| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā |
สิกฺขาปททณฺฑกมฺมวตฺถุกถาวณฺณนา
Sikkhāpadadaṇḍakammavatthukathāvaṇṇanā
๑๐๖. สามเณรสิกฺขาปทาทีสุ ปาฬิยํ สิกฺขาปทานีติ สิกฺขาโกฎฺฐาสาฯ อธิสีลสิกฺขานํ วา อธิคมูปายาฯ ปาโณติ ปรมตฺถโต ชีวิตินฺทฺริยํฯ ตสฺส อติปาตนํ ปพนฺธวเสน ปวตฺติตุํ อทตฺวา สตฺถาทีหิ อติกฺกมฺม อภิภวิตฺวา ปาตนํ ปาณาติปาโตฯ ปาณวโธติ อโตฺถฯ โส ปน อตฺถโต ปาเณ ปาณสญฺญิโน ชีวิตินฺทฺริยุปเจฺฉทกอุปกฺกมสมุฎฺฐาปิกา วธกเจตนาวฯ ตสฺมา ปาณาติปาตา เวรมณิ, เวรเหตุตาย เวรสงฺขาตํ ปาณาติปาตาทิปาปธมฺมํ มณติ นีหรตีติ วิรติ ‘‘เวรมณี’’ติ วุจฺจติ, วิรมติ เอตายาติ วา ‘‘วิรมณี’’ติ วตฺตเพฺพ นิรุตฺตินเยน ‘‘เวรมณี’’ติ สมาทานวิรติ วุตฺตาฯ เอส นโย เสเสสุปิฯ
106. Sāmaṇerasikkhāpadādīsu pāḷiyaṃ sikkhāpadānīti sikkhākoṭṭhāsā. Adhisīlasikkhānaṃ vā adhigamūpāyā. Pāṇoti paramatthato jīvitindriyaṃ. Tassa atipātanaṃ pabandhavasena pavattituṃ adatvā satthādīhi atikkamma abhibhavitvā pātanaṃ pāṇātipāto. Pāṇavadhoti attho. So pana atthato pāṇe pāṇasaññino jīvitindriyupacchedakaupakkamasamuṭṭhāpikā vadhakacetanāva. Tasmā pāṇātipātā veramaṇi, verahetutāya verasaṅkhātaṃ pāṇātipātādipāpadhammaṃ maṇati nīharatīti virati ‘‘veramaṇī’’ti vuccati, viramati etāyāti vā ‘‘viramaṇī’’ti vattabbe niruttinayena ‘‘veramaṇī’’ti samādānavirati vuttā. Esa nayo sesesupi.
อทินฺนสฺส อาทานํ อทินฺนาทานํ, เถยฺยเจตนาวฯ อพฺรหฺมจริยนฺติ อเสฎฺฐจริยํ, มเคฺคน มคฺคปฎิปตฺติสมุฎฺฐาปิกา เมถุนเจตนาฯ มุสาติ อภูตวตฺถุ, ตสฺส วาโท อภูตตํ ญตฺวาว ภูตโต วิญฺญาปนเจตนา มุสาวาโทฯ ปิฎฺฐปูวาทินิพฺพตฺตสุรา เจว ปุปฺผาสวาทิเภทํ เมรยญฺจ สุราเมรยํฯ ตเทว มทนียเฎฺฐน มชฺชเญฺจว ปมาทการณเฎฺฐน ปมาทฎฺฐานญฺจ, ตํ ยาย เจตนาย ปิวติ, ตสฺส เอตํ อธิวจนํฯ
Adinnassa ādānaṃ adinnādānaṃ, theyyacetanāva. Abrahmacariyanti aseṭṭhacariyaṃ, maggena maggapaṭipattisamuṭṭhāpikā methunacetanā. Musāti abhūtavatthu, tassa vādo abhūtataṃ ñatvāva bhūtato viññāpanacetanā musāvādo. Piṭṭhapūvādinibbattasurā ceva pupphāsavādibhedaṃ merayañca surāmerayaṃ. Tadeva madanīyaṭṭhena majjañceva pamādakāraṇaṭṭhena pamādaṭṭhānañca, taṃ yāya cetanāya pivati, tassa etaṃ adhivacanaṃ.
อรุณุคฺคมนโต ปฎฺฐาย ยาว มชฺฌนฺหิกา อยํ อริยานํ โภชนสฺส กาโล นาม, ตทโญฺญ วิกาโลฯ ภุญฺชิตพฺพเฎฺฐน โภชนนฺติ อิธ สพฺพํ ยาวกาลิกํ วุจฺจติ, ตสฺส อโชฺฌหรณํ อิธ อุตฺตรปทโลเปน ‘‘โภชน’’นฺติ อธิเปฺปตํฯ วิกาเล โภชนํ อโชฺฌหรณํ วิกาลโภชนํ, วิกาเล วา ยาวกาลิกสฺส โภชนํ อโชฺฌหรณํ วิกาลโภชนนฺติปิ อโตฺถ คเหตโพฺพ, อตฺถโต วิกาเล ยาวกาลิกอโชฺฌหรณเจตนาวฯ
Aruṇuggamanato paṭṭhāya yāva majjhanhikā ayaṃ ariyānaṃ bhojanassa kālo nāma, tadañño vikālo. Bhuñjitabbaṭṭhena bhojananti idha sabbaṃ yāvakālikaṃ vuccati, tassa ajjhoharaṇaṃ idha uttarapadalopena ‘‘bhojana’’nti adhippetaṃ. Vikāle bhojanaṃ ajjhoharaṇaṃ vikālabhojanaṃ, vikāle vā yāvakālikassa bhojanaṃ ajjhoharaṇaṃ vikālabhojanantipi attho gahetabbo, atthato vikāle yāvakālikaajjhoharaṇacetanāva.
สาสนสฺส อนนุโลมตฺตา วิสูกํ ปฎาณีภูตํ ทสฺสนํ วิสูกทสฺสนํ, นจฺจคีตาทิทสฺสนสวนานเญฺจว วฎฺฎกยุทฺธชูตกีฬาทิสพฺพกีฬานญฺจ นามํฯ ทสฺสนนฺติ เจตฺถ ปญฺจนฺนมฺปิ วิญฺญาณานํ ยถาสกํ วิสยสฺส อาโลจนสภาวตาย ทสฺสน-สเทฺทน สงฺคเหตพฺพตฺตา สวนมฺปิ สงฺคหิตํฯ นจฺจคีตวาทิต-สเทฺทหิ เจตฺถ อตฺตโน นจฺจนคายนาทีนิปิ สงฺคหิตานีติ ทฎฺฐพฺพํฯ
Sāsanassa ananulomattā visūkaṃ paṭāṇībhūtaṃ dassanaṃ visūkadassanaṃ, naccagītādidassanasavanānañceva vaṭṭakayuddhajūtakīḷādisabbakīḷānañca nāmaṃ. Dassananti cettha pañcannampi viññāṇānaṃ yathāsakaṃ visayassa ālocanasabhāvatāya dassana-saddena saṅgahetabbattā savanampi saṅgahitaṃ. Naccagītavādita-saddehi cettha attano naccanagāyanādīnipi saṅgahitānīti daṭṭhabbaṃ.
มาลาติ พทฺธมพทฺธํ วา อนฺตมโส สุตฺตาทิมยมฺปิ อลงฺการตฺถาย ปิฬนฺธิยมานํ ‘‘มาลา’’เตฺวว วุจฺจติฯ คนฺธนฺติ วาสจุณฺณาทิวิเลปนโต อญฺญํ ยํ กิญฺจิ คนฺธชาตํฯ วิเลปนนฺติ ปิสิตฺวา คหิตํ ฉวิราคกรณเญฺจว คนฺธชาตญฺจฯ ธารณํ นาม ปิฬนฺธนํฯ มณฺฑนํ นาม อูนฎฺฐานปูรณํฯ คนฺธวเสน, ฉวิราควเสน จ สาทิยนํ วิภูสนํ นามฯ มาลาทีสุ วา ธารณาทีนิ ยถากฺกมํ โยเชตพฺพานิฯ เตสํ ธารณาทีนํ ฐานํ การณํ วีติกฺกมเจตนาฯ
Mālāti baddhamabaddhaṃ vā antamaso suttādimayampi alaṅkāratthāya piḷandhiyamānaṃ ‘‘mālā’’tveva vuccati. Gandhanti vāsacuṇṇādivilepanato aññaṃ yaṃ kiñci gandhajātaṃ. Vilepananti pisitvā gahitaṃ chavirāgakaraṇañceva gandhajātañca. Dhāraṇaṃ nāma piḷandhanaṃ. Maṇḍanaṃ nāma ūnaṭṭhānapūraṇaṃ. Gandhavasena, chavirāgavasena ca sādiyanaṃ vibhūsanaṃ nāma. Mālādīsu vā dhāraṇādīni yathākkamaṃ yojetabbāni. Tesaṃ dhāraṇādīnaṃ ṭhānaṃ kāraṇaṃ vītikkamacetanā.
อุจฺจาติ อุจฺจ-สเทฺทน สมานโตฺถ นิปาโต, อุจฺจาสยนํ วุจฺจติ ปมาณาติกฺกนฺตํ อาสนฺทาทิฯ มหาสยนํ อกปฺปิยตฺถรเณหิ อตฺถตํ, สโลหิตวิตานญฺจฯ เอเตสุ หิ อาสนํ, สยนญฺจ อุจฺจาสยนมหาสยน-สเทฺทหิ คหิตานิ อุตฺตรปทโลเปนฯ ชาตรูปรชตปฎิคฺคหณาติ เอตฺถ รชต-สเทฺทน ทารุมาสกาทิ สพฺพํ รูปิยํ สงฺคหิตํ, มุตฺตามณิอาทโยเปตฺถ ธญฺญเขตฺตวตฺถาทโย จ สงฺคหิตาติ ทฎฺฐพฺพาฯ ปฎิคฺคหณ-สเทฺทน ปฎิคฺคาหาปนสาทิยนานิ สงฺคหิตานิฯ นาสนวตฺถูติ ปาราชิกฎฺฐานตาย ลิงฺคนาสนาย การณํฯ
Uccāti ucca-saddena samānattho nipāto, uccāsayanaṃ vuccati pamāṇātikkantaṃ āsandādi. Mahāsayanaṃ akappiyattharaṇehi atthataṃ, salohitavitānañca. Etesu hi āsanaṃ, sayanañca uccāsayanamahāsayana-saddehi gahitāni uttarapadalopena. Jātarūparajatapaṭiggahaṇāti ettha rajata-saddena dārumāsakādi sabbaṃ rūpiyaṃ saṅgahitaṃ, muttāmaṇiādayopettha dhaññakhettavatthādayo ca saṅgahitāti daṭṭhabbā. Paṭiggahaṇa-saddena paṭiggāhāpanasādiyanāni saṅgahitāni. Nāsanavatthūti pārājikaṭṭhānatāya liṅganāsanāya kāraṇaṃ.
๑๐๗. ปาฬิยํ สพฺพํ สงฺฆารามํ อาวรณํ กโรนฺตีติ สพฺพสงฺฆาราเม ปเวสนิวารณํ กโรนฺติฯ สงฺฆาราโม อาวรณํ กาตโพฺพติ สงฺฆาราโม อาวรโณ กาตโพฺพ, สงฺฆาราเม วา อาวรณํ กาตพฺพนฺติ อโตฺถฯ เตเนว ‘‘ตตฺถ อาวรณํ กาตุ’’นฺติ ภุมฺมวเสน วุตฺตํฯ อาหารํ อาวรณนฺติอาทีสุปิ เอเสว นโยฯ ‘‘ยตฺถ วา วสตี’’ติ อิมินา สามเณรสฺส วสฺสเคฺคน ลทฺธํ วา สกสนฺตกเมว วา นิพทฺธวสนกเสนาสนํ วุตฺตํฯ ยตฺถ วา ปฎิกฺกมตีติ อาจริยุปชฺฌายานํ วสนฎฺฐานํ วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘อตฺตโน’’ติอาทิฯ อตฺตโนติ หิ สยํ, อาจริยสฺส, อุปชฺฌายสฺส วาติ อโตฺถฯ ทเณฺฑนฺติ วิเนนฺติ เอเตนาติ ทโณฺฑ, โส เอว กตฺตพฺพตฺตา กมฺมนฺติ ทณฺฑกมฺมํ, อาวรณาทิฯ อุทกํ วา ปเวเสตุนฺติ โปกฺขรณีอาทิอุทเก ปเวเสตุํฯ
107. Pāḷiyaṃ sabbaṃ saṅghārāmaṃ āvaraṇaṃ karontīti sabbasaṅghārāme pavesanivāraṇaṃ karonti. Saṅghārāmo āvaraṇaṃ kātabboti saṅghārāmo āvaraṇo kātabbo, saṅghārāme vā āvaraṇaṃ kātabbanti attho. Teneva ‘‘tattha āvaraṇaṃ kātu’’nti bhummavasena vuttaṃ. Āhāraṃ āvaraṇantiādīsupi eseva nayo. ‘‘Yattha vā vasatī’’ti iminā sāmaṇerassa vassaggena laddhaṃ vā sakasantakameva vā nibaddhavasanakasenāsanaṃ vuttaṃ. Yattha vā paṭikkamatīti ācariyupajjhāyānaṃ vasanaṭṭhānaṃ vuttaṃ. Tenāha ‘‘attano’’tiādi. Attanoti hi sayaṃ, ācariyassa, upajjhāyassa vāti attho. Daṇḍenti vinenti etenāti daṇḍo, so eva kattabbattā kammanti daṇḍakammaṃ, āvaraṇādi. Udakaṃ vā pavesetunti pokkharaṇīādiudake pavesetuṃ.
สิกฺขาปททณฺฑกมฺมวตฺถุกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Sikkhāpadadaṇḍakammavatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi
๔๒. สิกฺขาปทกถา • 42. Sikkhāpadakathā
๔๓. ทณฺฑกมฺมวตฺถุ • 43. Daṇḍakammavatthu
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / สิกฺขาปททณฺฑกมฺมวตฺถุกถา • Sikkhāpadadaṇḍakammavatthukathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / สิกฺขาปททณฺฑกมฺมวตฺถุกถาวณฺณนา • Sikkhāpadadaṇḍakammavatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / สิกฺขาปททณฺฑกมฺมวตฺถุกถาวณฺณนา • Sikkhāpadadaṇḍakammavatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๔๒. สิกฺขาปททณฺฑกมฺมวตฺถุกถา • 42. Sikkhāpadadaṇḍakammavatthukathā
