Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā

೨. ಸೀಲಮಯಞಾಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ

2. Sīlamayañāṇaniddesavaṇṇanā

೩೭. ಸೀಲಮಯಞಾಣನಿದ್ದೇಸೇ ಪಞ್ಚಾತಿ ಗಣನಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ಸೀಲಾನೀತಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಧಮ್ಮನಿದಸ್ಸನಂ। ಪರಿಯನ್ತಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲನ್ತಿಆದಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸನಂ। ಪರಿಯನ್ತಪಾರಿಸುದ್ಧೀತಿಆದೀಸು ಯಥಾ ನೀಲವಣ್ಣಯೋಗತೋ ವತ್ಥಮ್ಪಿ ನೀಲಮಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ನೀಲನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂ ಗಣನವಸೇನ ಪರಿಯನ್ತೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಅಸ್ಸಾ ಅತ್ಥೀತಿ ಪರಿಯನ್ತಾ, ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸೀಲೇ ಪತ್ತೋ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಸೀಲಸ್ಸ ಅವಸಾನಸಬ್ಭಾವತೋ ವಾ ಪರಿಯನ್ತೋ ಅವಸಾನಂ ಅಸ್ಸಾ ಅತ್ಥೀತಿ ಪರಿಯನ್ತಾ। ಸಪರಿಯನ್ತಾತಿ ವಾ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಸಕಾರಲೋಪೋ ಕತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ ‘‘ದಕಂ ದಕಾಸಯಾ ಪವಿಸನ್ತೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೩.೭೮; ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೩೩) ಏತ್ಥ ಉಕಾರಲೋಪೋ ವಿಯ। ಪರಿಸುದ್ಧಭಾವೋ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿ, ಪರಿಯನ್ತಾ ಚ ಸಾ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿ ಚಾತಿ ಪರಿಯನ್ತಪಾರಿಸುದ್ಧಿ, ಪರಿಯನ್ತಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸಙ್ಖಾತಂ ಸೀಲಂ ಪರಿಯನ್ತಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲಂ। ವುತ್ತಪಟಿಪಕ್ಖೇನ ನ ಪರಿಯನ್ತಾತಿ ಅಪರಿಯನ್ತಾ, ನತ್ಥಿ ಏತಿಸ್ಸಾ ಪರಿಯನ್ತೋತಿಪಿ ಅಪರಿಯನ್ತಾ, ವುದ್ಧೋ ಏತಿಸ್ಸಾ ಪರಿಯನ್ತೋತಿಪಿ ಅಪರಿಯನ್ತಾ। ಸಮಾದಾನತೋ ಪಭುತಿ ಅಖಣ್ಡಿತತ್ತಾ ಖಣ್ಡಿತಾಪಿ ಕತಪಟಿಕಮ್ಮತ್ತಾ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಮತ್ತಕೇನಾಪಿ ಮಲೇನ ವಿರಹಿತತ್ತಾ ಚ ಪರಿಸುದ್ಧಜಾತಿಮಣಿ ವಿಯ ಸುಧನ್ತಸುಪರಿಕಮ್ಮಕತಸುವಣ್ಣಂ ವಿಯ ಚ ಪರಿಸುದ್ಧತ್ತಾ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಭೂತಾ ಅನೂನಟ್ಠೇನ ಪರಿಪೂಣ್ಣಾ। ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಪಹೀನತ್ತಾ ದಿಟ್ಠಿಪರಾಮಾಸೇನ ಅಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಅಪರಾಮಟ್ಠಾ।ಅಯಂ ತೇ ಸೀಲೇ ದೋಸೋತಿ ಕೇನಚಿ ಚೋದಕೇನ ಪರಾಮಸಿತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ವಾ ಅಪರಾಮಟ್ಠಾ। ಅರಹತ್ತಫಲಕ್ಖಣೇ ಸಬ್ಬದರಥಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಯಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿ। ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಾನನ್ತಿ ಅನವಸೇಸಸಮಾದಾನವಸೇನ ಸೀಲಸಮ್ಪದಾಯ ಭುಸಂ ಸಮ್ಪನ್ನಾತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾ, ನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಾ। ತೇಸಂ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ।

37. Sīlamayañāṇaniddese pañcāti gaṇanaparicchedo. Sīlānīti paricchinnadhammanidassanaṃ. Pariyantapārisuddhisīlantiādi pañcannaṃ sarūpato dassanaṃ. Pariyantapārisuddhītiādīsu yathā nīlavaṇṇayogato vatthampi nīlamassa atthīti nīlanti vuccati, evaṃ gaṇanavasena pariyanto paricchedo assā atthīti pariyantā, upasampannasīle patto anupasampannasīlassa avasānasabbhāvato vā pariyanto avasānaṃ assā atthīti pariyantā. Sapariyantāti vā vattabbe sakāralopo katoti veditabbo ‘‘dakaṃ dakāsayā pavisantī’’ti (saṃ. ni. 3.78; a. ni. 4.33) ettha ukāralopo viya. Parisuddhabhāvo pārisuddhi, pariyantā ca sā pārisuddhi cāti pariyantapārisuddhi, pariyantapārisuddhisaṅkhātaṃ sīlaṃ pariyantapārisuddhisīlaṃ. Vuttapaṭipakkhena na pariyantāti apariyantā, natthi etissā pariyantotipi apariyantā, vuddho etissā pariyantotipi apariyantā. Samādānato pabhuti akhaṇḍitattā khaṇḍitāpi katapaṭikammattā cittuppādamattakenāpi malena virahitattā ca parisuddhajātimaṇi viya sudhantasuparikammakatasuvaṇṇaṃ viya ca parisuddhattā ariyamaggassa padaṭṭhānabhūtā anūnaṭṭhena paripūṇṇā. Diṭṭhiyā pahīnattā diṭṭhiparāmāsena aggahitattā aparāmaṭṭhā.Ayaṃ te sīle dosoti kenaci codakena parāmasituṃ asakkuṇeyyattā vā aparāmaṭṭhā. Arahattaphalakkhaṇe sabbadarathapaṭippassaddhiyā paṭippassaddhi. Anupasampannānanti anavasesasamādānavasena sīlasampadāya bhusaṃ sampannāti upasampannā, na upasampannā anupasampannā. Tesaṃ anupasampannānaṃ.

ಪರಿಯನ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಟ್ಠೇನ ಸಿಕ್ಖಾ, ಕೋಟ್ಠಾಸಟ್ಠೇನ ಪದಾನಿ, ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಕೋಟ್ಠಾಸಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಪಿಚ ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ಉಪರಿಪತ್ತಬ್ಬತ್ತಾ ಸಬ್ಬೇ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಿಕ್ಖಾ, ಸೀಲಾನಿ ತಾಸಂ ಸಿಕ್ಖಾನಂ ಪತಿಟ್ಠಟ್ಠೇನ ಪದಾನೀತಿ ಸಿಕ್ಖಾನಂ ಪದತ್ತಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ , ಪರಿಯನ್ತಾನಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಏತೇಸನ್ತಿ ಪರಿಯನ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಾ। ತೇಸಂ ಪರಿಯನ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ। ಏತ್ಥ ಚ ದ್ವೇ ಪರಿಯನ್ತಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪರಿಯನ್ತೋ ಚ ಕಾಲಪರಿಯನ್ತೋ ಚ। ಕತಮೋ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪರಿಯನ್ತೋ? ಉಪಾಸಕೋಪಾಸಿಕಾನಂ ಯಥಾಸಮಾದಾನವಸೇನ ಏಕಂ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ತೀಣಿ ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ವಾ ಪಞ್ಚ ವಾ ಅಟ್ಠ ವಾ ದಸ ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಸಿಕ್ಖಮಾನಸಾಮಣೇರಸಾಮಣೇರೀನಂ ದಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ। ಅಯಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪರಿಯನ್ತೋ। ಕತಮೋ ಕಾಲಪರಿಯನ್ತೋ? ಉಪಾಸಕೋಪಾಸಿಕಾ ದಾನಂ ದದಮಾನಾ ಪರಿವೇಸನಪರಿಯನ್ತಂ ಸೀಲಂ ಸಮಾದಿಯನ್ತಿ, ವಿಹಾರಗತಾ ವಿಹಾರಪರಿಯನ್ತಂ ಸೀಲಂ ಸಮಾದಿಯನ್ತಿ, ಏಕಂ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ತಯೋ ವಾ ಭಿಯ್ಯೋ ವಾ ರತ್ತಿನ್ದಿವಾನಿ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ಸೀಲಂ ಸಮಾದಿಯನ್ತಿ। ಅಯಂ ಕಾಲಪರಿಯನ್ತೋ। ಇಮೇಸು ದ್ವೀಸು ಪರಿಯನ್ತೇಸು ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಾದಿನ್ನಂ ಸೀಲಂ ವೀತಿಕ್ಕಮನೇನ ವಾ ಮರಣೇನ ವಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ, ಕಾಲಂ ಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಾದಿನ್ನಂ ತಂತಂಕಾಲಾತಿಕ್ಕಮೇನ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ।

Pariyantasikkhāpadānanti ettha sikkhitabbaṭṭhena sikkhā, koṭṭhāsaṭṭhena padāni, sikkhitabbakoṭṭhāsānīti attho. Apica sīle patiṭṭhitena uparipattabbattā sabbe kusalā dhammā sikkhā, sīlāni tāsaṃ sikkhānaṃ patiṭṭhaṭṭhena padānīti sikkhānaṃ padattā sikkhāpadāni , pariyantāni sikkhāpadāni etesanti pariyantasikkhāpadā. Tesaṃ pariyantasikkhāpadānaṃ. Ettha ca dve pariyantā sikkhāpadapariyanto ca kālapariyanto ca. Katamo sikkhāpadapariyanto? Upāsakopāsikānaṃ yathāsamādānavasena ekaṃ vā dve vā tīṇi vā cattāri vā pañca vā aṭṭha vā dasa vā sikkhāpadāni honti, sikkhamānasāmaṇerasāmaṇerīnaṃ dasa sikkhāpadāni. Ayaṃ sikkhāpadapariyanto. Katamo kālapariyanto? Upāsakopāsikā dānaṃ dadamānā parivesanapariyantaṃ sīlaṃ samādiyanti, vihāragatā vihārapariyantaṃ sīlaṃ samādiyanti, ekaṃ vā dve vā tayo vā bhiyyo vā rattindivāni paricchedaṃ katvā sīlaṃ samādiyanti. Ayaṃ kālapariyanto. Imesu dvīsu pariyantesu sikkhāpadaṃ pariyantaṃ katvā samādinnaṃ sīlaṃ vītikkamanena vā maraṇena vā paṭippassambhati, kālaṃ pariyantaṃ katvā samādinnaṃ taṃtaṃkālātikkamena paṭippassambhati.

ಅಪರಿಯನ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಾನನ್ತಿ –

Apariyantasikkhāpadānanti –

‘‘ನವ ಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಅಸೀತಿ ಸತಕೋಟಿಯೋ।

‘‘Nava koṭisahassāni, asīti satakoṭiyo;

ಪಞ್ಞಾಸ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಛತ್ತಿಂಸ ಚ ಪುನಾಪರೇ॥

Paññāsa satasahassāni, chattiṃsa ca punāpare.

‘‘ಏತೇ ಸಂವರವಿನಯಾ, ಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಪಕಾಸಿತಾ।

‘‘Ete saṃvaravinayā, sambuddhena pakāsitā;

ಪೇಯ್ಯಾಲಮುಖೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ, ಸಿಕ್ಖಾ ವಿನಯಸಂವರೇ’’ತಿ॥ –

Peyyālamukhena niddiṭṭhā, sikkhā vinayasaṃvare’’ti. –

ಏವಂ ಗಣನವಸೇನ ಪರಿಯನ್ತಾನಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ಅನವಸೇಸಸಮಾದಾನಭಾವವಸೇನ ಲಾಭಯಸಞಾತಿಅಙ್ಗಜೀವಿತಹೇತು ಅದಿಟ್ಠಪರಿಯನ್ತಭಾವವಸೇನ ಉಪರಿ ರಕ್ಖಿತಬ್ಬಸೀಲಪರಿಚ್ಛೇದಾಭಾವವಸೇನ ಚ ನತ್ಥಿ ಏತೇಸಂ ಪರಿಯನ್ತೋತಿ ಅಪರಿಯನ್ತಾನಿ। ಅಪರಿಯನ್ತಾನಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಏತೇಸನ್ತಿ ಅಪರಿಯನ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಾ। ತೇಸಂ ಅಪರಿಯನ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ, ವುದ್ಧಪರಿಯನ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದಾನನ್ತಿ ವಾ ಅತ್ಥೋ।

Evaṃ gaṇanavasena pariyantānampi sikkhāpadānaṃ anavasesasamādānabhāvavasena lābhayasañātiaṅgajīvitahetu adiṭṭhapariyantabhāvavasena upari rakkhitabbasīlaparicchedābhāvavasena ca natthi etesaṃ pariyantoti apariyantāni. Apariyantāni sikkhāpadāni etesanti apariyantasikkhāpadā. Tesaṃ apariyantasikkhāpadānaṃ, vuddhapariyantasikkhāpadānanti vā attho.

ಪುಥುಜ್ಜನಕಲ್ಯಾಣಕಾನನ್ತಿಆದೀಸು –

Puthujjanakalyāṇakānantiādīsu –

‘‘ಪುಥೂನಂ ಜನನಾದೀಹಿ, ಕಾರಣೇಹಿ ಪುಥುಜ್ಜನೋ।

‘‘Puthūnaṃ jananādīhi, kāraṇehi puthujjano;

ಪುಥುಜ್ಜನನ್ತೋಗಧತ್ತಾ, ಪುಥುವಾಯಂ ಜನೋ ಇತಿ’’॥ –

Puthujjanantogadhattā, puthuvāyaṃ jano iti’’. –

ವುತ್ತಪುಥುಜ್ಜನಲಕ್ಖಣಾನತಿಕ್ಕಮೇಪಿ –

Vuttaputhujjanalakkhaṇānatikkamepi –

‘‘ದುವೇ ಪುಥುಜ್ಜನಾ ವುತ್ತಾ, ಬುದ್ಧೇನಾದಿಚ್ಚಬನ್ಧುನಾ।

‘‘Duve puthujjanā vuttā, buddhenādiccabandhunā;

ಅನ್ಧೋ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಏಕೋ, ಕಲ್ಯಾಣೇಕೋ ಪುಥುಜ್ಜನೋ’’ತಿ॥ –

Andho puthujjano eko, kalyāṇeko puthujjano’’ti. –

ವುತ್ತಪುಥುಜ್ಜನದ್ವಯೇ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮಸಮಾಗಮೇನ ಅನ್ಧಪುಥುಜ್ಜನಭಾವಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಕಲ್ಯಾಣಪುಥುಜ್ಜನಭಾವೇ ಠಿತಾನಂ ಪುಥುಜ್ಜನಕಲ್ಯಾಣಕಾನಂ ಕಲ್ಯಾಣಪುಥುಜ್ಜನಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಪುಥುಜ್ಜನೇಸು ವಾ ಕಲ್ಯಾಣಕಾನಂ ಪುಥುಜ್ಜನಕಲ್ಯಾಣಕಾನಂ।

Vuttaputhujjanadvaye kalyāṇadhammasamāgamena andhaputhujjanabhāvaṃ atikkamma kalyāṇaputhujjanabhāve ṭhitānaṃ puthujjanakalyāṇakānaṃ kalyāṇaputhujjanānanti vuttaṃ hoti. Puthujjanesu vā kalyāṇakānaṃ puthujjanakalyāṇakānaṃ.

ಕುಸಲಧಮ್ಮೇ ಯುತ್ತಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕುಸಲಸದ್ದೋ ತಾವ ಆರೋಗ್ಯಾನವಜ್ಜಛೇಕಸುಖವಿಪಾಕೇಸು ದಿಸ್ಸತಿ। ಅಯಞ್ಹಿ ‘‘ಕಚ್ಚಿ ನು ಭೋತೋ ಕುಸಲಂ, ಕಚ್ಚಿ ಭೋತೋ ಅನಾಮಯ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೧೪೬; ೨.೨೦.೧೨೯) ಆರೋಗ್ಯೇ ದಿಸ್ಸತಿ। ‘‘ಕತಮೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಕುಸಲೋ? ಯೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಅನವಜ್ಜೋ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೩೬೧) ಚ ‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭನ್ತೇ, ಏತದಾನುತ್ತರಿಯಂ ಯಥಾ ಭಗವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸೂ’’ತಿ ಚ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೧೪೫) ಏವಮಾದೀಸು ಅನವಜ್ಜೇ। ‘‘ಕುಸಲೋ ತ್ವಂ ರಥಸ್ಸ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಾನಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೮೭), ಕುಸಲಾ ನಚ್ಚಗೀತಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಿತಾ ಚಾತುರಿತ್ಥಿಯೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಜಾ॰ ೨.೨೨.೯೪) ಛೇಕೇ। ‘‘ಕುಸಲಾನಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಮಾದಾನಹೇತು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೮೦)। ಕುಸಲಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಉಪಚಿತತ್ತಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಧ॰ ಸ॰ ೪೩೧) ಸುಖವಿಪಾಕೇ। ಸ್ವಾಯಮಿಧ ಆರೋಗ್ಯೇಪಿ ಅನವಜ್ಜೇಪಿ ಸುಖವಿಪಾಕೇಪಿ ವಟ್ಟತಿ।

Kusaladhamme yuttānanti ettha kusalasaddo tāva ārogyānavajjachekasukhavipākesu dissati. Ayañhi ‘‘kacci nu bhoto kusalaṃ, kacci bhoto anāmaya’’ntiādīsu (jā. 1.15.146; 2.20.129) ārogye dissati. ‘‘Katamo pana, bhante, kāyasamācāro kusalo? Yo kho, mahārāja, kāyasamācāro anavajjo’’ti (ma. ni. 2.361) ca ‘‘puna caparaṃ, bhante, etadānuttariyaṃ yathā bhagavā dhammaṃ deseti kusalesu dhammesū’’ti ca (dī. ni. 3.145) evamādīsu anavajje. ‘‘Kusalo tvaṃ rathassa aṅgapaccaṅgānaṃ (ma. ni. 2.87), kusalā naccagītassa sikkhitā cāturitthiyo’’tiādīsu (jā. 2.22.94) cheke. ‘‘Kusalānaṃ, bhikkhave, dhammānaṃ samādānahetu (dī. ni. 3.80). Kusalassa kammassa katattā upacitattā’’tiādīsu (dha. sa. 431) sukhavipāke. Svāyamidha ārogyepi anavajjepi sukhavipākepi vaṭṭati.

ವಚನತ್ಥೋ ಪನೇತ್ಥ ಕುಚ್ಛಿತೇ ಪಾಪಕೇ ಧಮ್ಮೇ ಸಲಯನ್ತಿ ಚಲಯನ್ತಿ ಕಮ್ಪೇನ್ತಿ ವಿದ್ಧಂಸೇನ್ತೀತಿ ಕುಸಲಾ। ಕುಚ್ಛಿತೇನ ವಾ ಆಕಾರೇನ ಸಯನ್ತಿ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ಕುಸಾ, ತೇ ಕುಸೇ ಲುನನ್ತಿ ಛಿನ್ದನ್ತೀತಿ ಕುಸಲಾ। ಕುಚ್ಛಿತಾನಂ ವಾ ಸಾನತೋ ತನುಕರಣತೋ ಕುಸಂ ಞಾಣಂ। ತೇನ ಕುಸೇನ ಲಾತಬ್ಬಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬಾತಿ ಕುಸಲಾ, ಯಥಾ ವಾ ಕುಸಾ ಉಭಯಭಾಗಗತಂ ಹತ್ಥಪ್ಪದೇಸಂ ಲುನನ್ತಿ, ಏವಮಿಮೇಪಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾನುಪ್ಪನ್ನಭಾವೇನ ಉಭಯಭಾಗಗತಂ ಸಂಕಿಲೇಸಪಕ್ಖಂ ಲುನನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕುಸಾ ವಿಯ ಲುನನ್ತೀತಿ ಕುಸಲಾ। ಅಪಿಚ ಆರೋಗ್ಯಟ್ಠೇನ ಅನವಜ್ಜಟ್ಠೇನ ಕೋಸಲ್ಲಸಮ್ಭೂತಟ್ಠೇನ ವಾ ಕುಸಲಾ। ಇಧ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಕುಸಲಮೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ತಸ್ಮಾ ಸೇಸೇ ವಿಹಾಯ ತಸ್ಸೇವ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಕುಸಲಧಮ್ಮೇ’’ತಿ ಏಕವಚನಂ ಕತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ವಿಪಸ್ಸನಾಕುಸಲಧಮ್ಮೇ ಸಾತಚ್ಚಕಿರಿಯತಾಯ ಸಕ್ಕಚ್ಚಕಾರಿತಾಯ ಚ ಯುತ್ತಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।

Vacanattho panettha kucchite pāpake dhamme salayanti calayanti kampenti viddhaṃsentīti kusalā. Kucchitena vā ākārena sayanti pavattantīti kusā, te kuse lunanti chindantīti kusalā. Kucchitānaṃ vā sānato tanukaraṇato kusaṃ ñāṇaṃ. Tena kusena lātabbā gahetabbā pavattetabbāti kusalā, yathā vā kusā ubhayabhāgagataṃ hatthappadesaṃ lunanti, evamimepi uppannānuppannabhāvena ubhayabhāgagataṃ saṃkilesapakkhaṃ lunanti, tasmā kusā viya lunantīti kusalā. Apica ārogyaṭṭhena anavajjaṭṭhena kosallasambhūtaṭṭhena vā kusalā. Idha pana yasmā vipassanākusalameva adhippetaṃ, tasmā sese vihāya tasseva dassanatthaṃ ‘‘kusaladhamme’’ti ekavacanaṃ katanti veditabbaṃ. Vipassanākusaladhamme sātaccakiriyatāya sakkaccakāritāya ca yuttānanti attho.

ಸೇಕ್ಖಪರಿಯನ್ತೇ ಪರಿಪೂರಕಾರೀನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ತೀಸು ಸಿಕ್ಖಾಸು ಜಾತಾತಿಪಿ ಸೇಕ್ಖಾ, ಸತ್ತನ್ನಂ ಸೇಕ್ಖಾನಂ ಏತೇತಿಪಿ ಸೇಕ್ಖಾ, ಸಯಮೇವ ಸಿಕ್ಖನ್ತೀತಿಪಿ ಸೇಕ್ಖಾ । ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಫಲಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಫಲಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಫಲಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಧಮ್ಮಾ । ತೇ ಸೇಕ್ಖಾ ಧಮ್ಮಾ ಪರಿಯನ್ತೇ ಅವಸಾನೇ ಏತಸ್ಸ, ತೇ ವಾ ಸೇಕ್ಖಾ ಧಮ್ಮಾ ಪರಿಯನ್ತೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಸೇಕ್ಖಪರಿಯನ್ತೋ। ತಸ್ಮಿಂ ಸೇಕ್ಖಪರಿಯನ್ತೇ ಧಮ್ಮೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಪರಿಪೂರಂ ಪರಿಪುಣ್ಣತಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಪರಿಪೂರಕಾರಿನೋ, ಪರಿಪೂರಕಾರೋ ಪರಿಪೂರಕಿರಿಯಾ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ವಾ ಪರಿಪೂರಕಾರಿನೋ। ತೇಸಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಭೂತೇ ಸೇಕ್ಖಪರಿಯನ್ತೇ ಪಟಿಪದಾಧಮ್ಮೇ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಪರಿಪೂರಕಾರೀನಂ। ಕಾಯೇ ಚ ಜೀವಿತೇ ಚ ಅನಪೇಕ್ಖಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಾಯೇತಿ ಸರೀರೇ। ಸರೀರಞ್ಹಿ ಅಸುಚಿಸಞ್ಚಯತೋ ಕುಚ್ಛಿತಾನಞ್ಚ ಕೇಸಾದೀನಂ ಚಕ್ಖುರೋಗಾದೀನಞ್ಚ ರೋಗಸತಾನಂ ಆಯಭೂತತ್ತಾ ಕಾಯೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಜೀವಿತೇತಿ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯೇ। ತಞ್ಹಿ ಜೀವನ್ತಿ ತೇನಾತಿ ಜೀವಿತನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ನತ್ಥಿ ಏತೇಸಂ ಅಪೇಕ್ಖಾತಿ ಅನಪೇಕ್ಖಾ, ನಿಸ್ಸಿನೇಹಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇಸಂ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಯೇ ಚ ಜೀವಿತೇ ಚ ಅನಪೇಕ್ಖಾನಂ।

Sekkhapariyante paripūrakārīnanti ettha tīsu sikkhāsu jātātipi sekkhā, sattannaṃ sekkhānaṃ etetipi sekkhā, sayameva sikkhantītipi sekkhā . Sotāpattimaggaphalasakadāgāmimaggaphalaanāgāmimaggaphalaarahattamaggadhammā . Te sekkhā dhammā pariyante avasāne etassa, te vā sekkhā dhammā pariyanto paricchedo etassāti sekkhapariyanto. Tasmiṃ sekkhapariyante dhammeti sambandho. Paripūraṃ paripuṇṇataṃ karontīti paripūrakārino, paripūrakāro paripūrakiriyā etesaṃ atthīti vā paripūrakārino. Tesaṃ sotāpattimaggassa pubbabhāgabhūte sekkhapariyante paṭipadādhamme vipassanāpāripūriyā paripūrakārīnaṃ. Kāye ca jīvite ca anapekkhānanti ettha kāyeti sarīre. Sarīrañhi asucisañcayato kucchitānañca kesādīnaṃ cakkhurogādīnañca rogasatānaṃ āyabhūtattā kāyoti vuccati. Jīviteti jīvitindriye. Tañhi jīvanti tenāti jīvitanti vuccati. Natthi etesaṃ apekkhāti anapekkhā, nissinehāti attho. Tesaṃ tasmiṃ kāye ca jīvite ca anapekkhānaṃ.

ಇದಾನಿ ತೇಸಂ ತೇಸು ಅನಪೇಕ್ಖತ್ತಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಜೀವಿತಾನನ್ತಿ ಆಹ। ಭಗವತೋ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ವಾ ಸಕಜೀವಿತಪರಿಚ್ಚಾಗೇನೇವ ಹಿ ತೇ ಕಿಲಮಮಾನೇಪಿ ಕಾಯೇ ವಿನಸ್ಸಮಾನೇಪಿ ಜೀವಿತೇ ಅನಪೇಕ್ಖಾ ಹೋನ್ತೀತಿ। ಸತ್ತನ್ನಂ ಸೇಕ್ಖಾನನ್ತಿ ಸಿಕ್ಖನ್ತೀತಿ ಸೇಕ್ಖಾತಿ ಲದ್ಧನಾಮಾನಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಟ್ಠಾದೀನಂ ಸತ್ತನ್ನಂ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಾನಂ। ತಥಾಗತಸಾವಕಾನನ್ತಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಸಾವಕಾನಂ। ಅಟ್ಠಪಿ ಹಿ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಾ ಸವನನ್ತೇ ಅರಿಯಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಜಾತತ್ತಾ ಭಗವತೋ ದೇಸನಂ ಅನುಸಿಟ್ಠಿಂ ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸಾದಯೋಗೇನ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಸುಣನ್ತೀತಿ ಸಾವಕಾ। ತೇಸುಪಿ ಅರಹತ್ತಫಲಟ್ಠೇಯೇವ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಖೀಣಾಸವಾನನ್ತಿ ಆಹ, ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣೇನ ಪರಿಕ್ಖೀಣಸಬ್ಬಾಸವಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನನ್ತಿ ತಂ ತಂ ಕಾರಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಏಕೋವ ಅನಾಚರಿಯಕೋ ಚತುಸಚ್ಚಂ ಬುಜ್ಝಿತವಾತಿ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ। ತಾದಿಸಾನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ।

Idāni tesaṃ tesu anapekkhattassa kāraṇaṃ dassento pariccattajīvitānanti āha. Bhagavato ācariyassa vā sakajīvitapariccāgeneva hi te kilamamānepi kāye vinassamānepi jīvite anapekkhā hontīti. Sattannaṃ sekkhānanti sikkhantīti sekkhāti laddhanāmānaṃ sotāpattimaggaṭṭhādīnaṃ sattannaṃ ariyapuggalānaṃ. Tathāgatasāvakānanti tathāgatassa sāvakānaṃ. Aṭṭhapi hi ariyapuggalā savanante ariyāya jātiyā jātattā bhagavato desanaṃ anusiṭṭhiṃ aveccappasādayogena sakkaccaṃ suṇantīti sāvakā. Tesupi arahattaphalaṭṭheyeva visesetvā dassento khīṇāsavānanti āha, arahattamaggañāṇena parikkhīṇasabbāsavānanti attho. Paccekabuddhānanti taṃ taṃ kāraṇaṃ paṭicca ekova anācariyako catusaccaṃ bujjhitavāti paccekabuddho. Tādisānaṃ paccekabuddhānaṃ.

ತಥಾಗತಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಟ್ಠಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಭಗವಾ ತಥಾಗತೋ – ತಥಾ ಆಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ, ತಥಾ ಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ, ತಥಲಕ್ಖಣಂ ಆಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ, ತಥಧಮ್ಮೇ ಯಾಥಾವತೋ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ತಥಾಗತೋ, ತಥದಸ್ಸಿತಾಯ ತಥಾಗತೋ, ತಥವಾದಿತಾಯ ತಥಾಗತೋ, ತಥಾ ಕಾರಿತಾಯ ತಥಾಗತೋ, ಅಭಿಭವನಟ್ಠೇನ ತಥಾಗತೋ।

Tathāgatānanti ettha aṭṭhahi kāraṇehi bhagavā tathāgato – tathā āgatoti tathāgato, tathā gatoti tathāgato, tathalakkhaṇaṃ āgatoti tathāgato, tathadhamme yāthāvato abhisambuddhoti tathāgato, tathadassitāya tathāgato, tathavāditāya tathāgato, tathā kāritāya tathāgato, abhibhavanaṭṭhena tathāgato.

ಕಥಂ ಭಗವಾ ತಥಾ ಆಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ? ಯಥಾ ಸಬ್ಬಲೋಕಹಿತಾಯ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಮಾಪನ್ನಾ ಪುರಿಮಕಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ಆಗತಾ। ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಯೇನಾಭಿನೀಹಾರೇನ ಪುರಿಮಕಾ ಭಗವನ್ತೋ ಆಗತಾ, ತೇನೇವ ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಭಗವಾ ಆಗತೋ। ಅಥ ವಾ ಯಥಾ ಪುರಿಮಕಾ ಭಗವನ್ತೋ ದಾನಸೀಲನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಞ್ಞಾವೀರಿಯಖನ್ತಿಸಚ್ಚಾಧಿಟ್ಠಾನಮೇತ್ತುಪೇಕ್ಖಾಸಙ್ಖಾತಾ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ, ದಸ ಉಪಪಾರಮಿಯೋ, ದಸ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮಿಯೋತಿ ಸಮತಿಂಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಅಙ್ಗಪರಿಚ್ಚಾಗಂ ನಯನಧನರಜ್ಜಪುತ್ತದಾರಪರಿಚ್ಚಾಗನ್ತಿ ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ಮಹಾಪರಿಚ್ಚಾಗೇ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ, ಪುಬ್ಬಯೋಗಪುಬ್ಬಚರಿಯಧಮ್ಮಕ್ಖಾನಞಾತತ್ಥಚರಿಯಾದಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಿಚರಿಯಾಯ ಕೋಟಿಂ ಪತ್ವಾ ಆಗತಾ, ತಥಾ ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಭಗವಾ ಆಗತೋ। ಯಥಾ ಚ ಪುರಿಮಕಾ ಭಗವನ್ತೋ ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇ ಚತ್ತಾರೋ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನೇ ಚತ್ತಾರೋ ಇದ್ಧಿಪಾದೇ ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಪಞ್ಚ ಬಲಾನಿ ಸತ್ತ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೇ ಅರಿಯಂ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕಂ ಮಗ್ಗಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ಬ್ರೂಹೇತ್ವಾ ಆಗತಾ, ತಥಾ ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಭಗವಾ ಆಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ।

Kathaṃ bhagavā tathā āgatoti tathāgato? Yathā sabbalokahitāya ussukkamāpannā purimakā sammāsambuddhā āgatā. Kiṃ vuttaṃ hoti? Yenābhinīhārena purimakā bhagavanto āgatā, teneva amhākampi bhagavā āgato. Atha vā yathā purimakā bhagavanto dānasīlanekkhammapaññāvīriyakhantisaccādhiṭṭhānamettupekkhāsaṅkhātā dasa pāramiyo, dasa upapāramiyo, dasa paramatthapāramiyoti samatiṃsa pāramiyo pūretvā aṅgapariccāgaṃ nayanadhanarajjaputtadārapariccāganti ime pañca mahāpariccāge pariccajitvā, pubbayogapubbacariyadhammakkhānañātatthacariyādayo pūretvā buddhicariyāya koṭiṃ patvā āgatā, tathā amhākampi bhagavā āgato. Yathā ca purimakā bhagavanto cattāro satipaṭṭhāne cattāro sammappadhāne cattāro iddhipāde pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅge ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāvetvā brūhetvā āgatā, tathā amhākampi bhagavā āgatoti tathāgato.

‘‘ಯಥೇವ ದೀಪಙ್ಕರಬುದ್ಧಆದಯೋ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುಭಾವಂ ಮುನಯೋ ಇಧಾಗತಾ।

‘‘Yatheva dīpaṅkarabuddhaādayo, sabbaññubhāvaṃ munayo idhāgatā;

ತಥಾ ಅಯಂ ಸಕ್ಯಮುನೀಪಿ ಆಗತೋ, ತಥಾಗತೋ ವುಚ್ಚತಿ ತೇನ ಚಕ್ಖುಮಾ’’ತಿ॥

Tathā ayaṃ sakyamunīpi āgato, tathāgato vuccati tena cakkhumā’’ti.

ಕಥಂ ತಥಾ ಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ? ಯಥಾ ಸಮ್ಪತಿಜಾತಾ ಪುರಿಮಕಾ ಭಗವನ್ತೋ ಗತಾ। ಕಥಞ್ಚ ತೇ ಗತಾ? ತೇ ಹಿ ಸಮ್ಪತಿಜಾತಾ ಸಮೇಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಪಥವಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಉತ್ತರೇನಮುಖಾ ಸತ್ತಪದವೀತಿಹಾರೇನ ಗತಾ। ಯಥಾಹ ‘‘ಸಮ್ಪತಿಜಾತೋ, ಆನನ್ದ, ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸಮೇಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಪಥವಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಾಭಿಮುಖೋ ಸತ್ತಪದವೀತಿಹಾರೇನ ಗಚ್ಛತಿ ಸೇತಮ್ಹಿ ಛತ್ತೇ ಅನುಧಾರಯಮಾನೇ, ಸಬ್ಬಾ ಚ ದಿಸಾ ಅನುವಿಲೋಕೇತಿ, ಆಸಭಿಞ್ಚ ವಾಚಂ ಭಾಸತಿ ‘ಅಗ್ಗೋಹಮಸ್ಮಿ ಲೋಕಸ್ಸ, ಜೇಟ್ಠೋಹಮಸ್ಮಿ ಲೋಕಸ್ಸ, ಸೇಟ್ಠೋಹಮಸ್ಮಿ ಲೋಕಸ್ಸ, ಅಯಮನ್ತಿಮಾ ಜಾತಿ, ನತ್ಥಿ ದಾನಿ ಪುನಬ್ಭವೋ’’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೦೭; ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೧)। ತಞ್ಚಸ್ಸ ಗಮನಂ ತಥಂ ಅಹೋಸಿ ಅವಿತಥಂ ಅನೇಕೇಸಂ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮಾನಂ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಭಾವೇನ। ಯಞ್ಹಿ ಸೋ ಸಮ್ಪತಿಜಾತೋ ಸಮೇಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಇದಮಸ್ಸ ಚತುರಿದ್ಧಿಪಾದಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ಉತ್ತರಮುಖಭಾವೋ ಪನಸ್ಸ ಸಬ್ಬಲೋಕುತ್ತರಭಾವಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ಸತ್ತಪದವೀತಿಹಾರೋ ಸತ್ತಬೋಜ್ಝಙ್ಗರತನಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ‘‘ಸುವಣ್ಣದಣ್ಡಾ ವೀತಿಪತನ್ತಿ ಚಾಮರಾ’’ತಿ (ಸು॰ ನಿ॰ ೬೯೩) ಏತ್ಥ ವುತ್ತಚಾಮರುಕ್ಖೇಪೋ ಪನ ಸಬ್ಬತಿತ್ಥಿಯನಿಮ್ಮಥನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ಸೇತಚ್ಛತ್ತಧಾರಣಂ ಅರಹತ್ತಫಲವಿಮುತ್ತಿವರವಿಮಲಸೇತಚ್ಛತ್ತಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ಸಬ್ಬಾದಿಸಾನುವಿಲೋಕನಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಾನಾವರಣಞಾಣಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ, ಆಸಭಿವಾಚಾಭಾಸನಂ ಪನ ಅಪ್ಪಟಿವತ್ತಿಯವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ। ತಥಾಯಂ ಭಗವಾಪಿ ಗತೋ। ತಞ್ಚಸ್ಸ ಗಮನಂ ತಥಂ ಅಹೋಸಿ ಅವಿತಥಂ ತೇಸಂಯೇವ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮಾನಂ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಭಾವೇನ। ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ –

Kathaṃ tathā gatoti tathāgato? Yathā sampatijātā purimakā bhagavanto gatā. Kathañca te gatā? Te hi sampatijātā samehi pādehi pathaviyaṃ patiṭṭhāya uttarenamukhā sattapadavītihārena gatā. Yathāha ‘‘sampatijāto, ānanda, bodhisatto samehi pādehi pathaviyaṃ patiṭṭhahitvā uttarābhimukho sattapadavītihārena gacchati setamhi chatte anudhārayamāne, sabbā ca disā anuviloketi, āsabhiñca vācaṃ bhāsati ‘aggohamasmi lokassa, jeṭṭhohamasmi lokassa, seṭṭhohamasmi lokassa, ayamantimā jāti, natthi dāni punabbhavo’’’ti (ma. ni. 3.207; dī. ni. 2.31). Tañcassa gamanaṃ tathaṃ ahosi avitathaṃ anekesaṃ visesādhigamānaṃ pubbanimittabhāvena. Yañhi so sampatijāto samehi pādehi patiṭṭhahi, idamassa caturiddhipādapaṭilābhassa pubbanimittaṃ, uttaramukhabhāvo panassa sabbalokuttarabhāvassa pubbanimittaṃ, sattapadavītihāro sattabojjhaṅgaratanapaṭilābhassa pubbanimittaṃ, ‘‘suvaṇṇadaṇḍā vītipatanti cāmarā’’ti (su. ni. 693) ettha vuttacāmarukkhepo pana sabbatitthiyanimmathanassa pubbanimittaṃ, setacchattadhāraṇaṃ arahattaphalavimuttivaravimalasetacchattapaṭilābhassa pubbanimittaṃ, sabbādisānuvilokanaṃ sabbaññutānāvaraṇañāṇapaṭilābhassa pubbanimittaṃ, āsabhivācābhāsanaṃ pana appaṭivattiyavaradhammacakkappavattanassa pubbanimittaṃ. Tathāyaṃ bhagavāpi gato. Tañcassa gamanaṃ tathaṃ ahosi avitathaṃ tesaṃyeva visesādhigamānaṃ pubbanimittabhāvena. Tenāhu porāṇā –

‘‘ಮುಹುತ್ತಜಾತೋವ ಗವಂಪತೀ ಯಥಾ, ಸಮೇಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಫುಸೀ ವಸುನ್ಧರಂ।

‘‘Muhuttajātova gavaṃpatī yathā, samehi pādehi phusī vasundharaṃ;

ಸೋ ವಿಕ್ಕಮೀ ಸತ್ತ ಪದಾನಿ ಗೋತಮೋ, ಸೇತಞ್ಚ ಛತ್ತಂ ಅನುಧಾರಯುಂ ಮರೂ॥

So vikkamī satta padāni gotamo, setañca chattaṃ anudhārayuṃ marū.

‘‘ಗನ್ತ್ವಾನ ಸೋ ಸತ್ತ ಪದಾನಿ ಗೋತಮೋ, ದಿಸಾ ವಿಲೋಕೇಸಿ ಸಮಾ ಸಮನ್ತತೋ।

‘‘Gantvāna so satta padāni gotamo, disā vilokesi samā samantato;

ಅಟ್ಠಙ್ಗುಪೇತಂ ಗಿರಮಬ್ಭುದೀರಯಿ, ಸೀಹೋ ಯಥಾ ಪಬ್ಬತಮುದ್ಧನಿಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ॥

Aṭṭhaṅgupetaṃ giramabbhudīrayi, sīho yathā pabbatamuddhaniṭṭhito’’ti.

ಏವಂ ತಥಾ ಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ।

Evaṃ tathā gatoti tathāgato.

ಅಥ ವಾ ಯಥಾ ಪುರಿಮಕಾ ಭಗವನ್ತೋ, ಅಯಮ್ಪಿ ಭಗವಾ ತಥೇವ ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇನ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಂ…ಪೇ॰… ಪಠಮಜ್ಝಾನೇನ ನೀವರಣೇ…ಪೇ॰… ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಂ…ಪೇ॰… ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇ ಪಹಾಯ ಗತೋ। ಏವಮ್ಪಿ ತಥಾ ಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ।

Atha vā yathā purimakā bhagavanto, ayampi bhagavā tatheva nekkhammena kāmacchandaṃ…pe… paṭhamajjhānena nīvaraṇe…pe… aniccānupassanāya niccasaññaṃ…pe… arahattamaggena sabbakilese pahāya gato. Evampi tathā gatoti tathāgato.

ಕಥಂ ತಥಲಕ್ಖಣಂ ಆಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ? ಪಥವೀಧಾತುಯಾ ಕಕ್ಖಳತ್ತಲಕ್ಖಣಂ ತಥಂ ಅವಿತಥಂ, ಆಪೋಧಾತುಯಾ ಪಗ್ಘರಣಲಕ್ಖಣಂ, ತೇಜೋಧಾತುಯಾ ಉಣ್ಹತ್ತಲಕ್ಖಣಂ, ವಾಯೋಧಾತುಯಾ ವಿತ್ಥಮ್ಭನಲಕ್ಖಣಂ, ಆಕಾಸಧಾತುಯಾ ಅಸಮ್ಫುಟ್ಠಲಕ್ಖಣಂ, ವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯಾ ವಿಜಾನನಲಕ್ಖಣಂ।

Kathaṃ tathalakkhaṇaṃ āgatoti tathāgato? Pathavīdhātuyā kakkhaḷattalakkhaṇaṃ tathaṃ avitathaṃ, āpodhātuyā paggharaṇalakkhaṇaṃ, tejodhātuyā uṇhattalakkhaṇaṃ, vāyodhātuyā vitthambhanalakkhaṇaṃ, ākāsadhātuyā asamphuṭṭhalakkhaṇaṃ, viññāṇadhātuyā vijānanalakkhaṇaṃ.

ರೂಪಸ್ಸ ರುಪ್ಪನಲಕ್ಖಣಂ, ವೇದನಾಯ ವೇದಯಿತಲಕ್ಖಣಂ, ಸಞ್ಞಾಯ ಸಞ್ಜಾನನಲಕ್ಖಣಂ, ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಅಭಿಸಙ್ಖರಣಲಕ್ಖಣಂ, ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ವಿಜಾನನಲಕ್ಖಣಂ।

Rūpassa ruppanalakkhaṇaṃ, vedanāya vedayitalakkhaṇaṃ, saññāya sañjānanalakkhaṇaṃ, saṅkhārānaṃ abhisaṅkharaṇalakkhaṇaṃ, viññāṇassa vijānanalakkhaṇaṃ.

ವಿತಕ್ಕಸ್ಸ ಅಭಿನಿರೋಪನಲಕ್ಖಣಂ, ವಿಚಾರಸ್ಸ ಅನುಮಜ್ಜನಲಕ್ಖಣಂ, ಪೀತಿಯಾ ಫರಣಲಕ್ಖಣಂ, ಸುಖಸ್ಸ ಸಾತಲಕ್ಖಣಂ, ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಯ ಅವಿಕ್ಖೇಪಲಕ್ಖಣಂ, ಫಸ್ಸಸ್ಸ ಫುಸನಲಕ್ಖಣಂ।

Vitakkassa abhiniropanalakkhaṇaṃ, vicārassa anumajjanalakkhaṇaṃ, pītiyā pharaṇalakkhaṇaṃ, sukhassa sātalakkhaṇaṃ, cittekaggatāya avikkhepalakkhaṇaṃ, phassassa phusanalakkhaṇaṃ.

ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಅಧಿಮೋಕ್ಖಲಕ್ಖಣಂ, ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಪಗ್ಗಹಲಕ್ಖಣಂ, ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನಲಕ್ಖಣಂ, ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಅವಿಕ್ಖೇಪಲಕ್ಖಣಂ, ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಪಜಾನನಲಕ್ಖಣಂ।

Saddhindriyassa adhimokkhalakkhaṇaṃ, vīriyindriyassa paggahalakkhaṇaṃ, satindriyassa upaṭṭhānalakkhaṇaṃ, samādhindriyassa avikkhepalakkhaṇaṃ, paññindriyassa pajānanalakkhaṇaṃ.

ಸದ್ಧಾಬಲಸ್ಸ ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯೇ ಅಕಮ್ಪಿಯಲಕ್ಖಣಂ, ವೀರಿಯಬಲಸ್ಸ ಕೋಸಜ್ಜೇ, ಸತಿಬಲಸ್ಸ ಮುಟ್ಠಸ್ಸಚ್ಚೇ, ಸಮಾಧಿಬಲಸ್ಸ ಉದ್ಧಚ್ಚೇ, ಪಞ್ಞಾಬಲಸ್ಸ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಅಕಮ್ಪಿಯಲಕ್ಖಣಂ।

Saddhābalassa assaddhiye akampiyalakkhaṇaṃ, vīriyabalassa kosajje, satibalassa muṭṭhassacce, samādhibalassa uddhacce, paññābalassa avijjāya akampiyalakkhaṇaṃ.

ಸತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನಲಕ್ಖಣಂ, ಧಮ್ಮವಿಚಯಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಪವಿಚಯಲಕ್ಖಣಂ, ವೀರಿಯಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಪಗ್ಗಹಲಕ್ಖಣಂ, ಪೀತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಫರಣಲಕ್ಖಣಂ, ಪಸ್ಸದ್ಧಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಉಪಸಮಲಕ್ಖಣಂ, ಸಮಾಧಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಅವಿಕ್ಖೇಪಲಕ್ಖಣಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಲಕ್ಖಣಂ।

Satisambojjhaṅgassa upaṭṭhānalakkhaṇaṃ, dhammavicayasambojjhaṅgassa pavicayalakkhaṇaṃ, vīriyasambojjhaṅgassa paggahalakkhaṇaṃ, pītisambojjhaṅgassa pharaṇalakkhaṇaṃ, passaddhisambojjhaṅgassa upasamalakkhaṇaṃ, samādhisambojjhaṅgassa avikkhepalakkhaṇaṃ, upekkhāsambojjhaṅgassa paṭisaṅkhānalakkhaṇaṃ.

ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ದಸ್ಸನಲಕ್ಖಣಂ, ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಸ್ಸ ಅಭಿನಿರೋಪನಲಕ್ಖಣಂ, ಸಮ್ಮಾವಾಚಾಯ ಪರಿಗ್ಗಹಲಕ್ಖಣಂ, ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತಸ್ಸ ಸಮುಟ್ಠಾನಲಕ್ಖಣಂ, ಸಮ್ಮಾಆಜೀವಸ್ಸ ವೋದಾನಲಕ್ಖಣಂ, ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮಸ್ಸ ಪಗ್ಗಹಲಕ್ಖಣಂ, ಸಮ್ಮಾಸತಿಯಾ ಉಪಟ್ಠಾನಲಕ್ಖಣಂ, ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಅವಿಕ್ಖೇಪಲಕ್ಖಣಂ।

Sammādiṭṭhiyā dassanalakkhaṇaṃ, sammāsaṅkappassa abhiniropanalakkhaṇaṃ, sammāvācāya pariggahalakkhaṇaṃ, sammākammantassa samuṭṭhānalakkhaṇaṃ, sammāājīvassa vodānalakkhaṇaṃ, sammāvāyāmassa paggahalakkhaṇaṃ, sammāsatiyā upaṭṭhānalakkhaṇaṃ, sammāsamādhissa avikkhepalakkhaṇaṃ.

ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಅಞ್ಞಾಣಲಕ್ಖಣಂ, ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಚೇತನಾಲಕ್ಖಣಂ, ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ವಿಜಾನನಲಕ್ಖಣಂ, ನಾಮಸ್ಸ ನಮನಲಕ್ಖಣಂ, ರೂಪಸ್ಸ ರುಪ್ಪನಲಕ್ಖಣಂ, ಸಳಾಯತನಸ್ಸ ಆಯತನಲಕ್ಖಣಂ, ಫಸ್ಸಸ್ಸ ಫುಸನಲಕ್ಖಣಂ, ವೇದನಾಯ ವೇದಯಿತಲಕ್ಖಣಂ, ತಣ್ಹಾಯ ಹೇತುಲಕ್ಖಣಂ, ಉಪಾದಾನಸ್ಸ ಗಹಣಲಕ್ಖಣಂ, ಭವಸ್ಸ ಆಯೂಹನಲಕ್ಖಣಂ, ಜಾತಿಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಲಕ್ಖಣಂ, ಜರಾಯ ಜೀರಣಲಕ್ಖಣಂ, ಮರಣಸ್ಸ ಚುತಿಲಕ್ಖಣಂ।

Avijjāya aññāṇalakkhaṇaṃ, saṅkhārānaṃ cetanālakkhaṇaṃ, viññāṇassa vijānanalakkhaṇaṃ, nāmassa namanalakkhaṇaṃ, rūpassa ruppanalakkhaṇaṃ, saḷāyatanassa āyatanalakkhaṇaṃ, phassassa phusanalakkhaṇaṃ, vedanāya vedayitalakkhaṇaṃ, taṇhāya hetulakkhaṇaṃ, upādānassa gahaṇalakkhaṇaṃ, bhavassa āyūhanalakkhaṇaṃ, jātiyā nibbattilakkhaṇaṃ, jarāya jīraṇalakkhaṇaṃ, maraṇassa cutilakkhaṇaṃ.

ಧಾತೂನಂ ಸುಞ್ಞತಾಲಕ್ಖಣಂ, ಆಯತನಾನಂ ಆಯತನಲಕ್ಖಣಂ, ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾನಂ ಉಪಟ್ಠಾನಲಕ್ಖಣಂ, ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾನಂ ಪದಹನಲಕ್ಖಣಂ, ಇದ್ಧಿಪಾದಾನಂ ಇಜ್ಝನಲಕ್ಖಣಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಅಧಿಪತಿಲಕ್ಖಣಂ, ಬಲಾನಂ ಅಕಮ್ಪಿಯಲಕ್ಖಣಂ, ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾನಂ ನಿಯ್ಯಾನಲಕ್ಖಣಂ, ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಹೇತುಲಕ್ಖಣಂ।

Dhātūnaṃ suññatālakkhaṇaṃ, āyatanānaṃ āyatanalakkhaṇaṃ, satipaṭṭhānānaṃ upaṭṭhānalakkhaṇaṃ, sammappadhānānaṃ padahanalakkhaṇaṃ, iddhipādānaṃ ijjhanalakkhaṇaṃ, indriyānaṃ adhipatilakkhaṇaṃ, balānaṃ akampiyalakkhaṇaṃ, bojjhaṅgānaṃ niyyānalakkhaṇaṃ, maggassa hetulakkhaṇaṃ.

ಸಚ್ಚಾನಂ ತಥಲಕ್ಖಣಂ, ಸಮಥಸ್ಸ ಅವಿಕ್ಖೇಪಲಕ್ಖಣಂ, ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಅನುಪಸ್ಸನಾಲಕ್ಖಣಂ, ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾನಂ ಏಕರಸಲಕ್ಖಣಂ, ಯುಗನದ್ಧಾನಂ ಅನತಿವತ್ತನಲಕ್ಖಣಂ।

Saccānaṃ tathalakkhaṇaṃ, samathassa avikkhepalakkhaṇaṃ, vipassanāya anupassanālakkhaṇaṃ, samathavipassanānaṃ ekarasalakkhaṇaṃ, yuganaddhānaṃ anativattanalakkhaṇaṃ.

ಸೀಲವಿಸುದ್ಧಿಯಾ ಸಂವರಲಕ್ಖಣಂ, ಚಿತ್ತವಿಸುದ್ಧಿಯಾ ಅವಿಕ್ಖೇಪಲಕ್ಖಣಂ, ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧಿಯಾ ದಸ್ಸನಲಕ್ಖಣಂ।

Sīlavisuddhiyā saṃvaralakkhaṇaṃ, cittavisuddhiyā avikkhepalakkhaṇaṃ, diṭṭhivisuddhiyā dassanalakkhaṇaṃ.

ಖಯೇ ಞಾಣಸ್ಸ ಸಮುಚ್ಛೇದಲಕ್ಖಣಂ, ಅನುಪ್ಪಾದೇ ಞಾಣಸ್ಸ ಪಸ್ಸದ್ಧಿಲಕ್ಖಣಂ।

Khaye ñāṇassa samucchedalakkhaṇaṃ, anuppāde ñāṇassa passaddhilakkhaṇaṃ.

ಛನ್ದಸ್ಸ ಮೂಲಲಕ್ಖಣಂ, ಮನಸಿಕಾರಸ್ಸ ಸಮುಟ್ಠಾನಲಕ್ಖಣಂ, ಫಸ್ಸಸ್ಸ ಸಮೋಧಾನಲಕ್ಖಣಂ, ವೇದನಾಯ ಸಮೋಸರಣಲಕ್ಖಣಂ, ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಪಮುಖಲಕ್ಖಣಂ, ಸತಿಯಾ ಆಧಿಪತೇಯ್ಯಲಕ್ಖಣಂ, ಪಞ್ಞಾಯ ತತುತ್ತರಿಲಕ್ಖಣಂ, ವಿಮುತ್ತಿಯಾ ಸಾರಲಕ್ಖಣಂ, ಅಮತೋಗಧಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನಲಕ್ಖಣಂ ತಥಂ ಅವಿತಥಂ। ಏತಂ ತಥಲಕ್ಖಣಂ ಞಾಣಗತಿಯಾ ಆಗತೋ ಅವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪತ್ತೋ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋತಿ ತಥಾಗತೋ। ಏವಂ ತಥಲಕ್ಖಣಂ ಆಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ।

Chandassa mūlalakkhaṇaṃ, manasikārassa samuṭṭhānalakkhaṇaṃ, phassassa samodhānalakkhaṇaṃ, vedanāya samosaraṇalakkhaṇaṃ, samādhissa pamukhalakkhaṇaṃ, satiyā ādhipateyyalakkhaṇaṃ, paññāya tatuttarilakkhaṇaṃ, vimuttiyā sāralakkhaṇaṃ, amatogadhassa nibbānassa pariyosānalakkhaṇaṃ tathaṃ avitathaṃ. Etaṃ tathalakkhaṇaṃ ñāṇagatiyā āgato avirajjhitvā patto anuppattoti tathāgato. Evaṃ tathalakkhaṇaṃ āgatoti tathāgato.

ಕಥಂ ತಥಧಮ್ಮೇ ಯಾಥಾವತೋ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ತಥಾಗತೋ? ತಥಧಮ್ಮಾ ನಾಮ ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಚತ್ತಾರಿಮಾನಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾನಿ ಅವಿತಥಾನಿ ಅನಞ್ಞಥಾನಿ। ಕತಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ? ‘ಇದಂ ದುಕ್ಖ’ನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಮೇತಂ ಅವಿತಥಮೇತಂ ಅನಞ್ಞಥಮೇತ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧೦೯೦) ವಿತ್ಥಾರೋ। ತಾನಿ ಚ ಭಗವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ತಥಾನಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧತ್ತಾ ತಥಾಗತೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಭಿಸಮ್ಬೋಧತ್ಥೋ ಹಿ ಏತ್ಥ ಗತಸದ್ದೋ।

Kathaṃ tathadhamme yāthāvato abhisambuddhoti tathāgato? Tathadhammā nāma cattāri ariyasaccāni. Yathāha – ‘‘cattārimāni, bhikkhave, tathāni avitathāni anaññathāni. Katamāni cattāri? ‘Idaṃ dukkha’nti, bhikkhave, tathametaṃ avitathametaṃ anaññathameta’’nti (saṃ. ni. 5.1090) vitthāro. Tāni ca bhagavā abhisambuddhoti tathānaṃ abhisambuddhattā tathāgatoti vuccati. Abhisambodhattho hi ettha gatasaddo.

ಅಪಿಚ ಜರಾಮರಣಸ್ಸ ಜಾತಿಪಚ್ಚಯಸಮ್ಭೂತಸಮುದಾಗತಟ್ಠೋ ತಥೋ ಅವಿತಥೋ ಅನಞ್ಞಥೋ…ಪೇ॰… ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಸಮ್ಭೂತಸಮುದಾಗತಟ್ಠೋ ತಥೋ ಅವಿತಥೋ ಅನಞ್ಞಥೋ। ತಥಾ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಪಚ್ಚಯಟ್ಠೋ ತಥೋ ಅವಿತಥೋ ಅನಞ್ಞಥೋ…ಪೇ॰… ಜಾತಿಯಾ ಜರಾಮರಣಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಟ್ಠೋ ತಥೋ ಅವಿತಥೋ ಅನಞ್ಞಥೋ। ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಭಗವಾ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ। ತಸ್ಮಾಪಿ ತಥಾನಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧತ್ತಾ ತಥಾಗತೋ। ಏವಂ ತಥಧಮ್ಮೇ ಯಾಥಾವತೋ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ತಥಾಗತೋ।

Apica jarāmaraṇassa jātipaccayasambhūtasamudāgataṭṭho tatho avitatho anaññatho…pe… saṅkhārānaṃ avijjāpaccayasambhūtasamudāgataṭṭho tatho avitatho anaññatho. Tathā avijjāya saṅkhārānaṃ paccayaṭṭho tatho avitatho anaññatho…pe… jātiyā jarāmaraṇassa paccayaṭṭho tatho avitatho anaññatho. Taṃ sabbaṃ bhagavā abhisambuddho. Tasmāpi tathānaṃ abhisambuddhattā tathāgato. Evaṃ tathadhamme yāthāvato abhisambuddhoti tathāgato.

ಕಥಂ ತಥದಸ್ಸಿತಾಯ ತಥಾಗತೋ? ಭಗವಾ ಯಂ ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ…ಪೇ॰… ಸದೇವಮನುಸ್ಸಾಯ ಅಪರಿಮಾಣಾಸು ಲೋಕಧಾತೂಸು ಅಪರಿಮಾಣಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಚಕ್ಖುದ್ವಾರೇ ಆಪಾಥಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಜಾನಾತಿ ಪಸ್ಸತಿ। ಏವಂ ಜಾನತಾ ಪಸ್ಸತಾ ಚ ತೇನ ತಂ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠಾದಿವಸೇನ ವಾ ದಿಟ್ಠಸುತಮುತವಿಞ್ಞಾತೇಸು ಲಬ್ಭಮಾನಕಪದವಸೇನ ವಾ ‘‘ಕತಮಂ ತಂ ರೂಪಂ ರೂಪಾಯತನಂ? ಯಂ ರೂಪಂ ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾಭೂತಾನಂ ಉಪಾದಾಯ ವಣ್ಣನಿಭಾ ಸನಿದಸ್ಸನಂ ಸಪ್ಪಟಿಘಂ ನೀಲಂ ಪೀತಕ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಧ॰ ಸ॰ ೬೧೬) ನಯೇನ ಅನೇಕೇಹಿ ನಾಮೇಹಿ ತೇರಸಹಿ ವಾರೇಹಿ ದ್ವಿಪಞ್ಞಾಸಾಯ ನಯೇಹಿ ವಿಭಜ್ಜಮಾನಂ ತಥಮೇವ ಹೋತಿ, ವಿತಥಂ ನತ್ಥಿ । ಏಸ ನಯೋ ಸೋತದ್ವಾರಾದೀಸುಪಿ ಆಪಾಥಮಾಗಚ್ಛನ್ತೇಸು ಸದ್ದಾದೀಸು। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ಭಗವತಾ ‘‘ಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಸದೇವಮನುಸ್ಸಾಯ ದಿಟ್ಠಂ ಸುತಂ ಮುತಂ ವಿಞ್ಞಾತಂ ಪತ್ತಂ ಪರಿಯೇಸಿತಂ ಅನುವಿಚರಿತಂ ಮನಸಾ, ತಮಹಂ ಜಾನಾಮಿ, ತಮಹಂ ಅಬ್ಭಞ್ಞಾಸಿಂ, ತಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ವಿದಿತಂ, ತಂ ತಥಾಗತೋ ನ ಉಪಟ್ಠಾಸೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೨೪)। ಏವಂ ತಥದಸ್ಸಿತಾಯ ತಥಾಗತೋ। ತತ್ಥ ತಥದಸ್ಸೀಅತ್ಥೇ ತಥಾಗತೋತಿ ಪದಸಮ್ಭವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

Kathaṃ tathadassitāya tathāgato? Bhagavā yaṃ sadevake loke…pe… sadevamanussāya aparimāṇāsu lokadhātūsu aparimāṇānaṃ sattānaṃ cakkhudvāre āpāthaṃ āgacchantaṃ rūpārammaṇaṃ nāma atthi, taṃ sabbākārena jānāti passati. Evaṃ jānatā passatā ca tena taṃ iṭṭhāniṭṭhādivasena vā diṭṭhasutamutaviññātesu labbhamānakapadavasena vā ‘‘katamaṃ taṃ rūpaṃ rūpāyatanaṃ? Yaṃ rūpaṃ catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya vaṇṇanibhā sanidassanaṃ sappaṭighaṃ nīlaṃ pītaka’’ntiādinā (dha. sa. 616) nayena anekehi nāmehi terasahi vārehi dvipaññāsāya nayehi vibhajjamānaṃ tathameva hoti, vitathaṃ natthi . Esa nayo sotadvārādīsupi āpāthamāgacchantesu saddādīsu. Vuttampi cetaṃ bhagavatā ‘‘yaṃ, bhikkhave, sadevakassa lokassa…pe… sadevamanussāya diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā, tamahaṃ jānāmi, tamahaṃ abbhaññāsiṃ, taṃ tathāgatassa viditaṃ, taṃ tathāgato na upaṭṭhāsī’’ti (a. ni. 4.24). Evaṃ tathadassitāya tathāgato. Tattha tathadassīatthe tathāgatoti padasambhavo veditabbo.

ಕಥಂ ತಥವಾದಿತಾಯ ತಥಾಗತೋ? ಯಂ ರತ್ತಿಂ ಭಗವಾ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಅಪರಾಜಿತಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಚತುನ್ನಂ ಮಾರಾನಂ ಮತ್ಥಕಂ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಅನುತ್ತರಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಯಞ್ಚ ರತ್ತಿಂ ಯಮಕಸಾಲಾನಮನ್ತರೇ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ, ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಪಞ್ಚಚತ್ತಾಲೀಸವಸ್ಸಪರಿಮಾಣೇ ಕಾಲೇ ಪಠಮಬೋಧಿಯಾಪಿ ಮಜ್ಝಿಮಬೋಧಿಯಾಪಿ ಪಚ್ಛಿಮಬೋಧಿಯಾಪಿ ಯಂ ಭಗವತಾ ಭಾಸಿತಂ ಸುತ್ತಂ ಗೇಯ್ಯಂ…ಪೇ॰… ವೇದಲ್ಲಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಅತ್ಥತೋ ಚ ಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ಚ ಅನವಜ್ಜಂ ಅನುಪವಜ್ಜಂ ಅನೂನಮನಧಿಕಂ ಸಬ್ಬಾಕಾರಪರಿಪುಣ್ಣಂ ರಾಗಮದನಿಮ್ಮದನಂ ದೋಸಮೋಹಮದನಿಮ್ಮದನಂ, ನತ್ಥಿ ತತ್ಥ ವಾಲಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಪಕ್ಖಲಿತಂ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಏಕಮುದ್ದಿಕಾಯ ಲಞ್ಛಿತಂ ವಿಯ, ಏಕನಾಳಿಕಾಯ ಮಿತಂ ವಿಯ, ಏಕತುಲಾಯ ತುಲಿತಂ ವಿಯ, ಚ ತಥಮೇವ ಹೋತಿ। ಯಥಾಹ ‘‘ಯಞ್ಚ, ಚುನ್ದ, ರತ್ತಿಂ ತಥಾಗತೋ ಅನುತ್ತರಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುಜ್ಝತಿ, ಯಞ್ಚ ರತ್ತಿಂ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ, ಯಂ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರೇ ಭಾಸತಿ ಲಪತಿ ನಿದ್ದಿಸತಿ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ತಥಮೇವ ಹೋತಿ, ನೋ ಅಞ್ಞಥಾ। ತಸ್ಮಾ ‘ತಥಾಗತೋ’ತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೧೮೮)। ಗದಅತ್ಥೋ ಹಿ ಏತ್ಥ ಗತಸದ್ದೋ। ಏವಂ ತಥವಾದಿತಾಯ ತಥಾಗತೋ।

Kathaṃ tathavāditāya tathāgato? Yaṃ rattiṃ bhagavā bodhimaṇḍe aparājitapallaṅke nisinno catunnaṃ mārānaṃ matthakaṃ madditvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho, yañca rattiṃ yamakasālānamantare anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyi, etthantare pañcacattālīsavassaparimāṇe kāle paṭhamabodhiyāpi majjhimabodhiyāpi pacchimabodhiyāpi yaṃ bhagavatā bhāsitaṃ suttaṃ geyyaṃ…pe… vedallaṃ, taṃ sabbaṃ atthato ca byañjanato ca anavajjaṃ anupavajjaṃ anūnamanadhikaṃ sabbākāraparipuṇṇaṃ rāgamadanimmadanaṃ dosamohamadanimmadanaṃ, natthi tattha vālaggamattampi pakkhalitaṃ, sabbaṃ taṃ ekamuddikāya lañchitaṃ viya, ekanāḷikāya mitaṃ viya, ekatulāya tulitaṃ viya, ca tathameva hoti. Yathāha ‘‘yañca, cunda, rattiṃ tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhati, yañca rattiṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati, yaṃ etasmiṃ antare bhāsati lapati niddisati, sabbaṃ taṃ tathameva hoti, no aññathā. Tasmā ‘tathāgato’ti vuccatī’’ti (dī. ni. 3.188). Gadaattho hi ettha gatasaddo. Evaṃ tathavāditāya tathāgato.

ಅಪಿಚ ಆಗದನಂ ಆಗದೋ, ವಚನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಥೋ ಅವಿಪರೀತೋ ಆಗದೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ದಕಾರಸ್ಸ ತಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ತಥಾಗತೋತಿ ಏವಮೇತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಪದಸಿದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

Apica āgadanaṃ āgado, vacananti attho. Tatho aviparīto āgado assāti dakārassa takāraṃ katvā tathāgatoti evametasmiṃ atthe padasiddhi veditabbā.

ಕಥಂ ತಥಾಕಾರಿತಾಯ ತಥಾಗತೋ? ಭಗವತೋ ಹಿ ವಾಚಾಯ ಕಾಯೋ ಅನುಲೋಮೇತಿ, ಕಾಯಸ್ಸಾಪಿ ವಾಚಾ, ತಸ್ಮಾ ಯಥಾವಾದೀ ತಥಾಕಾರೀ ಯಥಾಕಾರೀ ತಥಾವಾದೀ ಚ ಹೋತಿ। ಏವಂಭೂತಸ್ಸ ಚಸ್ಸ ಯಥಾ ವಾಚಾ, ಕಾಯೋಪಿ ತಥಾ ಗತೋ ಪವತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾ ಚ ಕಾಯೋ, ವಾಚಾಪಿ ತಥಾ ಗತಾ ಪವತ್ತಾತಿ ತಥಾಗತೋ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಯಥಾವಾದೀ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ ತಥಾಕಾರೀ, ಯಥಾಕಾರೀ ತಥಾವಾದೀ। ಇತಿ ಯಥಾವಾದೀ ತಥಾಕಾರೀ, ಯಥಾಕಾರೀ ತಥಾವಾದೀ। ತಸ್ಮಾ ‘ತಥಾಗತೋ’ತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ। ಏವಂ ತಥಾಕಾರಿತಾಯ ತಥಾಗತೋ।

Kathaṃ tathākāritāya tathāgato? Bhagavato hi vācāya kāyo anulometi, kāyassāpi vācā, tasmā yathāvādī tathākārī yathākārī tathāvādī ca hoti. Evaṃbhūtassa cassa yathā vācā, kāyopi tathā gato pavattoti attho. Yathā ca kāyo, vācāpi tathā gatā pavattāti tathāgato. Tenevāha – ‘‘yathāvādī, bhikkhave, tathāgato tathākārī, yathākārī tathāvādī. Iti yathāvādī tathākārī, yathākārī tathāvādī. Tasmā ‘tathāgato’ti vuccatī’’ti. Evaṃ tathākāritāya tathāgato.

ಕಥಂ ಅಭಿಭವನಟ್ಠೇನ ತಥಾಗತೋ? ಉಪರಿ ಭವಗ್ಗಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಅವೀಚಿಂ ಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ತಿರಿಯಂ ಅಪರಿಮಾಣಾಸು ಲೋಕಧಾತೂಸು ಸಬ್ಬಸತ್ತೇ ಅಭಿಭವತಿ ಸೀಲೇನ ಸಮಾಧಿನಾ ಪಞ್ಞಾಯ ವಿಮುತ್ತಿಯಾ ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನೇನ, ನ ತಸ್ಸ ತುಲಾ ವಾ ಪಮಾಣಂ ವಾ ಅತ್ಥಿ, ಅತುಲೋ ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯೋ ಅನುತ್ತರೋ ರಾಜಾಧಿರಾಜಾ ದೇವಾನಂ ಅತಿದೇವೋ ಸಕ್ಕಾನಂ ಅತಿಸಕ್ಕೋ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಅತಿಬ್ರಹ್ಮಾ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಸದೇವಕೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಲೋಕೇ…ಪೇ॰… ಸದೇವಮನುಸ್ಸಾಯ ತಥಾಗತೋ ಅಭಿಭೂ ಅನಭಿಭೂತೋ ಅಞ್ಞದತ್ಥು ದಸೋ ವಸವತ್ತೀ। ತಸ್ಮಾ ‘ತಥಾಗತೋ’ತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೨೩)।

Kathaṃ abhibhavanaṭṭhena tathāgato? Upari bhavaggaṃ heṭṭhā avīciṃ pariyantaṃ katvā tiriyaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu sabbasatte abhibhavati sīlena samādhinā paññāya vimuttiyā vimuttiñāṇadassanena, na tassa tulā vā pamāṇaṃ vā atthi, atulo appameyyo anuttaro rājādhirājā devānaṃ atidevo sakkānaṃ atisakko brahmānaṃ atibrahmā. Tenāha – ‘‘sadevake, bhikkhave, loke…pe… sadevamanussāya tathāgato abhibhū anabhibhūto aññadatthu daso vasavattī. Tasmā ‘tathāgato’ti vuccatī’’ti (a. ni. 4.23).

ತತ್ಥೇವಂ ಪದಸಿದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ – ಅಗದೋ ವಿಯ ಅಗದೋ। ಕೋ ಪನೇಸ? ದೇಸನಾವಿಲಾಸೋ ಚೇವ ಪುಞ್ಞುಸ್ಸಯೋ ಚ। ತೇನ ಹೇಸ ಮಹಾನುಭಾವೋ ಭಿಸಕ್ಕೋ ದಿಬ್ಬಾಗದೇನ ಸಪ್ಪೇ ವಿಯ ಸಬ್ಬಪರಪ್ಪವಾದಿನೋ ಸದೇವಕಞ್ಚ ಲೋಕಂ ಅಭಿಭವತಿ। ಇತಿ ಸಬ್ಬಲೋಕಾಭಿಭವನೇ ತಥೋ ಅವಿಪರೀತೋ ದೇಸನಾವಿಲಾಸಮಯೋ ಚೇವ ಪುಞ್ಞಮಯೋ ಚ ಅಗದೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ದಕಾರಸ್ಸ ತಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ತಥಾಗತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏವಂ ಅಭಿಭವನಟ್ಠೇನ ತಥಾಗತೋ।

Tatthevaṃ padasiddhi veditabbā – agado viya agado. Ko panesa? Desanāvilāso ceva puññussayo ca. Tena hesa mahānubhāvo bhisakko dibbāgadena sappe viya sabbaparappavādino sadevakañca lokaṃ abhibhavati. Iti sabbalokābhibhavane tatho aviparīto desanāvilāsamayo ceva puññamayo ca agado assāti dakārassa takāraṃ katvā tathāgatoti veditabbo. Evaṃ abhibhavanaṭṭhena tathāgato.

ಅಪಿಚ ತಥಾಯ ಗತೋತಿಪಿ ತಥಾಗತೋ, ತಥಂ ಗತೋತಿಪಿ ತಥಾಗತೋತಿ। ಗತೋತಿ ಅವಗತೋ ಅತೀತೋ ಪತ್ತೋ ಪಟಿಪನ್ನೋತಿ ಅತ್ಥೋ । ತತ್ಥ ಸಕಲಂ ಲೋಕಂ ತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾಯ ತಥಾಯ ಗತೋ ಅವಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋ, ಲೋಕಸಮುದಯಂ ಪಹಾನಪರಿಞ್ಞಾಯ ತಥಾಯ ಗತೋ ಅತೀತೋತಿ ತಥಾಗತೋ, ಲೋಕನಿರೋಧಂ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ತಥಾಯ ಗತೋ ಪತ್ತೋತಿ ತಥಾಗತೋ, ಲೋಕನಿರೋಧಗಾಮಿನಿಪಟಿಪದಂ ತಥಂ ಗತೋ ಪಟಿಪನ್ನೋತಿ ತಥಾಗತೋ। ತೇನ ಯಂ ವುತ್ತಂ ಭಗವತಾ – ‘‘ಲೋಕೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೇನ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಲೋಕಸ್ಮಾ ತಥಾಗತೋ ವಿಸಂಯುತ್ತೋ। ಲೋಕಸಮುದಯೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೇನ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಲೋಕಸಮುದಯೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಹೀನೋ। ಲೋಕನಿರೋಧೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ , ತಥಾಗತೇನ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕನಿರೋಧೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಸಚ್ಛಿಕತೋ। ಲೋಕನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೇನ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಾ, ಲೋಕನಿರೋಧಗಾಮಿನೀಪಟಿಪದಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಭಾವಿತಾ। ಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಅನುವಿಚರಿತಂ ಮನಸಾ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ತಥಾಗತೇನ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಂ। ತಸ್ಮಾ ‘ತಥಾಗತೋ’ತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೨೩)। ತಸ್ಸ ಏವಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಇದಮ್ಪಿ ಚ ತಥಾಗತಸ್ಸ ತಥಾಗತಭಾವದೀಪನೇ ಮುಖಮತ್ತಮೇವ। ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಪನ ತಥಾಗತೋವ ತಥಾಗತಸ್ಸ ತಥಾಗತಭಾವಂ ವಣ್ಣೇಯ್ಯ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾ ತಥಾಗತಗುಣೇನಾಪಿ ಸಮಸಮಾ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ವಸೇನ ತಥಾಗತಾನನ್ತಿ ಆಹ।

Apica tathāya gatotipi tathāgato, tathaṃ gatotipi tathāgatoti. Gatoti avagato atīto patto paṭipannoti attho . Tattha sakalaṃ lokaṃ tīraṇapariññāya tathāya gato avagatoti tathāgato, lokasamudayaṃ pahānapariññāya tathāya gato atītoti tathāgato, lokanirodhaṃ sacchikiriyāya tathāya gato pattoti tathāgato, lokanirodhagāminipaṭipadaṃ tathaṃ gato paṭipannoti tathāgato. Tena yaṃ vuttaṃ bhagavatā – ‘‘loko, bhikkhave, tathāgatena abhisambuddho, lokasmā tathāgato visaṃyutto. Lokasamudayo, bhikkhave, tathāgatena abhisambuddho, lokasamudayo tathāgatassa pahīno. Lokanirodho, bhikkhave , tathāgatena abhisambuddho lokanirodho tathāgatassa sacchikato. Lokanirodhagāminī paṭipadā, bhikkhave, tathāgatena abhisambuddhā, lokanirodhagāminīpaṭipadā tathāgatassa bhāvitā. Yaṃ, bhikkhave, sadevakassa lokassa…pe… anuvicaritaṃ manasā, sabbaṃ taṃ tathāgatena abhisambuddhaṃ. Tasmā ‘tathāgato’ti vuccatī’’ti (a. ni. 4.23). Tassa evampi attho veditabbo. Idampi ca tathāgatassa tathāgatabhāvadīpane mukhamattameva. Sabbākārena pana tathāgatova tathāgatassa tathāgatabhāvaṃ vaṇṇeyya. Yasmā pana sabbabuddhā tathāgataguṇenāpi samasamā, tasmā sabbesaṃ vasena tathāgatānanti āha.

ಅರಹನ್ತಾನನ್ತಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಆರಕತ್ತಾ, ಅರೀನಂ ಅರಾನಞ್ಚ ಹತತ್ತಾ, ಪಚ್ಚಯಾದೀನಂ ಅರಹತ್ತಾ, ಪಾಪಕರಣೇ ರಹಾಭಾವಾ ತಥಾಗತೋ ಅರಹಂ। ಆರಕಾ ಹಿ ಸೋ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇಹಿ ಸುವಿದೂರವಿದೂರೇ ಠಿತೋ ಮಗ್ಗೇನ ಸವಾಸನಾನಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಪಹೀನತ್ತಾತಿ ಅರಹಂ।

Arahantānanti kilesehi ārakattā, arīnaṃ arānañca hatattā, paccayādīnaṃ arahattā, pāpakaraṇe rahābhāvā tathāgato arahaṃ. Ārakā hi so sabbakilesehi suvidūravidūre ṭhito maggena savāsanānaṃ kilesānaṃ pahīnattāti arahaṃ.

ಸೋ ತತೋ ಆರಕಾ ನಾಮ, ಯಸ್ಸ ಯೇನಾಸಮಙ್ಗಿತಾ।

So tato ārakā nāma, yassa yenāsamaṅgitā;

ಅಸಮಙ್ಗೀ ಚ ದೋಸೇಹಿ, ನಾಥೋ ತೇನಾರಹಂ ಮತೋ॥

Asamaṅgī ca dosehi, nātho tenārahaṃ mato.

ತೇ ಚಾನೇನ ಕಿಲೇಸಾರಯೋ ಮಗ್ಗೇನ ಹತಾತಿ ಅರೀನಂ ಹತತ್ತಾಪಿ ಅರಹಂ।

Te cānena kilesārayo maggena hatāti arīnaṃ hatattāpi arahaṃ.

ಯಸ್ಮಾ ರಾಗಾದಿಸಙ್ಖಾತಾ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅರಯೋ ಹತಾ।

Yasmā rāgādisaṅkhātā, sabbepi arayo hatā;

ಪಞ್ಞಾಸತ್ಥೇನ ನಾಥೇನ, ತಸ್ಮಾಪಿ ಅರಹಂ ಮತೋ॥

Paññāsatthena nāthena, tasmāpi arahaṃ mato.

ಯಞ್ಚೇತಂ ಅವಿಜ್ಜಾಭವತಣ್ಹಾಮಯನಾಭಿಪುಞ್ಞಾದಿಅಭಿಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಜರಾಮರಣನೇಮಿ ಆಸವಸಮುದಯಮಯೇನ ಅಕ್ಖೇನ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ತಿಭವರಥೇ ಸಮಾಯೋಜಿತಂ ಅನಾದಿಕಾಲಪ್ಪವತ್ತಂ ಸಂಸಾರಚಕ್ಕಂ, ತಸ್ಸಾನೇನ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ವೀರಿಯಪಾದೇಹಿ ಸೀಲಪಥವಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಸದ್ಧಾಹತ್ಥೇನ ಕಮ್ಮಕ್ಖಯಕರಂ ಞಾಣಫರಸುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಅರಾ ಹತಾತಿ ಅರಾನಂ ಹತತ್ತಾಪಿ ಅರಹಂ।

Yañcetaṃ avijjābhavataṇhāmayanābhipuññādiabhisaṅkhārānaṃ jarāmaraṇanemi āsavasamudayamayena akkhena vijjhitvā tibhavarathe samāyojitaṃ anādikālappavattaṃ saṃsāracakkaṃ, tassānena bodhimaṇḍe vīriyapādehi sīlapathaviyaṃ patiṭṭhāya saddhāhatthena kammakkhayakaraṃ ñāṇapharasuṃ gahetvā sabbe arā hatāti arānaṃ hatattāpi arahaṃ.

ಅರಾ ಸಂಸಾರಚಕ್ಕಸ್ಸ, ಹತಾ ಞಾಣಾಸಿನಾ ಯತೋ।

Arā saṃsāracakkassa, hatā ñāṇāsinā yato;

ಲೋಕನಾಥೇನ ತೇನೇಸ, ಅರಹನ್ತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ॥

Lokanāthena tenesa, arahanti pavuccati.

ಅಗ್ಗದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ಚ ಚೀವರಾದಿಪಚ್ಚಯೇ ಅರಹತಿ ಪೂಜಾವಿಸೇಸಞ್ಚ। ತೇನೇವ ಚ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ತಥಾಗತೇ ಯೇ ಕೇಚಿ ಮಹೇಸಕ್ಖಾ ದೇವಮನುಸ್ಸಾ, ನ ತೇ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪೂಜಂ ಕರೋನ್ತಿ। ತಥಾ ಹಿ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಸಹಮ್ಪತಿ ಸಿನೇರುಮತ್ತೇನ ರತನದಾಮೇನ ತಥಾಗತಂ ಪೂಜೇಸಿ, ಯಥಾಬಲಞ್ಚ ಅಞ್ಞೇ ದೇವಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಚ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರಕೋಸಲರಾಜಾದಯೋ। ಪರಿನಿಬ್ಬುತಮ್ಪಿ ಚ ಭಗವನ್ತಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಛನ್ನವುತಿಕೋಟಿಧನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅಸೋಕಮಹಾರಾಜಾ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಚತುರಾಸೀತಿ ವಿಹಾರಸಹಸ್ಸಾನಿ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ, ಕೋ ಪನ ವಾದೋ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಪೂಜಾವಿಸೇಸಾನನ್ತಿ ಪಚ್ಚಯಾದೀನಂ ಅರಹತ್ತಾಪಿ ಅರಹಂ।

Aggadakkhiṇeyyattā ca cīvarādipaccaye arahati pūjāvisesañca. Teneva ca uppanne tathāgate ye keci mahesakkhā devamanussā, na te aññattha pūjaṃ karonti. Tathā hi brahmā sahampati sinerumattena ratanadāmena tathāgataṃ pūjesi, yathābalañca aññe devā manussā ca bimbisārakosalarājādayo. Parinibbutampi ca bhagavantaṃ uddissa channavutikoṭidhanaṃ vissajjetvā asokamahārājā sakalajambudīpe caturāsīti vihārasahassāni patiṭṭhāpesi, ko pana vādo aññesaṃ pūjāvisesānanti paccayādīnaṃ arahattāpi arahaṃ.

ಪೂಜಾವಿಸೇಸಂ ಸಹ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ, ಯಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಅರಹತಿ ಲೋಕನಾಥೋ।

Pūjāvisesaṃ saha paccayehi, yasmā ayaṃ arahati lokanātho;

ಅತ್ಥಾನುರೂಪಂ ಅರಹನ್ತಿ ಲೋಕೇ, ತಸ್ಮಾ ಜಿನೋ ಅರಹತಿ ನಾಮಮೇತಂ॥

Atthānurūpaṃ arahanti loke, tasmā jino arahati nāmametaṃ.

ಯಥಾ ಚ ಲೋಕೇ ಯೇ ಕೇಚಿ ಪಣ್ಡಿತಮಾನಿನೋ ಬಾಲಾ ಅಸಿಲೋಕಭಯೇನ ರಹೋ ಪಾಪಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಏವಮೇಸ ನ ಕದಾಚಿ ಕರೋತೀತಿ ಪಾಪಕರಣೇ ರಹಾಭಾವತೋಪಿ ಅರಹಂ।

Yathā ca loke ye keci paṇḍitamānino bālā asilokabhayena raho pāpaṃ karonti, evamesa na kadāci karotīti pāpakaraṇe rahābhāvatopi arahaṃ.

ಯಸ್ಮಾ ನತ್ಥಿ ರಹೋ ನಾಮ, ಪಾಪಕಮ್ಮೇಸು ತಾದಿನೋ।

Yasmā natthi raho nāma, pāpakammesu tādino;

ರಹಾಭಾವೇನ ತೇನೇಸ, ಅರಹಂ ಇತಿ ವಿಸ್ಸುತೋ॥

Rahābhāvena tenesa, arahaṃ iti vissuto.

ಏವಂ ಸಬ್ಬಥಾಪಿ –

Evaṃ sabbathāpi –

ಆರಕತ್ತಾ ಹತತ್ತಾ ಚ, ಕಿಲೇಸಾರೀನ ಸೋ ಮುನಿ।

Ārakattā hatattā ca, kilesārīna so muni;

ಹತಸಂಸಾರಚಕ್ಕಾರೋ, ಪಚ್ಚಯಾದೀನ ಚಾರಹೋ।

Hatasaṃsāracakkāro, paccayādīna cāraho;

ನ ರಹೋ ಕರೋತಿ ಪಾಪಾನಿ, ಅರಹಂ ತೇನ ವುಚ್ಚತೀತಿ॥

Na raho karoti pāpāni, arahaṃ tena vuccatīti.

ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾ ಅರಹತ್ತಗುಣೇನಾಪಿ ಸಮಸಮಾ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ವಸೇನ ‘‘ಅರಹನ್ತಾನ’’ನ್ತಿ ಆಹ।

Yasmā pana sabbabuddhā arahattaguṇenāpi samasamā, tasmā sabbesaṃ vasena ‘‘arahantāna’’nti āha.

ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾನನ್ತಿ ಸಮ್ಮಾ ಸಾಮಞ್ಚ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನಂ ಬುದ್ಧತ್ತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ। ತಥಾ ಹೇಸ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇ ಸಮ್ಮಾ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯೇ ಧಮ್ಮೇ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯತೋ ಬುದ್ಧೋ, ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯೇ ಧಮ್ಮೇ ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯತೋ, ಪಹಾತಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮೇ ಪಹಾತಬ್ಬತೋ, ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮೇ ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬತೋ, ಭಾವೇತಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮೇ ಭಾವೇತಬ್ಬತೋ। ತೇನೇವಾಹ –

Sammāsambuddhānanti sammā sāmañca sabbadhammānaṃ buddhattā sammāsambuddho. Tathā hesa sabbadhamme sammā sambuddho, abhiññeyye dhamme abhiññeyyato buddho, pariññeyye dhamme pariññeyyato, pahātabbe dhamme pahātabbato, sacchikātabbe dhamme sacchikātabbato, bhāvetabbe dhamme bhāvetabbato. Tenevāha –

‘‘ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾತಂ, ಭಾವೇತಬ್ಬಞ್ಚ ಭಾವಿತಂ।

‘‘Abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ, bhāvetabbañca bhāvitaṃ;

ಪಹಾತಬ್ಬಂ ಪಹೀನಂ ಮೇ, ತಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧೋಸ್ಮಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ॥ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೩೯೯; ಸು॰ ನಿ॰ ೫೬೩)।

Pahātabbaṃ pahīnaṃ me, tasmā buddhosmi brāhmaṇā’’ti. (ma. ni. 2.399; su. ni. 563);

ಅಥ ವಾ ಚಕ್ಖು ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ, ತಸ್ಸ ಮೂಲಕಾರಣಭಾವೇನ ಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಪುರಿಮತಣ್ಹಾ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ, ಉಭಿನ್ನಂ ಅಪ್ಪವತ್ತಿ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ, ನಿರೋಧಪ್ಪಜಾನನಾ ಪಟಿಪದಾ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚನ್ತಿ ಏವಂ ಏಕೇಕಪದುದ್ಧಾರೇನಾಪಿ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇ ಸಮ್ಮಾ ಸಾಮಞ್ಚ ಬುದ್ಧೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸೋತಘಾನಜಿವ್ಹಾಕಾಯಮನೇಸು। ಏತೇನೇವ ನಯೇನ ರೂಪಾದೀನಿ ಛ ಆಯತನಾನಿ, ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದಯೋ ಛ ವಿಞ್ಞಾಣಕಾಯಾ, ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಾದಯೋ ಛ ಫಸ್ಸಾ, ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಜಾದಯೋ ಛ ವೇದನಾ, ರೂಪಸಞ್ಞಾದಯೋ ಛ ಸಞ್ಞಾ, ರೂಪಸಞ್ಚೇತನಾದಯೋ ಛ ಚೇತನಾ, ರೂಪತಣ್ಹಾದಯೋ ಛ ತಣ್ಹಾಕಾಯಾ, ರೂಪವಿತಕ್ಕಾದಯೋ ಛ ವಿತಕ್ಕಾ, ರೂಪವಿಚಾರಾದಯೋ ಛ ವಿಚಾರಾ, ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾದಯೋ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ, ದಸ ಕಸಿಣಾನಿ, ದಸ ಅನುಸ್ಸತಿಯೋ, ಉದ್ಧುಮಾತಕಸಞ್ಞಾದಿವಸೇನ ದಸ ಸಞ್ಞಾ, ಕೇಸಾದಯೋ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಾ, ದ್ವಾದಸಾಯತನಾನಿ, ಅಟ್ಠಾರಸ ಧಾತುಯೋ, ಕಾಮಭವಾದಯೋ ನವ ಭವಾ, ಪಠಮಾದೀನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಝಾನಾನಿ, ಮೇತ್ತಾಭಾವನಾದಯೋ ಚತಸ್ಸೋ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾ, ಚತಸ್ಸೋ ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ, ಪಟಿಲೋಮತೋ ಜರಾಮರಣಾದೀನಿ, ಅನುಲೋಮತೋ ಅವಿಜ್ಜಾದೀನಿ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಙ್ಗಾನಿ ಚ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾನಿ। ತತ್ರಾಯಂ ಏಕಪದಯೋಜನಾ – ಜರಾಮರಣಂ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ, ಜಾತಿ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ, ಉಭಿನ್ನಂ ನಿಸ್ಸರಣಂ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ, ನಿರೋಧಪ್ಪಜಾನನಾ ಪಟಿಪದಾ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚನ್ತಿ ಏವಂ ಏಕೇಕಪದುದ್ಧಾರೇನ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇ ಸಮ್ಮಾ ಸಾಮಞ್ಚ ಬುದ್ಧೋ ಅನುಬುದ್ಧೋ ಪಟಿವಿದ್ಧೋ। ಯಂ ವಾ ಪನ ಕಿಞ್ಚಿ ಅತ್ಥಿ ನೇಯ್ಯಂ ನಾಮ, ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾ ಸಮ್ಬುದ್ಧತ್ತಾ ವಿಮೋಕ್ಖನ್ತಿಕಞಾಣವಸೇನ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ। ತಸ್ಸ ಪನ ವಿಭಾಗೋ ಉಪರಿ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಗುಣೇನಾಪಿ ಸಮಸಮಾ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ವಸೇನ ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾನ’’ನ್ತಿ ಆಹ।

Atha vā cakkhu dukkhasaccaṃ, tassa mūlakāraṇabhāvena samuṭṭhāpikā purimataṇhā samudayasaccaṃ, ubhinnaṃ appavatti nirodhasaccaṃ, nirodhappajānanā paṭipadā maggasaccanti evaṃ ekekapaduddhārenāpi sabbadhamme sammā sāmañca buddho. Esa nayo sotaghānajivhākāyamanesu. Eteneva nayena rūpādīni cha āyatanāni, cakkhuviññāṇādayo cha viññāṇakāyā, cakkhusamphassādayo cha phassā, cakkhusamphassajādayo cha vedanā, rūpasaññādayo cha saññā, rūpasañcetanādayo cha cetanā, rūpataṇhādayo cha taṇhākāyā, rūpavitakkādayo cha vitakkā, rūpavicārādayo cha vicārā, rūpakkhandhādayo pañcakkhandhā, dasa kasiṇāni, dasa anussatiyo, uddhumātakasaññādivasena dasa saññā, kesādayo dvattiṃsākārā, dvādasāyatanāni, aṭṭhārasa dhātuyo, kāmabhavādayo nava bhavā, paṭhamādīni cattāri jhānāni, mettābhāvanādayo catasso appamaññā, catasso arūpasamāpattiyo, paṭilomato jarāmaraṇādīni, anulomato avijjādīni paṭiccasamuppādaṅgāni ca yojetabbāni. Tatrāyaṃ ekapadayojanā – jarāmaraṇaṃ dukkhasaccaṃ, jāti samudayasaccaṃ, ubhinnaṃ nissaraṇaṃ nirodhasaccaṃ, nirodhappajānanā paṭipadā maggasaccanti evaṃ ekekapaduddhārena sabbadhamme sammā sāmañca buddho anubuddho paṭividdho. Yaṃ vā pana kiñci atthi neyyaṃ nāma, sabbassa sammā sambuddhattā vimokkhantikañāṇavasena sammāsambuddho. Tassa pana vibhāgo upari āvi bhavissatīti. Yasmā pana sabbabuddhā sammāsambuddhaguṇenāpi samasamā, tasmā sabbesaṃ vasena ‘‘sammāsambuddhāna’’nti āha.

೩೮. ಇದಾನಿ ಪರಿಯನ್ತಪಾರಿಸುದ್ಧಿಅಪರಿಯನ್ತಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲದ್ವಯೇ ಏಕೇಕಮೇವ ಸೀಲಂ ಪಞ್ಚಧಾ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅತ್ಥಿ ಸೀಲಂ ಪರಿಯನ್ತಂ, ಅತ್ಥಿ ಸೀಲಂ ಅಪರಿಯನ್ತನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಇತರೇಸು ಪನ ತೀಸು ಸೀಲೇಸು ತಥಾವಿಧೋ ಭೇದೋ ನತ್ಥೀತಿ। ತತ್ಥ ಲಾಭಪರಿಯನ್ತನ್ತಿ ಲಾಭೇನ ಪರಿಯನ್ತೋ ಭೇದೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಲಾಭಪರಿಯನ್ತಂ। ಏವಂ ಸೇಸಾನಿಪಿ। ಯಸೋತಿ ಪನೇತ್ಥ ಪರಿವಾರೋ। ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ। ಏಕಚ್ಚೋತಿ ಏಕೋ। ಲಾಭಹೇತೂತಿ ಲಾಭೋಯೇವ ಹೇತು ಲಾಭಹೇತು, ತಸ್ಮಾ ಲಾಭಹೇತುತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಹೇತ್ವತ್ಥೇ ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನಂ। ‘‘ಲಾಭಪಚ್ಚಯಾ ಲಾಭಕಾರಣಾ’’ತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಹೇತುಮೇವ ಹಿ ಪಟಿಚ್ಚ ಏತಂ ಫಲಮೇತೀತಿ ಪಚ್ಚಯೋತಿ ಚ, ಫಲುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕಾರಯತೀತಿ ಕಾರಣನ್ತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ।

38. Idāni pariyantapārisuddhiapariyantapārisuddhisīladvaye ekekameva sīlaṃ pañcadhā bhinditvā dassetuṃ atthi sīlaṃ pariyantaṃ, atthi sīlaṃ apariyantantiādimāha. Itaresu pana tīsu sīlesu tathāvidho bhedo natthīti. Tattha lābhapariyantanti lābhena pariyanto bhedo etassāti lābhapariyantaṃ. Evaṃ sesānipi. Yasoti panettha parivāro. Idhāti imasmiṃ loke. Ekaccoti eko. Lābhahetūti lābhoyeva hetu lābhahetu, tasmā lābhahetutoti vuttaṃ hoti. Hetvatthe nissakkavacanaṃ. ‘‘Lābhapaccayā lābhakāraṇā’’ti tasseva vevacanaṃ. Hetumeva hi paṭicca etaṃ phalametīti paccayoti ca, phaluppattiṃ kārayatīti kāraṇanti ca vuccati.

ಯಥಾಸಮಾದಿನ್ನನ್ತಿ ಯಂ ಯಂ ಸಮಾದಿನ್ನಂ ಗಹಿತಂ। ವೀತಿಕ್ಕಮತೀತಿ ಅಜ್ಝಾಚರತಿ। ಏವರೂಪಾನೀತಿ ಏವಂಸಭಾವಾನಿ, ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾನೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸೀಲಾನೀತಿ ಗಹಟ್ಠಸೀಲಾನಿ ವಾ ಹೋನ್ತು ಪಬ್ಬಜಿತಸೀಲಾನಿ ವಾ, ಯೇಸಂ ಆದಿಮ್ಹಿ ವಾ ಅನ್ತೇ ವಾ ಏಕಂ ಭಿನ್ನಂ, ತಾನಿ ಪರಿಯನ್ತೇ ಛಿನ್ನಸಾಟಕೋ ವಿಯ ಖಣ್ಡಾನಿ। ಯೇಸಂ ವೇಮಜ್ಝೇ ಏಕಂ ಭಿನ್ನಂ, ತಾನಿ ಮಜ್ಝೇ ವಿನಿವಿದ್ಧಸಾಟಕೋ ವಿಯ ಛಿದ್ದಾನಿ। ಯೇಸಂ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ದ್ವೇ ವಾ ತೀಣಿ ವಾ ಭಿನ್ನಾನಿ, ತಾನಿ ಪಿಟ್ಠಿಯಾ ವಾ ಕುಚ್ಛಿಯಾ ವಾ ಉಟ್ಠಿತೇನ ದೀಘವಟ್ಟಾದಿಸಣ್ಠಾನೇನ ವಿಸಭಾಗವಣ್ಣೇನ ಕಾಳರತ್ತಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರಸರೀರವಣ್ಣಾ ಗಾವೀ ವಿಯ ಸಬಲಾನಿ। ಯೇಸಂ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಏಕೇಕಾನಿ ಭಿನ್ನಾನಿ, ತಾನಿ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ವಿಸಭಾಗವಣ್ಣಬಿನ್ದುವಿಚಿತ್ರಾ ಗಾವೀ ವಿಯ ಕಮ್ಮಾಸಾನಿ। ಅವಿಸೇಸೇನ ವಾ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ಸತ್ತವಿಧೇನ ಮೇಥುನಸಂಯೋಗೇನ ಕೋಧೂಪನಾಹಾದೀಹಿ ಚ ಪಾಪಧಮ್ಮೇಹಿ ಉಪಹತತ್ತಾ ಖಣ್ಡಾನಿ ಛಿದ್ದಾನಿ ಸಬಲಾನಿ ಕಮ್ಮಾಸಾನೀತಿ। ತಾನಿಯೇವ ತಣ್ಹಾದಾಸಬ್ಯತೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಭುಜಿಸ್ಸಭಾವಾಕರಣೇನ ನ ಭುಜಿಸ್ಸಾನಿ। ಬುದ್ಧಾದೀಹಿ ವಿಞ್ಞೂಹಿ ನ ಪಸತ್ಥತ್ತಾ ನ ವಿಞ್ಞುಪ್ಪಸತ್ಥಾನಿ। ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠೀಹಿ ಪರಾಮಟ್ಠತ್ತಾ, ಕೇನಚಿ ವಾ ‘‘ಅಯಂ ತೇ ಸೀಲೇಸು ದೋಸೋ’’ತಿ ಪರಾಮಟ್ಠುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ಪರಾಮಟ್ಠಾನಿ। ಉಪಚಾರಸಮಾಧಿಂ ಅಪ್ಪನಾಸಮಾಧಿಂ ವಾ, ಅಥ ವಾ ಮಗ್ಗಸಮಾಧಿಂ ಫಲಸಮಾಧಿಂ ವಾ ನ ಸಂವತ್ತಯನ್ತೀತಿ ಅಸಮಾಧಿಸಂವತ್ತನಿಕಾನಿ। ನ ಸಮಾಧಿಸಂವತ್ತನಿಕಾನೀತಿಪಿ ಪಾಠೋ।

Yathāsamādinnanti yaṃ yaṃ samādinnaṃ gahitaṃ. Vītikkamatīti ajjhācarati. Evarūpānīti evaṃsabhāvāni, vuttappakārānīti adhippāyo. Sīlānīti gahaṭṭhasīlāni vā hontu pabbajitasīlāni vā, yesaṃ ādimhi vā ante vā ekaṃ bhinnaṃ, tāni pariyante chinnasāṭako viya khaṇḍāni. Yesaṃ vemajjhe ekaṃ bhinnaṃ, tāni majjhe vinividdhasāṭako viya chiddāni. Yesaṃ paṭipāṭiyā dve vā tīṇi vā bhinnāni, tāni piṭṭhiyā vā kucchiyā vā uṭṭhitena dīghavaṭṭādisaṇṭhānena visabhāgavaṇṇena kāḷarattādīnaṃ aññatarasarīravaṇṇā gāvī viya sabalāni. Yesaṃ antarantarā ekekāni bhinnāni, tāni antarantarā visabhāgavaṇṇabinduvicitrā gāvī viya kammāsāni. Avisesena vā sabbānipi sattavidhena methunasaṃyogena kodhūpanāhādīhi ca pāpadhammehi upahatattā khaṇḍāni chiddāni sabalāni kammāsānīti. Tāniyeva taṇhādāsabyato mocetvā bhujissabhāvākaraṇena na bhujissāni. Buddhādīhi viññūhi na pasatthattā na viññuppasatthāni. Taṇhādiṭṭhīhi parāmaṭṭhattā, kenaci vā ‘‘ayaṃ te sīlesu doso’’ti parāmaṭṭhuṃ sakkuṇeyyatāya parāmaṭṭhāni. Upacārasamādhiṃ appanāsamādhiṃ vā, atha vā maggasamādhiṃ phalasamādhiṃ vā na saṃvattayantīti asamādhisaṃvattanikāni. Na samādhisaṃvattanikānītipi pāṭho.

ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಖಣ್ಡಾನೀತಿ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠಾಭೂತತ್ತಾ, ಛಿದ್ದಾನೀತಿಪಿ ಏವಂ। ಸಬಲಾನೀತಿ ವಿವಣ್ಣಕರಣತ್ತಾ, ಕಮ್ಮಾಸಾನೀತಿಪಿ ಏವಂ। ನ ಭುಜಿಸ್ಸಾನೀತಿ ತಣ್ಹಾದಾಸಬ್ಯಂ ಗತತ್ತಾ। ನ ವಿಞ್ಞುಪ್ಪಸತ್ಥಾನೀತಿ ಕುಸಲೇಹಿ ಗರಹಿತತ್ತಾ। ಪರಾಮಟ್ಠಾನೀತಿ ತಣ್ಹಾಯ ಗಹಿತತ್ತಾ। ಅಸಮಾಧಿಸಂವತ್ತನಿಕಾನೀತಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರವತ್ಥುಭೂತತ್ತಾ’’ತಿ ಏವಮತ್ಥಂ ವಣ್ಣಯನ್ತಿ।

Keci pana ‘‘khaṇḍānīti kusalānaṃ dhammānaṃ appatiṭṭhābhūtattā, chiddānītipi evaṃ. Sabalānīti vivaṇṇakaraṇattā, kammāsānītipi evaṃ. Na bhujissānīti taṇhādāsabyaṃ gatattā. Na viññuppasatthānīti kusalehi garahitattā. Parāmaṭṭhānīti taṇhāya gahitattā. Asamādhisaṃvattanikānīti vippaṭisāravatthubhūtattā’’ti evamatthaṃ vaṇṇayanti.

ನ ಅವಿಪ್ಪಟಿಸಾರವತ್ಥುಕಾನೀತಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಾವಹತ್ತಾ ಅವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಾ ನ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಪಾಮೋಜ್ಜವತ್ಥುಕಾನೀತಿ ಅವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಜಾಯ ದುಬ್ಬಲಪೀತಿಯಾ ನ ವತ್ಥುಭೂತಾನಿ ತಸ್ಸಾ ಅನಾವಹತ್ತಾ । ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ। ನ ಪೀತಿವತ್ಥುಕಾನೀತಿ ದುಬ್ಬಲಪೀತಿಜಾಯ ಬಲವಪೀತಿಯಾ ನ ವತ್ಥುಭೂತಾನಿ। ನ ಪಸ್ಸದ್ಧಿವತ್ಥುಕಾನೀತಿ ಬಲವಪೀತಿಜಾಯ ಕಾಯಚಿತ್ತಪಸ್ಸದ್ಧಿಯಾ ನ ವತ್ಥುಭೂತಾನಿ। ನ ಸುಖವತ್ಥುಕಾನೀತಿ ಪಸ್ಸದ್ಧಿಜಸ್ಸ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಸುಖಸ್ಸ ನ ವತ್ಥುಭೂತಾನಿ। ನ ಸಮಾಧಿವತ್ಥುಕಾನೀತಿ ಸುಖಜಸ್ಸ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ನ ವತ್ಥುಭೂತಾನಿ। ನ ಯಥಾಭೂತಞಾಣದಸ್ಸನವತ್ಥುಕಾನೀತಿ ಸಮಾಧಿಪದಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಯಥಾಭೂತಞಾಣದಸ್ಸನಸ್ಸ ನ ವತ್ಥುಭೂತಾನಿ।

Na avippaṭisāravatthukānīti vippaṭisārāvahattā avippaṭisārassa patiṭṭhā na hontīti attho. Na pāmojjavatthukānīti avippaṭisārajāya dubbalapītiyā na vatthubhūtāni tassā anāvahattā . Evaṃ sesesupi yojanā kātabbā. Na pītivatthukānīti dubbalapītijāya balavapītiyā na vatthubhūtāni. Na passaddhivatthukānīti balavapītijāya kāyacittapassaddhiyā na vatthubhūtāni. Na sukhavatthukānīti passaddhijassa kāyikacetasikasukhassa na vatthubhūtāni. Na samādhivatthukānīti sukhajassa samādhissa na vatthubhūtāni. Na yathābhūtañāṇadassanavatthukānīti samādhipadaṭṭhānassa yathābhūtañāṇadassanassa na vatthubhūtāni.

ನ ಏಕನ್ತನಿಬ್ಬಿದಾಯಾತಿಆದೀಸು ನ-ಕಾರಮೇವ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ನ ವಿರಾಗಾಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಸೇಸಪದೇಹಿಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ನ ವಿರಾಗಾಯಾತಿಆದೀಸು ಸನಕಾರೋ ವಾ ಪಾಠೋ। ತತ್ಥ ಏಕನ್ತನಿಬ್ಬಿದಾಯಾತಿ ಏಕನ್ತೇನ ವಟ್ಟೇ ನಿಬ್ಬಿನ್ದನತ್ಥಾಯ ನ ಸಂವತ್ತನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ವಿರಾಗಾಯಾತಿ ವಟ್ಟೇ ವಿರಜ್ಜನತ್ಥಾಯ। ನಿರೋಧಾಯಾತಿ ವಟ್ಟಸ್ಸ ನಿರೋಧನತ್ಥಾಯ। ಉಪಸಮಾಯಾತಿ ನಿರೋಧಿತಸ್ಸ ಪುನ ಅನುಪ್ಪತ್ತಿವಸೇನ ವಟ್ಟಸ್ಸ ಉಪಸಮನತ್ಥಾಯ। ಅಭಿಞ್ಞಾಯಾತಿ ವಟ್ಟಸ್ಸ ಅಭಿಜಾನನತ್ಥಾಯ। ಸಮ್ಬೋಧಾಯಾತಿ ಕಿಲೇಸನಿದ್ದಾವಿಗಮೇನ ವಟ್ಟತೋ ಪಬುಜ್ಝನತ್ಥಾಯ। ನಿಬ್ಬಾನಾಯಾತಿ ಅಮತನಿಬ್ಬಾನತ್ಥಾಯ।

Na ekantanibbidāyātiādīsu na-kārameva āharitvā ‘‘na virāgāyā’’tiādinā nayena sesapadehipi yojetabbaṃ. Na virāgāyātiādīsu sanakāro vā pāṭho. Tattha ekantanibbidāyāti ekantena vaṭṭe nibbindanatthāya na saṃvattantīti sambandho. Evaṃ sesesupi yojetabbaṃ. Virāgāyāti vaṭṭe virajjanatthāya. Nirodhāyāti vaṭṭassa nirodhanatthāya. Upasamāyāti nirodhitassa puna anuppattivasena vaṭṭassa upasamanatthāya. Abhiññāyāti vaṭṭassa abhijānanatthāya. Sambodhāyāti kilesaniddāvigamena vaṭṭato pabujjhanatthāya. Nibbānāyāti amatanibbānatthāya.

ಯಥಾಸಮಾದಿನ್ನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ವೀತಿಕ್ಕಮಾಯಾತಿ ಯಥಾಸಮಾದಿನ್ನಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ವೀತಿಕ್ಕಮನತ್ಥಾಯ। ವಿಭತ್ತಿವಿಪಲ್ಲಾಸವಸೇನ ಪನೇತ್ಥ ಉಪಯೋಗವಚನಂ ಕತಂ। ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಉಪ್ಪಾದೇತೀತಿ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಸುದ್ಧಿಯಾ ಸೀಲಸ್ಸ ಅತಿವಿಸುದ್ಧಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಮತ್ತೇನ ಸೀಲಂ ಭಿಜ್ಜತಿ। ಕಿಂ ಸೋ ವೀತಿಕ್ಕಮಿಸ್ಸತೀತಿ ಕಿಮತ್ಥಂ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ನೇವ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಕರಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಖಣ್ಡಾನೀತಿಆದೀನಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಪಟಿಪಕ್ಖನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ನ ಖಣ್ಡಾನೀತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ‘‘ಏಕನ್ತನಿಬ್ಬಿದಾಯಾ’’ತಿಆದೀಸು ಏಕನ್ತೇನ ವಟ್ಟೇ ನಿಬ್ಬಿನ್ದನತ್ಥಾಯಾತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ । ಏತ್ಥ ಪನ ನಿಬ್ಬಿದಾಯಾತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾ। ವಿರಾಗಾಯಾತಿ ಮಗ್ಗೋ। ನಿರೋಧಾಯ ಉಪಸಮಾಯಾತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ। ಅಭಿಞ್ಞಾಯ ಸಮ್ಬೋಧಾಯಾತಿ ಮಗ್ಗೋ। ನಿಬ್ಬಾನಾಯಾತಿ ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ। ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಿಪಸ್ಸನಾ, ದ್ವೀಸು ಮಗ್ಗೋ, ತೀಸು ನಿಬ್ಬಾನಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಏವಂ ಅವತ್ಥಾನಕಥಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಪರಿಯಾಯೇನ ಪನ ಸಬ್ಬಾನಿಪೇತಾನಿ ಮಗ್ಗವೇವಚನಾನಿಪಿ ನಿಬ್ಬಾನವೇವಚನಾನಿಪಿ ಹೋನ್ತಿಯೇವ।

Yathāsamādinnaṃ sikkhāpadaṃ vītikkamāyāti yathāsamādinnassa sikkhāpadassa vītikkamanatthāya. Vibhattivipallāsavasena panettha upayogavacanaṃ kataṃ. Cittampi na uppādetīti cittuppādasuddhiyā sīlassa ativisuddhabhāvadassanatthaṃ vuttaṃ, na pana cittuppādamattena sīlaṃ bhijjati. Kiṃ so vītikkamissatīti kimatthaṃ vītikkamaṃ karissati, neva vītikkamaṃ karissatīti attho. Akhaṇḍānītiādīni heṭṭhā vuttapaṭipakkhanayena veditabbāni. Na khaṇḍānītipi pāṭho. ‘‘Ekantanibbidāyā’’tiādīsu ekantena vaṭṭe nibbindanatthāyātiādinā nayena yojetabbaṃ . Ettha pana nibbidāyāti vipassanā. Virāgāyāti maggo. Nirodhāya upasamāyāti nibbānaṃ. Abhiññāya sambodhāyāti maggo. Nibbānāyāti nibbānameva. Ekasmiṃ ṭhāne vipassanā, dvīsu maggo, tīsu nibbānaṃ vuttanti evaṃ avatthānakathā veditabbā. Pariyāyena pana sabbānipetāni maggavevacanānipi nibbānavevacanānipi hontiyeva.

೩೯. ಇದಾನಿ ಪರಿಯನ್ತಾಪರಿಯನ್ತವಸೇನ ವಿಜ್ಜಮಾನಪಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪುನ ಧಮ್ಮವಸೇನ ಜಾತಿವಸೇನ ಪಚ್ಚಯವಸೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತವಸೇನ ಸೀಲಸ್ಸ ಪಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಕಿಂ ಸೀಲನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ ಏತೇನಾತಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ। ಪಚ್ಚಯಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ। ಕಿಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಮಸ್ಸಾತಿ ಕಿಂಸಮುಟ್ಠಾನಂ। ಕತಿನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಮೋಧಾನಂ ಸಮವಾಯೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಕತಿಧಮ್ಮಸಮೋಧಾನಂ।

39. Idāni pariyantāpariyantavasena vijjamānapabhedaṃ dassetvā puna dhammavasena jātivasena paccayavasena sampayuttavasena sīlassa pabhedaṃ dassetuṃ kiṃ sīlantiādimāha. Tattha samuṭṭhāti etenāti samuṭṭhānaṃ. Paccayassetaṃ nāmaṃ. Kiṃ samuṭṭhānamassāti kiṃsamuṭṭhānaṃ. Katinaṃ dhammānaṃ samodhānaṃ samavāyo assāti katidhammasamodhānaṃ.

ಚೇತನಾ ಸೀಲನ್ತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀಹಿ ವಿರಮನ್ತಸ್ಸ, ವತ್ತಪಟಿಪತ್ತಿಂ ವಾ ಪೂರೇನ್ತಸ್ಸ ಚೇತನಾ। ಚೇತಸಿಕಂ ಸೀಲನ್ತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀಹಿ ವಿರಮನ್ತಸ್ಸ ವಿರತಿ। ಅಪಿಚ ಚೇತನಾ ಸೀಲಂ ನಾಮ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಿ ಪಜಹನ್ತಸ್ಸ ಸತ್ತಕಮ್ಮಪಥಚೇತನಾ । ಚೇತಸಿಕಂ ಸೀಲಂ ನಾಮ ‘‘ಅಭಿಜ್ಝಂ ಲೋಕೇ ಪಹಾಯ ವಿಗತಾಭಿಜ್ಝೇನ ಚೇತಸಾ ವಿಹರತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೨೧೭) ನಯೇನ ವುತ್ತಾ ಅನಭಿಜ್ಝಾಅಬ್ಯಾಪಾದಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಧಮ್ಮಾ। ಸಂವರೋ ಸೀಲನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪಞ್ಚವಿಧೋ ಸಂವರೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ – ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರೋ, ಸತಿಸಂವರೋ, ಞಾಣಸಂವರೋ, ಖನ್ತಿಸಂವರೋ, ವೀರಿಯಸಂವರೋತಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಇಮಿನಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರೇನ ಉಪೇತೋ ಹೋತಿ ಸಮುಪೇತೋ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೫೧೧) ಅಯಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರೋ। ‘‘ರಕ್ಖತಿ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯೇ ಸಂವರಂ ಆಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೨೧೩; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೯೫; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೨೩೯; ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೧೬) ಅಯಂ ಸತಿಸಂವರೋ।

Cetanāsīlanti pāṇātipātādīhi viramantassa, vattapaṭipattiṃ vā pūrentassa cetanā. Cetasikaṃ sīlanti pāṇātipātādīhi viramantassa virati. Apica cetanā sīlaṃ nāma pāṇātipātādīni pajahantassa sattakammapathacetanā . Cetasikaṃ sīlaṃ nāma ‘‘abhijjhaṃ loke pahāya vigatābhijjhena cetasā viharatī’’tiādinā (dī. ni. 1.217) nayena vuttā anabhijjhāabyāpādasammādiṭṭhidhammā. Saṃvaro sīlanti ettha pañcavidho saṃvaro veditabbo – pātimokkhasaṃvaro, satisaṃvaro, ñāṇasaṃvaro, khantisaṃvaro, vīriyasaṃvaroti. Tattha ‘‘iminā pātimokkhasaṃvarena upeto hoti samupeto’’ti (vibha. 511) ayaṃ pātimokkhasaṃvaro. ‘‘Rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjatī’’ti (dī. ni. 1.213; ma. ni. 1.295; saṃ. ni. 4.239; a. ni. 3.16) ayaṃ satisaṃvaro.

‘‘ಯಾನಿ ಸೋತಾನಿ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ, (ಅಜಿತಾತಿ ಭಗವಾ।)

‘‘Yāni sotāni lokasmiṃ, (ajitāti bhagavā;)

ಸತಿ ತೇಸಂ ನಿವಾರಣಂ।

Sati tesaṃ nivāraṇaṃ;

ಸೋತಾನಂ ಸಂವರಂ ಬ್ರೂಮಿ, ಪಞ್ಞಾಯೇತೇ ಪಿಧೀಯರೇ’’ತಿ॥ (ಸು॰ ನಿ॰ ೧೦೪೧) –

Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi, paññāyete pidhīyare’’ti. (su. ni. 1041) –

ಅಯಂ ಞಾಣಸಂವರೋ। ಪಚ್ಚಯಪಟಿಸೇವನಮ್ಪಿ ಏತ್ಥೇವ ಸಮೋಧಾನಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಯೋ ಪನಾಯಂ ‘‘ಖಮೋ ಹೋತಿ ಸೀತಸ್ಸ ಉಣ್ಹಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೪; ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೧೧೪; ೬.೫೮) ನಯೇನ ಆಗತೋ, ಅಯಂ ಖನ್ತಿಸಂವರೋ ನಾಮ। ಯೋ ಚಾಯಂ ‘‘ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಂ ನಾಧಿವಾಸೇತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೬; ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೧೧೪; ೬.೫೮) ನಯೇನ ಆಗತೋ, ಅಯಂ ವೀರಿಯಸಂವರೋ ನಾಮ। ಆಜೀವಪಾರಿಸುದ್ಧಿಪಿ ಏತ್ಥೇವ ಸಮೋಧಾನಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಇತಿ ಅಯಂ ಪಞ್ಚವಿಧೋಪಿ ಸಂವರೋ, ಯಾ ಚ ಪಾಪಭೀರುಕಾನಂ ಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ಸಮ್ಪತ್ತವತ್ಥುತೋ ವಿರತಿ, ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಸಂವರಸೀಲನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಸೀಲನ್ತಿ ಸಮಾದಿನ್ನಸೀಲಸ್ಸ ಕಾಯಿಕವಾಚಸಿಕೋ ಅವೀತಿಕ್ಕಮೋ। ಇದಂ ತಾವ ಕಿಂ ಸೀಲನ್ತಿ ಪಞ್ಹಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ।

Ayaṃ ñāṇasaṃvaro. Paccayapaṭisevanampi ettheva samodhānaṃ gacchati. Yo panāyaṃ ‘‘khamo hoti sītassa uṇhassā’’tiādinā (ma. ni. 1.24; a. ni. 4.114; 6.58) nayena āgato, ayaṃ khantisaṃvaro nāma. Yo cāyaṃ ‘‘uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetī’’tiādinā (ma. ni. 1.26; a. ni. 4.114; 6.58) nayena āgato, ayaṃ vīriyasaṃvaro nāma. Ājīvapārisuddhipi ettheva samodhānaṃ gacchati. Iti ayaṃ pañcavidhopi saṃvaro, yā ca pāpabhīrukānaṃ kulaputtānaṃ sampattavatthuto virati, sabbametaṃ saṃvarasīlanti veditabbaṃ. Avītikkamo sīlanti samādinnasīlassa kāyikavācasiko avītikkamo. Idaṃ tāva kiṃ sīlanti pañhassa vissajjanaṃ.

ಕತಿ ಸೀಲಾನೀತಿ ಪಞ್ಹಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಕುಸಲಸೀಲಂ ಅಕುಸಲಸೀಲಂ ಅಬ್ಯಾಕತಸೀಲನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಲೋಕೇ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಪಕತಿ ಸೀಲನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಅಯಂ ಸುಖಸೀಲೋ, ಅಯಂ ದುಕ್ಖಸೀಲೋ, ಅಯಂ ಕಲಹಸೀಲೋ, ಅಯಂ ಮಣ್ಡನಸೀಲೋ’’ತಿ ಭಣನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ತೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ಅತ್ಥುದ್ಧಾರವಸೇನ ಅಕುಸಲಸೀಲಮಪಿ ಸೀಲನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಂ ಪನ ‘‘ಸುತ್ವಾನ ಸಂವರೇ ಪಞ್ಞಾ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೩೭) ವಚನತೋ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತಸೀಲಂ ನ ಹೋತೀತಿ।

Kati sīlānīti pañhassa vissajjane kusalasīlaṃ akusalasīlaṃ abyākatasīlanti ettha yasmā loke tesaṃ tesaṃ sattānaṃ pakati sīlanti vuccati, yaṃ sandhāya ‘‘ayaṃ sukhasīlo, ayaṃ dukkhasīlo, ayaṃ kalahasīlo, ayaṃ maṇḍanasīlo’’ti bhaṇanti. Tasmā tena pariyāyena atthuddhāravasena akusalasīlamapi sīlanti vuttaṃ. Taṃ pana ‘‘sutvāna saṃvare paññā’’ti (paṭi. ma. 1.37) vacanato idhādhippetasīlaṃ na hotīti.

ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಚೇತನಾದಿಭೇದಸ್ಸ ಸೀಲಸ್ಸ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ, ತಸ್ಮಾ ಕುಸಲಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಕುಸಲಸೀಲನ್ತಿಆದಿಮಾಹ।

Yasmā pana cetanādibhedassa sīlassa sampayuttacittaṃ samuṭṭhānaṃ, tasmā kusalacittasamuṭṭhānaṃ kusalasīlantiādimāha.

ಸಂವರಸಮೋಧಾನಂ ಸೀಲನ್ತಿ ಸಂವರಸಮ್ಪಯುತ್ತಖನ್ಧಾ। ತೇ ಹಿ ಸಂವರೇನ ಸಮಾಗತಾ ಮಿಸ್ಸೀಭೂತಾತಿ ಸಂವರಸಮೋಧಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ಏವಂ ಅವೀತಿಕ್ಕಮಸಮೋಧಾನಂ ಸೀಲಮ್ಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತಥಾಭಾವೇ ಜಾತಚೇತನಾ ಸಮೋಧಾನಂ ಸೀಲನ್ತಿ ಸಂವರಭಾವೇ ಅವೀತಿಕ್ಕಮಭಾವೇ ಜಾತಚೇತನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಖನ್ಧಾ। ಯಸ್ಮಾ ಚ ತೀಸುಪಿ ಚೇತೇಸು ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ತಸ್ಮಾ ಚೇತನಾಸಮೋಧಾನೇನ ಚೇತಸಿಕಾನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಚೇತಸಿಕಸಮೋಧಾನಸೀಲಂ ವಿಸುಂ ನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಹೇಟ್ಠಾ ಚೇತನಾದಯೋ ಧಮ್ಮಾ ‘‘ಸೀಲ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ನ ಕೇವಲಂ ತೇ ಏವ ಸೀಲಂ, ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾಪಿ ಸೀಲಮೇವಾತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಅಯಂ ತಿಕೋ ವುತ್ತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

Saṃvarasamodhānaṃ sīlanti saṃvarasampayuttakhandhā. Te hi saṃvarena samāgatā missībhūtāti saṃvarasamodhānanti vuttā. Evaṃ avītikkamasamodhānaṃ sīlampi veditabbaṃ. Tathābhāve jātacetanā samodhānaṃ sīlanti saṃvarabhāve avītikkamabhāve jātacetanāsampayuttā khandhā. Yasmā ca tīsupi cetesu taṃsampayuttā dhammā adhippetā, tasmā cetanāsamodhānena cetasikānampi saṅgahitattā cetasikasamodhānasīlaṃ visuṃ na niddiṭṭhanti veditabbaṃ. Heṭṭhā cetanādayo dhammā ‘‘sīla’’nti vuttā. Na kevalaṃ te eva sīlaṃ, taṃsampayuttā dhammāpi sīlamevāti dassanatthaṃ ayaṃ tiko vuttoti veditabbo.

೪೦. ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ಚೇತನಾಚೇತಸಿಕಾ ಸಂವರಾವೀತಿಕ್ಕಮಾಯೇವ ಹೋನ್ತಿ ನ ವಿಸುಂ, ತಸ್ಮಾ ಸಂವರಾವೀತಿಕ್ಕಮೇಯೇವ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಾ ಸಾಧಾರಣಕ್ಕಮೇನ ಯೋಜೇನ್ತೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತಂ ಸಂವರಟ್ಠೇನ ಸೀಲಂ, ಅವೀತಿಕ್ಕಮಟ್ಠೇನ ಸೀಲನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವೇರಮಣಿಆದಯೋ ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪಚ್ಚನೀಕಂ ಸಂವರನ್ತಿ, ತಂ ನ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಿ ಚ, ತಸ್ಮಾ ಸಂವರಣತೋ ಅವೀತಿಕ್ಕಮನತೋ ಚ ಸಂವರಟ್ಠೇನ ಸೀಲಂ ಅವೀತಿಕ್ಕಮಟ್ಠೇನ ಸೀಲಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಪಾಣಾತಿಪಾತಂ ಸಂವರಟ್ಠೇನಾತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಸ್ಸ ಪಿದಹನಟ್ಠೇನ ಸೀಲಂ। ಕಿಂ ತಂ? ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವೇರಮಣೀ। ಸಾ ಚ ತಂ ಸಂವರನ್ತೀಯೇವ ತಂ ನ ವೀತಿಕ್ಕಮತೀತಿ ಅವೀತಿಕ್ಕಮಟ್ಠೇನ ಸೀಲಂ। ಏವಮೇವ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾ ವೇರಮಣಿಆದಯೋ ಅನಭಿಜ್ಝಾಅಬ್ಯಾಪಾದಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ।

40. Idāni yasmā cetanācetasikā saṃvarāvītikkamāyeva honti na visuṃ, tasmā saṃvarāvītikkameyeva yāva arahattamaggā sādhāraṇakkamena yojento pāṇātipātaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlantiādimāha. Pāṇātipātā veramaṇiādayo hi yasmā attano attano paccanīkaṃ saṃvaranti, taṃ na vītikkamanti ca, tasmā saṃvaraṇato avītikkamanato ca saṃvaraṭṭhena sīlaṃ avītikkamaṭṭhena sīlaṃ nāma hoti. Tattha pāṇātipātaṃ saṃvaraṭṭhenāti pāṇātipātassa pidahanaṭṭhena sīlaṃ. Kiṃ taṃ? Pāṇātipātā veramaṇī. Sā ca taṃ saṃvarantīyeva taṃ na vītikkamatīti avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Evameva adinnādānā veramaṇiādayo anabhijjhāabyāpādasammādiṭṭhiyo yojetabbā.

ಪಾಣಾತಿಪಾತನ್ತಿಆದೀಸು ಪನ ದಸಸು ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥೇಸು ಪಾಣಸ್ಸ ಅತಿಪಾತೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ। ಪಾಣವಧೋ ಪಾಣಘಾತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಪಾಣೋತಿ ಚೇತ್ಥ ವೋಹಾರತೋ ಸತ್ತೋ, ಪರಮತ್ಥತೋ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಪಾಣೇ ಪಾಣಸಞ್ಞಿನೋ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯುಪಚ್ಛೇದಕಉಪಕ್ಕಮಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಕಾಯವಚೀದ್ವಾರಾನಂ ಅಞ್ಞತರದ್ವಾರಪ್ಪವತ್ತಾ ವಧಕಚೇತನಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ। ಸೋ ಗುಣವಿರಹಿತೇಸು ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾದೀಸು ಪಾಣೇಸು ಖುದ್ದಕೇ ಪಾಣೇ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ಮಹಾಸರೀರೇ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ। ಕಸ್ಮಾ? ಪಯೋಗಮಹನ್ತತಾಯ। ಪಯೋಗಸಮತ್ತೇಪಿ ವತ್ಥುಮಹನ್ತತಾಯ। ಗುಣವನ್ತೇಸು ಮನುಸ್ಸಾದೀಸು ಅಪ್ಪಗುಣೇ ಪಾಣೇ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ಮಹಾಗುಣೇ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ। ಸರೀರಗುಣಾನಂ ಪನ ಸಮಭಾವೇ ಸತಿ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಉಪಕ್ಕಮಾನಞ್ಚ ಮುದುತಾಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ತಿಬ್ಬತಾಯ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಸಮ್ಭಾರಾ – ಪಾಣೋ, ಪಾಣಸಞ್ಞಿತಾ, ವಧಕಚಿತ್ತಂ, ಉಪಕ್ಕಮೋ, ತೇನ ಮರಣನ್ತಿ।

Pāṇātipātantiādīsu pana dasasu akusalakammapathesu pāṇassa atipāto pāṇātipāto. Pāṇavadho pāṇaghātoti vuttaṃ hoti. Pāṇoti cettha vohārato satto, paramatthato jīvitindriyaṃ. Tasmiṃ pana pāṇe pāṇasaññino jīvitindriyupacchedakaupakkamasamuṭṭhāpikā kāyavacīdvārānaṃ aññataradvārappavattā vadhakacetanā pāṇātipāto. So guṇavirahitesu tiracchānagatādīsu pāṇesu khuddake pāṇe appasāvajjo, mahāsarīre mahāsāvajjo. Kasmā? Payogamahantatāya. Payogasamattepi vatthumahantatāya. Guṇavantesu manussādīsu appaguṇe pāṇe appasāvajjo, mahāguṇe mahāsāvajjo. Sarīraguṇānaṃ pana samabhāve sati kilesānaṃ upakkamānañca mudutāya appasāvajjo, tibbatāya mahāsāvajjoti veditabbo. Tassa pañca sambhārā – pāṇo, pāṇasaññitā, vadhakacittaṃ, upakkamo, tena maraṇanti.

ಅದಿನ್ನಸ್ಸ ಆದಾನಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ, ಪರಸಂಹರಣಂ, ಥೇಯ್ಯಂ, ಚೋರಿಕಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಅದಿನ್ನನ್ತಿ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಂ, ಯತ್ಥ ಪರೋ ಯಥಾಕಾಮಕಾರಿತಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ ಅದಣ್ಡಾರಹೋ ಅನುಪವಜ್ಜೋ ಚ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತೇ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಸಞ್ಞಿನೋ ತದಾದಾಯಕಉಪಕ್ಕಮಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಕಾಯವಚೀದ್ವಾರಾನಂ ಅಞ್ಞತರದ್ವಾರಪ್ಪವತ್ತಾ ಥೇಯ್ಯಚೇತನಾ ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ। ತಂ ಹೀನೇ ಪರಸನ್ತಕೇ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಂ, ಪಣೀತೇ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಂ। ಕಸ್ಮಾ? ವತ್ಥುಪಣೀತತಾಯ। ವತ್ಥುಸಮತ್ತೇ ಸತಿ ಗುಣಾಧಿಕಾನಂ ಸನ್ತಕೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಂ, ತಂ ತಂ ಗುಣಾಧಿಕಂ ಉಪಾದಾಯ ತತೋ ತತೋ ಹೀನಗುಣಸ್ಸ ಸನ್ತಕೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಂ। ತಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಸಮ್ಭಾರಾ – ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಂ, ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಸಞ್ಞಿತಾ ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತಂ, ಉಪಕ್ಕಮೋ, ತೇನ ಹರಣನ್ತಿ।

Adinnassa ādānaṃ adinnādānaṃ, parasaṃharaṇaṃ, theyyaṃ, corikāti vuttaṃ hoti. Tattha adinnanti parapariggahitaṃ, yattha paro yathākāmakāritaṃ āpajjanto adaṇḍāraho anupavajjo ca hoti, tasmiṃ parapariggahite parapariggahitasaññino tadādāyakaupakkamasamuṭṭhāpikā kāyavacīdvārānaṃ aññataradvārappavattā theyyacetanā adinnādānaṃ. Taṃ hīne parasantake appasāvajjaṃ, paṇīte mahāsāvajjaṃ. Kasmā? Vatthupaṇītatāya. Vatthusamatte sati guṇādhikānaṃ santake vatthusmiṃ mahāsāvajjaṃ, taṃ taṃ guṇādhikaṃ upādāya tato tato hīnaguṇassa santake vatthusmiṃ appasāvajjaṃ. Tassa pañca sambhārā – parapariggahitaṃ, parapariggahitasaññitā theyyacittaṃ, upakkamo, tena haraṇanti.

ಕಾಮೇಸೂತಿ ಮೇಥುನಸಮಾಚಾರೇಸು। ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋತಿ ಏಕನ್ತನಿನ್ದಿತೋ ಲಾಮಕಾಚಾರೋ। ಲಕ್ಖಣತೋ ಪನ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಕಾಯದ್ವಾರಪ್ಪವತ್ತಾ ಅಗಮನೀಯಟ್ಠಾನವೀತಿಕ್ಕಮಚೇತನಾ ಕಾಮೇಸು ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ।

Kāmesūti methunasamācāresu. Micchācāroti ekantanindito lāmakācāro. Lakkhaṇato pana asaddhammādhippāyena kāyadvārappavattā agamanīyaṭṭhānavītikkamacetanā kāmesu micchācāro.

ತತ್ಥ ಅಗಮನೀಯಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಪುರಿಸಾನಂ ತಾವ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾ, ಪಿತುರಕ್ಖಿತಾ, ಮಾತಾಪಿತುರಕ್ಖಿತಾ, ಭಾತುರಕ್ಖಿತಾ, ಭಗಿನಿರಕ್ಖಿತಾ, ಞಾತಿರಕ್ಖಿತಾ, ಗೋತ್ತರಕ್ಖಿತಾ, ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಾ, ಸಾರಕ್ಖಾ, ಸಪರಿದಣ್ಡಾತಿ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾದಯೋ ದಸ, ಧನಕ್ಕೀತಾ, ಛನ್ದವಾಸಿನೀ, ಭೋಗವಾಸಿನೀ, ಪಟವಾಸಿನೀ, ಓದಪತ್ತಕಿನೀ, ಓಭತಚುಮ್ಬಟಾ, ದಾಸೀ ಚ, ಭರಿಯಾ ಚ, ಕಮ್ಮಕಾರೀ ಚ ಭರಿಯಾ ಚ, ಧಜಾಹಟಾ ಮುಹುತ್ತಿಕಾತಿ ಧನಕ್ಕೀತಾದಯೋ ದಸಾತಿ ವೀಸತಿ ಇತ್ಥಿಯೋ। ಇತ್ಥೀಸು ಪನ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸಾರಕ್ಖಸಪರಿದಣ್ಡಾನಂ ದಸನ್ನಞ್ಚ ಧನಕ್ಕೀತಾದೀನನ್ತಿ ದ್ವಾದಸನ್ನಂ ಇತ್ಥೀನಂ ಅಞ್ಞೇ ಪುರಿಸಾ, ಇದಂ ಅಗಮನೀಯಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ।

Tattha agamanīyaṭṭhānaṃ nāma purisānaṃ tāva māturakkhitā, piturakkhitā, mātāpiturakkhitā, bhāturakkhitā, bhaginirakkhitā, ñātirakkhitā, gottarakkhitā, dhammarakkhitā, sārakkhā, saparidaṇḍāti māturakkhitādayo dasa, dhanakkītā, chandavāsinī, bhogavāsinī, paṭavāsinī, odapattakinī, obhatacumbaṭā, dāsī ca, bhariyā ca, kammakārī ca bhariyā ca, dhajāhaṭā muhuttikāti dhanakkītādayo dasāti vīsati itthiyo. Itthīsu pana dvinnaṃ sārakkhasaparidaṇḍānaṃ dasannañca dhanakkītādīnanti dvādasannaṃ itthīnaṃ aññe purisā, idaṃ agamanīyaṭṭhānaṃ nāma.

ಸೋ ಪನೇಸ ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಸೀಲಾದಿಗುಣರಹಿತೇ ಅಗಮನೀಯಟ್ಠಾನೇ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ಸೀಲಾದಿಗುಣಸಮ್ಪನ್ನೇ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ। ತಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಸಮ್ಭಾರಾ – ಅಗಮನೀಯವತ್ಥು, ತಸ್ಮಿಂ ಸೇವನಚಿತ್ತಂ, ಸೇವನಪಯೋಗೋ, ಮಗ್ಗೇನಮಗ್ಗಪಟಿಪತ್ತಿಅಧಿವಾಸನನ್ತಿ।

So panesa micchācāro sīlādiguṇarahite agamanīyaṭṭhāne appasāvajjo, sīlādiguṇasampanne mahāsāvajjo. Tassa cattāro sambhārā – agamanīyavatthu, tasmiṃ sevanacittaṃ, sevanapayogo, maggenamaggapaṭipattiadhivāsananti.

ಮುಸಾತಿ ವಿಸಂವಾದನಪುರೇಕ್ಖಾರಸ್ಸ ಅತ್ಥಭಞ್ಜಕೋ ವಚೀಪಯೋಗೋ, ಕಾಯಪಯೋಗೋ ವಾ। ವಿಸಂವಾದನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಪನಸ್ಸ ಪರವಿಸಂವಾದಕಕಾಯವಚೀಪಯೋಗಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಚೇತನಾ ಮುಸಾವಾದೋ। ಅಪರೋ ನಯೋ – ಮುಸಾತಿ ಅಭೂತಂ ಅತಚ್ಛಂ ವತ್ಥು। ವಾದೋತಿ ತಸ್ಸ ಭೂತತೋ ತಚ್ಛತೋ ವಿಞ್ಞಾಪನಂ। ಲಕ್ಖಣತೋ ಪನ ಅತಥಂ ವತ್ಥುಂ ತಥತೋ ಪರಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತುಕಾಮಸ್ಸ ತಥಾವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಚೇತನಾ ಮುಸಾವಾದೋ। ಸೋ ಯಮತ್ಥಂ ಭಞ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪತಾಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ಮಹನ್ತತಾಯ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ। ಅಪಿಚ ಗಹಟ್ಠಾನಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಅದಾತುಕಾಮತಾಯ ನತ್ಥೀತಿಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತೋ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ಸಕ್ಖಿನಾ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ಥಭಞ್ಜನತ್ಥಂ ವುತ್ತೋ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ। ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಅಪ್ಪಕಮ್ಪಿ ತೇಲಂ ವಾ ಸಪ್ಪಿಂ ವಾ ಲಭಿತ್ವಾ ಹಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ಅಜ್ಜ ಗಾಮೇ ತೇಲಂ ನದೀ ಮಞ್ಞೇ ಸನ್ದತೀ’’ತಿ ಪೂರಣಕಥಾನಯೇನ ಪವತ್ತೋ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ಅದಿಟ್ಠಂಯೇವ ಪನ ದಿಟ್ಠನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವದನ್ತಾನಂ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ। ತಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಸಮ್ಭಾರಾ – ಅತಥಂ ವತ್ಥು, ವಿಸಂವಾದನಚಿತ್ತಂ, ತಜ್ಜೋ ವಾಯಾಮೋ, ಪರಸ್ಸ ತದತ್ಥವಿಜಾನನನ್ತಿ।

Musāti visaṃvādanapurekkhārassa atthabhañjako vacīpayogo, kāyapayogo vā. Visaṃvādanādhippāyena panassa paravisaṃvādakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo. Aparo nayo – musāti abhūtaṃ atacchaṃ vatthu. Vādoti tassa bhūtato tacchato viññāpanaṃ. Lakkhaṇato pana atathaṃ vatthuṃ tathato paraṃ viññāpetukāmassa tathāviññattisamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo. So yamatthaṃ bhañjati, tassa appatāya appasāvajjo, mahantatāya mahāsāvajjo. Apica gahaṭṭhānaṃ attano santakaṃ adātukāmatāya natthītiādinayappavatto appasāvajjo, sakkhinā hutvā atthabhañjanatthaṃ vutto mahāsāvajjo. Pabbajitānaṃ appakampi telaṃ vā sappiṃ vā labhitvā hasādhippāyena ‘‘ajja gāme telaṃ nadī maññe sandatī’’ti pūraṇakathānayena pavatto appasāvajjo, adiṭṭhaṃyeva pana diṭṭhantiādinā nayena vadantānaṃ mahāsāvajjo. Tassa cattāro sambhārā – atathaṃ vatthu, visaṃvādanacittaṃ, tajjo vāyāmo, parassa tadatthavijānananti.

ಯಾಯ ವಾಚಾಯ ಯಸ್ಸ ತಂ ವಾಚಂ ಭಾಸತಿ, ತಸ್ಸ ಹದಯೇ ಅತ್ತನೋ ಪಿಯಭಾವಂ, ಪರಸ್ಸ ಚ ಸುಞ್ಞಭಾವಂ ಕರೋತಿ, ಸಾ ಪಿಸುಣಾ ವಾಚಾ। ಯಾಯ ಪನ ಅತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಪರಮ್ಪಿ ಫರುಸಂ ಕರೋತಿ, ಯಾ ವಾಚಾ ಸಯಮ್ಪಿ ಫರುಸಾ ನೇವ ಕಣ್ಣಸುಖಾ ನ ಹದಯಸುಖಾ ವಾ, ಅಯಂ ಫರುಸಾ ವಾಚಾ। ಯೇನ ಸಮ್ಫಂ ಪಲಪತಿ ನಿರತ್ಥಕಂ, ಸೋ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ। ತೇಸಂ ಮೂಲಭೂತಾ ಚೇತನಾಪಿ ಪಿಸುಣಾವಾಚಾದಿನಾಮಮೇವ ಲಭತಿ। ಸಾ ಏವ ಚ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ।

Yāya vācāya yassa taṃ vācaṃ bhāsati, tassa hadaye attano piyabhāvaṃ, parassa ca suññabhāvaṃ karoti, sā pisuṇā vācā. Yāya pana attānampi parampi pharusaṃ karoti, yā vācā sayampi pharusā neva kaṇṇasukhā na hadayasukhā vā, ayaṃ pharusā vācā. Yena samphaṃ palapati niratthakaṃ, so samphappalāpo. Tesaṃ mūlabhūtā cetanāpi pisuṇāvācādināmameva labhati. Sā eva ca idha adhippetāti.

ತತ್ಥ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪರೇಸಂ ವಾ ಭೇದಾಯ ಅತ್ತನೋ ಪಿಯಕಮ್ಯತಾಯ ವಾ ಕಾಯವಚೀಪಯೋಗಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಚೇತನಾ ಪಿಸುಣಾ ವಾಚಾ। ಸಾ ಯಸ್ಸ ಭೇದಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಗುಣತಾಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಾ, ಮಹಾಗುಣತಾಯ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಾ। ತಸ್ಸಾ ಚತ್ತಾರೋ ಸಮ್ಭಾರಾ – ಭಿನ್ದಿತಬ್ಬೋ ಪರೋ, ‘‘ಇತಿ ಇಮೇ ನಾನಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಭೇದಪುರೇಕ್ಖಾರತಾ ವಾ ‘‘ಇತಿ ಅಹಂ ಪಿಯೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ ವಿಸ್ಸಾಸಿಕೋ’’ತಿ ಪಿಯಕಮ್ಯತಾ ವಾ, ತಜ್ಜೋ ವಾಯಾಮೋ, ತಸ್ಸ ತದತ್ಥವಿಜಾನನನ್ತಿ। ಪರೇ ಪನ ಅಭಿನ್ನೇ ಕಮ್ಮಪಥಭೇದೋ ನತ್ಥಿ, ಭಿನ್ನೇಯೇವ ಹೋತಿ।

Tattha saṃkiliṭṭhacittassa paresaṃ vā bhedāya attano piyakamyatāya vā kāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā cetanā pisuṇā vācā. Sā yassa bhedaṃ karoti, tassa appaguṇatāya appasāvajjā, mahāguṇatāya mahāsāvajjā. Tassā cattāro sambhārā – bhinditabbo paro, ‘‘iti ime nānā bhavissantī’’ti bhedapurekkhāratā vā ‘‘iti ahaṃ piyo bhavissāmi vissāsiko’’ti piyakamyatā vā, tajjo vāyāmo, tassa tadatthavijānananti. Pare pana abhinne kammapathabhedo natthi, bhinneyeva hoti.

ಪರಸ್ಸ ಮಮ್ಮಚ್ಛೇದಕಕಾಯವಚೀಪಯೋಗಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಏಕನ್ತಫರುಸಚೇತನಾ ಫರುಸಾ ವಾಚಾ। ಮಮ್ಮಚ್ಛೇದಕೋಪಿ ಪನ ಪಯೋಗೋ ಚಿತ್ತಸಣ್ಹತಾಯ ಫರುಸಾ ವಾಚಾ ನ ಹೋತಿ। ಮಾತಾಪಿತರೋ ಹಿ ಕದಾಚಿ ಪುತ್ತಕೇ ಏವಮ್ಪಿ ವದನ್ತಿ ‘‘ಚೋರಾ ವೋ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಂ ಕರೋನ್ತೂ’’ತಿ। ಉಪ್ಪಲಪತ್ತಮ್ಪಿ ಚ ನೇಸಂ ಉಪರಿ ಪತನ್ತಂ ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ। ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾ ಚ ಕದಾಚಿ ನಿಸ್ಸಿತಕೇ ಏವಂ ವದನ್ತಿ ‘‘ಕಿಂ ಇಮೇ ಅಹಿರಿಕಾ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಿನೋ, ನಿದ್ಧಮಥ ನೇ’’ತಿ। ಅಥ ಚ ನೇಸಂ ಆಗಮಾಧಿಗಮಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ। ಯಥಾ ಚ ಚಿತ್ತಸಣ್ಹತಾಯ ಫರುಸಾ ವಾಚಾ ನ ಹೋತಿ, ಏವಂ ವಚನಸಣ್ಹತಾಯ ಅಫರುಸಾ ವಾಚಾಪಿ ನ ಹೋತಿ। ನ ಹಿ ಮಾರಾಪೇತುಕಾಮಸ್ಸ ‘‘ಇಮಂ ಸುಖಂ ಸಯಾಪೇಥಾ’’ತಿ ವಚನಂ ಅಫರುಸಾ ವಾಚಾ ಹೋತಿ, ಚಿತ್ತಫರುಸತಾಯ ಪನೇಸಾ ಫರುಸಾ ವಾಚಾವ। ಸಾ ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ಪವತ್ತಿತಾ, ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಗುಣತಾಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಾ, ಮಹಾಗುಣತಾಯ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಾ। ತಸ್ಸಾ ತಯೋ ಸಮ್ಭಾರಾ – ಅಕ್ಕೋಸಿತಬ್ಬೋ ಪರೋ, ಕುಪಿತಚಿತ್ತಂ, ಅಕ್ಕೋಸನಾತಿ।

Parassa mammacchedakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā ekantapharusacetanā pharusā vācā. Mammacchedakopi pana payogo cittasaṇhatāya pharusā vācā na hoti. Mātāpitaro hi kadāci puttake evampi vadanti ‘‘corā vo khaṇḍākhaṇḍikaṃ karontū’’ti. Uppalapattampi ca nesaṃ upari patantaṃ na icchanti. Ācariyupajjhāyā ca kadāci nissitake evaṃ vadanti ‘‘kiṃ ime ahirikā anottappino, niddhamatha ne’’ti. Atha ca nesaṃ āgamādhigamasampattiṃ icchanti. Yathā ca cittasaṇhatāya pharusā vācā na hoti, evaṃ vacanasaṇhatāya apharusā vācāpi na hoti. Na hi mārāpetukāmassa ‘‘imaṃ sukhaṃ sayāpethā’’ti vacanaṃ apharusā vācā hoti, cittapharusatāya panesā pharusā vācāva. Sā yaṃ sandhāya pavattitā, tassa appaguṇatāya appasāvajjā, mahāguṇatāya mahāsāvajjā. Tassā tayo sambhārā – akkositabbo paro, kupitacittaṃ, akkosanāti.

ಅನತ್ಥವಿಞ್ಞಾಪಿಕಾ ಕಾಯವಚೀಪಯೋಗಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಅಕುಸಲಚೇತನಾ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ। ಸೋ ಆಸೇವನಮನ್ದತಾಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ಆಸೇವನಮಹನ್ತತಾಯ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ। ತಸ್ಸ ದ್ವೇ ಸಮ್ಭಾರಾ – ಭಾರತಯುದ್ಧಸೀತಾಹರಣಾದಿನಿರತ್ಥಕಕಥಾಪುರೇಕ್ಖಾರತಾ, ತಥಾರೂಪಿಕಥಾಕಥನಞ್ಚಾತಿ। ಪರೇ ಪನ ತಂ ಕಥಂ ಅಗಣ್ಹನ್ತೇ ಕಮ್ಮಪಥಭೇದೋ ನತ್ಥಿ, ಪರೇನ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೇ ಗಹಿತೇಯೇವ ಹೋತಿ।

Anatthaviññāpikā kāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā akusalacetanā samphappalāpo. So āsevanamandatāya appasāvajjo, āsevanamahantatāya mahāsāvajjo. Tassa dve sambhārā – bhāratayuddhasītāharaṇādiniratthakakathāpurekkhāratā, tathārūpikathākathanañcāti. Pare pana taṃ kathaṃ agaṇhante kammapathabhedo natthi, parena samphappalāpe gahiteyeva hoti.

ಅಭಿಜ್ಝಾಯತೀತಿ ಅಭಿಜ್ಝಾ, ಪರಭಣ್ಡಾಭಿಮುಖೀ ಹುತ್ವಾ ತನ್ನಿನ್ನತಾಯ ಪವತ್ತತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಾ ‘‘ಅಹೋ ವತ ಇದಂ ಮಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪರಭಣ್ಡಾಭಿಜ್ಝಾಯನಲಕ್ಖಣಾ, ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ ವಿಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಾ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಾ ಚ। ತಸ್ಸ ದ್ವೇ ಸಮ್ಭಾರಾ – ಪರಭಣ್ಡಂ, ಅತ್ತನೋ ಪರಿಣಾಮನಞ್ಚಾತಿ। ಪರಭಣ್ಡವತ್ಥುಕೇ ಹಿ ಲೋಭೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇಪಿ ನ ತಾವ ಕಮ್ಮಪಥಭೇದೋ ಹೋತಿ, ಯಾವ ‘‘ಅಹೋ ವತ ಇದಂ ಮಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ನ ಪರಿಣಾಮೇತಿ।

Abhijjhāyatīti abhijjhā, parabhaṇḍābhimukhī hutvā tanninnatāya pavattatīti attho. Sā ‘‘aho vata idaṃ mamassā’’ti evaṃ parabhaṇḍābhijjhāyanalakkhaṇā, adinnādānaṃ viya appasāvajjā mahāsāvajjā ca. Tassa dve sambhārā – parabhaṇḍaṃ, attano pariṇāmanañcāti. Parabhaṇḍavatthuke hi lobhe uppannepi na tāva kammapathabhedo hoti, yāva ‘‘aho vata idaṃ mamassā’’ti attano na pariṇāmeti.

ಹಿತಸುಖಂ ಬ್ಯಾಪಾದಯತೀತಿ ಬ್ಯಾಪಾದೋ। ಸೋ ಪರವಿನಾಸಾಯ ಮನೋಪದೋಸಲಕ್ಖಣೋ, ಫರುಸಾ ವಾಚಾ ವಿಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ ಚ। ತಸ್ಸ ದ್ವೇ ಸಮ್ಭಾರಾ – ಪರಸತ್ತೋ ಚ, ತಸ್ಸ ಚ ವಿನಾಸಚಿನ್ತಾತಿ। ಪರಸತ್ತವತ್ಥುಕೇ ಹಿ ಕೋಧೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇಪಿ ನ ತಾವ ಕಮ್ಮಪಥಭೇದೋ ಹೋತಿ, ಯಾವ ‘‘ಅಹೋ ವತಾಯಂ ಉಚ್ಛಿಜ್ಜೇಯ್ಯ ವಿನಸ್ಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ತಸ್ಸ ವಿನಾಸಂ ನ ಚಿನ್ತೇತಿ।

Hitasukhaṃ byāpādayatīti byāpādo. So paravināsāya manopadosalakkhaṇo, pharusā vācā viya appasāvajjo mahāsāvajjo ca. Tassa dve sambhārā – parasatto ca, tassa ca vināsacintāti. Parasattavatthuke hi kodhe uppannepi na tāva kammapathabhedo hoti, yāva ‘‘aho vatāyaṃ ucchijjeyya vinasseyyā’’ti tassa vināsaṃ na cinteti.

ಯಥಾಭುಚ್ಚಗಹಣಾಭಾವೇನ ಮಿಚ್ಛಾ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ। ಸಾ ‘‘ನತ್ಥಿ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವಿಪರೀತದಸ್ಸನಲಕ್ಖಣಾ, ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ ವಿಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಾ, ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಾ ಚ। ಅಪಿಚ ಅನಿಯತಾ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಾ, ನಿಯತಾ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಾ। ತಸ್ಸಾ ದ್ವೇ ಸಮ್ಭಾರಾ – ವತ್ಥುನೋ ಚ ಗಹಿತಾಕಾರವಿಪರೀತತಾ, ಯಥಾ ಚ ತಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ತಥಾಭಾವೇನ ತಸ್ಸೂಪಟ್ಠಾನನ್ತಿ। ತತ್ಥ ನತ್ಥಿಕಾಹೇತುಕಅಕಿರಿಯದಿಟ್ಠೀಹಿ ಏವ ಕಮ್ಮಪಥಭೇದೋ ಹೋತಿ, ನ ಅಞ್ಞದಿಟ್ಠೀಹಿ।

Yathābhuccagahaṇābhāvena micchā passatīti micchādiṭṭhi. Sā ‘‘natthi dinna’’ntiādinā nayena viparītadassanalakkhaṇā, samphappalāpo viya appasāvajjā, mahāsāvajjā ca. Apica aniyatā appasāvajjā, niyatā mahāsāvajjā. Tassā dve sambhārā – vatthuno ca gahitākāraviparītatā, yathā ca taṃ gaṇhāti, tathābhāvena tassūpaṭṭhānanti. Tattha natthikāhetukaakiriyadiṭṭhīhi eva kammapathabhedo hoti, na aññadiṭṭhīhi.

ಇಮೇಸಂ ಪನ ದಸನ್ನಂ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾನಂ ಧಮ್ಮತೋ, ಕೋಟ್ಠಾಸತೋ, ಆರಮ್ಮಣತೋ, ವೇದನಾತೋ, ಮೂಲತೋತಿ ಪಞ್ಚಹಾಕಾರೇಹಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

Imesaṃ pana dasannaṃ akusalakammapathānaṃ dhammato, koṭṭhāsato, ārammaṇato, vedanāto, mūlatoti pañcahākārehi vinicchayo veditabbo.

ತತ್ಥ ಧಮ್ಮತೋತಿ ಏತೇಸು ಹಿ ಸತ್ತ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಚೇತನಾಧಮ್ಮಾವ ಹೋನ್ತಿ, ಅಭಿಜ್ಝಾದಯೋ ತಯೋ ಚೇತನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ।

Tattha dhammatoti etesu hi satta paṭipāṭiyā cetanādhammāva honti, abhijjhādayo tayo cetanāsampayuttā.

ಕೋಟ್ಠಾಸತೋತಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತ, ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಚಾತಿ ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ಕಮ್ಮಪಥಾ ಏವ ಹೋನ್ತಿ, ನೋ ಮೂಲಾನಿ। ಅಭಿಜ್ಝಾಬ್ಯಾಪಾದಾ ಕಮ್ಮಪಥಾ ಚೇವ ಮೂಲಾನಿ ಚ। ಅಭಿಜ್ಝಾ ಹಿ ಮೂಲಂ ಪತ್ವಾ ಲೋಭೋ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ ಹೋತಿ, ಬ್ಯಾಪಾದೋ ದೋಸೋ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ।

Koṭṭhāsatoti paṭipāṭiyā satta, micchādiṭṭhi cāti ime aṭṭha kammapathā eva honti, no mūlāni. Abhijjhābyāpādā kammapathā ceva mūlāni ca. Abhijjhā hi mūlaṃ patvā lobho akusalamūlaṃ hoti, byāpādo doso akusalamūlaṃ.

ಆರಮ್ಮಣತೋತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಾರಮ್ಮಣತೋ ಸಙ್ಖಾರಾರಮ್ಮಣೋ। ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ ಸತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ವಾ ಸಙ್ಖಾರಾರಮ್ಮಣಂ ವಾ। ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬವಸೇನ ಸಙ್ಖಾರಾರಮ್ಮಣೋ, ಸತ್ತಾರಮ್ಮಣೋತಿಪಿ ಏಕೇ। ಮುಸಾವಾದೋ ಸತ್ತಾರಮ್ಮಣೋ ವಾ ಸಙ್ಖಾರಾರಮ್ಮಣೋ ವಾ। ತಥಾ ಪಿಸುಣಾ ವಾಚಾ। ಫರುಸಾ ವಾಚಾ ಸತ್ತಾರಮ್ಮಣಾವ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ ದಿಟ್ಠಸುತಮುತವಿಞ್ಞಾತವಸೇನ ಸತ್ತಾರಮ್ಮಣೋ ವಾ ಸಙ್ಖಾರಾರಮ್ಮಣೋ ವಾ। ತಥಾ ಅಭಿಜ್ಝಾ। ಬ್ಯಾಪಾದೋ ಸತ್ತಾರಮ್ಮಣೋವ। ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ತೇಭೂಮಕಧಮ್ಮವಸೇನ ಸಙ್ಖಾರಾರಮ್ಮಣಾವ।

Ārammaṇatoti pāṇātipāto jīvitindriyārammaṇato saṅkhārārammaṇo. Adinnādānaṃ sattārammaṇaṃ vā saṅkhārārammaṇaṃ vā. Micchācāro phoṭṭhabbavasena saṅkhārārammaṇo, sattārammaṇotipi eke. Musāvādo sattārammaṇo vā saṅkhārārammaṇo vā. Tathā pisuṇā vācā. Pharusā vācā sattārammaṇāva samphappalāpo diṭṭhasutamutaviññātavasena sattārammaṇo vā saṅkhārārammaṇo vā. Tathā abhijjhā. Byāpādo sattārammaṇova. Micchādiṭṭhi tebhūmakadhammavasena saṅkhārārammaṇāva.

ವೇದನಾತೋತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ದುಕ್ಖವೇದನೋ ಹೋತಿ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ರಾಜಾನೋ ಚೋರಂ ದಿಸ್ವಾ ಹಸಮಾನಾಪಿ ‘‘ಗಚ್ಛಥ ಭಣೇ, ಮಾರೇಥ ನ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ಸನ್ನಿಟ್ಠಾಪಕಚೇತನಾ ಪನ ನೇಸಂ ದುಕ್ಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಾವ ಹೋತಿ। ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ ತಿವೇದನಂ। ತಞ್ಹಿ ಪರಭಣ್ಡಂ ದಿಸ್ವಾ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠಸ್ಸ ಗಣ್ಹತೋ ಸುಖವೇದನಂ ಹೋತಿ, ಭೀತತಸಿತಸ್ಸ ಗಣ್ಹತೋ ದುಕ್ಖವೇದನಂ, ತಥಾ ವಿಪಾಕನಿಸ್ಸನ್ದಫಲಾನಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ। ಗಹಣಕಾಲೇ ಮಜ್ಝತ್ತಭಾವೇ ಠಿತಸ್ಸ ಪನ ಗಣ್ಹತೋ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖವೇದನಂ ಹೋತಿ। ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಸುಖಮಜ್ಝತ್ತವಸೇನ ದ್ವಿವೇದನೋ, ಸನ್ನಿಟ್ಠಾಪಕಚಿತ್ತೇ ಪನ ಮಜ್ಝತ್ತವೇದನೋ ನ ಹೋತಿ। ಮುಸಾವಾದೋ ಅದಿನ್ನಾದಾನೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ತಿವೇದನೋ, ತಥಾ ಪಿಸುಣಾ ವಾಚಾ। ಫರುಸಾ ವಾಚಾ ದುಕ್ಖವೇದನಾ। ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ ತಿವೇದನೋ। ಪರೇಸು ಹಿ ಸಾಧುಕಾರಂ ದೇನ್ತೇಸು ಚೇಲಾದೀನಿ ಉಕ್ಖಿಪನ್ತೇಸು ಹಟ್ಠತುಟ್ಠಸ್ಸ ಸೀತಾಹರಣಭಾರತಯುದ್ಧಾದೀನಿ ಕಥನಕಾಲೇ ಸೋ ಸುಖವೇದನೋ ಹೋತಿ, ಪಠಮಂ ದಿನ್ನವೇತನೇನ ಏಕೇನ ಪಚ್ಛಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಥೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನಿರವಸೇಸಂ ಯಥಾನುಸನ್ಧಿಕಂ ಪಕಿಣ್ಣಕಕಥಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮಿ ನು ಖೋ, ನೋ’’ತಿ ದೋಮನಸ್ಸಿತಸ್ಸ ಕಥನಕಾಲೇ ದುಕ್ಖವೇದನೋ ಹೋತಿ, ಮಜ್ಝತ್ತಸ್ಸ ಕಥಯತೋ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖವೇದನೋ ಹೋತಿ। ಅಭಿಜ್ಝಾ ಸುಖಮಜ್ಝತ್ತವಸೇನ ದ್ವಿವೇದನಾ, ತಥಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ। ಬ್ಯಾಪಾದೋ ದುಕ್ಖವೇದನೋ।

Vedanātoti pāṇātipāto dukkhavedano hoti. Kiñcāpi hi rājāno coraṃ disvā hasamānāpi ‘‘gacchatha bhaṇe, māretha na’’nti vadanti, sanniṭṭhāpakacetanā pana nesaṃ dukkhasampayuttāva hoti. Adinnādānaṃ tivedanaṃ. Tañhi parabhaṇḍaṃ disvā haṭṭhatuṭṭhassa gaṇhato sukhavedanaṃ hoti, bhītatasitassa gaṇhato dukkhavedanaṃ, tathā vipākanissandaphalāni paccavekkhantassa. Gahaṇakāle majjhattabhāve ṭhitassa pana gaṇhato adukkhamasukhavedanaṃ hoti. Micchācāro sukhamajjhattavasena dvivedano, sanniṭṭhāpakacitte pana majjhattavedano na hoti. Musāvādo adinnādāne vuttanayeneva tivedano, tathā pisuṇā vācā. Pharusā vācā dukkhavedanā. Samphappalāpo tivedano. Paresu hi sādhukāraṃ dentesu celādīni ukkhipantesu haṭṭhatuṭṭhassa sītāharaṇabhāratayuddhādīni kathanakāle so sukhavedano hoti, paṭhamaṃ dinnavetanena ekena pacchā āgantvā ‘‘ādito paṭṭhāya kathehī’’ti vutte ‘‘niravasesaṃ yathānusandhikaṃ pakiṇṇakakathaṃ kathessāmi nu kho, no’’ti domanassitassa kathanakāle dukkhavedano hoti, majjhattassa kathayato adukkhamasukhavedano hoti. Abhijjhā sukhamajjhattavasena dvivedanā, tathā micchādiṭṭhi. Byāpādo dukkhavedano.

ಮೂಲತೋತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ದೋಸಮೋಹವಸೇನ ದ್ವಿಮೂಲಕೋ ಹೋತಿ, ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ ದೋಸಮೋಹವಸೇನ ವಾ ಲೋಭಮೋಹವಸೇನ ವಾ, ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಲೋಭಮೋಹವಸೇನ, ಮುಸಾವಾದೋ ದೋಸಮೋಹವಸೇನ ವಾ ಲೋಭಮೋಹವಸೇನ ವಾ। ತಥಾ ಪಿಸುಣಾ ವಾಚಾ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ ಚ। ಫರುಸಾ ವಾಚಾ ದೋಸಮೋಹವಸೇನ, ಅಭಿಜ್ಝಾ ಮೋಹವಸೇನ ಏಕಮೂಲಾ, ತಥಾ ಬ್ಯಾಪಾದೋ। ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಲೋಭಮೋಹವಸೇನ ದ್ವಿಮೂಲಾತಿ।

Mūlatoti pāṇātipāto dosamohavasena dvimūlako hoti, adinnādānaṃ dosamohavasena vā lobhamohavasena vā, micchācāro lobhamohavasena, musāvādo dosamohavasena vā lobhamohavasena vā. Tathā pisuṇā vācā samphappalāpo ca. Pharusā vācā dosamohavasena, abhijjhā mohavasena ekamūlā, tathā byāpādo. Micchādiṭṭhi lobhamohavasena dvimūlāti.

ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

Akusalakammapathakathā niṭṭhitā.

ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀಹಿ ಪನ ವಿರತಿಯೋ, ಅನಭಿಜ್ಝಾಅಬ್ಯಾಪಾದಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯೋ ಚಾತಿ ಇಮೇ ದಸ ಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾ ನಾಮ। ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀಹಿ ಏತಾಯ ವಿರಮನ್ತಿ, ಸಯಂ ವಾ ವಿರಮತಿ, ವಿರಮಣಮತ್ತಮೇವ ವಾ ಏತನ್ತಿ ವಿರತಿ। ಯಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀಹಿ ವಿರಮನ್ತಸ್ಸ ಕುಸಲಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ವಿರತಿ, ಸಾ ಪಭೇದತೋ ತಿವಿಧಾ ಹೋತಿ ಸಮ್ಪತ್ತವಿರತಿ ಸಮಾದಾನವಿರತಿ ಸಮುಚ್ಛೇದವಿರತೀತಿ। ತತ್ಥ ಅಸಮಾದಿನ್ನಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ಅತ್ತನೋ ಜಾತಿವಯಬಾಹುಸಚ್ಚಾದೀನಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯುತ್ತಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏವರೂಪಂ ಪಾಪಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ಸಮ್ಪತ್ತವತ್ಥುಂ ಅವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ವಿರತಿ ಸಮ್ಪತ್ತವಿರತಿ ನಾಮ। ಸಮಾದಿನ್ನಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ಪನ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸಮಾದಾನೇ ಚ ತತುತ್ತರಿ ಚ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತಮ್ಪಿ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ವತ್ಥುಂ ಅವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ವಿರತಿ ಸಮಾದಾನವಿರತಿ ನಾಮ। ಅರಿಯಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಪನ ವಿರತಿ ಸಮುಚ್ಛೇದವಿರತಿ ನಾಮ, ಯಸ್ಸಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಪಭುತಿ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಾನಂ ‘‘ಪಾಣಂ ಘಾತೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿಆದಿಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ।

Pāṇātipātādīhi pana viratiyo, anabhijjhāabyāpādasammādiṭṭhiyo cāti ime dasa kusalakammapathā nāma. Pāṇātipātādīhi etāya viramanti, sayaṃ vā viramati, viramaṇamattameva vā etanti virati. Yā pāṇātipātādīhi viramantassa kusalacittasampayuttā virati, sā pabhedato tividhā hoti sampattavirati samādānavirati samucchedaviratīti. Tattha asamādinnasikkhāpadānaṃ attano jātivayabāhusaccādīni paccavekkhitvā ‘‘ayuttaṃ amhākaṃ evarūpaṃ pāpaṃ kātu’’nti sampattavatthuṃ avītikkamantānaṃ uppajjamānā virati sampattavirati nāma. Samādinnasikkhāpadānaṃ pana sikkhāpadasamādāne ca tatuttari ca attano jīvitampi pariccajitvā vatthuṃ avītikkamantānaṃ uppajjamānā virati samādānavirati nāma. Ariyamaggasampayuttā pana virati samucchedavirati nāma, yassā uppattito pabhuti ariyapuggalānaṃ ‘‘pāṇaṃ ghātessāmā’’tiādicittampi na uppajjatīti.

ಇದಾನಿ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾನಂ ವಿಯ ಇಮೇಸಂ ಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾನಂ ಧಮ್ಮತೋ, ಕೋಟ್ಠಾಸತೋ, ಆರಮ್ಮಣತೋ, ವೇದನಾತೋ, ಮೂಲತೋತಿ ಪಞ್ಚಹಾಕಾರೇಹಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

Idāni akusalakammapathānaṃ viya imesaṃ kusalakammapathānaṃ dhammato, koṭṭhāsato, ārammaṇato, vedanāto, mūlatoti pañcahākārehi vinicchayo veditabbo.

ತತ್ಥ ಧಮ್ಮತೋತಿ ಏತೇಸುಪಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತ ಚೇತನಾಪಿ ವಟ್ಟನ್ತಿ ವಿರತಿಯೋಪಿ, ಅನ್ತೇ ತಯೋ ಚೇತನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಾವ।

Tattha dhammatoti etesupi paṭipāṭiyā satta cetanāpi vaṭṭanti viratiyopi, ante tayo cetanāsampayuttāva.

ಕೋಟ್ಠಾಸತೋತಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತ ಕಮ್ಮಪಥಾ ಏವ, ನೋ ಮೂಲಾನಿ, ಅನ್ತೇ ತಯೋ ಕಮ್ಮಪಥಾ ಚೇವ ಮೂಲಾನಿ ಚ। ಅನಭಿಜ್ಝಾ ಹಿ ಮೂಲಂ ಪತ್ವಾ ಅಲೋಭೋ ಕುಸಲಮೂಲಂ ಹೋತಿ, ಅಬ್ಯಾಪಾದೋ ಅದೋಸೋ ಕುಸಲಮೂಲಂ, ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಅಮೋಹೋ ಕುಸಲಮೂಲಂ।

Koṭṭhāsatoti paṭipāṭiyā satta kammapathā eva, no mūlāni, ante tayo kammapathā ceva mūlāni ca. Anabhijjhā hi mūlaṃ patvā alobho kusalamūlaṃ hoti, abyāpādo adoso kusalamūlaṃ, sammādiṭṭhi amoho kusalamūlaṃ.

ಆರಮ್ಮಣತೋತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಂ ಆರಮ್ಮಣಾನೇವ ಏತೇಸಂ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ। ವೀತಿಕ್ಕಮಿತಬ್ಬತೋಯೇವ ಹಿ ವೇರಮಣೀ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಯಥಾ ಪನ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ ಕಿಲೇಸೇ ಪಜಹತಿ, ಏವಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಾದಿಆರಮ್ಮಣಾಪೇತೇ ಕಮ್ಮಪಥಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಿ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಾನಿ ಪಜಹನ್ತೀತಿ।

Ārammaṇatoti pāṇātipātādīnaṃ ārammaṇāneva etesaṃ ārammaṇāni. Vītikkamitabbatoyeva hi veramaṇī nāma hoti. Yathā pana nibbānārammaṇo ariyamaggo kilese pajahati, evaṃ jīvitindriyādiārammaṇāpete kammapathā pāṇātipātādīni dussīlyāni pajahantīti.

ವೇದನಾತೋತಿ ಸಬ್ಬೇ ಸುಖವೇದನಾ ವಾ ಹೋನ್ತಿ ಮಜ್ಝತ್ತವೇದನಾ ವಾ। ಕುಸಲಂ ಪತ್ವಾ ಹಿ ದುಕ್ಖಾ ವೇದನಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ।

Vedanātoti sabbe sukhavedanā vā honti majjhattavedanā vā. Kusalaṃ patvā hi dukkhā vedanā nāma natthi.

ಮೂಲತೋತಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇನ ವಿರಮನ್ತಸ್ಸ ಅಲೋಭಅದೋಸಅಮೋಹವಸೇನ ತಿಮೂಲಾ ಹೋನ್ತಿ। ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇನ ವಿರಮನ್ತಸ್ಸ ಅಲೋಭಾದೋಸವಸೇನ ದ್ವಿಮೂಲಾ। ಅನಭಿಜ್ಝಾ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇನ ವಿರಮನ್ತಸ್ಸ ಅದೋಸಅಮೋಹವಸೇನ ದ್ವಿಮೂಲಾ। ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇನ ವಿರಮನ್ತಸ್ಸ ಅದೋಸವಸೇನ ಏಕಮೂಲಾ। ಅಲೋಭೋ ಪನ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತನೋ ಮೂಲಂ ನ ಹೋತಿ। ಅಬ್ಯಾಪಾದೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಅಲೋಭಾದೋಸವಸೇನ ದ್ವಿಮೂಲಾವಾತಿ।

Mūlatoti paṭipāṭiyā satta ñāṇasampayuttacittena viramantassa alobhaadosaamohavasena timūlā honti. Ñāṇavippayuttacittena viramantassa alobhādosavasena dvimūlā. Anabhijjhā ñāṇasampayuttacittena viramantassa adosaamohavasena dvimūlā. Ñāṇavippayuttacittena viramantassa adosavasena ekamūlā. Alobho pana attanāva attano mūlaṃ na hoti. Abyāpādepi eseva nayo. Sammādiṭṭhi alobhādosavasena dvimūlāvāti.

ಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

Kusalakammapathakathā niṭṭhitā.

೪೧.

41.

ಏವಂ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥವಸೇನ ಸೀಲಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾದೀನಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಪರಿಯೋಸಾನಾನಂ ಸತ್ತತಿಂಸಧಮ್ಮಾನಂ ವಸೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇನ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಂ ಸಂವರಟ್ಠೇನ ಸೀಲಂ, ಅವೀತಿಕ್ಕಮಟ್ಠೇನ ಸೀಲನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇನ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಂ ಸಂವರತಿ ನ ವೀತಿಕ್ಕಮತಿ, ತಸ್ಮಾ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ ಸೀಲನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಪಚ್ಚತ್ತತ್ಥೇ ವಾ ಕರಣವಚನಂ, ನೇಕ್ಖಮ್ಮನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸು। ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಅಬ್ಯಾಪಾದೇ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯತ್ತಾ ಸೇಸಂ ಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅನ್ತೇ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋಯೇವ ದಸ್ಸಿತೋ।

Evaṃ dasakusalakammapathavasena sīlaṃ dassetvā idāni nekkhammādīnaṃ arahattamaggapariyosānānaṃ sattatiṃsadhammānaṃ vasena dassetuṃ nekkhammena kāmacchandaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlantiādimāha. Tattha yasmā nekkhammena kāmacchandaṃ saṃvarati na vītikkamati, tasmā nekkhammaṃ sīlanti adhippāyo. Paccattatthe vā karaṇavacanaṃ, nekkhammanti attho. Esa nayo sesesu. Pāḷiyaṃ pana nekkhammaabyāpāde dassetvā heṭṭhā vuttanayattā sesaṃ saṅkhipitvā ante arahattamaggoyeva dassito.

ಏವಂ ಸಂವರಅವೀತಿಕ್ಕಮವಸೇನ ಸೀಲಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತೇಸಂಯೇವ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪಭೇದದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಪಞ್ಚ ಸೀಲಾನಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಸ್ಸ ಪಹಾನಂ ಸೀಲನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಏತ್ಥ ಚ ಪಾಣಾತಿಪಾತಸ್ಸ ಪಹಾನಂ ಸೀಲಂ, ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವೇರಮಣೀ ಸೀಲಂ, ಪಾಣಾತಿಪಾತಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖಚೇತನಾ ಸೀಲಂ, ಪಾಣಾತಿಪಾತಸ್ಸ ಸಂವರೋ ಸೀಲಂ, ಪಾಣಾತಿಪಾತಸ್ಸ ಅವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಸೀಲನ್ತಿ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ। ಪಹಾನನ್ತಿ ಚ ಕೋಚಿ ಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ ಅಞ್ಞತ್ರ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾನಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಂ ಅನುಪ್ಪಾದಮತ್ತತೋ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತಂ ತಂ ಪಹಾನಂ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಕುಸಲಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಉಪಧಾರಣಂ ಹೋತಿ, ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಸಭಾವಾಕರಣೇನ ಚ ಸಮೋಧಾನಂ, ತಸ್ಮಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತೇನೇವ ಉಪಧಾರಣಸಮೋಧಾನಸಙ್ಖಾತೇನ ಸೀಲನಟ್ಠೇನ ಸೀಲನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇತರೇ ಚತ್ತಾರೋ ಧಮ್ಮಾ ತತೋ ತತೋ ವೇರಮಣಿವಸೇನ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಸಂವರವಸೇನ ತದುಭಯಸಮ್ಪಯುತ್ತಚೇತನಾವಸೇನ ತಂ ತಂ ಅವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಅವೀತಿಕ್ಕಮವಸೇನ ಚ ಚೇತಸೋ ಪವತ್ತಿಸಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಾ।

Evaṃ saṃvaraavītikkamavasena sīlaṃ dassetvā idāni tesaṃyeva dvinnaṃ pabhedadassanatthaṃ pañca sīlāni pāṇātipātassa pahānaṃ sīlantiādimāha. Ettha ca pāṇātipātassa pahānaṃ sīlaṃ, pāṇātipātā veramaṇī sīlaṃ, pāṇātipātassa paṭipakkhacetanā sīlaṃ, pāṇātipātassa saṃvaro sīlaṃ, pāṇātipātassa avītikkamo sīlanti yojanā kātabbā. Pahānanti ca koci dhammo nāma natthi aññatra vuttappakārānaṃ pāṇātipātādīnaṃ anuppādamattato. Yasmā pana taṃ taṃ pahānaṃ tassa tassa kusalassa dhammassa patiṭṭhānaṭṭhena upadhāraṇaṃ hoti, vippakiṇṇasabhāvākaraṇena ca samodhānaṃ, tasmā pubbe vutteneva upadhāraṇasamodhānasaṅkhātena sīlanaṭṭhena sīlanti vuttaṃ. Itare cattāro dhammā tato tato veramaṇivasena tassa tassa saṃvaravasena tadubhayasampayuttacetanāvasena taṃ taṃ avītikkamantassa avītikkamavasena ca cetaso pavattisabhāvaṃ sandhāya vuttā.

ಅಥ ವಾ ಪಹಾನಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮತೋ ಅತ್ಥಿಯೇವ। ಕಥಂ? ಪಹೀಯತೇ ಅನೇನ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಿಪಟಿಪಕ್ಖೋ, ಪಜಹತಿ ವಾ ತಂ ಪಟಿಪಕ್ಖನ್ತಿ ಪಹಾನಂ। ಕಿಂ ತಂ? ಸಬ್ಬೇಪಿ ಕುಸಲಾ ಖನ್ಧಾ। ಅಞ್ಞೇ ಪನ ಆಚರಿಯಾ ‘‘ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾದೀಸುಪಿ ‘ವೇರಮಣೀ ಸೀಲ’ನ್ತಿ ವಚನಮತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಕುಸಲೇಸುಪಿ ನಿಯತಯೇವಾಪನಕಭೂತಾ ವಿರತಿ ನಾಮ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ನ ತಥಾ ಇಧಾತಿ। ಏವಮಿಮೇಹಿ ಪಹಾನಾದೀಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಪದೇಹಿ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಪರಿಯನ್ತಾಪರಿಯನ್ತಸೀಲದ್ವಯೇ ಅಪರಿಯನ್ತಸೀಲಮೇವ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಾ ಏವ ಹಿ ಏವರೂಪಾನಿ ಸೀಲಾನಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ…ಪೇ॰… ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬಂ ಸಚ್ಛಿಕರೋನ್ತೋ ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ವುತ್ತಂ।

Atha vā pahānampi dhammato atthiyeva. Kathaṃ? Pahīyate anena pāṇātipātādipaṭipakkho, pajahati vā taṃ paṭipakkhanti pahānaṃ. Kiṃ taṃ? Sabbepi kusalā khandhā. Aññe pana ācariyā ‘‘nekkhammādīsupi ‘veramaṇī sīla’nti vacanamattaṃ gahetvā sabbakusalesupi niyatayevāpanakabhūtā virati nāma atthī’’ti vadanti, na tathā idhāti. Evamimehi pahānādīhi pañcahi padehi visesetvā pariyantāpariyantasīladvaye apariyantasīlameva vuttaṃ. Tasmā eva hi evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkhatīti vuttaṃ.

ತತ್ಥ ಅವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತೀತಿ ‘‘ಸಂವರೋ ಅವಿಪ್ಪಟಿಸಾರತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ (ಪರಿ॰ ೩೬೬) ಚ ‘‘ಅವಿಪ್ಪಟಿಸಾರತ್ಥಾನಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕುಸಲಾನಿ ಸೀಲಾನಿ ಅವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಾನಿಸಂಸಾನೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧೦.೧; ೧೧.೧) ಚ ವಚನತೋ ಅವಿಪ್ಪಟಿಸಾರತ್ಥಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ। ‘‘ಅವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋ ಪಾಮೋಜ್ಜತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ (ಪರಿ॰ ೩೬೬) ಚ ‘‘ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಪಾಮೋಜ್ಜಂ ಜಾಯತೀ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೭೪) ಚ ವಚನತೋ ಪಾಮೋಜ್ಜಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ। ‘‘ಪಾಮೋಜ್ಜಂ ಪೀತತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ (ಪರಿ॰ ೩೬೬) ಚ ‘‘ಪಮುದಿತಸ್ಸ ಪೀತಿ ಜಾಯತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೫.೨೬; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೩೭೬; ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೨೨) ಚ ವಚನತೋ ಪೀತಿಯಾ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ। ‘‘ಪೀತಿ ಪಸ್ಸದ್ಧತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ (ಪರಿ॰ ೩೬೬) ಚ ‘‘ಪೀತಿಮನಸ್ಸ ಕಾಯೋ ಪಸ್ಸಮ್ಭತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೫.೨೬; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೩೭೬; ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೨೨) ಚ ವಚನತೋ ಪಸ್ಸದ್ಧಿಯಾ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ। ‘‘ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಸುಖತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ (ಪರಿ॰ ೩೬೬) ಚ ‘‘ಪಸ್ಸದ್ಧಕಾಯೋ ಸುಖಂ ವೇದೇತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೫.೨೬; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೩೭೬; ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೨೨) ಚ ವಚನತೋ ಸೋಮನಸ್ಸಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ। ಚೇತಸಿಕಂ ಸುಖಞ್ಹಿ ಸೋಮನಸ್ಸನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಆಸೇವನಾಯಾತಿ ಭುಸಾ ಸೇವನಾ ಆಸೇವನಾ। ಕಸ್ಸ ಆಸೇವನಾ? ಅನನ್ತರಂ ಸೋಮನಸ್ಸವಚನೇನ ಸುಖಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸುಖಂ ಸಿದ್ಧಂ। ‘‘ಸುಖಿನೋ ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾಧಿಯತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೫.೨೬; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೩೭೬; ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೨೨) ಚ ವಚನತೋ ತೇನ ಸುಖೇನ ಸಮಾಧಿ ಸಿದ್ಧೋ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಸಿದ್ಧಸ್ಸ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಆಸೇವನಾ। ತಸ್ಸ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಆಸೇವನಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ, ಪಗುಣಬಲವಭಾವಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭಾವನಾಯಾತಿ ತಸ್ಸೇವ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ವುದ್ಧಿಯಾ। ಬಹುಲೀಕಮ್ಮಾಯಾತಿ ತಸ್ಸೇವ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕಿರಿಯಾಯ। ಅವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಾದಿಪವತ್ತಿಯಾ ಮೂಲಕಾರಣಂ ಹುತ್ವಾ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಾದಿಅಲಙ್ಕಾರಸಾಧನೇನ ಅಲಙ್ಕಾರಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ। ಅವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಾದಿಕಸ್ಸ ಸಮಾಧಿಸಮ್ಭಾರಸ್ಸ ಸಾಧನೇನ ಪರಿಕ್ಖಾರಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ। ‘‘ಯೇ ಚ ಖೋ ಇಮೇ ಪಬ್ಬಜಿತೇನ ಜೀವಿತಪರಿಕ್ಖಾರಾ ಸಮುದಾನೇತಬ್ಬಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೯೨) ವಿಯ ಹಿ ಏತ್ಥ ಸಮ್ಭಾರತ್ಥೋ ಪರಿಕ್ಖಾರಸದ್ದೋ। ‘‘ರಥೋ ಸೀಲಪರಿಕ್ಖಾರೋ, ಝಾನಕ್ಖೋ ಚಕ್ಕವೀರಿಯೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೩.೫೪) ಪನ ಅಲಙ್ಕಾರತ್ಥೋ। ‘‘ಸತ್ತಹಿ ನಗರಪರಿಕ್ಖಾರೇಹಿ ಸುಪರಿಕ್ಖತಂ ಹೋತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೭.೬೭) ಪರಿವಾರತ್ಥೋ। ಇಧ ಪನ ಅಲಙ್ಕಾರಪರಿವಾರಾನಂ ವಿಸುಂ ಆಗತತ್ತಾ ಸಮ್ಭಾರತ್ಥೋತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಮ್ಭಾರತ್ಥೋ ಚ ಪಚ್ಚಯತ್ಥೋತಿ। ಮೂಲಕಾರಣಭಾವೇನೇವ ಸಮಾಧಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಫಸ್ಸಾದಿಧಮ್ಮಸಮ್ಪತ್ತಿಸಾಧನೇನ ಪರಿವಾರಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ। ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಚ ಪದಟ್ಠಾನಭಾವಪಾಪನೇನ ವಸೀಭಾವಪಾಪನೇನ ಚ ಪರಿಪುಣ್ಣಭಾವಸಾಧನತೋ ಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ।

Tattha avippaṭisārāya saṃvattantīti ‘‘saṃvaro avippaṭisāratthāyā’’ti (pari. 366) ca ‘‘avippaṭisāratthāni kho, ānanda, kusalāni sīlāni avippaṭisārānisaṃsānī’’ti (a. ni. 10.1; 11.1) ca vacanato avippaṭisāratthāya saṃvattanti. ‘‘Avippaṭisāro pāmojjatthāyā’’ti (pari. 366) ca ‘‘yoniso manasikaroto pāmojjaṃ jāyatī’’ti (paṭi. ma. 1.74) ca vacanato pāmojjāya saṃvattanti. ‘‘Pāmojjaṃ pītatthāyā’’ti (pari. 366) ca ‘‘pamuditassa pīti jāyatī’’ti (a. ni. 5.26; saṃ. ni. 5.376; dī. ni. 3.322) ca vacanato pītiyāsaṃvattanti. ‘‘Pīti passaddhatthāyā’’ti (pari. 366) ca ‘‘pītimanassa kāyo passambhatī’’ti (a. ni. 5.26; saṃ. ni. 5.376; dī. ni. 3.322) ca vacanato passaddhiyā saṃvattanti. ‘‘Passaddhi sukhatthāyā’’ti (pari. 366) ca ‘‘passaddhakāyo sukhaṃ vedetī’’ti (a. ni. 5.26; saṃ. ni. 5.376; dī. ni. 3.322) ca vacanato somanassāya saṃvattanti. Cetasikaṃ sukhañhi somanassanti vuccati. Āsevanāyāti bhusā sevanā āsevanā. Kassa āsevanā? Anantaraṃ somanassavacanena sukhassa vuttattā sukhaṃ siddhaṃ. ‘‘Sukhino cittaṃ samādhiyatī’’ti (a. ni. 5.26; saṃ. ni. 5.376; dī. ni. 3.322) ca vacanato tena sukhena samādhi siddho hoti. Evaṃ siddhassa samādhissa āsevanā. Tassa samādhissa āsevanāya saṃvattanti, paguṇabalavabhāvāya saṃvattantīti attho. Bhāvanāyāti tasseva samādhissa vuddhiyā. Bahulīkammāyāti tasseva samādhissa punappunaṃ kiriyāya. Avippaṭisārādipavattiyā mūlakāraṇaṃ hutvā samādhissa saddhindriyādialaṅkārasādhanena alaṅkārāya saṃvattanti. Avippaṭisārādikassa samādhisambhārassa sādhanena parikkhārāya saṃvattanti. ‘‘Ye ca kho ime pabbajitena jīvitaparikkhārā samudānetabbā’’tiādīsu (ma. ni. 1.192) viya hi ettha sambhārattho parikkhārasaddo. ‘‘Ratho sīlaparikkhāro, jhānakkho cakkavīriyo’’tiādīsu (saṃ. ni. 3.54) pana alaṅkārattho. ‘‘Sattahi nagaraparikkhārehi suparikkhataṃ hotī’’tiādīsu (a. ni. 7.67) parivārattho. Idha pana alaṅkāraparivārānaṃ visuṃ āgatattā sambhāratthoti vuttaṃ. Sambhārattho ca paccayatthoti. Mūlakāraṇabhāveneva samādhisampayuttaphassādidhammasampattisādhanena parivārāya saṃvattanti. Samādhissa vipassanāya ca padaṭṭhānabhāvapāpanena vasībhāvapāpanena ca paripuṇṇabhāvasādhanato pāripūriyā saṃvattanti.

ಏವಂ ಸೀಲೂಪನಿಸ್ಸಯೇನ ಸಬ್ಬಾಕಾರಪರಿಪೂರಂ ಸಮಾಧಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘‘ಸಮಾಹಿತೇ ಚಿತ್ತೇ ಯಥಾಭೂತಂ ಜಾನಾತಿ ಪಸ್ಸತಿ, ಯಥಾಭೂತಂ ಜಾನಂ ಪಸ್ಸಂ ನಿಬ್ಬಿನ್ದತಿ, ನಿಬ್ಬಿನ್ದಂ ವಿರಜ್ಜತಿ, ವಿರಾಗಾ ವಿಮುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೭೩; ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೫೯) ವಚನತೋ ಸೀಲಮೂಲಕಾನಿ ಸಮಾಧಿಪದಟ್ಠಾನಾನಿ ಯಥಾಭೂತಞಾಣದಸ್ಸನಾದೀನಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಏಕನ್ತನಿಬ್ಬಿದಾಯಾತಿಆದಿಮಾಹ। ನಿಬ್ಬಿದಾಯ ಹಿ ದಸ್ಸಿತಾಯ ತಸ್ಸಾ ಪದಟ್ಠಾನಭೂತಂ ಯಥಾಭೂತಞಾಣದಸ್ಸನಂ ದಸ್ಸಿತಮೇವ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಅಸಿದ್ಧೇ ನಿಬ್ಬಿದಾ ನ ಸಿಜ್ಝತೀತಿ। ತಾನಿ ಪನ ವುತ್ತತ್ಥಾನೇವ। ಯಥಾಭೂತಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಪನೇತ್ಥ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯನಾಮರೂಪಪರಿಗ್ಗಹೋ।

Evaṃ sīlūpanissayena sabbākāraparipūraṃ samādhiṃ dassetvā idāni ‘‘samāhite citte yathābhūtaṃ jānāti passati, yathābhūtaṃ jānaṃ passaṃ nibbindati, nibbindaṃ virajjati, virāgā vimuccatī’’ti (paṭi. ma. 1.73; dī. ni. 3.359) vacanato sīlamūlakāni samādhipadaṭṭhānāni yathābhūtañāṇadassanādīni dassento ekantanibbidāyātiādimāha. Nibbidāya hi dassitāya tassā padaṭṭhānabhūtaṃ yathābhūtañāṇadassanaṃ dassitameva hoti. Tasmiñhi asiddhe nibbidā na sijjhatīti. Tāni pana vuttatthāneva. Yathābhūtañāṇadassanaṃ panettha sappaccayanāmarūpapariggaho.

ಏವಂ ಅಮತಮಹಾನಿಬ್ಬಾನಪರಿಯೋಸಾನಂ ಸೀಲಪ್ಪಯೋಜನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತಸ್ಸ ಸೀಲಸ್ಸ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾಭಾವಂ ತಮ್ಮೂಲಕಾ ಚ ಅಧಿಚಿತ್ತಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾ ದಸ್ಸೇತುಕಾಮೋ ಏವರೂಪಾನಂ ಸೀಲಾನಂ ಸಂವರಪಾರಿಸುದ್ಧಿ ಅಧಿಸೀಲನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸಂವರೋಯೇವ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿ ಸಂವರಪಾರಿಸುದ್ಧಿ। ಏವರೂಪಾನಂ ಅಪರಿಯನ್ತಭೂತಾನಂ ವಿವಟ್ಟನಿಸ್ಸಿತಾನಂ ಸೀಲಾನಂ ಸಂವರಪಾರಿಸುದ್ಧಿ ವಿವಟ್ಟನಿಸ್ಸಿತತ್ತಾ ಸೇಸಸೀಲತೋ ಅಧಿಕಂ ಸೀಲನ್ತಿ ಅಧಿಸೀಲನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಂವರಪಾರಿಸುದ್ಧಿಯಾ ಠಿತಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಏದಿಸಾಯ ಸೀಲಸಂವರಪಾರಿಸುದ್ಧಿಯಾ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ ಚಿತ್ತಂ ಸುಟ್ಠು ಅವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಾದೀನಂ ಆವಹನತೋ ನ ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಸಮಾಧಿಸ್ಮಿಂ ಪತಿಟ್ಠಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅವಿಕ್ಖೇಪೋಯೇವ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿ ಅವಿಕ್ಖೇಪಪಾರಿಸುದ್ಧಿ। ಸೋ ಸಬ್ಬಮಲವಿರಹಿತೋ ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯೋ ಸಮಾಧಿ ಸೇಸಸಮಾಧಿತೋ ಅಧಿಕತ್ತಾ ಅಧಿಚಿತ್ತನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಚಿತ್ತಸೀಸೇನ ಹೇತ್ಥ ಸಮಾಧಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ। ಸಂವರಪಾರಿಸುದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಮಾ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಸೀಲಸಂವರಂ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾವಸೇನ ತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾವಸೇನ ಚ ಸಮ್ಮಾ ಪಸ್ಸತಿ, ಏವಮೇವ ಅವಿಕ್ಖೇಪಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸಙ್ಖಾತಂ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಸಮಾಧಿಂ ಸಮ್ಮಾ ಪಸ್ಸತಿ। ಏವಂ ಪಸ್ಸತೋ ಚಸ್ಸ ದಸ್ಸನಸಙ್ಖಾತಾ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿ ದಸ್ಸನಪಾರಿಸುದ್ಧಿ। ಸಾಯೇವ ಸೇಸಪಞ್ಞಾಯ ಅಧಿಕತ್ತಾ ಅಧಿಪಞ್ಞಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯೋ ತತ್ಥಾತಿ ಯೋ ತತ್ಥ ಸಂವರಅವಿಕ್ಖೇಪದಸ್ಸನೇಸು। ಸಂವರಟ್ಠೋತಿ ಸಂವರಭಾವೋ। ಏವಮೇವ ಅವಿಕ್ಖೇಪಟ್ಠದಸ್ಸನಟ್ಠಾ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅಧಿಸೀಲಮೇವ ಸಿಕ್ಖಾ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ। ಏವಂ ಇತರಾಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

Evaṃ amatamahānibbānapariyosānaṃ sīlappayojanaṃ dassetvā idāni tassa sīlassa adhisīlasikkhābhāvaṃ tammūlakā ca adhicittaadhipaññāsikkhā dassetukāmo evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlantiādimāha. Tattha saṃvaroyeva pārisuddhi saṃvarapārisuddhi. Evarūpānaṃ apariyantabhūtānaṃ vivaṭṭanissitānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi vivaṭṭanissitattā sesasīlato adhikaṃ sīlanti adhisīlanti vuccati. Saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittanti edisāya sīlasaṃvarapārisuddhiyā patiṭṭhitaṃ cittaṃ suṭṭhu avippaṭisārādīnaṃ āvahanato na vikkhepaṃ gacchati, samādhismiṃ patiṭṭhātīti attho. Avikkhepoyeva pārisuddhi avikkhepapārisuddhi. So sabbamalavirahito nibbedhabhāgiyo samādhi sesasamādhito adhikattā adhicittanti vuccati. Cittasīsena hettha samādhi niddiṭṭho. Saṃvarapārisuddhiṃ sammā passatīti parisuddhaṃ sīlasaṃvaraṃ ñātapariññāvasena tīraṇapariññāvasena ca sammā passati, evameva avikkhepapārisuddhisaṅkhātaṃ parisuddhaṃ samādhiṃ sammā passati. Evaṃ passato cassa dassanasaṅkhātā pārisuddhi dassanapārisuddhi. Sāyeva sesapaññāya adhikattā adhipaññāti vuccati. Yo tatthāti yo tattha saṃvaraavikkhepadassanesu. Saṃvaraṭṭhoti saṃvarabhāvo. Evameva avikkhepaṭṭhadassanaṭṭhā ca veditabbā. Adhisīlameva sikkhā adhisīlasikkhā. Evaṃ itarāpi veditabbā.

ಏವಂ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾಯೋ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತಾಸಂ ಪಾರಿಪೂರಿಕ್ಕಮಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಇಮಾ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾಯೋ ಆವಜ್ಜನ್ತೋ ಸಿಕ್ಖತೀತಿಆದಿಮಾಹ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಪಚ್ಚೇಕಂ ಪರಿಪೂರೇತುಂ ಆವಜ್ಜನ್ತೋಪಿ ಸಿಕ್ಖತಿ ನಾಮ, ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ನಾಮ ಸಿಕ್ಖಾ’’ತಿ ಜಾನನ್ತೋಪಿ ಸಿಕ್ಖತಿ ನಾಮ, ಜಾನಿತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋಪಿ ಸಿಕ್ಖತಿ ನಾಮ, ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಯಥಾದಿಟ್ಠಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೋಪಿ ಸಿಕ್ಖತಿ ನಾಮ, ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಚಿತ್ತಂ ಅಚಲಂ ಕತ್ವಾ ಪತಿಟ್ಠಪೇನ್ತೋಪಿ ಸಿಕ್ಖತಿ ನಾಮ, ತಂತಂಸಿಕ್ಖಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಸದ್ಧಾವೀರಿಯಸತಿಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾಹಿ ಸಕಸಕಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತೋಪಿ ಸಿಕ್ಖತಿ ನಾಮ, ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾಭಿಜಾನನಾದಿಕಾಲೇಪಿ ತಂ ತಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತೋ ತಿಸ್ಸೋಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಯೋ ಸಿಕ್ಖತಿ ನಾಮಾತಿ । ಪುನ ಪಞ್ಚ ಸೀಲಾನೀತಿಆದೀನಿ ವುತ್ತತ್ಥಾನೇವ। ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಾನನ್ತಿಆದೀಸು ಪನ ಅರಹನ್ತಾನಂ ಸುಟ್ಠು ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಾದಿಅಭಾವತೋ ಆಸೇವನಾದಿಭಾವತೋ ಚ ತಾನಿ ಪದಾನಿ ಯುಜ್ಜನ್ತೇವ। ಏಕನ್ತನಿಬ್ಬಿದಾಯಾತಿಆದೀನಿ ಪನ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾನಿ ವಿಯ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇಯೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾನಿ।

Evaṃ tisso sikkhāyo dassetvā idāni tāsaṃ pāripūrikkamaṃ dassetuṃ imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhatītiādimāha. Tassattho – paccekaṃ paripūretuṃ āvajjantopi sikkhati nāma, āvajjetvā ‘‘ayaṃ nāma sikkhā’’ti jānantopi sikkhati nāma, jānitvā punappunaṃ passantopi sikkhati nāma, passitvā yathādiṭṭhaṃ paccavekkhantopi sikkhati nāma, paccavekkhitvā tattheva cittaṃ acalaṃ katvā patiṭṭhapentopi sikkhati nāma, taṃtaṃsikkhāsampayuttasaddhāvīriyasatisamādhipaññāhi sakasakakiccaṃ karontopi sikkhati nāma, abhiññeyyābhijānanādikālepi taṃ taṃ kiccaṃ karonto tissopi sikkhāyo sikkhati nāmāti . Puna pañca sīlānītiādīni vuttatthāneva. Arahattamaggena sabbakilesānantiādīsu pana arahantānaṃ suṭṭhu vippaṭisārādiabhāvato āsevanādibhāvato ca tāni padāni yujjanteva. Ekantanibbidāyātiādīni pana satipaṭṭhānasammappadhānāni viya maggakkhaṇeyeva yojetabbāni.

೪೨.

42.

ಸಂವರಪಾರಿಸುದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಮಾ ಪಸ್ಸತಿ, ಅವಿಕ್ಖೇಪಪಾರಿಸುದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಮಾ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಇದಂ ಪನ ವಚನದ್ವಯಂ ಫಲಸಮಾಪತ್ತತ್ಥಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ದುತಿಯವಚನಂ ಪನ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತತ್ಥಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನಾಪಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಆವಜ್ಜನ್ತೋ ಸಿಕ್ಖತೀತಿಆದೀಸು ಪಞ್ಚಸು ವಚನೇಸು ಅರಹತೋ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾಭಾವೇಪಿ ಅಸೇಕ್ಖಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಾದಿಸಭಾವತೋ ‘‘ಸಿಕ್ಖತೀ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸದ್ಧಾಯ ಅಧಿಮುಚ್ಚನ್ತೋ ಸಿಕ್ಖತೀತಿಆದೀನಿ ಪನ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಾನಿ। ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಉಪಚಾರಪ್ಪನಾವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ ವಚನಾನಿ ಯಥಾಯೋಗಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾನೀತಿ।

Saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati, avikkhepapārisuddhiṃ sammā passatīti idaṃ pana vacanadvayaṃ phalasamāpattatthāya vipassanāvasena yojetabbaṃ, dutiyavacanaṃ pana nirodhasamāpattatthāya vipassanāvasenāpi yujjati. Āvajjanto sikkhatītiādīsu pañcasu vacanesu arahato sikkhitabbābhāvepi asekkhasīlakkhandhādisabhāvato ‘‘sikkhatī’’ti vuttanti veditabbaṃ. Saddhāya adhimuccanto sikkhatītiādīni pana maggakkhaṇaññeva sandhāya vuttāni. Aññānipi upacārappanāvipassanāmaggavasena vuttāni vacanāni yathāyogaṃ yojetabbānīti.

ಸೀಲಮಯಞಾಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

Sīlamayañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.

Next: ೩. ಸಮಾಧಿಭಾವನಾಮಯಞಾಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ • 3. Samādhibhāvanāmayañāṇaniddesavaṇṇanā

Related texts:

ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ೨. ಸೀಲಮಯಞಾಣನಿದ್ದೇಸೋ • 2. Sīlamayañāṇaniddeso

© 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea^® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
Contact