‌දිට්‌ඨික’’න්‌ති වදති, තං පකාසෙතුං. අඤ්‌ඤථා ‘‘විජිතවිජයං පච්‌චක්‌ඛාමී’’ති වුත්‌තෙ චක්‌කවත්‌තිආදීසුපි තප්‌පසඞ්‌ගතො බුද්‌ධසද්‌දොපි අවසානෙ වත්‌තබ්‌බො භවෙය්‍ය. ආචරියවෙවචනෙසු පන යො මං පබ්‌බාජෙසීතිආදි උපජ්‌ඣං අග්‌ගහෙත්‌වා, පරං වා උද්‌දිස්‌ස පබ්‌බජිතං සන්‌ධාය වුත්‌තන්‌ති. ඔකල්‌ලකොති කපණාධිවචනං. මොළිබද්‌ධොති සිඛාබද්‌ධො, ඔමුක්‌කමකුටො වා. චෙල්‌ලකො අථෙරො. චෙටකො මජ්‌ඣිමො. මොළිගල්‌ලො මහාසාමණෙරො. මනුස්‌සවිග්‌ගහනාගාදීනං නාගරූපාදීනං වා සන්‌තිකෙ, භාසාජානනකින්‌නරාදීනං වා. ‘‘දෙවතා නාම මහාපඤ්‌ඤා’’ති කිර පාඨො. දවායාති සහසා. රවාභඤ්‌ඤෙනාති ඛලිතභඤ්‌ඤෙන. අක්‌ඛරසමයානඤ්‌හි නාභිඤ්‌ඤාතාය වා කරණානං අවිසදතාය වා හොති රවාභඤ්‌ඤං. අවිධෙය්‍යින්‌ද්‍රියතාය ‘‘පොත්‌ථකරූපසදිසස්‌සා’’ති වුත්‌තං, ගරුමෙධස්‌ස මන්‌දපඤ්‌ඤස්‌ස. කිත්‌තාවතා පන ගරුමෙධො හොතීති චෙ? සමයෙ අකොවිදතාය.
Dvinnampi niyametvāti ettha ‘‘dvīsupi jānantesu eva paccakkhāmīti adhippāyena vutte tesu eko ce jānāti, na paccakkhātā hotī’’ti aññatarasmimpi gaṇṭhipade vuttaṃ, taṃ aṭṭhakathāya na sameti. ‘‘Gihī homī’’ti vā ‘‘gihimhī’’ti vā vutte kiñcāpi vattamānavacanaṃ hoti. ‘‘Dhārehī’’ti atthābhāvā ca ‘‘dhārehī’’ti vutte ca parassupari gacchati, tasmā na hoti. Sandiṭṭhikaṃ dhammanti sabbattha dhammavacanaṃ vuttaṃ yaṃ sandhāya ‘‘sandiṭṭhika’’nti vadati, taṃ pakāsetuṃ. Aññathā ‘‘vijitavijayaṃ paccakkhāmī’’ti vutte cakkavattiādīsupi tappasaṅgato buddhasaddopi avasāne vattabbo bhaveyya. Ācariyavevacanesu pana yo maṃ pabbājesītiādi upajjhaṃ aggahetvā, paraṃ vā uddissa pabbajitaṃ sandhāya vuttanti. Okallakoti kapaṇādhivacanaṃ. Moḷibaddhoti sikhābaddho, omukkamakuṭo vā. Cellako athero. Ceṭako majjhimo. Moḷigallo mahāsāmaṇero. Manussaviggahanāgādīnaṃ nāgarūpādīnaṃ vā santike, bhāsājānanakinnarādīnaṃ vā. ‘‘Devatā nāma mahāpaññā’’ti kira pāṭho. Davāyāti sahasā. Ravābhaññenāti khalitabhaññena. Akkharasamayānañhi nābhiññātāya vā karaṇānaṃ avisadatāya vā hoti ravābhaññaṃ. Avidheyyindriyatāya ‘‘potthakarūpasadisassā’’ti vuttaṃ, garumedhassa mandapaññassa. Kittāvatā pana garumedho hotīti ce? Samaye akovidatāya.
සික්‌ඛාපච්‌චක්‌ඛානකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Sikkhāpaccakkhānakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / 1. පඨමපාරාජිකං • 1. Paṭhamapārājikaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 1. පඨමපාරාජිකං • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / සික්‌ඛාපච්‌චක්‌ඛානවිභඞ්‌ගවණ්‌ණනා • Sikkhāpaccakkhānavibhaṅgavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / පච්‌චක්‌ඛානවිභඞ්‌ගවණ්‌ණනා • Paccakkhānavibhaṅgavaṇṇanā
