| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विभङ्ग-मूलटीका • Vibhaṅga-mūlaṭīkā |
१४. सिक्खापदविभङ्गो
14. Sikkhāpadavibhaṅgo
१. अभिधम्मभाजनीयवण्णना
1. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
७०३. पतिट्ठानट्ठेनाति सम्पयोगवसेन उपनिस्सयवसेन च ओकासभावेन। पिट्ठपूवओदनकिण्णनानासम्भारे पक्खिपित्वा मद्दित्वा कता सुरा नाम। मधुकादिपुप्फपनसादिफलउच्छुमुद्दिकादिनानासम्भारानं रसा चिरपरिवासिता मेरयं नाम, आसवोति अत्थो।
703. Patiṭṭhānaṭṭhenāti sampayogavasena upanissayavasena ca okāsabhāvena. Piṭṭhapūvaodanakiṇṇanānāsambhāre pakkhipitvā madditvā katā surā nāma. Madhukādipupphapanasādiphalaucchumuddikādinānāsambhārānaṃ rasā ciraparivāsitā merayaṃ nāma, āsavoti attho.
७०४. तंसम्पयुत्तत्ताति विरतिसम्पयुत्तत्ता, विरतिचेतनासम्पयुत्तत्ता वा।
704. Taṃsampayuttattāti viratisampayuttattā, viraticetanāsampayuttattā vā.
कम्मपथा एवाति असब्बसाधारणेसु झानादिकोट्ठासेसु कम्मपथकोट्ठासिका एवाति अत्थो। सुरापानम्पि ‘‘सुरापानं, भिक्खवे, आसेवितं…पे॰… निरयसंवत्तनिक’’न्ति (अ॰ नि॰ ८.४०) विसुं कम्मपथभावेन आगतन्ति वदन्ति। एवं सति एकादस कम्मपथा सियुं, तस्मास्स यथावुत्तेस्वेव कम्मपथेसु उपकारकत्तसभागत्तवसेन अनुपवेसो दट्ठब्बो।
Kammapathā evāti asabbasādhāraṇesu jhānādikoṭṭhāsesu kammapathakoṭṭhāsikā evāti attho. Surāpānampi ‘‘surāpānaṃ, bhikkhave, āsevitaṃ…pe… nirayasaṃvattanika’’nti (a. ni. 8.40) visuṃ kammapathabhāvena āgatanti vadanti. Evaṃ sati ekādasa kammapathā siyuṃ, tasmāssa yathāvuttesveva kammapathesu upakārakattasabhāgattavasena anupaveso daṭṭhabbo.
सत्तइत्थिपुरिसारम्मणता तथागहितसङ्खारारम्मणताय दट्ठब्बा। ‘‘पञ्च सिक्खापदा परित्तारम्मणा’’ति हि वुत्तं। ‘‘सब्बापि हि एता वीतिक्कमितब्बवत्थुं आरम्मणं कत्वा वेरचेतनाहि एव विरमन्ती’’ति (विभ॰ अट्ठ॰ ७०४) च वक्खतीति।
Sattaitthipurisārammaṇatā tathāgahitasaṅkhārārammaṇatāya daṭṭhabbā. ‘‘Pañca sikkhāpadā parittārammaṇā’’ti hi vuttaṃ. ‘‘Sabbāpi hi etā vītikkamitabbavatthuṃ ārammaṇaṃ katvā veracetanāhi eva viramantī’’ti (vibha. aṭṭha. 704) ca vakkhatīti.
गोरूपसीलको पकतिभद्दो। काकणिकमत्तस्स अत्थायातिआदि लोभवसेन मुसाकथने वुत्तं। दोसवसेन मुसाकथने च निट्ठप्पत्तो सङ्घभेदो गहितो। दोसवसेन परस्स ब्यसनत्थाय मुसाकथने पन तस्स तस्स गुणवसेन अप्पसावज्जमहासावज्जता योजेतब्बा, मन्दाधिमत्तब्यसनिच्छावसेन च। निस्सग्गियथावरविज्जामयिद्धिमया साहत्थिकाणत्तिकेस्वेव पविसन्तीति द्वे एव गहिता।
Gorūpasīlako pakatibhaddo. Kākaṇikamattassa atthāyātiādi lobhavasena musākathane vuttaṃ. Dosavasena musākathane ca niṭṭhappatto saṅghabhedo gahito. Dosavasena parassa byasanatthāya musākathane pana tassa tassa guṇavasena appasāvajjamahāsāvajjatā yojetabbā, mandādhimattabyasanicchāvasena ca. Nissaggiyathāvaravijjāmayiddhimayā sāhatthikāṇattikesveva pavisantīti dve eva gahitā.
पञ्चपि कम्मपथा एवाति चेतनासङ्खातं परियायसीलं सन्धाय वुत्तं, विरतिसीलं पन मग्गकोट्ठासिकन्ति। तेसं पनाति सेससीलानं।
Pañcapi kammapathā evāti cetanāsaṅkhātaṃ pariyāyasīlaṃ sandhāya vuttaṃ, viratisīlaṃ pana maggakoṭṭhāsikanti. Tesaṃ panāti sesasīlānaṃ.
७१२. ‘‘कोट्ठासभावेना’’ति वुत्तं, ‘‘पतिट्ठानभावेना’’ति पन वत्तब्बं। एत्थ पन सिक्खापदवारे पहीनपञ्चाभब्बट्ठानस्स अरहतो विरमितब्बवेरस्स सब्बथा अभावा किरियेसु विरतियो न सन्तीति न उद्धटा, सेक्खानं पन पहीनपञ्चवेरत्तेपि तंसभागताय वेरभूतानं अकुसलानं वेरनिदानानं लोभादीनञ्च सब्भावा विरतीनं उप्पत्ति न न भविस्सति। अकुसलसमुट्ठितानि च कायकम्मादीनि तेसं कायदुच्चरितादीनि वेरानेव, तेहि च तेसं विरतियो होन्तेव, यतो नफलभूतस्सपि उपरिमग्गत्तयस्स अट्ठङ्गिकता होति। सिक्खावारे च अभावेतब्बताय फलधम्मापि न सिक्खितब्बा, नापि सिक्खितसिक्खस्स उप्पज्जमाना किरियधम्माति न केचि अब्याकता सिक्खाति उद्धटा।
712. ‘‘Koṭṭhāsabhāvenā’’ti vuttaṃ, ‘‘patiṭṭhānabhāvenā’’ti pana vattabbaṃ. Ettha pana sikkhāpadavāre pahīnapañcābhabbaṭṭhānassa arahato viramitabbaverassa sabbathā abhāvā kiriyesu viratiyo na santīti na uddhaṭā, sekkhānaṃ pana pahīnapañcaverattepi taṃsabhāgatāya verabhūtānaṃ akusalānaṃ veranidānānaṃ lobhādīnañca sabbhāvā viratīnaṃ uppatti na na bhavissati. Akusalasamuṭṭhitāni ca kāyakammādīni tesaṃ kāyaduccaritādīni verāneva, tehi ca tesaṃ viratiyo honteva, yato naphalabhūtassapi uparimaggattayassa aṭṭhaṅgikatā hoti. Sikkhāvāre ca abhāvetabbatāya phaladhammāpi na sikkhitabbā, nāpi sikkhitasikkhassa uppajjamānā kiriyadhammāti na keci abyākatā sikkhāti uddhaṭā.
अभिधम्मभाजनीयवण्णना निट्ठिता।
Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
२. पञ्हपुच्छकवण्णना
2. Pañhapucchakavaṇṇanā
७१४. सम्पत्तविरतिवसेनाति सम्पत्ते पच्चुप्पन्ने आरम्मणे यथाविरमितब्बतो विरतिवसेनाति अत्थो।
714. Sampattavirativasenāti sampatte paccuppanne ārammaṇe yathāviramitabbato virativasenāti attho.
पञ्हपुच्छकवण्णना निट्ठिता।
Pañhapucchakavaṇṇanā niṭṭhitā.
सिक्खापदविभङ्गवण्णना निट्ठिता।
Sikkhāpadavibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / विभङ्गपाळि • Vibhaṅgapāḷi / १४. सिक्खापदविभङ्गो • 14. Sikkhāpadavibhaṅgo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / अभिधम्मपिटक (अट्ठकथा) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / सम्मोहविनोदनी-अट्ठकथा • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā
१. अभिधम्मभाजनीयवण्णना • 1. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
३. पञ्हापुच्छकवण्णना • 3. Pañhāpucchakavaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / विभङ्ग-अनुटीका • Vibhaṅga-anuṭīkā / १४. सिक्खापदविभङ्गो • 14. Sikkhāpadavibhaṅgo
