| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
ਸਿਕ੍ਖਾਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਨਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Sikkhāpaccakkhānakathāvaṇṇanā
ਏਤ੍ਥ ਯਾਮੀਤਿ ਅਮੁਕਸ੍ਮਿਂ ਤਿਤ੍ਥਾਯਤਨੇ, ਘਰਾਦਿਮ੍ਹਿ વਾ। ਭਾવવਿਕਪ੍ਪਾਕਾਰੇਨਾਤਿ ‘‘ਅਹਂ ਅਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ ਆਗਤਤ੍ਤਾ ਯਂ ਯਂ ਭવਿਤੁਕਾਮੋ, ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਭਾવਸ੍ਸ વਿਕਪ੍ਪਾਕਾਰੇਨ, ਭਿਕ੍ਖੁਭਾવਤੋ ਅਞ੍ਞਭਾવવਿਕਪ੍ਪਾਕਾਰੇਨਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Etthayāmīti amukasmiṃ titthāyatane, gharādimhi vā. Bhāvavikappākārenāti ‘‘ahaṃ assa’’nti āgatattā yaṃ yaṃ bhavitukāmo, tassa tassa bhāvassa vikappākārena, bhikkhubhāvato aññabhāvavikappākārenāti adhippāyo.
੪੬. ਹਨ੍ਦਾਤਿ વਚਸਾਯੇવ। ਗਿਹਿਭਾવਂ ਪਤ੍ਥਯਮਾਨੋਤਿਆਦਿਪਦੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਨਿਯਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਏਕੇਨੇવ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਸਿਕ੍ਖਾਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਨ ਤਦਭਾવੇਨਾਤਿ।
46.Handāti vacasāyeva. Gihibhāvaṃ patthayamānotiādipadehi cittaniyamaṃ dasseti. Ekeneva cittena sikkhāpaccakkhānaṃ hoti, na tadabhāvenāti.
੫੧. ਬੁਦ੍ਧਂ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿਆਦਿਪਦੇਹਿ ਖੇਤ੍ਤਨਿਯਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਆਦਿਤੋ ਚੁਦ੍ਦਸਹਿ ਪਦੇਹਿ ਸਭਾવਪਰਿਚ੍ਚਾਗੋ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਹਿ ਅਟ੍ਠਹਿ ਭਾવਨ੍ਤਰਾਦਾਨਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸਿਤਂ ਹੋਤਿ। ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਮਿ ਧਾਰੇਹੀਤਿ ਏਤੇਹਿ ਕਾਲਨਿਯਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। વਦਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਦੇਨ ਪਯੋਗਨਿਯਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। વਿਞ੍ਞਾਪੇਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ વਿਜਾਨਨਨਿਯਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਉਮ੍ਮਤ੍ਤਕੋ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਤਿ, ਉਮ੍ਮਤ੍ਤਕਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਤੀਤਿਆਦੀਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲਨਿਯਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਰਿਯਕੇਨ ਮਿਲਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਤੀਤਿਆਦੀਹਿ ਪਨ ਪੁਗ੍ਗਲਾਦਿਨਿਯਮੇਪਿ ਸਤਿ વਿਜਾਨਨਨਿਯਮਾਸਮ੍ਭવਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਯਾਯ ਮਿਲਕ੍ਖਭਾਸਾਯ ਕਾਲਨਿਯਮੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਾਯਪਿ ਭਾਸਾਯ ਕਾਲਨਿਯਮਤ੍ਥਦੀਪਨੇ ਸਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਨਂ ਰੁਹਤੀਤਿ ਨੋ ਮਤੀ’’ਤਿ ਆਚਰਿਯੋ। ਦવਾਯਾਤਿਆਦੀਹਿ ਖੇਤ੍ਤਾਦਿਨਿਯਮੇ ਸਤਿਪਿ ਚਿਤ੍ਤਨਿਯਮਾਭਾવੇਨ ਨ ਰੁਹਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸਾવੇਤੁਕਾਮੋ ਨ ਸਾવੇਤੀਤਿ ਚਿਤ੍ਤਨਿਯਮੇਪਿ ਸਤਿ ਪਯੋਗਨਿਯਮਾਭਾવੇਨ ਨ ਰੁਹਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅવਿਞ੍ਞੁਸ੍ਸਸਾવੇਤਿ, વਿਞ੍ਞੁਸ੍ਸ ਨ ਸਾવੇਤੀਤਿ ਚਿਤ੍ਤਖੇਤ੍ਤਕਾਲਪਯੋਗਪੁਗ੍ਗਲવਿਜਾਨਨਨਿਯਮੇਪਿ ਸਤਿ ਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਸਾવੇਤਿ, ਤਸ੍ਸੇવ ਸવਨੇ ਨ ਰੁਹਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸਾਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ‘‘ਯਦਿ ਅਯਮੇવ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਏਕਂ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾ ਆਰੋਚੇਤਿ, ਤਞ੍ਚੇ ਸੋ ਏવ ਜਾਨਾਤਿ, ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਤਾ ਹੋਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾ। ਅਥ ਸੋ ਨ ਜਾਨਾਤਿ…ਪੇ॰… ਅਪ੍ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਤਾ ਹੋਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾ’’ਤਿ। ਸਬ੍ਬਸੋ વਾ ਪਨ ਨ ਸਾવੇਤਿ, ਅਪ੍ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾ ਹੋਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤਾਦਿਨਿਯਮੇਨੇવ ਸਿਕ੍ਖਾ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਤਾ ਹੋਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞਥਾਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ‘‘ਸਿਕ੍ਖਾ…ਪੇ॰… ਦੁਬ੍ਬਲ੍ਯਂ ਅਨਾવਿਕਤ੍વਾ’’ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਪਦਭਾਜਨਂ ਤੀਹਿ ਆਕਾਰੇਹਿ ਦਸ੍ਸਿਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਦ੍વੇ ਅਮਿਸ੍ਸਾ, ਪਚ੍ਛਿਮੋ ਏਕੋ ਮਿਸ੍ਸੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤੇਨੇવ વਚੀਭੇਦੇਨਾਤਿ ਤਦਤ੍ਥਦੀਪਨਮਤ੍ਤਂ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾવ ਤੇਨੇવ વਚੀਭੇਦੇਨ ਜਾਨਾਪੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਚਿਤ੍ਤਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਤੁਕਾਮਤਾਚਿਤ੍ਤਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ। ਸਮਯਞ੍ਞੂ ਨਾਮ ਤਦਧਿਪ੍ਪਾਯਜਾਨਨਮਤ੍ਤੇਨ ਹੋਤਿ।
51.Buddhaṃ dhammantiādipadehi khettaniyamaṃ dasseti. Tattha ādito cuddasahi padehi sabhāvapariccāgo, pacchimehi aṭṭhahi bhāvantarādānañca dassitaṃ hoti. Paccakkhāmi dhārehīti etehi kālaniyamaṃ dasseti. Vadatīti iminā padena payoganiyamaṃ dasseti. Viññāpetīti iminā vijānananiyamaṃ dasseti. Ummattako sikkhaṃ paccakkhāti, ummattakassa santike sikkhaṃ paccakkhātītiādīhi puggalaniyamaṃ dasseti. Ariyakena milakkhassa santike sikkhaṃ paccakkhātītiādīhi pana puggalādiniyamepi sati vijānananiyamāsambhavaṃ dasseti. Tattha ‘‘yāya milakkhabhāsāya kālaniyamo natthi, tāyapi bhāsāya kālaniyamatthadīpane sati sikkhāpaccakkhānaṃ ruhatīti no matī’’ti ācariyo. Davāyātiādīhi khettādiniyame satipi cittaniyamābhāvena na ruhatīti dasseti. Sāvetukāmo na sāvetīti cittaniyamepi sati payoganiyamābhāvena na ruhatīti dasseti. Aviññussasāveti, viññussa na sāvetīti cittakhettakālapayogapuggalavijānananiyamepi sati yaṃ puggalaṃ uddissa sāveti, tasseva savane na ruhati, na aññassāti dassanatthaṃ vuttaṃ, tena vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘yadi ayameva jānātūti ekaṃ niyametvā āroceti, tañce so eva jānāti, paccakkhātā hoti sikkhā. Atha so na jānāti…pe… appaccakkhātā hoti sikkhā’’ti. Sabbaso vā pana na sāveti, appaccakkhā hoti sikkhāti cittādiniyameneva sikkhā paccakkhātā hoti, na aññathāti dassanatthaṃ vuttaṃ. Ettāvatā ‘‘sikkhā…pe… dubbalyaṃ anāvikatvā’’ti padassa padabhājanaṃ tīhi ākārehi dassitaṃ hoti. Tattha dve amissā, pacchimo eko missoti veditabbo. Teneva vacībhedenāti tadatthadīpanamattaṃ vacanaṃ sutvāva teneva vacībhedena jānāpetīti attho. Cittasampayuttanti paccakkhātukāmatācittasampayuttaṃ. Samayaññū nāma tadadhippāyajānanamattena hoti.
੫੩. વਣ੍ਣਪਟ੍ਠਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧਗੁਣਦੀਪਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ। ਉਪਾਲਿਗਹਪਤਿਨਾ વੁਤ੍ਤਾ ਕਿਰ ਉਪਾਲਿਗਾਥਾ। ਪਞ੍ਞਾਣਂ ਸਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਤੋ ਏਕਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਬੋਧਿਸਞ੍ਞਾਣਂ, ਬੋਧਿਬੀਜਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
53.Vaṇṇapaṭṭhānaṃ buddhaguṇadīpakaṃ suttaṃ. Upāligahapatinā vuttā kira upāligāthā. Paññāṇaṃ saññāṇanti atthato ekaṃ, tasmā bodhipaññāṇanti bodhisaññāṇaṃ, bodhibījanti vuttaṃ hoti.
ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਦ੍વੀਸੁਪਿ ਜਾਨਨ੍ਤੇਸੁ ਏવ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਮੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ વੁਤ੍ਤੇ ਤੇਸੁ ਏਕੋ ਚੇ ਜਾਨਾਤਿ, ਨ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਤਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਗਣ੍ਠਿਪਦੇ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਨ ਸਮੇਤਿ। ‘‘ਗਿਹੀ ਹੋਮੀ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਗਿਹਿਮ੍ਹੀ’’ਤਿ વਾ વੁਤ੍ਤੇ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ વਤ੍ਤਮਾਨવਚਨਂ ਹੋਤਿ। ‘‘ਧਾਰੇਹੀ’’ਤਿ ਅਤ੍ਥਾਭਾવਾ ਚ ‘‘ਧਾਰੇਹੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਚ ਪਰਸ੍ਸੁਪਰਿ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਹੋਤਿ। ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਂ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮવਚਨਂ વੁਤ੍ਤਂ ਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕ’’ਨ੍ਤਿ વਦਤਿ, ਤਂ ਪਕਾਸੇਤੁਂ। ਅਞ੍ਞਥਾ ‘‘વਿਜਿਤવਿਜਯਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਮੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਤਪ੍ਪਸਙ੍ਗਤੋ ਬੁਦ੍ਧਸਦ੍ਦੋਪਿ ਅવਸਾਨੇ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ ਭવੇਯ੍ਯ। ਆਚਰਿਯવੇવਚਨੇਸੁ ਪਨ ਯੋ ਮਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਸੀਤਿਆਦਿ ਉਪਜ੍ਝਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ, ਪਰਂ વਾ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਜਿਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਓਕਲ੍ਲਕੋਤਿ ਕਪਣਾਧਿવਚਨਂ। ਮੋਲ਼ਿਬਦ੍ਧੋਤਿ ਸਿਖਾਬਦ੍ਧੋ, ਓਮੁਕ੍ਕਮਕੁਟੋ વਾ। ਚੇਲ੍ਲਕੋ ਅਥੇਰੋ। ਚੇਟਕੋ ਮਜ੍ਝਿਮੋ। ਮੋਲ਼ਿਗਲ੍ਲੋ ਮਹਾਸਾਮਣੇਰੋ। ਮਨੁਸ੍ਸવਿਗ੍ਗਹਨਾਗਾਦੀਨਂ ਨਾਗਰੂਪਾਦੀਨਂ વਾ ਸਨ੍ਤਿਕੇ, ਭਾਸਾਜਾਨਨਕਿਨ੍ਨਰਾਦੀਨਂ વਾ। ‘‘ਦੇવਤਾ ਨਾਮ ਮਹਾਪਞ੍ਞਾ’’ਤਿ ਕਿਰ ਪਾਠੋ। ਦવਾਯਾਤਿ ਸਹਸਾ। ਰવਾਭਞ੍ਞੇਨਾਤਿ ਖਲਿਤਭਞ੍ਞੇਨ। ਅਕ੍ਖਰਸਮਯਾਨਞ੍ਹਿ ਨਾਭਿਞ੍ਞਾਤਾਯ વਾ ਕਰਣਾਨਂ ਅવਿਸਦਤਾਯ વਾ ਹੋਤਿ ਰવਾਭਞ੍ਞਂ। ਅવਿਧੇਯ੍ਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਤਾਯ ‘‘ਪੋਤ੍ਥਕਰੂਪਸਦਿਸਸ੍ਸਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਗਰੁਮੇਧਸ੍ਸ ਮਨ੍ਦਪਞ੍ਞਸ੍ਸ। ਕਿਤ੍ਤਾવਤਾ ਪਨ ਗਰੁਮੇਧੋ ਹੋਤੀਤਿ ਚੇ? ਸਮਯੇ ਅਕੋવਿਦਤਾਯ।
Dvinnampi niyametvāti ettha ‘‘dvīsupi jānantesu eva paccakkhāmīti adhippāyena vutte tesu eko ce jānāti, na paccakkhātā hotī’’ti aññatarasmimpi gaṇṭhipade vuttaṃ, taṃ aṭṭhakathāya na sameti. ‘‘Gihī homī’’ti vā ‘‘gihimhī’’ti vā vutte kiñcāpi vattamānavacanaṃ hoti. ‘‘Dhārehī’’ti atthābhāvā ca ‘‘dhārehī’’ti vutte ca parassupari gacchati, tasmā na hoti. Sandiṭṭhikaṃ dhammanti sabbattha dhammavacanaṃ vuttaṃ yaṃ sandhāya ‘‘sandiṭṭhika’’nti vadati, taṃ pakāsetuṃ. Aññathā ‘‘vijitavijayaṃ paccakkhāmī’’ti vutte cakkavattiādīsupi tappasaṅgato buddhasaddopi avasāne vattabbo bhaveyya. Ācariyavevacanesu pana yo maṃ pabbājesītiādi upajjhaṃ aggahetvā, paraṃ vā uddissa pabbajitaṃ sandhāya vuttanti. Okallakoti kapaṇādhivacanaṃ. Moḷibaddhoti sikhābaddho, omukkamakuṭo vā. Cellako athero. Ceṭako majjhimo. Moḷigallo mahāsāmaṇero. Manussaviggahanāgādīnaṃ nāgarūpādīnaṃ vā santike, bhāsājānanakinnarādīnaṃ vā. ‘‘Devatā nāma mahāpaññā’’ti kira pāṭho. Davāyāti sahasā. Ravābhaññenāti khalitabhaññena. Akkharasamayānañhi nābhiññātāya vā karaṇānaṃ avisadatāya vā hoti ravābhaññaṃ. Avidheyyindriyatāya ‘‘potthakarūpasadisassā’’ti vuttaṃ, garumedhassa mandapaññassa. Kittāvatā pana garumedho hotīti ce? Samaye akovidatāya.
ਸਿਕ੍ਖਾਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਨਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Sikkhāpaccakkhānakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੧. ਪਠਮਪਾਰਾਜਿਕਂ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੧. ਪਠਮਪਾਰਾਜਿਕਂ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ਸਿਕ੍ਖਾਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਨવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ • Sikkhāpaccakkhānavibhaṅgavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਨવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ • Paccakkhānavibhaṅgavaṇṇanā
