| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā |
सिक्खापददण्डकम्मवत्थुकथावण्णना
Sikkhāpadadaṇḍakammavatthukathāvaṇṇanā
१०६. सामणेरसिक्खापदादीसु पाळियं सिक्खापदानीति सिक्खाकोट्ठासा। अधिसीलसिक्खानं वा अधिगमूपाया। पाणोति परमत्थतो जीवितिन्द्रियं। तस्स अतिपातनं पबन्धवसेन पवत्तितुं अदत्वा सत्थादीहि अतिक्कम्म अभिभवित्वा पातनं पाणातिपातो। पाणवधोति अत्थो। सो पन अत्थतो पाणे पाणसञ्ञिनो जीवितिन्द्रियुपच्छेदकउपक्कमसमुट्ठापिका वधकचेतनाव। तस्मा पाणातिपाता वेरमणि, वेरहेतुताय वेरसङ्खातं पाणातिपातादिपापधम्मं मणति नीहरतीति विरति ‘‘वेरमणी’’ति वुच्चति, विरमति एतायाति वा ‘‘विरमणी’’ति वत्तब्बे निरुत्तिनयेन ‘‘वेरमणी’’ति समादानविरति वुत्ता। एस नयो सेसेसुपि।
106. Sāmaṇerasikkhāpadādīsu pāḷiyaṃ sikkhāpadānīti sikkhākoṭṭhāsā. Adhisīlasikkhānaṃ vā adhigamūpāyā. Pāṇoti paramatthato jīvitindriyaṃ. Tassa atipātanaṃ pabandhavasena pavattituṃ adatvā satthādīhi atikkamma abhibhavitvā pātanaṃ pāṇātipāto. Pāṇavadhoti attho. So pana atthato pāṇe pāṇasaññino jīvitindriyupacchedakaupakkamasamuṭṭhāpikā vadhakacetanāva. Tasmā pāṇātipātā veramaṇi, verahetutāya verasaṅkhātaṃ pāṇātipātādipāpadhammaṃ maṇati nīharatīti virati ‘‘veramaṇī’’ti vuccati, viramati etāyāti vā ‘‘viramaṇī’’ti vattabbe niruttinayena ‘‘veramaṇī’’ti samādānavirati vuttā. Esa nayo sesesupi.
अदिन्नस्स आदानं अदिन्नादानं, थेय्यचेतनाव। अब्रह्मचरियन्ति असेट्ठचरियं, मग्गेन मग्गपटिपत्तिसमुट्ठापिका मेथुनचेतना। मुसाति अभूतवत्थु, तस्स वादो अभूततं ञत्वाव भूततो विञ्ञापनचेतना मुसावादो। पिट्ठपूवादिनिब्बत्तसुरा चेव पुप्फासवादिभेदं मेरयञ्च सुरामेरयं। तदेव मदनीयट्ठेन मज्जञ्चेव पमादकारणट्ठेन पमादट्ठानञ्च, तं याय चेतनाय पिवति, तस्स एतं अधिवचनं।
Adinnassa ādānaṃ adinnādānaṃ, theyyacetanāva. Abrahmacariyanti aseṭṭhacariyaṃ, maggena maggapaṭipattisamuṭṭhāpikā methunacetanā. Musāti abhūtavatthu, tassa vādo abhūtataṃ ñatvāva bhūtato viññāpanacetanā musāvādo. Piṭṭhapūvādinibbattasurā ceva pupphāsavādibhedaṃ merayañca surāmerayaṃ. Tadeva madanīyaṭṭhena majjañceva pamādakāraṇaṭṭhena pamādaṭṭhānañca, taṃ yāya cetanāya pivati, tassa etaṃ adhivacanaṃ.
अरुणुग्गमनतो पट्ठाय याव मज्झन्हिका अयं अरियानं भोजनस्स कालो नाम, तदञ्ञो विकालो। भुञ्जितब्बट्ठेन भोजनन्ति इध सब्बं यावकालिकं वुच्चति, तस्स अज्झोहरणं इध उत्तरपदलोपेन ‘‘भोजन’’न्ति अधिप्पेतं। विकाले भोजनं अज्झोहरणं विकालभोजनं, विकाले वा यावकालिकस्स भोजनं अज्झोहरणं विकालभोजनन्तिपि अत्थो गहेतब्बो, अत्थतो विकाले यावकालिकअज्झोहरणचेतनाव।
Aruṇuggamanato paṭṭhāya yāva majjhanhikā ayaṃ ariyānaṃ bhojanassa kālo nāma, tadañño vikālo. Bhuñjitabbaṭṭhena bhojananti idha sabbaṃ yāvakālikaṃ vuccati, tassa ajjhoharaṇaṃ idha uttarapadalopena ‘‘bhojana’’nti adhippetaṃ. Vikāle bhojanaṃ ajjhoharaṇaṃ vikālabhojanaṃ, vikāle vā yāvakālikassa bhojanaṃ ajjhoharaṇaṃ vikālabhojanantipi attho gahetabbo, atthato vikāle yāvakālikaajjhoharaṇacetanāva.
सासनस्स अननुलोमत्ता विसूकं पटाणीभूतं दस्सनं विसूकदस्सनं, नच्चगीतादिदस्सनसवनानञ्चेव वट्टकयुद्धजूतकीळादिसब्बकीळानञ्च नामं। दस्सनन्ति चेत्थ पञ्चन्नम्पि विञ्ञाणानं यथासकं विसयस्स आलोचनसभावताय दस्सन-सद्देन सङ्गहेतब्बत्ता सवनम्पि सङ्गहितं। नच्चगीतवादित-सद्देहि चेत्थ अत्तनो नच्चनगायनादीनिपि सङ्गहितानीति दट्ठब्बं।
Sāsanassa ananulomattā visūkaṃ paṭāṇībhūtaṃ dassanaṃ visūkadassanaṃ, naccagītādidassanasavanānañceva vaṭṭakayuddhajūtakīḷādisabbakīḷānañca nāmaṃ. Dassananti cettha pañcannampi viññāṇānaṃ yathāsakaṃ visayassa ālocanasabhāvatāya dassana-saddena saṅgahetabbattā savanampi saṅgahitaṃ. Naccagītavādita-saddehi cettha attano naccanagāyanādīnipi saṅgahitānīti daṭṭhabbaṃ.
मालाति बद्धमबद्धं वा अन्तमसो सुत्तादिमयम्पि अलङ्कारत्थाय पिळन्धियमानं ‘‘माला’’त्वेव वुच्चति। गन्धन्ति वासचुण्णादिविलेपनतो अञ्ञं यं किञ्चि गन्धजातं। विलेपनन्ति पिसित्वा गहितं छविरागकरणञ्चेव गन्धजातञ्च। धारणं नाम पिळन्धनं। मण्डनं नाम ऊनट्ठानपूरणं। गन्धवसेन, छविरागवसेन च सादियनं विभूसनं नाम। मालादीसु वा धारणादीनि यथाक्कमं योजेतब्बानि। तेसं धारणादीनं ठानं कारणं वीतिक्कमचेतना।
Mālāti baddhamabaddhaṃ vā antamaso suttādimayampi alaṅkāratthāya piḷandhiyamānaṃ ‘‘mālā’’tveva vuccati. Gandhanti vāsacuṇṇādivilepanato aññaṃ yaṃ kiñci gandhajātaṃ. Vilepananti pisitvā gahitaṃ chavirāgakaraṇañceva gandhajātañca. Dhāraṇaṃ nāma piḷandhanaṃ. Maṇḍanaṃ nāma ūnaṭṭhānapūraṇaṃ. Gandhavasena, chavirāgavasena ca sādiyanaṃ vibhūsanaṃ nāma. Mālādīsu vā dhāraṇādīni yathākkamaṃ yojetabbāni. Tesaṃ dhāraṇādīnaṃ ṭhānaṃ kāraṇaṃ vītikkamacetanā.
उच्चाति उच्च-सद्देन समानत्थो निपातो, उच्चासयनं वुच्चति पमाणातिक्कन्तं आसन्दादि। महासयनं अकप्पियत्थरणेहि अत्थतं, सलोहितवितानञ्च। एतेसु हि आसनं, सयनञ्च उच्चासयनमहासयन-सद्देहि गहितानि उत्तरपदलोपेन। जातरूपरजतपटिग्गहणाति एत्थ रजत-सद्देन दारुमासकादि सब्बं रूपियं सङ्गहितं, मुत्तामणिआदयोपेत्थ धञ्ञखेत्तवत्थादयो च सङ्गहिताति दट्ठब्बा। पटिग्गहण-सद्देन पटिग्गाहापनसादियनानि सङ्गहितानि। नासनवत्थूति पाराजिकट्ठानताय लिङ्गनासनाय कारणं।
Uccāti ucca-saddena samānattho nipāto, uccāsayanaṃ vuccati pamāṇātikkantaṃ āsandādi. Mahāsayanaṃ akappiyattharaṇehi atthataṃ, salohitavitānañca. Etesu hi āsanaṃ, sayanañca uccāsayanamahāsayana-saddehi gahitāni uttarapadalopena. Jātarūparajatapaṭiggahaṇāti ettha rajata-saddena dārumāsakādi sabbaṃ rūpiyaṃ saṅgahitaṃ, muttāmaṇiādayopettha dhaññakhettavatthādayo ca saṅgahitāti daṭṭhabbā. Paṭiggahaṇa-saddena paṭiggāhāpanasādiyanāni saṅgahitāni. Nāsanavatthūti pārājikaṭṭhānatāya liṅganāsanāya kāraṇaṃ.
१०७. पाळियं सब्बं सङ्घारामं आवरणं करोन्तीति सब्बसङ्घारामे पवेसनिवारणं करोन्ति। सङ्घारामो आवरणं कातब्बोति सङ्घारामो आवरणो कातब्बो, सङ्घारामे वा आवरणं कातब्बन्ति अत्थो। तेनेव ‘‘तत्थ आवरणं कातु’’न्ति भुम्मवसेन वुत्तं। आहारं आवरणन्तिआदीसुपि एसेव नयो। ‘‘यत्थ वा वसती’’ति इमिना सामणेरस्स वस्सग्गेन लद्धं वा सकसन्तकमेव वा निबद्धवसनकसेनासनं वुत्तं। यत्थ वा पटिक्कमतीति आचरियुपज्झायानं वसनट्ठानं वुत्तं। तेनाह ‘‘अत्तनो’’तिआदि। अत्तनोति हि सयं, आचरियस्स, उपज्झायस्स वाति अत्थो। दण्डेन्ति विनेन्ति एतेनाति दण्डो, सो एव कत्तब्बत्ता कम्मन्ति दण्डकम्मं, आवरणादि। उदकं वा पवेसेतुन्ति पोक्खरणीआदिउदके पवेसेतुं।
107. Pāḷiyaṃ sabbaṃ saṅghārāmaṃ āvaraṇaṃ karontīti sabbasaṅghārāme pavesanivāraṇaṃ karonti. Saṅghārāmo āvaraṇaṃ kātabboti saṅghārāmo āvaraṇo kātabbo, saṅghārāme vā āvaraṇaṃ kātabbanti attho. Teneva ‘‘tattha āvaraṇaṃ kātu’’nti bhummavasena vuttaṃ. Āhāraṃ āvaraṇantiādīsupi eseva nayo. ‘‘Yattha vā vasatī’’ti iminā sāmaṇerassa vassaggena laddhaṃ vā sakasantakameva vā nibaddhavasanakasenāsanaṃ vuttaṃ. Yattha vā paṭikkamatīti ācariyupajjhāyānaṃ vasanaṭṭhānaṃ vuttaṃ. Tenāha ‘‘attano’’tiādi. Attanoti hi sayaṃ, ācariyassa, upajjhāyassa vāti attho. Daṇḍenti vinenti etenāti daṇḍo, so eva kattabbattā kammanti daṇḍakammaṃ, āvaraṇādi. Udakaṃ vā pavesetunti pokkharaṇīādiudake pavesetuṃ.
सिक्खापददण्डकम्मवत्थुकथावण्णना निट्ठिता।
Sikkhāpadadaṇḍakammavatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi
४२. सिक्खापदकथा • 42. Sikkhāpadakathā
४३. दण्डकम्मवत्थु • 43. Daṇḍakammavatthu
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / सिक्खापददण्डकम्मवत्थुकथा • Sikkhāpadadaṇḍakammavatthukathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / सिक्खापददण्डकम्मवत्थुकथावण्णना • Sikkhāpadadaṇḍakammavatthukathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / सिक्खापददण्डकम्मवत्थुकथावण्णना • Sikkhāpadadaṇḍakammavatthukathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / ४२. सिक्खापददण्डकम्मवत्थुकथा • 42. Sikkhāpadadaṇḍakammavatthukathā
