| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
සික්‌ඛාපදදණ්‌ඩකම්‌මවත්‌ථුකථාවණ්‌ණනා
Sikkhāpadadaṇḍakammavatthukathāvaṇṇanā
106. අනුජානාමි, භික්‌ඛවෙ, සාමණෙරානං දස සික්‌ඛාපදානීතිආදීසු සික්‌ඛිතබ්‌බානි පදානි සික්‌ඛාපදානි, සික්‌ඛාකොට්‌ඨාසාති අත්‌ථො. සික්‌ඛාය වා පදානි සික්‌ඛාපදානි, අධිසීලඅධිචිත්‌තඅධිපඤ්‌ඤාසික්‌ඛාය අධිගමුපායාති අත්‌ථො. අත්‌ථතො පන කාමාවචරකුසලචිත්‌තසම්‌පයුත්‌තා විරතියො, තංසම්‌පයුත්‌තධම්‌මා පනෙත්‌ථ තග්‌ගහණෙනෙව ගහෙතබ්‌බා. සරසෙනෙව පතනසභාවස්‌ස අන්‌තරා එව අතිපාතනං අතිපාතො, සණිකං පතිතුං අදත්‌වා සීඝං පාතනන්‌ති අත්‌ථො. අතික්‌කම්‌ම වා සත්‌ථාදීහි අභිභවිත්‌වා පාතනං අතිපාතො, පාණස්‌ස අතිපාතො පාණාතිපාතො, පාණවධො පාණඝාතොති වුත්‌තං හොති. පාණොති චෙත්‌ථ වොහාරතො සත්‌තො, පරමත්‌ථතො ජීවිතින්‌ද්‍රියං. තස්‌මිං පන පාණෙ පාණසඤ්‌ඤිනො ජීවිතින්‌ද්‍රියුපච්‌ඡෙදකඋපක්‌කමසමුට්‌ඨාපිකා කායවචීද්‌වාරානං අඤ්‌ඤතරප්‌පවත්‌තා වධකචෙතනා පාණාතිපාතො, තතො පාණාතිපාතා.
106.Anujānāmi, bhikkhave, sāmaṇerānaṃ dasa sikkhāpadānītiādīsu sikkhitabbāni padāni sikkhāpadāni, sikkhākoṭṭhāsāti attho. Sikkhāya vā padāni sikkhāpadāni, adhisīlaadhicittaadhipaññāsikkhāya adhigamupāyāti attho. Atthato pana kāmāvacarakusalacittasampayuttā viratiyo, taṃsampayuttadhammā panettha taggahaṇeneva gahetabbā. Saraseneva patanasabhāvassa antarā eva atipātanaṃ atipāto, saṇikaṃ patituṃ adatvā sīghaṃ pātananti attho. Atikkamma vā satthādīhi abhibhavitvā pātanaṃ atipāto, pāṇassa atipāto pāṇātipāto, pāṇavadho pāṇaghātoti vuttaṃ hoti. Pāṇoti cettha vohārato satto, paramatthato jīvitindriyaṃ. Tasmiṃ pana pāṇe pāṇasaññino jīvitindriyupacchedakaupakkamasamuṭṭhāpikā kāyavacīdvārānaṃ aññatarappavattā vadhakacetanā pāṇātipāto, tato pāṇātipātā.
වෙරමණීති වෙරහෙතුතාය වෙරසඤ්‌ඤිතං පාණාතිපාතාදිපාපධම්‌මං මණති, ‘‘මයි ඉධ ඨිතාය කථමාගච්‌ඡසී’’ති වා තජ්‌ජෙන්‌තී විය නීහරතීති වෙරමණී. විරමති එතායාති වා විරමණීති වත්‌තබ්‌බෙ නිරුත්‌තිනයෙන ‘‘වෙරමණී’’ති වුත්‌තං. අත්‌ථතො පන වෙරමණීති කාමාවචරකුසලචිත්‌තසම්‌පයුත්‌තා විරතියො. සා ‘‘පාණාතිපාතාදිං විරමන්‌තස්‌ස යා තස්‌මිං සමයෙ පාණාතිපාතා ආරති විරති පටිවිරති වෙරමණී අකිරියා අකරණං අනජ්‌ඣාපත්‌ති වෙලානතික්‌කමො සෙතුඝාතො’’ති එවමාදිනා නයෙන විභඞ්‌ගෙ (විභ. 704) වුත්‌තා. කාමඤ්‌චෙසා වෙරමණී නාම ලොකුත්‌තරාපි අත්‌ථි, ඉධ පන සමාදානවසප්‌පවත්‌තා විරති අධිප්‌පෙතාති ලොකුත්‌තරාය විරතියා සමාදානවසෙන පවත්‌තිඅසම්‌භවතො කාමාවචරකුසලචිත්‌තසම්‌පයුත්‌තා විරතියො ගහෙතබ්‌බා.
Veramaṇīti verahetutāya verasaññitaṃ pāṇātipātādipāpadhammaṃ maṇati, ‘‘mayi idha ṭhitāya kathamāgacchasī’’ti vā tajjentī viya nīharatīti veramaṇī. Viramati etāyāti vā viramaṇīti vattabbe niruttinayena ‘‘veramaṇī’’ti vuttaṃ. Atthato pana veramaṇīti kāmāvacarakusalacittasampayuttā viratiyo. Sā ‘‘pāṇātipātādiṃ viramantassa yā tasmiṃ samaye pāṇātipātā ārati virati paṭivirati veramaṇī akiriyā akaraṇaṃ anajjhāpatti velānatikkamo setughāto’’ti evamādinā nayena vibhaṅge (vibha. 704) vuttā. Kāmañcesā veramaṇī nāma lokuttarāpi atthi, idha pana samādānavasappavattā virati adhippetāti lokuttarāya viratiyā samādānavasena pavattiasambhavato kāmāvacarakusalacittasampayuttā viratiyo gahetabbā.
අදින්‌නාදානා වෙරමණීතිආදීසු අදින්‌නස්‌ස ආදානං අදින්‌නාදානං, පරස්‌සහරණං, ථෙය්‍යං චොරිකාති වුත්‌තං හොති. තත්‌ථ අදින්‌නන්‌ති පරපරිග්‌ගහිතං. යත්‌ථ පරො යථාකාමකාරිතං ආපජ්‌ජන්‌තො අදණ්‌ඩාරහො අනුපවජ්‌ජො ච හොති, තස්‌මිං පන පරපරිග්‌ගහිතෙ පරපරිග්‌ගහිතසඅඤනො තදාදායකඋපක්‌කමසමුට්‌ඨාපිකා ථෙය්‍යචෙතනා අදින්‌නාදානං.
Adinnādānā veramaṇītiādīsu adinnassa ādānaṃ adinnādānaṃ, parassaharaṇaṃ, theyyaṃ corikāti vuttaṃ hoti. Tattha adinnanti parapariggahitaṃ. Yattha paro yathākāmakāritaṃ āpajjanto adaṇḍāraho anupavajjo ca hoti, tasmiṃ pana parapariggahite parapariggahitasaañano tadādāyakaupakkamasamuṭṭhāpikā theyyacetanā adinnādānaṃ.
අබ්‍රහ්‌මචරියං නාම අසෙට්‌ඨචරියං ද්‌වයංද්‌වයසමාපත්‌ති. සා හි ‘‘අප්‌පස්‌සාදා කාමා බහුදුක්‌ඛා බහුපායාසා, ආදීනවො එත්‌ථ භිය්‍යො’’තිආදිනා (ම. නි. 1.177; 2.42) හීළිතත්‌තා අසෙට්‌ඨා අප්‌පසත්‌ථා චරියාති වා අසෙට්‌ඨානං නිහීනානං ඉත්‌ථිපුරිසානං චරියාති වා අසෙට්‌ඨචරියං, අසෙට්‌ඨචරියත්‌තා අබ්‍රහ්‌මචරියන්‌ති ච වුච්‌චති , අත්‌ථතො පන අසද්‌ධම්‌මසෙවනාධිප්‌පායෙන කායද්‌වාරප්‌පවත්‌තා මග්‌ගෙනමග්‌ගප්‌පටිපත්‌තිසමුට්‌ඨාපිකා චෙතනා අබ්‍රහ්‌මචරියං.
Abrahmacariyaṃ nāma aseṭṭhacariyaṃ dvayaṃdvayasamāpatti. Sā hi ‘‘appassādā kāmā bahudukkhā bahupāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo’’tiādinā (ma. ni. 1.177; 2.42) hīḷitattā aseṭṭhā appasatthā cariyāti vā aseṭṭhānaṃ nihīnānaṃ itthipurisānaṃ cariyāti vā aseṭṭhacariyaṃ, aseṭṭhacariyattā abrahmacariyanti ca vuccati , atthato pana asaddhammasevanādhippāyena kāyadvārappavattā maggenamaggappaṭipattisamuṭṭhāpikā cetanā abrahmacariyaṃ.
මුසාති අභූතං අතච්‌ඡං වත්‌ථු, වාදොති තස්‌ස භූතතො තච්‌ඡතො විඤ්‌ඤාපනං. ලක්‌ඛණතො පන අතථං වත්‌ථුං තථතො පරං විඤ්‌ඤාපෙතුකාමස්‌ස තථාවිඤ්‌ඤත්‌තිසමුට්‌ඨාපිකා චෙතනා මුසාවාදො මුසා වදීයති වුච්‌චති එතායාති කත්‌වා.
Musāti abhūtaṃ atacchaṃ vatthu, vādoti tassa bhūtato tacchato viññāpanaṃ. Lakkhaṇato pana atathaṃ vatthuṃ tathato paraṃ viññāpetukāmassa tathāviññattisamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo musā vadīyati vuccati etāyāti katvā.
සුරාමෙරයමජ්‌ජප්‌පමාදට්‌ඨානාති එත්‌ථ සුරාති පූවසුරා පිට්‌ඨසුරා ඔදනසුරා කිණ්‌ණපක්‌ඛිත්‌තා සම්‌භාරසංයුත්‌තාති පඤ්‌ච සුරා. මෙරයන්‌ති පුප්‌ඵාසවො ඵලාසවො මධ්‌වාසවො ගුළාසවො සම්‌භාරසංයුත්‌තොති පඤ්‌ච ආසවා. තත්‌ථ පූවෙ භාජනෙ පක්‌ඛිපිත්‌වා තජ්‌ජං උදකං දත්‌වා මද්‌දිත්‌වා කතා පූවසුරා. එවං සෙසසුරාපි. කිණ්‌ණාති පන තස්‌සා සුරාය බීජං වුච්‌චති, යෙ සුරාමොදකාති වුච්‌චන්‌ති, තෙ පක්‌ඛිපිත්‌වා කතා කිණ්‌ණපක්‌ඛිත්‌තා. හරීතකීසාසපාදිනානාසම්‌භාරෙහි සංයොජිතා සම්‌භාරසංයුත්‌තා. මධුකතාලනාළිකෙරාදිපුප්‌ඵරසො චිරපරිවාසිතො පුප්‌ඵාසවො. පනසාදිඵලරසො ඵලාසවො. මුද්‌දිකාරසො මධ්‌වාසවො. උච්‌ඡුරසො ගුළාසවො. හරීතකආමලකකටුකභණ්‌ඩාදිනානාසම්‌භාරානං රසො චිරපරිවාසිතො සම්‌භාරසංයුත්‌තො. තං සබ්‌බම්‌පි මදකරණවසෙන මජ්‌ජං පිවන්‌තං මදයතීති කත්‌වා. පමාදට්‌ඨානන්‌ති පමාදකාරණං. යාය චෙතනාය තං මජ්‌ජං පිවන්‌ති, තස්‌සා එතං අධිවචනං. සුරාමෙරයමජ්‌ජෙ පමාදට්‌ඨානං සුරාමෙරයමජ්‌ජප්‌පමාදට්‌ඨානං, තස්‌මා සුරාමෙරයමජ්‌ජප්‌පමාදට්‌ඨානා.
Surāmerayamajjappamādaṭṭhānāti ettha surāti pūvasurā piṭṭhasurā odanasurā kiṇṇapakkhittā sambhārasaṃyuttāti pañca surā. Merayanti pupphāsavo phalāsavo madhvāsavo guḷāsavo sambhārasaṃyuttoti pañca āsavā. Tattha pūve bhājane pakkhipitvā tajjaṃ udakaṃ datvā madditvā katā pūvasurā. Evaṃ sesasurāpi. Kiṇṇāti pana tassā surāya bījaṃ vuccati, ye surāmodakāti vuccanti, te pakkhipitvā katā kiṇṇapakkhittā. Harītakīsāsapādinānāsambhārehi saṃyojitā sambhārasaṃyuttā. Madhukatālanāḷikerādipuppharaso ciraparivāsito pupphāsavo. Panasādiphalaraso phalāsavo. Muddikāraso madhvāsavo. Ucchuraso guḷāsavo. Harītakaāmalakakaṭukabhaṇḍādinānāsambhārānaṃ raso ciraparivāsito sambhārasaṃyutto. Taṃ sabbampi madakaraṇavasena majjaṃ pivantaṃ madayatīti katvā. Pamādaṭṭhānanti pamādakāraṇaṃ. Yāya cetanāya taṃ majjaṃ pivanti, tassā etaṃ adhivacanaṃ. Surāmerayamajje pamādaṭṭhānaṃ surāmerayamajjappamādaṭṭhānaṃ, tasmā surāmerayamajjappamādaṭṭhānā.
විකාලභොජනාති අරුණුග්‌ගමනතො පට්‌ඨාය යාව මජ්‌ඣන්‌හිකා. අයං බුද්‌ධාදීනං අරියානං ආචිණ්‌ණසමාචිණ්‌ණො භොජනස්‌ස කාලො නාම, තදඤ්‌ඤො විකාලො. භුඤ්‌ජිතබ්‌බට්‌ඨෙන භොජනං, යාගුභත්‌තාදි සබ්‌බං යාවකාලිකවත්‌ථු. යථා ච ‘‘රත්‌තූපරතො’’ති (දී. 1.10, 194; ම. නි. 1.293; 3.14) එත්‌ථ රත්‌තියා භොජනං රත්‌තීති උත්‌තරපදලොපෙන වුච්‌චති, එවමෙත්‌ථ භොජනජ්‌ඣොහරණං භොජනන්‌ති. විකාලෙ භොජනං විකාලභොජනං, තතො විකාලභොජනා, විකාලෙ යාවකාලිකවත්‌ථුස්‌ස අජ්‌ඣොහරණාති අත්‌ථො. අථ වා න එත්‌ථ කම්‌මසාධනො භුඤ්‌ජිතබ්‌බත්‌ථවාචකො භොජනසද්‌දො, අථ ඛො භාවසාධනො අජ්‌ඣොහරණත්‌ථවාචකො ගහෙතබ්‌බො , තස්‌මා විකාලෙ භොජනං අජ්‌ඣොහරණං විකාලභොජනං. කස්‌ස පන අජ්‌ඣොහරණන්‌ති? යාමකාලිකාදීනං අනුඤ්‌ඤාතත්‌තා විකාලභොජන-සද්‌දස්‌ස වා යාවකාලිකජ්‌ඣොහරණෙ නිරුළ්‌හත්‌තා යාවකාලිකස්‌සාති විඤ්‌ඤායති, අත්‌ථතො පන කායද්‌වාරප්‌පවත්‌තා විකාලෙ යාවකාලිකජ්‌ඣොහරණචෙතනා ‘‘විකාලභොජන’’න්‌ති වෙදිතබ්‌බා.
Vikālabhojanāti aruṇuggamanato paṭṭhāya yāva majjhanhikā. Ayaṃ buddhādīnaṃ ariyānaṃ āciṇṇasamāciṇṇo bhojanassa kālo nāma, tadañño vikālo. Bhuñjitabbaṭṭhena bhojanaṃ, yāgubhattādi sabbaṃ yāvakālikavatthu. Yathā ca ‘‘rattūparato’’ti (dī. 1.10, 194; ma. ni. 1.293; 3.14) ettha rattiyā bhojanaṃ rattīti uttarapadalopena vuccati, evamettha bhojanajjhoharaṇaṃ bhojananti. Vikāle bhojanaṃ vikālabhojanaṃ, tato vikālabhojanā, vikāle yāvakālikavatthussa ajjhoharaṇāti attho. Atha vā na ettha kammasādhano bhuñjitabbatthavācako bhojanasaddo, atha kho bhāvasādhano ajjhoharaṇatthavācako gahetabbo , tasmā vikāle bhojanaṃ ajjhoharaṇaṃ vikālabhojanaṃ. Kassa pana ajjhoharaṇanti? Yāmakālikādīnaṃ anuññātattā vikālabhojana-saddassa vā yāvakālikajjhoharaṇe niruḷhattā yāvakālikassāti viññāyati, atthato pana kāyadvārappavattā vikāle yāvakālikajjhoharaṇacetanā ‘‘vikālabhojana’’nti veditabbā.
නච්‌චගීතවාදිතවිසූකදස්‌සනාති එත්‌ථ සාසනස්‌ස අනනුලොමත්‌තා විසූකං පටාණීභූතං දස්‌සනන්‌ති විසූකදස්‌සනං. නච්‌චාදීනඤ්‌හි දස්‌සනං සඡන්‌දරාගප්‌පවත්‌තිතො සඞ්‌ඛෙපතො ‘‘සබ්‌බපාපස්‌ස අකරණ’’න්‌තිආදිනයප්‌පවත්‌තං (දී. නි. 2.90; ධ. ප. 183) භගවතො සාසනං න අනුලොමෙති. නච්‌චඤ්‌ච ගීතඤ්‌ච වාදිතඤ්‌ච විසූකදස්‌සනඤ්‌ච නච්‌චගීතවාදිතවිසූකදස්‌සනං. අත්‌තනා පයොජියමානං පරෙහි පයොජාපියමානඤ්‌චෙත්‌ථ නච්‌චං නච්‌චභාවසාමඤ්‌ඤතො පාළියං එකෙනෙව නච්‌ච-සද්‌දෙන ගහිතං, තථා ගීතවාදිත-සද්‌දෙහි ගායනගායාපනවාදනවාදාපනානි, තස්‌මා අත්‌තනා නච්‌චනනච්‌චාපනාදිවසෙන නච්‌චා ච ගීතා ච වාදිතා ච අන්‌තමසො මයූරනච්‌චාදිවසෙනපි පවත්‌තානං නච්‌චාදීනං විසූකභූතා දස්‌සනා ච වෙරමණීති එවමෙත්‌ථ අත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො. නච්‌චාදීනි අත්‌තනා පයොජෙතුං වා පරෙහි පයොජාපෙතුං වා පයුත්‌තානි පස්‌සිතුං වා නෙව භික්‌ඛූනං න භික්‌ඛුනීනං වට්‌ටති. දස්‌සනෙන චෙත්‌ථ සවනම්‌පි සඞ්‌ගහිතං විරූපෙකසෙසනයෙන. යථා සකං විසයආලොචනසභාවතාය වා පඤ්‌චන්‌නං විඤ්‌ඤාණානං සවනකිරියායපි දස්‌සනසඞ්‌ඛෙපසම්‌භවතො ‘‘දස්‌සනා’’ ඉච්‌චෙව වුත්‌තං. තෙනෙව වුත්‌තං ‘‘පඤ්‌චහි විඤ්‌ඤාණෙහි න කඤ්‌චි ධම්‌මං පටිවිජානාති අඤ්‌ඤත්‍ර අභිනිපාතමත්‌තා’’ති. දස්‌සනකම්‍යතාය උපසඞ්‌කමිත්‌වා පස්‌සතො එව චෙත්‌ථ වීතික්‌කමො හොති, ඨිතනිසින්‌නසයනොකාසෙ පන ආගතං ගච්‌ඡන්‌තස්‌ස වා ආපාථගතං පස්‌සතො සියා සංකිලෙසො, න වීතික්‌කමො.
Naccagītavāditavisūkadassanāti ettha sāsanassa ananulomattā visūkaṃ paṭāṇībhūtaṃ dassananti visūkadassanaṃ. Naccādīnañhi dassanaṃ sachandarāgappavattito saṅkhepato ‘‘sabbapāpassa akaraṇa’’ntiādinayappavattaṃ (dī. ni. 2.90; dha. pa. 183) bhagavato sāsanaṃ na anulometi. Naccañca gītañca vāditañca visūkadassanañca naccagītavāditavisūkadassanaṃ. Attanā payojiyamānaṃ parehi payojāpiyamānañcettha naccaṃ naccabhāvasāmaññato pāḷiyaṃ ekeneva nacca-saddena gahitaṃ, tathā gītavādita-saddehi gāyanagāyāpanavādanavādāpanāni, tasmā attanā naccananaccāpanādivasena naccā ca gītā ca vāditā ca antamaso mayūranaccādivasenapi pavattānaṃ naccādīnaṃ visūkabhūtā dassanā ca veramaṇīti evamettha attho daṭṭhabbo. Naccādīni attanā payojetuṃ vā parehi payojāpetuṃ vā payuttāni passituṃ vā neva bhikkhūnaṃ na bhikkhunīnaṃ vaṭṭati. Dassanena cettha savanampi saṅgahitaṃ virūpekasesanayena. Yathā sakaṃ visayaālocanasabhāvatāya vā pañcannaṃ viññāṇānaṃ savanakiriyāyapi dassanasaṅkhepasambhavato ‘‘dassanā’’ icceva vuttaṃ. Teneva vuttaṃ ‘‘pañcahi viññāṇehi na kañci dhammaṃ paṭivijānāti aññatra abhinipātamattā’’ti. Dassanakamyatāya upasaṅkamitvā passato eva cettha vītikkamo hoti, ṭhitanisinnasayanokāse pana āgataṃ gacchantassa vā āpāthagataṃ passato siyā saṃkileso, na vītikkamo.
මාලාගන්‌ධවිලෙපනධාරණමණ්‌ඩනවිභූසනට්‌ඨානාති එත්‌ථ මාලාති යං කිඤ්‌චි පුප්‌ඵං. කිඤ්‌චාපි හි මාලා-සද්‌දො ලොකෙ බද්‌ධමාලවාචකො, සාසනෙ පන රුළ්‌හියා පුප්‌ඵෙසුපි වුත්‌තො, තස්‌මා යං කිඤ්‌චි පුප්‌ඵං බද්‌ධමබද්‌ධං වා, තං සබ්‌බං ‘‘මාලා’’ති දට්‌ඨබ්‌බං. ගන්‌ධන්‌ති වාසචුණ්‌ණධූමාදිකං විලෙපනතො අඤ්‌ඤං යං කිඤ්‌චි ගන්‌ධජාතං. විලෙපනන්‌ති විලෙපනත්‌ථං පිසිත්‌වා පටියත්‌තං යං කිඤ්‌චි ඡවිරාගකරණං. පිළන්‌ධනං ධාරණං, ඌනට්‌ඨානපූරණං මණ්‌ඩනං, ගන්‌ධවසෙන ඡවිරාගවසෙන ච සාදියනං විභූසනං. තෙනෙව දීඝනිකායට්‌ඨකථායං (දී. නි. අට්‌ඨ. 1.10) මජ්‌ඣිමනිකායට්‌ඨකථායඤ්‌ච (ම. නි. අට්‌ඨ. 1.293) ‘‘පිළන්‌ධන්‌තො ධාරෙති නාම, ඌනට්‌ඨානං පූරෙන්‌තො මණ්‌ඩෙති නාම, ගන්‌ධවසෙන ඡවිරාගවසෙන ච සාදියන්‌තො විභූසෙති නාමා’’ති වුත්‌තං. පරමත්‌ථජොතිකායං පන ඛුද්‌දකට්‌ඨකථායං (ඛු. පා. අට්‌ඨ. 2.පච්‌ඡිමපඤ්‌චසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා) ‘‘මාලාදීසු ධාරණාදීනි යථාසඞ්‌ඛ්‍යං යොජෙතබ්‌බානී’’ති එත්‌තකමෙව වුත්‌තං. ඨානං වුච්‌චති කාරණං, තස්‌මා යාය දුස්‌සීල්‍යචෙතනාය තානි මාලාධාරණාදීනි මහාජනො කරොති, සා ධාරණමණ්‌ඩනවිභූසනට්‌ඨානං.
Mālāgandhavilepanadhāraṇamaṇḍanavibhūsanaṭṭhānāti ettha mālāti yaṃ kiñci pupphaṃ. Kiñcāpi hi mālā-saddo loke baddhamālavācako, sāsane pana ruḷhiyā pupphesupi vutto, tasmā yaṃ kiñci pupphaṃ baddhamabaddhaṃ vā, taṃ sabbaṃ ‘‘mālā’’ti daṭṭhabbaṃ. Gandhanti vāsacuṇṇadhūmādikaṃ vilepanato aññaṃ yaṃ kiñci gandhajātaṃ. Vilepananti vilepanatthaṃ pisitvā paṭiyattaṃ yaṃ kiñci chavirāgakaraṇaṃ. Piḷandhanaṃ dhāraṇaṃ, ūnaṭṭhānapūraṇaṃ maṇḍanaṃ, gandhavasena chavirāgavasena ca sādiyanaṃ vibhūsanaṃ. Teneva dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 1.10) majjhimanikāyaṭṭhakathāyañca (ma. ni. aṭṭha. 1.293) ‘‘piḷandhanto dhāreti nāma, ūnaṭṭhānaṃ pūrento maṇḍeti nāma, gandhavasena chavirāgavasena ca sādiyanto vibhūseti nāmā’’ti vuttaṃ. Paramatthajotikāyaṃ pana khuddakaṭṭhakathāyaṃ (khu. pā. aṭṭha. 2.pacchimapañcasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘mālādīsu dhāraṇādīni yathāsaṅkhyaṃ yojetabbānī’’ti ettakameva vuttaṃ. Ṭhānaṃ vuccati kāraṇaṃ, tasmā yāya dussīlyacetanāya tāni mālādhāraṇādīni mahājano karoti, sā dhāraṇamaṇḍanavibhūsanaṭṭhānaṃ.
උච්‌චාසයනමහාසයනාති එත්‌ථ උච්‌චාති උච්‌ච-සද්‌දෙන සමානත්‌ථං එකං සද්‌දන්‌තරං. සෙති එත්‌ථාති සයනං, උච්‌චාසයනඤ්‌ච මහාසයනඤ්‌ච උච්‌චාසයනමහාසයනං. උච්‌චාසයනං වුච්‌චති පමාණාතික්‌කන්‌තං මඤ්‌චාදි. මහාසයනං අකප්‌පියත්‌ථරණෙහි අත්‌ථතං ආසන්‌දාදි. ආසනඤ්‌චෙත්‌ථ සයනෙනෙව සඞ්‌ගහිතන්‌ති දට්‌ඨබ්‌බං. යස්‌මා පන ආධාරෙ පටික්‌ඛිත්‌තෙ තදාධාරා කිරියා පටික්‌ඛිත්‌තාව හොති, තස්‌මා ‘‘උච්‌චාසයනමහාසයනා’’ ඉච්‌චෙව වුත්‌තං, අත්‌ථතො පන තදුපභොගභූතනිසජ්‌ජානිපජ්‌ජනෙහි විරති දස්‌සිතාති දට්‌ඨබ්‌බා. අථ වා උච්‌චාසයනමහාසයනසයනාති එතස්‌මිං අත්‌ථෙ එකසෙසනයෙන අයං නිද්‌දෙසො කතො යථා ‘‘නාමරූපපච්‌චයා සළායතන’’න්‌ති, ආසනකිරියාපුබ්‌බකත්‌තා සයනකිරියාය සයනග්‌ගහණෙනෙව ආසනම්‌පි ගහිතන්‌ති වෙදිතබ්‌බං.
Uccāsayanamahāsayanāti ettha uccāti ucca-saddena samānatthaṃ ekaṃ saddantaraṃ. Seti etthāti sayanaṃ, uccāsayanañca mahāsayanañca uccāsayanamahāsayanaṃ. Uccāsayanaṃ vuccati pamāṇātikkantaṃ mañcādi. Mahāsayanaṃ akappiyattharaṇehi atthataṃ āsandādi. Āsanañcettha sayaneneva saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ. Yasmā pana ādhāre paṭikkhitte tadādhārā kiriyā paṭikkhittāva hoti, tasmā ‘‘uccāsayanamahāsayanā’’ icceva vuttaṃ, atthato pana tadupabhogabhūtanisajjānipajjanehi virati dassitāti daṭṭhabbā. Atha vā uccāsayanamahāsayanasayanāti etasmiṃ atthe ekasesanayena ayaṃ niddeso kato yathā ‘‘nāmarūpapaccayā saḷāyatana’’nti, āsanakiriyāpubbakattā sayanakiriyāya sayanaggahaṇeneva āsanampi gahitanti veditabbaṃ.
ජාතරූපරජතපටිග්‌ගහණාති එත්‌ථ ජාතරූපන්‌ති සුවණ්‌ණං. රජතන්‌ති කහාපණො ලොහමාසකො ජතුමාසකො දාරුමාසකොති යෙ වොහාරං ගච්‌ඡන්‌ති, තස්‌ස උභයස්‌සපි පටිග්‌ගහණං ජාතරූපරජතපටිග්‌ගහණං. තිවිධඤ්‌චෙත්‌ථ පටිග්‌ගහණං කායෙන වාචාය මනසාති. තත්‌ථ කායෙන පටිග්‌ගහණං උග්‌ගණ්‌හනං, වාචාය පටිග්‌ගහණං උග්‌ගහාපනං, මනසා පටිග්‌ගහණං සාදියනං. තිවිධම්‌පි පටිග්‌ගහණං සාමඤ්‌ඤනිද්‌දෙසෙන එකසෙසනයෙන වා ගහෙත්‌වා ‘‘පටිග්‌ගහණා’’ති වුත්‌තං, තස්‌මා නෙව උග්‌ගහෙතුං න උග්‌ගහාපෙතුං න උපනික්‌ඛිත්‌තං වා සාදිතුං වට්‌ටති. ඉමානි පන දස සික්‌ඛාපදානි ගහට්‌ඨානම්‌පි සාධාරණානි. වුත්‌තඤ්‌හෙතං විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ (විසුද්‌ධි. 13) ‘‘උපාසකඋපාසිකානං නිච්‌චසීලවසෙන පඤ්‌ච සික්‌ඛාපදානි, සති වා උස්‌සාහෙ දස, උපොසථඞ්‌ගවසෙන අට්‌ඨාති ඉදං ගහට්‌ඨසීල’’න්‌ති. එත්‌ථ හි දසාති සාමණෙරෙහි රක්‌ඛිතබ්‌බසීලමාහ ඝටිකාරාදීනං විය. පරමත්‌ථජොතිකායං පන ඛුද්‌දකට්‌ඨකථායං (ඛු. පා. අට්‌ඨ. 2.සාධාරණවිසෙසවවත්‌ථාන) ‘‘ආදිතො ද්‌වෙ චතුත්‌ථපඤ්‌චමානි උපාසකානං සාමණෙරානඤ්‌ච සාධාරණානි නිච්‌චසීලවසෙන, උපොසථසීලවසෙන පන උපාසකානං සත්‌තමට්‌ඨමං චෙකං අඞ්‌ගං කත්‌වා සබ්‌බපච්‌ඡිමවජ්‌ජානි සබ්‌බානිපි සාමණෙරෙහි සාධාරණානි, පච්‌ඡිමං පන සාමණෙරානමෙව විසෙසභූත’’න්‌ති වුත්‌තං, තං ‘‘සති වා උස්‌සාහෙ දසා’’ති ඉමිනා න සමෙති. නාසනවත්‌ථූති ලිඞ්‌ගනාසනාය වත්‌ථු, අධිට්‌ඨානං කාරණන්‌ති වුත්‌තං හොති.
Jātarūparajatapaṭiggahaṇāti ettha jātarūpanti suvaṇṇaṃ. Rajatanti kahāpaṇo lohamāsako jatumāsako dārumāsakoti ye vohāraṃ gacchanti, tassa ubhayassapi paṭiggahaṇaṃ jātarūparajatapaṭiggahaṇaṃ. Tividhañcettha paṭiggahaṇaṃ kāyena vācāya manasāti. Tattha kāyena paṭiggahaṇaṃ uggaṇhanaṃ, vācāya paṭiggahaṇaṃ uggahāpanaṃ, manasā paṭiggahaṇaṃ sādiyanaṃ. Tividhampi paṭiggahaṇaṃ sāmaññaniddesena ekasesanayena vā gahetvā ‘‘paṭiggahaṇā’’ti vuttaṃ, tasmā neva uggahetuṃ na uggahāpetuṃ na upanikkhittaṃ vā sādituṃ vaṭṭati. Imāni pana dasa sikkhāpadāni gahaṭṭhānampi sādhāraṇāni. Vuttañhetaṃ visuddhimagge (visuddhi. 13) ‘‘upāsakaupāsikānaṃ niccasīlavasena pañca sikkhāpadāni, sati vā ussāhe dasa, uposathaṅgavasena aṭṭhāti idaṃ gahaṭṭhasīla’’nti. Ettha hi dasāti sāmaṇerehi rakkhitabbasīlamāha ghaṭikārādīnaṃ viya. Paramatthajotikāyaṃ pana khuddakaṭṭhakathāyaṃ (khu. pā. aṭṭha. 2.sādhāraṇavisesavavatthāna) ‘‘ādito dve catutthapañcamāni upāsakānaṃ sāmaṇerānañca sādhāraṇāni niccasīlavasena, uposathasīlavasena pana upāsakānaṃ sattamaṭṭhamaṃ cekaṃ aṅgaṃ katvā sabbapacchimavajjāni sabbānipi sāmaṇerehi sādhāraṇāni, pacchimaṃ pana sāmaṇerānameva visesabhūta’’nti vuttaṃ, taṃ ‘‘sati vā ussāhe dasā’’ti iminā na sameti. Nāsanavatthūti liṅganāsanāya vatthu, adhiṭṭhānaṃ kāraṇanti vuttaṃ hoti.
107. කින්‌තීති කෙන නු ඛො උපායෙන. ‘‘අත්‌තනො පරිවෙණන්‌ති ඉදං පුග්‌ගලිකං සන්‌ධාය වුත්‌ත’’න්‌ති ගණ්‌ඨිපදෙසු වුත්‌තං. අයමෙත්‌ථ ගණ්‌ඨිපදකාරානං අධිප්‌පායො – ‘‘වස්‌සග්‌ගෙන පත්‌තසෙනාසන’’න්‌ති ඉමිනා තස්‌ස වස්‌සග්‌ගෙන පත්‌තං සඞ්‌ඝිකසෙනාසනං වුත්‌තං, ‘‘අත්‌තනො පරිවෙණ’’න්‌ති ඉමිනාපි තස්‌සෙව පුග්‌ගලිකසෙනාසනං වුත්‌තන්‌ති. අයං පනෙත්‌ථ අම්‌හාකං ඛන්‌ති – ‘‘යත්‌ථ වා වසතී’’ති ඉමිනා සඞ්‌ඝිකං වා හොතු පුග්‌ගලිකං වා, තස්‌ස නිබද්‌ධවසනකසෙනාසනං වුත්‌තං. ‘‘යත්‌ථ වා පටික්‌කමතී’’ති ඉමිනා පන යං ආචරියස්‌ස උපජ්‌ඣායස්‌ස වා වසනට්‌ඨානං උපට්‌ඨානාදිනිමිත්‌තං නිබද්‌ධං පවිසති, තං ආචරියුපජ්‌ඣායානං වසනට්‌ඨානං වුත්‌තං. තස්‌මා තදුභයං දස්‌සෙතුං ‘‘උභයෙනපි අත්‌තනො පරිවෙණඤ්‌ච වස්‌සග්‌ගෙන පත්‌තසෙනාසනඤ්‌ච වුත්‌ත’’න්‌ති ආහ. තත්‌ථ අත්‌තනො පරිවෙණන්‌ති ඉමිනා ආචරියුපජ්‌ඣායානං වසනට්‌ඨානං දස්‌සිතං, වස්‌සග්‌ගෙන පත්‌තසෙනාසනන්‌ති ඉමිනා පන තස්‌ස වසනට්‌ඨානං. තදුභයම්‌පි සඞ්‌ඝිකං වා හොතු පුග්‌ගලිකං වා, ආවරණං කාතබ්‌බමෙවාති. මුඛද්‌වාරිකන්‌ති මුඛද්‌වාරෙන භුඤ්‌ජිතබ්‌බං. දණ්‌ඩකම්‌මං කත්‌වාති දණ්‌ඩකම්‌මං යොජෙත්‌වා. දණ්‌ඩෙන්‌ති විනෙන්‌ති එතෙනාති දණ්‌ඩො, සොයෙව කාතබ්‌බත්‌තා කම්‌මන්‌ති දණ්‌ඩකම්‌මං, ආවරණාදි.
107.Kintīti kena nu kho upāyena. ‘‘Attano pariveṇanti idaṃ puggalikaṃ sandhāya vutta’’nti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Ayamettha gaṇṭhipadakārānaṃ adhippāyo – ‘‘vassaggena pattasenāsana’’nti iminā tassa vassaggena pattaṃ saṅghikasenāsanaṃ vuttaṃ, ‘‘attano pariveṇa’’nti imināpi tasseva puggalikasenāsanaṃ vuttanti. Ayaṃ panettha amhākaṃ khanti – ‘‘yattha vā vasatī’’ti iminā saṅghikaṃ vā hotu puggalikaṃ vā, tassa nibaddhavasanakasenāsanaṃ vuttaṃ. ‘‘Yattha vā paṭikkamatī’’ti iminā pana yaṃ ācariyassa upajjhāyassa vā vasanaṭṭhānaṃ upaṭṭhānādinimittaṃ nibaddhaṃ pavisati, taṃ ācariyupajjhāyānaṃ vasanaṭṭhānaṃ vuttaṃ. Tasmā tadubhayaṃ dassetuṃ ‘‘ubhayenapi attano pariveṇañca vassaggena pattasenāsanañca vutta’’nti āha. Tattha attano pariveṇanti iminā ācariyupajjhāyānaṃ vasanaṭṭhānaṃ dassitaṃ, vassaggena pattasenāsananti iminā pana tassa vasanaṭṭhānaṃ. Tadubhayampi saṅghikaṃ vā hotu puggalikaṃ vā, āvaraṇaṃ kātabbamevāti. Mukhadvārikanti mukhadvārena bhuñjitabbaṃ. Daṇḍakammaṃ katvāti daṇḍakammaṃ yojetvā. Daṇḍenti vinenti etenāti daṇḍo, soyeva kātabbattā kammanti daṇḍakammaṃ, āvaraṇādi.
සික්‌ඛාපදදණ්‌ඩකම්‌මවත්‌ථුකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Sikkhāpadadaṇḍakammavatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවග්‌ගපාළි • Mahāvaggapāḷi
42. සික්‌ඛාපදකථා • 42. Sikkhāpadakathā
43. දණ්‌ඩකම්‌මවත්‌ථු • 43. Daṇḍakammavatthu
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvagga-aṭṭhakathā / සික්‌ඛාපදදණ්‌ඩකම්‌මවත්‌ථුකථා • Sikkhāpadadaṇḍakammavatthukathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / සික්‌ඛාපදදණ්‌ඩකම්‌මවත්‌ථුකථාවණ්‌ණනා • Sikkhāpadadaṇḍakammavatthukathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / සික්‌ඛාපදදණ්‌ඩකම්‌මවත්‌ථුකථාවණ්‌ණනා • Sikkhāpadadaṇḍakammavatthukathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 42. සික්‌ඛාපදදණ්‌ඩකම්‌මවත්‌ථුකථා • 42. Sikkhāpadadaṇḍakammavatthukathā
