| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
੨. ਸੀਲਮਯਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
2. Sīlamayañāṇaniddesavaṇṇanā
੩੭. ਸੀਲਮਯਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਗਣਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ। ਸੀਲਾਨੀਤਿ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਧਮ੍ਮਨਿਦਸ੍ਸਨਂ। ਪਰਿਯਨ੍ਤਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਨ੍ਤਿਆਦਿ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਸਰੂਪਤੋ ਦਸ੍ਸਨਂ। ਪਰਿਯਨ੍ਤਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧੀਤਿਆਦੀਸੁ ਯਥਾ ਨੀਲવਣ੍ਣਯੋਗਤੋ વਤ੍ਥਮ੍ਪਿ ਨੀਲਮਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਨੀਲਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਏવਂ ਗਣਨવਸੇਨ ਪਰਿਯਨ੍ਤੋ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਅਸ੍ਸਾ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਪਰਿਯਨ੍ਤਾ, ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸੀਲੇ ਪਤ੍ਤੋ ਅਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸੀਲਸ੍ਸ ਅવਸਾਨਸਬ੍ਭਾવਤੋ વਾ ਪਰਿਯਨ੍ਤੋ ਅવਸਾਨਂ ਅਸ੍ਸਾ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਪਰਿਯਨ੍ਤਾ। ਸਪਰਿਯਨ੍ਤਾਤਿ વਾ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਸਕਾਰਲੋਪੋ ਕਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ ‘‘ਦਕਂ ਦਕਾਸਯਾ ਪવਿਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੭੮; ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੩੩) ਏਤ੍ਥ ਉਕਾਰਲੋਪੋ વਿਯ। ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਭਾવੋ ਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿ, ਪਰਿਯਨ੍ਤਾ ਚ ਸਾ ਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿ ਚਾਤਿ ਪਰਿਯਨ੍ਤਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿ, ਪਰਿਯਨ੍ਤਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸੀਲਂ ਪਰਿਯਨ੍ਤਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਂ। વੁਤ੍ਤਪਟਿਪਕ੍ਖੇਨ ਨ ਪਰਿਯਨ੍ਤਾਤਿ ਅਪਰਿਯਨ੍ਤਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਏਤਿਸ੍ਸਾ ਪਰਿਯਨ੍ਤੋਤਿਪਿ ਅਪਰਿਯਨ੍ਤਾ, વੁਦ੍ਧੋ ਏਤਿਸ੍ਸਾ ਪਰਿਯਨ੍ਤੋਤਿਪਿ ਅਪਰਿਯਨ੍ਤਾ। ਸਮਾਦਾਨਤੋ ਪਭੁਤਿ ਅਖਣ੍ਡਿਤਤ੍ਤਾ ਖਣ੍ਡਿਤਾਪਿ ਕਤਪਟਿਕਮ੍ਮਤ੍ਤਾ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਮਤ੍ਤਕੇਨਾਪਿ ਮਲੇਨ વਿਰਹਿਤਤ੍ਤਾ ਚ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਜਾਤਿਮਣਿ વਿਯ ਸੁਧਨ੍ਤਸੁਪਰਿਕਮ੍ਮਕਤਸੁવਣ੍ਣਂ વਿਯ ਚ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭੂਤਾ ਅਨੂਨਟ੍ਠੇਨ ਪਰਿਪੂਣ੍ਣਾ। ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿਪਰਾਮਾਸੇਨ ਅਗ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਅਪਰਾਮਟ੍ਠਾ।ਅਯਂ ਤੇ ਸੀਲੇ ਦੋਸੋਤਿ ਕੇਨਚਿ ਚੋਦਕੇਨ ਪਰਾਮਸਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਤ੍ਤਾ વਾ ਅਪਰਾਮਟ੍ਠਾ। ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਕ੍ਖਣੇ ਸਬ੍ਬਦਰਥਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਾ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿ। ਅਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਨਨ੍ਤਿ ਅਨવਸੇਸਸਮਾਦਾਨવਸੇਨ ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਾਯ ਭੁਸਂ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਤਿ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਨ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਅਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ। ਤੇਸਂ ਅਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ।
37. Sīlamayañāṇaniddese pañcāti gaṇanaparicchedo. Sīlānīti paricchinnadhammanidassanaṃ. Pariyantapārisuddhisīlantiādi pañcannaṃ sarūpato dassanaṃ. Pariyantapārisuddhītiādīsu yathā nīlavaṇṇayogato vatthampi nīlamassa atthīti nīlanti vuccati, evaṃ gaṇanavasena pariyanto paricchedo assā atthīti pariyantā, upasampannasīle patto anupasampannasīlassa avasānasabbhāvato vā pariyanto avasānaṃ assā atthīti pariyantā. Sapariyantāti vā vattabbe sakāralopo katoti veditabbo ‘‘dakaṃ dakāsayā pavisantī’’ti (saṃ. ni. 3.78; a. ni. 4.33) ettha ukāralopo viya. Parisuddhabhāvo pārisuddhi, pariyantā ca sā pārisuddhi cāti pariyantapārisuddhi, pariyantapārisuddhisaṅkhātaṃ sīlaṃ pariyantapārisuddhisīlaṃ. Vuttapaṭipakkhena na pariyantāti apariyantā, natthi etissā pariyantotipi apariyantā, vuddho etissā pariyantotipi apariyantā. Samādānato pabhuti akhaṇḍitattā khaṇḍitāpi katapaṭikammattā cittuppādamattakenāpi malena virahitattā ca parisuddhajātimaṇi viya sudhantasuparikammakatasuvaṇṇaṃ viya ca parisuddhattā ariyamaggassa padaṭṭhānabhūtā anūnaṭṭhena paripūṇṇā. Diṭṭhiyā pahīnattā diṭṭhiparāmāsena aggahitattā aparāmaṭṭhā.Ayaṃ te sīle dosoti kenaci codakena parāmasituṃ asakkuṇeyyattā vā aparāmaṭṭhā. Arahattaphalakkhaṇe sabbadarathapaṭippassaddhiyā paṭippassaddhi. Anupasampannānanti anavasesasamādānavasena sīlasampadāya bhusaṃ sampannāti upasampannā, na upasampannā anupasampannā. Tesaṃ anupasampannānaṃ.
ਪਰਿਯਨ੍ਤਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਟ੍ਠੇਨ ਸਿਕ੍ਖਾ, ਕੋਟ੍ਠਾਸਟ੍ਠੇਨ ਪਦਾਨਿ, ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਕੋਟ੍ਠਾਸਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਪਿਚ ਸੀਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇਨ ਉਪਰਿਪਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬੇ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਿਕ੍ਖਾ, ਸੀਲਾਨਿ ਤਾਸਂ ਸਿਕ੍ਖਾਨਂ ਪਤਿਟ੍ਠਟ੍ਠੇਨ ਪਦਾਨੀਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਨਂ ਪਦਤ੍ਤਾ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ , ਪਰਿਯਨ੍ਤਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਪਰਿਯਨ੍ਤਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾ। ਤੇਸਂ ਪਰਿਯਨ੍ਤਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਦ੍વੇ ਪਰਿਯਨ੍ਤਾ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਪਰਿਯਨ੍ਤੋ ਚ ਕਾਲਪਰਿਯਨ੍ਤੋ ਚ। ਕਤਮੋ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਪਰਿਯਨ੍ਤੋ? ਉਪਾਸਕੋਪਾਸਿਕਾਨਂ ਯਥਾਸਮਾਦਾਨવਸੇਨ ਏਕਂ વਾ ਦ੍વੇ વਾ ਤੀਣਿ વਾ ਚਤ੍ਤਾਰਿ વਾ ਪਞ੍ਚ વਾ ਅਟ੍ਠ વਾ ਦਸ વਾ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਸਿਕ੍ਖਮਾਨਸਾਮਣੇਰਸਾਮਣੇਰੀਨਂ ਦਸ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ। ਅਯਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਪਰਿਯਨ੍ਤੋ। ਕਤਮੋ ਕਾਲਪਰਿਯਨ੍ਤੋ? ਉਪਾਸਕੋਪਾਸਿਕਾ ਦਾਨਂ ਦਦਮਾਨਾ ਪਰਿવੇਸਨਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਸੀਲਂ ਸਮਾਦਿਯਨ੍ਤਿ, વਿਹਾਰਗਤਾ વਿਹਾਰਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਸੀਲਂ ਸਮਾਦਿਯਨ੍ਤਿ, ਏਕਂ વਾ ਦ੍વੇ વਾ ਤਯੋ વਾ ਭਿਯ੍ਯੋ વਾ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਾਨਿ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਕਤ੍વਾ ਸੀਲਂ ਸਮਾਦਿਯਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਕਾਲਪਰਿਯਨ੍ਤੋ। ਇਮੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਪਰਿਯਨ੍ਤੇਸੁ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਂ ਸੀਲਂ વੀਤਿਕ੍ਕਮਨੇਨ વਾ ਮਰਣੇਨ વਾ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਤਿ, ਕਾਲਂ ਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਂ ਤਂਤਂਕਾਲਾਤਿਕ੍ਕਮੇਨ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਤਿ।
Pariyantasikkhāpadānanti ettha sikkhitabbaṭṭhena sikkhā, koṭṭhāsaṭṭhena padāni, sikkhitabbakoṭṭhāsānīti attho. Apica sīle patiṭṭhitena uparipattabbattā sabbe kusalā dhammā sikkhā, sīlāni tāsaṃ sikkhānaṃ patiṭṭhaṭṭhena padānīti sikkhānaṃ padattā sikkhāpadāni , pariyantāni sikkhāpadāni etesanti pariyantasikkhāpadā. Tesaṃ pariyantasikkhāpadānaṃ. Ettha ca dve pariyantā sikkhāpadapariyanto ca kālapariyanto ca. Katamo sikkhāpadapariyanto? Upāsakopāsikānaṃ yathāsamādānavasena ekaṃ vā dve vā tīṇi vā cattāri vā pañca vā aṭṭha vā dasa vā sikkhāpadāni honti, sikkhamānasāmaṇerasāmaṇerīnaṃ dasa sikkhāpadāni. Ayaṃ sikkhāpadapariyanto. Katamo kālapariyanto? Upāsakopāsikā dānaṃ dadamānā parivesanapariyantaṃ sīlaṃ samādiyanti, vihāragatā vihārapariyantaṃ sīlaṃ samādiyanti, ekaṃ vā dve vā tayo vā bhiyyo vā rattindivāni paricchedaṃ katvā sīlaṃ samādiyanti. Ayaṃ kālapariyanto. Imesu dvīsu pariyantesu sikkhāpadaṃ pariyantaṃ katvā samādinnaṃ sīlaṃ vītikkamanena vā maraṇena vā paṭippassambhati, kālaṃ pariyantaṃ katvā samādinnaṃ taṃtaṃkālātikkamena paṭippassambhati.
ਅਪਰਿਯਨ੍ਤਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਨ੍ਤਿ –
Apariyantasikkhāpadānanti –
‘‘ਨવ ਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਅਸੀਤਿ ਸਤਕੋਟਿਯੋ।
‘‘Nava koṭisahassāni, asīti satakoṭiyo;
ਪਞ੍ਞਾਸ ਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਛਤ੍ਤਿਂਸ ਚ ਪੁਨਾਪਰੇ॥
Paññāsa satasahassāni, chattiṃsa ca punāpare.
‘‘ਏਤੇ ਸਂવਰવਿਨਯਾ, ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਪਕਾਸਿਤਾ।
‘‘Ete saṃvaravinayā, sambuddhena pakāsitā;
ਪੇਯ੍ਯਾਲਮੁਖੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ, ਸਿਕ੍ਖਾ વਿਨਯਸਂવਰੇ’’ਤਿ॥ –
Peyyālamukhena niddiṭṭhā, sikkhā vinayasaṃvare’’ti. –
ਏવਂ ਗਣਨવਸੇਨ ਪਰਿਯਨ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਂ ਅਨવਸੇਸਸਮਾਦਾਨਭਾવવਸੇਨ ਲਾਭਯਸਞਾਤਿਅਙ੍ਗਜੀવਿਤਹੇਤੁ ਅਦਿਟ੍ਠਪਰਿਯਨ੍ਤਭਾવવਸੇਨ ਉਪਰਿ ਰਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਸੀਲਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾਭਾવવਸੇਨ ਚ ਨਤ੍ਥਿ ਏਤੇਸਂ ਪਰਿਯਨ੍ਤੋਤਿ ਅਪਰਿਯਨ੍ਤਾਨਿ। ਅਪਰਿਯਨ੍ਤਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਅਪਰਿਯਨ੍ਤਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾ। ਤੇਸਂ ਅਪਰਿਯਨ੍ਤਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਂ, વੁਦ੍ਧਪਰਿਯਨ੍ਤਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਨ੍ਤਿ વਾ ਅਤ੍ਥੋ।
Evaṃ gaṇanavasena pariyantānampi sikkhāpadānaṃ anavasesasamādānabhāvavasena lābhayasañātiaṅgajīvitahetu adiṭṭhapariyantabhāvavasena upari rakkhitabbasīlaparicchedābhāvavasena ca natthi etesaṃ pariyantoti apariyantāni. Apariyantāni sikkhāpadāni etesanti apariyantasikkhāpadā. Tesaṃ apariyantasikkhāpadānaṃ, vuddhapariyantasikkhāpadānanti vā attho.
ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਕਲ੍ਯਾਣਕਾਨਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ –
Puthujjanakalyāṇakānantiādīsu –
‘‘ਪੁਥੂਨਂ ਜਨਨਾਦੀਹਿ, ਕਾਰਣੇਹਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ।
‘‘Puthūnaṃ jananādīhi, kāraṇehi puthujjano;
ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਨ੍ਤੋਗਧਤ੍ਤਾ, ਪੁਥੁવਾਯਂ ਜਨੋ ਇਤਿ’’॥ –
Puthujjanantogadhattā, puthuvāyaṃ jano iti’’. –
વੁਤ੍ਤਪੁਥੁਜ੍ਜਨਲਕ੍ਖਣਾਨਤਿਕ੍ਕਮੇਪਿ –
Vuttaputhujjanalakkhaṇānatikkamepi –
‘‘ਦੁવੇ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਬੁਦ੍ਧੇਨਾਦਿਚ੍ਚਬਨ੍ਧੁਨਾ।
‘‘Duve puthujjanā vuttā, buddhenādiccabandhunā;
ਅਨ੍ਧੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਏਕੋ, ਕਲ੍ਯਾਣੇਕੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ’’ਤਿ॥ –
Andho puthujjano eko, kalyāṇeko puthujjano’’ti. –
વੁਤ੍ਤਪੁਥੁਜ੍ਜਨਦ੍વਯੇ ਕਲ੍ਯਾਣਧਮ੍ਮਸਮਾਗਮੇਨ ਅਨ੍ਧਪੁਥੁਜ੍ਜਨਭਾવਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ਕਲ੍ਯਾਣਪੁਥੁਜ੍ਜਨਭਾવੇ ਠਿਤਾਨਂ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਕਲ੍ਯਾਣਕਾਨਂ ਕਲ੍ਯਾਣਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੇਸੁ વਾ ਕਲ੍ਯਾਣਕਾਨਂ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਕਲ੍ਯਾਣਕਾਨਂ।
Vuttaputhujjanadvaye kalyāṇadhammasamāgamena andhaputhujjanabhāvaṃ atikkamma kalyāṇaputhujjanabhāve ṭhitānaṃ puthujjanakalyāṇakānaṃ kalyāṇaputhujjanānanti vuttaṃ hoti. Puthujjanesu vā kalyāṇakānaṃ puthujjanakalyāṇakānaṃ.
ਕੁਸਲਧਮ੍ਮੇ ਯੁਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕੁਸਲਸਦ੍ਦੋ ਤਾવ ਆਰੋਗ੍ਯਾਨવਜ੍ਜਛੇਕਸੁਖવਿਪਾਕੇਸੁ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ਅਯਞ੍ਹਿ ‘‘ਕਚ੍ਚਿ ਨੁ ਭੋਤੋ ਕੁਸਲਂ, ਕਚ੍ਚਿ ਭੋਤੋ ਅਨਾਮਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਜਾ॰ ੧.੧੫.੧੪੬; ੨.੨੦.੧੨੯) ਆਰੋਗ੍ਯੇ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਕੁਸਲੋ? ਯੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਅਨવਜ੍ਜੋ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੬੧) ਚ ‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏਤਦਾਨੁਤ੍ਤਰਿਯਂ ਯਥਾ ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੂ’’ਤਿ ਚ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੪੫) ਏવਮਾਦੀਸੁ ਅਨવਜ੍ਜੇ। ‘‘ਕੁਸਲੋ ਤ੍વਂ ਰਥਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਾਨਂ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੮੭), ਕੁਸਲਾ ਨਚ੍ਚਗੀਤਸ੍ਸ ਸਿਕ੍ਖਿਤਾ ਚਾਤੁਰਿਤ੍ਥਿਯੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਜਾ॰ ੨.੨੨.੯੪) ਛੇਕੇ। ‘‘ਕੁਸਲਾਨਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਮਾਦਾਨਹੇਤੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੮੦)। ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਤਤ੍ਤਾ ਉਪਚਿਤਤ੍ਤਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਧ॰ ਸ॰ ੪੩੧) ਸੁਖવਿਪਾਕੇ। ਸ੍વਾਯਮਿਧ ਆਰੋਗ੍ਯੇਪਿ ਅਨવਜ੍ਜੇਪਿ ਸੁਖવਿਪਾਕੇਪਿ વਟ੍ਟਤਿ।
Kusaladhamme yuttānanti ettha kusalasaddo tāva ārogyānavajjachekasukhavipākesu dissati. Ayañhi ‘‘kacci nu bhoto kusalaṃ, kacci bhoto anāmaya’’ntiādīsu (jā. 1.15.146; 2.20.129) ārogye dissati. ‘‘Katamo pana, bhante, kāyasamācāro kusalo? Yo kho, mahārāja, kāyasamācāro anavajjo’’ti (ma. ni. 2.361) ca ‘‘puna caparaṃ, bhante, etadānuttariyaṃ yathā bhagavā dhammaṃ deseti kusalesu dhammesū’’ti ca (dī. ni. 3.145) evamādīsu anavajje. ‘‘Kusalo tvaṃ rathassa aṅgapaccaṅgānaṃ (ma. ni. 2.87), kusalā naccagītassa sikkhitā cāturitthiyo’’tiādīsu (jā. 2.22.94) cheke. ‘‘Kusalānaṃ, bhikkhave, dhammānaṃ samādānahetu (dī. ni. 3.80). Kusalassa kammassa katattā upacitattā’’tiādīsu (dha. sa. 431) sukhavipāke. Svāyamidha ārogyepi anavajjepi sukhavipākepi vaṭṭati.
વਚਨਤ੍ਥੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਕੁਚ੍ਛਿਤੇ ਪਾਪਕੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸਲਯਨ੍ਤਿ ਚਲਯਨ੍ਤਿ ਕਮ੍ਪੇਨ੍ਤਿ વਿਦ੍ਧਂਸੇਨ੍ਤੀਤਿ ਕੁਸਲਾ। ਕੁਚ੍ਛਿਤੇਨ વਾ ਆਕਾਰੇਨ ਸਯਨ੍ਤਿ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਕੁਸਾ, ਤੇ ਕੁਸੇ ਲੁਨਨ੍ਤਿ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੀਤਿ ਕੁਸਲਾ। ਕੁਚ੍ਛਿਤਾਨਂ વਾ ਸਾਨਤੋ ਤਨੁਕਰਣਤੋ ਕੁਸਂ ਞਾਣਂ। ਤੇਨ ਕੁਸੇਨ ਲਾਤਬ੍ਬਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ ਪવਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਕੁਸਲਾ, ਯਥਾ વਾ ਕੁਸਾ ਉਭਯਭਾਗਗਤਂ ਹਤ੍ਥਪ੍ਪਦੇਸਂ ਲੁਨਨ੍ਤਿ, ਏવਮਿਮੇਪਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਭਾવੇਨ ਉਭਯਭਾਗਗਤਂ ਸਂਕਿਲੇਸਪਕ੍ਖਂ ਲੁਨਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਕੁਸਾ વਿਯ ਲੁਨਨ੍ਤੀਤਿ ਕੁਸਲਾ। ਅਪਿਚ ਆਰੋਗ੍ਯਟ੍ਠੇਨ ਅਨવਜ੍ਜਟ੍ਠੇਨ ਕੋਸਲ੍ਲਸਮ੍ਭੂਤਟ੍ਠੇਨ વਾ ਕੁਸਲਾ। ਇਧ ਪਨ ਯਸ੍ਮਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਕੁਸਲਮੇવ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਸੇਸੇ વਿਹਾਯ ਤਸ੍ਸੇવ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਕੁਸਲਧਮ੍ਮੇ’’ਤਿ ਏਕવਚਨਂ ਕਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। વਿਪਸ੍ਸਨਾਕੁਸਲਧਮ੍ਮੇ ਸਾਤਚ੍ਚਕਿਰਿਯਤਾਯ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਕਾਰਿਤਾਯ ਚ ਯੁਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Vacanattho panettha kucchite pāpake dhamme salayanti calayanti kampenti viddhaṃsentīti kusalā. Kucchitena vā ākārena sayanti pavattantīti kusā, te kuse lunanti chindantīti kusalā. Kucchitānaṃ vā sānato tanukaraṇato kusaṃ ñāṇaṃ. Tena kusena lātabbā gahetabbā pavattetabbāti kusalā, yathā vā kusā ubhayabhāgagataṃ hatthappadesaṃ lunanti, evamimepi uppannānuppannabhāvena ubhayabhāgagataṃ saṃkilesapakkhaṃ lunanti, tasmā kusā viya lunantīti kusalā. Apica ārogyaṭṭhena anavajjaṭṭhena kosallasambhūtaṭṭhena vā kusalā. Idha pana yasmā vipassanākusalameva adhippetaṃ, tasmā sese vihāya tasseva dassanatthaṃ ‘‘kusaladhamme’’ti ekavacanaṃ katanti veditabbaṃ. Vipassanākusaladhamme sātaccakiriyatāya sakkaccakāritāya ca yuttānanti attho.
ਸੇਕ੍ਖਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਪਰਿਪੂਰਕਾਰੀਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤੀਸੁ ਸਿਕ੍ਖਾਸੁ ਜਾਤਾਤਿਪਿ ਸੇਕ੍ਖਾ, ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਸੇਕ੍ਖਾਨਂ ਏਤੇਤਿਪਿ ਸੇਕ੍ਖਾ, ਸਯਮੇવ ਸਿਕ੍ਖਨ੍ਤੀਤਿਪਿ ਸੇਕ੍ਖਾ । ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਫਲਸਕਦਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਫਲਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਫਲਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਧਮ੍ਮਾ । ਤੇ ਸੇਕ੍ਖਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਅવਸਾਨੇ ਏਤਸ੍ਸ, ਤੇ વਾ ਸੇਕ੍ਖਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਯਨ੍ਤੋ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਸੇਕ੍ਖਪਰਿਯਨ੍ਤੋ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਸੇਕ੍ਖਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਧਮ੍ਮੇਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਪਰਿਪੂਰਂ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਤਂ ਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ ਪਰਿਪੂਰਕਾਰਿਨੋ, ਪਰਿਪੂਰਕਾਰੋ ਪਰਿਪੂਰਕਿਰਿਯਾ ਏਤੇਸਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ વਾ ਪਰਿਪੂਰਕਾਰਿਨੋ। ਤੇਸਂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਭੂਤੇ ਸੇਕ੍ਖਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਪਟਿਪਦਾਧਮ੍ਮੇ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਾਰਿਪੂਰਿਯਾ ਪਰਿਪੂਰਕਾਰੀਨਂ। ਕਾਯੇ ਚ ਜੀવਿਤੇ ਚ ਅਨਪੇਕ੍ਖਾਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਾਯੇਤਿ ਸਰੀਰੇ। ਸਰੀਰਞ੍ਹਿ ਅਸੁਚਿਸਞ੍ਚਯਤੋ ਕੁਚ੍ਛਿਤਾਨਞ੍ਚ ਕੇਸਾਦੀਨਂ ਚਕ੍ਖੁਰੋਗਾਦੀਨਞ੍ਚ ਰੋਗਸਤਾਨਂ ਆਯਭੂਤਤ੍ਤਾ ਕਾਯੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਜੀવਿਤੇਤਿ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ। ਤਞ੍ਹਿ ਜੀવਨ੍ਤਿ ਤੇਨਾਤਿ ਜੀવਿਤਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਨਤ੍ਥਿ ਏਤੇਸਂ ਅਪੇਕ੍ਖਾਤਿ ਅਨਪੇਕ੍ਖਾ, ਨਿਸ੍ਸਿਨੇਹਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਸਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਯੇ ਚ ਜੀવਿਤੇ ਚ ਅਨਪੇਕ੍ਖਾਨਂ।
Sekkhapariyante paripūrakārīnanti ettha tīsu sikkhāsu jātātipi sekkhā, sattannaṃ sekkhānaṃ etetipi sekkhā, sayameva sikkhantītipi sekkhā . Sotāpattimaggaphalasakadāgāmimaggaphalaanāgāmimaggaphalaarahattamaggadhammā . Te sekkhā dhammā pariyante avasāne etassa, te vā sekkhā dhammā pariyanto paricchedo etassāti sekkhapariyanto. Tasmiṃ sekkhapariyante dhammeti sambandho. Paripūraṃ paripuṇṇataṃ karontīti paripūrakārino, paripūrakāro paripūrakiriyā etesaṃ atthīti vā paripūrakārino. Tesaṃ sotāpattimaggassa pubbabhāgabhūte sekkhapariyante paṭipadādhamme vipassanāpāripūriyā paripūrakārīnaṃ. Kāye ca jīvite ca anapekkhānanti ettha kāyeti sarīre. Sarīrañhi asucisañcayato kucchitānañca kesādīnaṃ cakkhurogādīnañca rogasatānaṃ āyabhūtattā kāyoti vuccati. Jīviteti jīvitindriye. Tañhi jīvanti tenāti jīvitanti vuccati. Natthi etesaṃ apekkhāti anapekkhā, nissinehāti attho. Tesaṃ tasmiṃ kāye ca jīvite ca anapekkhānaṃ.
ਇਦਾਨਿ ਤੇਸਂ ਤੇਸੁ ਅਨਪੇਕ੍ਖਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਾਰਣਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚਤ੍ਤਜੀવਿਤਾਨਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਭਗવਤੋ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ વਾ ਸਕਜੀવਿਤਪਰਿਚ੍ਚਾਗੇਨੇવ ਹਿ ਤੇ ਕਿਲਮਮਾਨੇਪਿ ਕਾਯੇ વਿਨਸ੍ਸਮਾਨੇਪਿ ਜੀવਿਤੇ ਅਨਪੇਕ੍ਖਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ। ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਸੇਕ੍ਖਾਨਨ੍ਤਿ ਸਿਕ੍ਖਨ੍ਤੀਤਿ ਸੇਕ੍ਖਾਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮਾਨਂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਟ੍ਠਾਦੀਨਂ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਅਰਿਯਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ। ਤਥਾਗਤਸਾવਕਾਨਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਾવਕਾਨਂ। ਅਟ੍ਠਪਿ ਹਿ ਅਰਿਯਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸવਨਨ੍ਤੇ ਅਰਿਯਾਯ ਜਾਤਿਯਾ ਜਾਤਤ੍ਤਾ ਭਗવਤੋ ਦੇਸਨਂ ਅਨੁਸਿਟ੍ਠਿਂ ਅવੇਚ੍ਚਪ੍ਪਸਾਦਯੋਗੇਨ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਸੁਣਨ੍ਤੀਤਿ ਸਾવਕਾ। ਤੇਸੁਪਿ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਟ੍ਠੇਯੇવ વਿਸੇਸੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਖੀਣਾਸવਾਨਨ੍ਤਿ ਆਹ, ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਞਾਣੇਨ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਸਬ੍ਬਾਸવਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾਨਨ੍ਤਿ ਤਂ ਤਂ ਕਾਰਣਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਏਕੋવ ਅਨਾਚਰਿਯਕੋ ਚਤੁਸਚ੍ਚਂ ਬੁਜ੍ਝਿਤવਾਤਿ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੋ। ਤਾਦਿਸਾਨਂ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾਨਂ।
Idāni tesaṃ tesu anapekkhattassa kāraṇaṃ dassento pariccattajīvitānanti āha. Bhagavato ācariyassa vā sakajīvitapariccāgeneva hi te kilamamānepi kāye vinassamānepi jīvite anapekkhā hontīti. Sattannaṃ sekkhānanti sikkhantīti sekkhāti laddhanāmānaṃ sotāpattimaggaṭṭhādīnaṃ sattannaṃ ariyapuggalānaṃ. Tathāgatasāvakānanti tathāgatassa sāvakānaṃ. Aṭṭhapi hi ariyapuggalā savanante ariyāya jātiyā jātattā bhagavato desanaṃ anusiṭṭhiṃ aveccappasādayogena sakkaccaṃ suṇantīti sāvakā. Tesupi arahattaphalaṭṭheyeva visesetvā dassento khīṇāsavānanti āha, arahattamaggañāṇena parikkhīṇasabbāsavānanti attho. Paccekabuddhānanti taṃ taṃ kāraṇaṃ paṭicca ekova anācariyako catusaccaṃ bujjhitavāti paccekabuddho. Tādisānaṃ paccekabuddhānaṃ.
ਤਥਾਗਤਾਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਟ੍ਠਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਭਗવਾ ਤਥਾਗਤੋ – ਤਥਾ ਆਗਤੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ, ਤਥਾ ਗਤੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ, ਤਥਲਕ੍ਖਣਂ ਆਗਤੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ, ਤਥਧਮ੍ਮੇ ਯਾਥਾવਤੋ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ, ਤਥਦਸ੍ਸਿਤਾਯ ਤਥਾਗਤੋ, ਤਥવਾਦਿਤਾਯ ਤਥਾਗਤੋ, ਤਥਾ ਕਾਰਿਤਾਯ ਤਥਾਗਤੋ, ਅਭਿਭવਨਟ੍ਠੇਨ ਤਥਾਗਤੋ।
Tathāgatānanti ettha aṭṭhahi kāraṇehi bhagavā tathāgato – tathā āgatoti tathāgato, tathā gatoti tathāgato, tathalakkhaṇaṃ āgatoti tathāgato, tathadhamme yāthāvato abhisambuddhoti tathāgato, tathadassitāya tathāgato, tathavāditāya tathāgato, tathā kāritāya tathāgato, abhibhavanaṭṭhena tathāgato.
ਕਥਂ ਭਗવਾ ਤਥਾ ਆਗਤੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ? ਯਥਾ ਸਬ੍ਬਲੋਕਹਿਤਾਯ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਮਾਪਨ੍ਨਾ ਪੁਰਿਮਕਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਆਗਤਾ। ਕਿਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ? ਯੇਨਾਭਿਨੀਹਾਰੇਨ ਪੁਰਿਮਕਾ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਆਗਤਾ, ਤੇਨੇવ ਅਮ੍ਹਾਕਮ੍ਪਿ ਭਗવਾ ਆਗਤੋ। ਅਥ વਾ ਯਥਾ ਪੁਰਿਮਕਾ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਦਾਨਸੀਲਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਞ੍ਞਾવੀਰਿਯਖਨ੍ਤਿਸਚ੍ਚਾਧਿਟ੍ਠਾਨਮੇਤ੍ਤੁਪੇਕ੍ਖਾਸਙ੍ਖਾਤਾ ਦਸ ਪਾਰਮਿਯੋ, ਦਸ ਉਪਪਾਰਮਿਯੋ, ਦਸ ਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮਿਯੋਤਿ ਸਮਤਿਂਸ ਪਾਰਮਿਯੋ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਅਙ੍ਗਪਰਿਚ੍ਚਾਗਂ ਨਯਨਧਨਰਜ੍ਜਪੁਤ੍ਤਦਾਰਪਰਿਚ੍ਚਾਗਨ੍ਤਿ ਇਮੇ ਪਞ੍ਚ ਮਹਾਪਰਿਚ੍ਚਾਗੇ ਪਰਿਚ੍ਚਜਿਤ੍વਾ, ਪੁਬ੍ਬਯੋਗਪੁਬ੍ਬਚਰਿਯਧਮ੍ਮਕ੍ਖਾਨਞਾਤਤ੍ਥਚਰਿਯਾਦਯੋ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਿਚਰਿਯਾਯ ਕੋਟਿਂ ਪਤ੍વਾ ਆਗਤਾ, ਤਥਾ ਅਮ੍ਹਾਕਮ੍ਪਿ ਭਗવਾ ਆਗਤੋ। ਯਥਾ ਚ ਪੁਰਿਮਕਾ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦੇ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਬਲਾਨਿ ਸਤ੍ਤ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ ਅਰਿਯਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਬ੍ਰੂਹੇਤ੍વਾ ਆਗਤਾ, ਤਥਾ ਅਮ੍ਹਾਕਮ੍ਪਿ ਭਗવਾ ਆਗਤੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ।
Kathaṃ bhagavā tathā āgatoti tathāgato? Yathā sabbalokahitāya ussukkamāpannā purimakā sammāsambuddhā āgatā. Kiṃ vuttaṃ hoti? Yenābhinīhārena purimakā bhagavanto āgatā, teneva amhākampi bhagavā āgato. Atha vā yathā purimakā bhagavanto dānasīlanekkhammapaññāvīriyakhantisaccādhiṭṭhānamettupekkhāsaṅkhātā dasa pāramiyo, dasa upapāramiyo, dasa paramatthapāramiyoti samatiṃsa pāramiyo pūretvā aṅgapariccāgaṃ nayanadhanarajjaputtadārapariccāganti ime pañca mahāpariccāge pariccajitvā, pubbayogapubbacariyadhammakkhānañātatthacariyādayo pūretvā buddhicariyāya koṭiṃ patvā āgatā, tathā amhākampi bhagavā āgato. Yathā ca purimakā bhagavanto cattāro satipaṭṭhāne cattāro sammappadhāne cattāro iddhipāde pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅge ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāvetvā brūhetvā āgatā, tathā amhākampi bhagavā āgatoti tathāgato.
‘‘ਯਥੇવ ਦੀਪਙ੍ਕਰਬੁਦ੍ਧਆਦਯੋ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਭਾવਂ ਮੁਨਯੋ ਇਧਾਗਤਾ।
‘‘Yatheva dīpaṅkarabuddhaādayo, sabbaññubhāvaṃ munayo idhāgatā;
ਤਥਾ ਅਯਂ ਸਕ੍ਯਮੁਨੀਪਿ ਆਗਤੋ, ਤਥਾਗਤੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਤੇਨ ਚਕ੍ਖੁਮਾ’’ਤਿ॥
Tathā ayaṃ sakyamunīpi āgato, tathāgato vuccati tena cakkhumā’’ti.
ਕਥਂ ਤਥਾ ਗਤੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ? ਯਥਾ ਸਮ੍ਪਤਿਜਾਤਾ ਪੁਰਿਮਕਾ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਗਤਾ। ਕਥਞ੍ਚ ਤੇ ਗਤਾ? ਤੇ ਹਿ ਸਮ੍ਪਤਿਜਾਤਾ ਸਮੇਹਿ ਪਾਦੇਹਿ ਪਥવਿਯਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਉਤ੍ਤਰੇਨਮੁਖਾ ਸਤ੍ਤਪਦવੀਤਿਹਾਰੇਨ ਗਤਾ। ਯਥਾਹ ‘‘ਸਮ੍ਪਤਿਜਾਤੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਸਮੇਹਿ ਪਾਦੇਹਿ ਪਥવਿਯਂ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਉਤ੍ਤਰਾਭਿਮੁਖੋ ਸਤ੍ਤਪਦવੀਤਿਹਾਰੇਨ ਗਚ੍ਛਤਿ ਸੇਤਮ੍ਹਿ ਛਤ੍ਤੇ ਅਨੁਧਾਰਯਮਾਨੇ, ਸਬ੍ਬਾ ਚ ਦਿਸਾ ਅਨੁવਿਲੋਕੇਤਿ, ਆਸਭਿਞ੍ਚ વਾਚਂ ਭਾਸਤਿ ‘ਅਗ੍ਗੋਹਮਸ੍ਮਿ ਲੋਕਸ੍ਸ, ਜੇਟ੍ਠੋਹਮਸ੍ਮਿ ਲੋਕਸ੍ਸ, ਸੇਟ੍ਠੋਹਮਸ੍ਮਿ ਲੋਕਸ੍ਸ, ਅਯਮਨ੍ਤਿਮਾ ਜਾਤਿ, ਨਤ੍ਥਿ ਦਾਨਿ ਪੁਨਬ੍ਭવੋ’’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੦੭; ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੧)। ਤਞ੍ਚਸ੍ਸ ਗਮਨਂ ਤਥਂ ਅਹੋਸਿ ਅવਿਤਥਂ ਅਨੇਕੇਸਂ વਿਸੇਸਾਧਿਗਮਾਨਂ ਪੁਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਭਾવੇਨ। ਯਞ੍ਹਿ ਸੋ ਸਮ੍ਪਤਿਜਾਤੋ ਸਮੇਹਿ ਪਾਦੇਹਿ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿ, ਇਦਮਸ੍ਸ ਚਤੁਰਿਦ੍ਧਿਪਾਦਪਟਿਲਾਭਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਂ, ਉਤ੍ਤਰਮੁਖਭਾવੋ ਪਨਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਲੋਕੁਤ੍ਤਰਭਾવਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਂ, ਸਤ੍ਤਪਦવੀਤਿਹਾਰੋ ਸਤ੍ਤਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਰਤਨਪਟਿਲਾਭਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਂ, ‘‘ਸੁવਣ੍ਣਦਣ੍ਡਾ વੀਤਿਪਤਨ੍ਤਿ ਚਾਮਰਾ’’ਤਿ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੬੯੩) ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਚਾਮਰੁਕ੍ਖੇਪੋ ਪਨ ਸਬ੍ਬਤਿਤ੍ਥਿਯਨਿਮ੍ਮਥਨਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਂ, ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਧਾਰਣਂ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲવਿਮੁਤ੍ਤਿવਰવਿਮਲਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਪਟਿਲਾਭਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਂ, ਸਬ੍ਬਾਦਿਸਾਨੁવਿਲੋਕਨਂ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਾਨਾવਰਣਞਾਣਪਟਿਲਾਭਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਂ, ਆਸਭਿવਾਚਾਭਾਸਨਂ ਪਨ ਅਪ੍ਪਟਿવਤ੍ਤਿਯવਰਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਂ। ਤਥਾਯਂ ਭਗવਾਪਿ ਗਤੋ। ਤਞ੍ਚਸ੍ਸ ਗਮਨਂ ਤਥਂ ਅਹੋਸਿ ਅવਿਤਥਂ ਤੇਸਂਯੇવ વਿਸੇਸਾਧਿਗਮਾਨਂ ਪੁਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਭਾવੇਨ। ਤੇਨਾਹੁ ਪੋਰਾਣਾ –
Kathaṃ tathā gatoti tathāgato? Yathā sampatijātā purimakā bhagavanto gatā. Kathañca te gatā? Te hi sampatijātā samehi pādehi pathaviyaṃ patiṭṭhāya uttarenamukhā sattapadavītihārena gatā. Yathāha ‘‘sampatijāto, ānanda, bodhisatto samehi pādehi pathaviyaṃ patiṭṭhahitvā uttarābhimukho sattapadavītihārena gacchati setamhi chatte anudhārayamāne, sabbā ca disā anuviloketi, āsabhiñca vācaṃ bhāsati ‘aggohamasmi lokassa, jeṭṭhohamasmi lokassa, seṭṭhohamasmi lokassa, ayamantimā jāti, natthi dāni punabbhavo’’’ti (ma. ni. 3.207; dī. ni. 2.31). Tañcassa gamanaṃ tathaṃ ahosi avitathaṃ anekesaṃ visesādhigamānaṃ pubbanimittabhāvena. Yañhi so sampatijāto samehi pādehi patiṭṭhahi, idamassa caturiddhipādapaṭilābhassa pubbanimittaṃ, uttaramukhabhāvo panassa sabbalokuttarabhāvassa pubbanimittaṃ, sattapadavītihāro sattabojjhaṅgaratanapaṭilābhassa pubbanimittaṃ, ‘‘suvaṇṇadaṇḍā vītipatanti cāmarā’’ti (su. ni. 693) ettha vuttacāmarukkhepo pana sabbatitthiyanimmathanassa pubbanimittaṃ, setacchattadhāraṇaṃ arahattaphalavimuttivaravimalasetacchattapaṭilābhassa pubbanimittaṃ, sabbādisānuvilokanaṃ sabbaññutānāvaraṇañāṇapaṭilābhassa pubbanimittaṃ, āsabhivācābhāsanaṃ pana appaṭivattiyavaradhammacakkappavattanassa pubbanimittaṃ. Tathāyaṃ bhagavāpi gato. Tañcassa gamanaṃ tathaṃ ahosi avitathaṃ tesaṃyeva visesādhigamānaṃ pubbanimittabhāvena. Tenāhu porāṇā –
‘‘ਮੁਹੁਤ੍ਤਜਾਤੋવ ਗવਂਪਤੀ ਯਥਾ, ਸਮੇਹਿ ਪਾਦੇਹਿ ਫੁਸੀ વਸੁਨ੍ਧਰਂ।
‘‘Muhuttajātova gavaṃpatī yathā, samehi pādehi phusī vasundharaṃ;
ਸੋ વਿਕ੍ਕਮੀ ਸਤ੍ਤ ਪਦਾਨਿ ਗੋਤਮੋ, ਸੇਤਞ੍ਚ ਛਤ੍ਤਂ ਅਨੁਧਾਰਯੁਂ ਮਰੂ॥
So vikkamī satta padāni gotamo, setañca chattaṃ anudhārayuṃ marū.
‘‘ਗਨ੍ਤ੍વਾਨ ਸੋ ਸਤ੍ਤ ਪਦਾਨਿ ਗੋਤਮੋ, ਦਿਸਾ વਿਲੋਕੇਸਿ ਸਮਾ ਸਮਨ੍ਤਤੋ।
‘‘Gantvāna so satta padāni gotamo, disā vilokesi samā samantato;
ਅਟ੍ਠਙ੍ਗੁਪੇਤਂ ਗਿਰਮਬ੍ਭੁਦੀਰਯਿ, ਸੀਹੋ ਯਥਾ ਪਬ੍ਬਤਮੁਦ੍ਧਨਿਟ੍ਠਿਤੋ’’ਤਿ॥
Aṭṭhaṅgupetaṃ giramabbhudīrayi, sīho yathā pabbatamuddhaniṭṭhito’’ti.
ਏવਂ ਤਥਾ ਗਤੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ।
Evaṃ tathā gatoti tathāgato.
ਅਥ વਾ ਯਥਾ ਪੁਰਿਮਕਾ ਭਗવਨ੍ਤੋ, ਅਯਮ੍ਪਿ ਭਗવਾ ਤਥੇવ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੇਨ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਂ…ਪੇ॰… ਪਠਮਜ੍ਝਾਨੇਨ ਨੀવਰਣੇ…ਪੇ॰… ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਯ ਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਂ…ਪੇ॰… ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸੇ ਪਹਾਯ ਗਤੋ। ਏવਮ੍ਪਿ ਤਥਾ ਗਤੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ।
Atha vā yathā purimakā bhagavanto, ayampi bhagavā tatheva nekkhammena kāmacchandaṃ…pe… paṭhamajjhānena nīvaraṇe…pe… aniccānupassanāya niccasaññaṃ…pe… arahattamaggena sabbakilese pahāya gato. Evampi tathā gatoti tathāgato.
ਕਥਂ ਤਥਲਕ੍ਖਣਂ ਆਗਤੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ? ਪਥવੀਧਾਤੁਯਾ ਕਕ੍ਖਲ਼ਤ੍ਤਲਕ੍ਖਣਂ ਤਥਂ ਅવਿਤਥਂ, ਆਪੋਧਾਤੁਯਾ ਪਗ੍ਘਰਣਲਕ੍ਖਣਂ, ਤੇਜੋਧਾਤੁਯਾ ਉਣ੍ਹਤ੍ਤਲਕ੍ਖਣਂ, વਾਯੋਧਾਤੁਯਾ વਿਤ੍ਥਮ੍ਭਨਲਕ੍ਖਣਂ, ਆਕਾਸਧਾਤੁਯਾ ਅਸਮ੍ਫੁਟ੍ਠਲਕ੍ਖਣਂ, વਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁਯਾ વਿਜਾਨਨਲਕ੍ਖਣਂ।
Kathaṃ tathalakkhaṇaṃ āgatoti tathāgato? Pathavīdhātuyā kakkhaḷattalakkhaṇaṃ tathaṃ avitathaṃ, āpodhātuyā paggharaṇalakkhaṇaṃ, tejodhātuyā uṇhattalakkhaṇaṃ, vāyodhātuyā vitthambhanalakkhaṇaṃ, ākāsadhātuyā asamphuṭṭhalakkhaṇaṃ, viññāṇadhātuyā vijānanalakkhaṇaṃ.
ਰੂਪਸ੍ਸ ਰੁਪ੍ਪਨਲਕ੍ਖਣਂ, વੇਦਨਾਯ વੇਦਯਿਤਲਕ੍ਖਣਂ, ਸਞ੍ਞਾਯ ਸਞ੍ਜਾਨਨਲਕ੍ਖਣਂ, ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਣਲਕ੍ਖਣਂ, વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ વਿਜਾਨਨਲਕ੍ਖਣਂ।
Rūpassa ruppanalakkhaṇaṃ, vedanāya vedayitalakkhaṇaṃ, saññāya sañjānanalakkhaṇaṃ, saṅkhārānaṃ abhisaṅkharaṇalakkhaṇaṃ, viññāṇassa vijānanalakkhaṇaṃ.
વਿਤਕ੍ਕਸ੍ਸ ਅਭਿਨਿਰੋਪਨਲਕ੍ਖਣਂ, વਿਚਾਰਸ੍ਸ ਅਨੁਮਜ੍ਜਨਲਕ੍ਖਣਂ, ਪੀਤਿਯਾ ਫਰਣਲਕ੍ਖਣਂ, ਸੁਖਸ੍ਸ ਸਾਤਲਕ੍ਖਣਂ, ਚਿਤ੍ਤੇਕਗ੍ਗਤਾਯ ਅવਿਕ੍ਖੇਪਲਕ੍ਖਣਂ, ਫਸ੍ਸਸ੍ਸ ਫੁਸਨਲਕ੍ਖਣਂ।
Vitakkassa abhiniropanalakkhaṇaṃ, vicārassa anumajjanalakkhaṇaṃ, pītiyā pharaṇalakkhaṇaṃ, sukhassa sātalakkhaṇaṃ, cittekaggatāya avikkhepalakkhaṇaṃ, phassassa phusanalakkhaṇaṃ.
ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਅਧਿਮੋਕ੍ਖਲਕ੍ਖਣਂ, વੀਰਿਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਪਗ੍ਗਹਲਕ੍ਖਣਂ, ਸਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਉਪਟ੍ਠਾਨਲਕ੍ਖਣਂ, ਸਮਾਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਅવਿਕ੍ਖੇਪਲਕ੍ਖਣਂ, ਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਪਜਾਨਨਲਕ੍ਖਣਂ।
Saddhindriyassa adhimokkhalakkhaṇaṃ, vīriyindriyassa paggahalakkhaṇaṃ, satindriyassa upaṭṭhānalakkhaṇaṃ, samādhindriyassa avikkhepalakkhaṇaṃ, paññindriyassa pajānanalakkhaṇaṃ.
ਸਦ੍ਧਾਬਲਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯੇ ਅਕਮ੍ਪਿਯਲਕ੍ਖਣਂ, વੀਰਿਯਬਲਸ੍ਸ ਕੋਸਜ੍ਜੇ, ਸਤਿਬਲਸ੍ਸ ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਚ੍ਚੇ, ਸਮਾਧਿਬਲਸ੍ਸ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚੇ, ਪਞ੍ਞਾਬਲਸ੍ਸ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਅਕਮ੍ਪਿਯਲਕ੍ਖਣਂ।
Saddhābalassa assaddhiye akampiyalakkhaṇaṃ, vīriyabalassa kosajje, satibalassa muṭṭhassacce, samādhibalassa uddhacce, paññābalassa avijjāya akampiyalakkhaṇaṃ.
ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਉਪਟ੍ਠਾਨਲਕ੍ਖਣਂ, ਧਮ੍ਮવਿਚਯਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਪવਿਚਯਲਕ੍ਖਣਂ, વੀਰਿਯਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਪਗ੍ਗਹਲਕ੍ਖਣਂ, ਪੀਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਫਰਣਲਕ੍ਖਣਂ, ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਉਪਸਮਲਕ੍ਖਣਂ, ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਅવਿਕ੍ਖੇਪਲਕ੍ਖਣਂ, ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨਲਕ੍ਖਣਂ।
Satisambojjhaṅgassa upaṭṭhānalakkhaṇaṃ, dhammavicayasambojjhaṅgassa pavicayalakkhaṇaṃ, vīriyasambojjhaṅgassa paggahalakkhaṇaṃ, pītisambojjhaṅgassa pharaṇalakkhaṇaṃ, passaddhisambojjhaṅgassa upasamalakkhaṇaṃ, samādhisambojjhaṅgassa avikkhepalakkhaṇaṃ, upekkhāsambojjhaṅgassa paṭisaṅkhānalakkhaṇaṃ.
ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਦਸ੍ਸਨਲਕ੍ਖਣਂ, ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਸ੍ਸ ਅਭਿਨਿਰੋਪਨਲਕ੍ਖਣਂ, ਸਮ੍ਮਾવਾਚਾਯ ਪਰਿਗ੍ਗਹਲਕ੍ਖਣਂ, ਸਮ੍ਮਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਲਕ੍ਖਣਂ, ਸਮ੍ਮਾਆਜੀવਸ੍ਸ વੋਦਾਨਲਕ੍ਖਣਂ, ਸਮ੍ਮਾવਾਯਾਮਸ੍ਸ ਪਗ੍ਗਹਲਕ੍ਖਣਂ, ਸਮ੍ਮਾਸਤਿਯਾ ਉਪਟ੍ਠਾਨਲਕ੍ਖਣਂ, ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਅવਿਕ੍ਖੇਪਲਕ੍ਖਣਂ।
Sammādiṭṭhiyā dassanalakkhaṇaṃ, sammāsaṅkappassa abhiniropanalakkhaṇaṃ, sammāvācāya pariggahalakkhaṇaṃ, sammākammantassa samuṭṭhānalakkhaṇaṃ, sammāājīvassa vodānalakkhaṇaṃ, sammāvāyāmassa paggahalakkhaṇaṃ, sammāsatiyā upaṭṭhānalakkhaṇaṃ, sammāsamādhissa avikkhepalakkhaṇaṃ.
ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਅਞ੍ਞਾਣਲਕ੍ਖਣਂ, ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਚੇਤਨਾਲਕ੍ਖਣਂ, વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ વਿਜਾਨਨਲਕ੍ਖਣਂ, ਨਾਮਸ੍ਸ ਨਮਨਲਕ੍ਖਣਂ, ਰੂਪਸ੍ਸ ਰੁਪ੍ਪਨਲਕ੍ਖਣਂ, ਸਲ਼ਾਯਤਨਸ੍ਸ ਆਯਤਨਲਕ੍ਖਣਂ, ਫਸ੍ਸਸ੍ਸ ਫੁਸਨਲਕ੍ਖਣਂ, વੇਦਨਾਯ વੇਦਯਿਤਲਕ੍ਖਣਂ, ਤਣ੍ਹਾਯ ਹੇਤੁਲਕ੍ਖਣਂ, ਉਪਾਦਾਨਸ੍ਸ ਗਹਣਲਕ੍ਖਣਂ, ਭવਸ੍ਸ ਆਯੂਹਨਲਕ੍ਖਣਂ, ਜਾਤਿਯਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਲਕ੍ਖਣਂ, ਜਰਾਯ ਜੀਰਣਲਕ੍ਖਣਂ, ਮਰਣਸ੍ਸ ਚੁਤਿਲਕ੍ਖਣਂ।
Avijjāya aññāṇalakkhaṇaṃ, saṅkhārānaṃ cetanālakkhaṇaṃ, viññāṇassa vijānanalakkhaṇaṃ, nāmassa namanalakkhaṇaṃ, rūpassa ruppanalakkhaṇaṃ, saḷāyatanassa āyatanalakkhaṇaṃ, phassassa phusanalakkhaṇaṃ, vedanāya vedayitalakkhaṇaṃ, taṇhāya hetulakkhaṇaṃ, upādānassa gahaṇalakkhaṇaṃ, bhavassa āyūhanalakkhaṇaṃ, jātiyā nibbattilakkhaṇaṃ, jarāya jīraṇalakkhaṇaṃ, maraṇassa cutilakkhaṇaṃ.
ਧਾਤੂਨਂ ਸੁਞ੍ਞਤਾਲਕ੍ਖਣਂ, ਆਯਤਨਾਨਂ ਆਯਤਨਲਕ੍ਖਣਂ, ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਨਂ ਉਪਟ੍ਠਾਨਲਕ੍ਖਣਂ, ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਾਨਂ ਪਦਹਨਲਕ੍ਖਣਂ, ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾਨਂ ਇਜ੍ਝਨਲਕ੍ਖਣਂ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਅਧਿਪਤਿਲਕ੍ਖਣਂ, ਬਲਾਨਂ ਅਕਮ੍ਪਿਯਲਕ੍ਖਣਂ, ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਨਂ ਨਿਯ੍ਯਾਨਲਕ੍ਖਣਂ, ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਹੇਤੁਲਕ੍ਖਣਂ।
Dhātūnaṃ suññatālakkhaṇaṃ, āyatanānaṃ āyatanalakkhaṇaṃ, satipaṭṭhānānaṃ upaṭṭhānalakkhaṇaṃ, sammappadhānānaṃ padahanalakkhaṇaṃ, iddhipādānaṃ ijjhanalakkhaṇaṃ, indriyānaṃ adhipatilakkhaṇaṃ, balānaṃ akampiyalakkhaṇaṃ, bojjhaṅgānaṃ niyyānalakkhaṇaṃ, maggassa hetulakkhaṇaṃ.
ਸਚ੍ਚਾਨਂ ਤਥਲਕ੍ਖਣਂ, ਸਮਥਸ੍ਸ ਅવਿਕ੍ਖੇਪਲਕ੍ਖਣਂ, વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾਲਕ੍ਖਣਂ, ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਨਂ ਏਕਰਸਲਕ੍ਖਣਂ, ਯੁਗਨਦ੍ਧਾਨਂ ਅਨਤਿવਤ੍ਤਨਲਕ੍ਖਣਂ।
Saccānaṃ tathalakkhaṇaṃ, samathassa avikkhepalakkhaṇaṃ, vipassanāya anupassanālakkhaṇaṃ, samathavipassanānaṃ ekarasalakkhaṇaṃ, yuganaddhānaṃ anativattanalakkhaṇaṃ.
ਸੀਲવਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਸਂવਰਲਕ੍ਖਣਂ, ਚਿਤ੍ਤવਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਅવਿਕ੍ਖੇਪਲਕ੍ਖਣਂ, ਦਿਟ੍ਠਿવਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਦਸ੍ਸਨਲਕ੍ਖਣਂ।
Sīlavisuddhiyā saṃvaralakkhaṇaṃ, cittavisuddhiyā avikkhepalakkhaṇaṃ, diṭṭhivisuddhiyā dassanalakkhaṇaṃ.
ਖਯੇ ਞਾਣਸ੍ਸ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਲਕ੍ਖਣਂ, ਅਨੁਪ੍ਪਾਦੇ ਞਾਣਸ੍ਸ ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਲਕ੍ਖਣਂ।
Khaye ñāṇassa samucchedalakkhaṇaṃ, anuppāde ñāṇassa passaddhilakkhaṇaṃ.
ਛਨ੍ਦਸ੍ਸ ਮੂਲਲਕ੍ਖਣਂ, ਮਨਸਿਕਾਰਸ੍ਸ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਲਕ੍ਖਣਂ, ਫਸ੍ਸਸ੍ਸ ਸਮੋਧਾਨਲਕ੍ਖਣਂ, વੇਦਨਾਯ ਸਮੋਸਰਣਲਕ੍ਖਣਂ, ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਪਮੁਖਲਕ੍ਖਣਂ, ਸਤਿਯਾ ਆਧਿਪਤੇਯ੍ਯਲਕ੍ਖਣਂ, ਪਞ੍ਞਾਯ ਤਤੁਤ੍ਤਰਿਲਕ੍ਖਣਂ, વਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਸਾਰਲਕ੍ਖਣਂ, ਅਮਤੋਗਧਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਪਰਿਯੋਸਾਨਲਕ੍ਖਣਂ ਤਥਂ ਅવਿਤਥਂ। ਏਤਂ ਤਥਲਕ੍ਖਣਂ ਞਾਣਗਤਿਯਾ ਆਗਤੋ ਅવਿਰਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤੋ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ। ਏવਂ ਤਥਲਕ੍ਖਣਂ ਆਗਤੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ।
Chandassa mūlalakkhaṇaṃ, manasikārassa samuṭṭhānalakkhaṇaṃ, phassassa samodhānalakkhaṇaṃ, vedanāya samosaraṇalakkhaṇaṃ, samādhissa pamukhalakkhaṇaṃ, satiyā ādhipateyyalakkhaṇaṃ, paññāya tatuttarilakkhaṇaṃ, vimuttiyā sāralakkhaṇaṃ, amatogadhassa nibbānassa pariyosānalakkhaṇaṃ tathaṃ avitathaṃ. Etaṃ tathalakkhaṇaṃ ñāṇagatiyā āgato avirajjhitvā patto anuppattoti tathāgato. Evaṃ tathalakkhaṇaṃ āgatoti tathāgato.
ਕਥਂ ਤਥਧਮ੍ਮੇ ਯਾਥਾવਤੋ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ? ਤਥਧਮ੍ਮਾ ਨਾਮ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਿ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਨਿ ਅવਿਤਥਾਨਿ ਅਨਞ੍ਞਥਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ? ‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖ’ਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਮੇਤਂ ਅવਿਤਥਮੇਤਂ ਅਨਞ੍ਞਥਮੇਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੦੯੦) વਿਤ੍ਥਾਰੋ। ਤਾਨਿ ਚ ਭਗવਾ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਤਥਾਨਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਤਥਾਗਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਅਭਿਸਮ੍ਬੋਧਤ੍ਥੋ ਹਿ ਏਤ੍ਥ ਗਤਸਦ੍ਦੋ।
Kathaṃ tathadhamme yāthāvato abhisambuddhoti tathāgato? Tathadhammā nāma cattāri ariyasaccāni. Yathāha – ‘‘cattārimāni, bhikkhave, tathāni avitathāni anaññathāni. Katamāni cattāri? ‘Idaṃ dukkha’nti, bhikkhave, tathametaṃ avitathametaṃ anaññathameta’’nti (saṃ. ni. 5.1090) vitthāro. Tāni ca bhagavā abhisambuddhoti tathānaṃ abhisambuddhattā tathāgatoti vuccati. Abhisambodhattho hi ettha gatasaddo.
ਅਪਿਚ ਜਰਾਮਰਣਸ੍ਸ ਜਾਤਿਪਚ੍ਚਯਸਮ੍ਭੂਤਸਮੁਦਾਗਤਟ੍ਠੋ ਤਥੋ ਅવਿਤਥੋ ਅਨਞ੍ਞਥੋ…ਪੇ॰… ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਪਚ੍ਚਯਸਮ੍ਭੂਤਸਮੁਦਾਗਤਟ੍ਠੋ ਤਥੋ ਅવਿਤਥੋ ਅਨਞ੍ਞਥੋ। ਤਥਾ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਟ੍ਠੋ ਤਥੋ ਅવਿਤਥੋ ਅਨਞ੍ਞਥੋ…ਪੇ॰… ਜਾਤਿਯਾ ਜਰਾਮਰਣਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਟ੍ਠੋ ਤਥੋ ਅવਿਤਥੋ ਅਨਞ੍ਞਥੋ। ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਭਗવਾ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ। ਤਸ੍ਮਾਪਿ ਤਥਾਨਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਤਥਾਗਤੋ। ਏવਂ ਤਥਧਮ੍ਮੇ ਯਾਥਾવਤੋ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ।
Apica jarāmaraṇassa jātipaccayasambhūtasamudāgataṭṭho tatho avitatho anaññatho…pe… saṅkhārānaṃ avijjāpaccayasambhūtasamudāgataṭṭho tatho avitatho anaññatho. Tathā avijjāya saṅkhārānaṃ paccayaṭṭho tatho avitatho anaññatho…pe… jātiyā jarāmaraṇassa paccayaṭṭho tatho avitatho anaññatho. Taṃ sabbaṃ bhagavā abhisambuddho. Tasmāpi tathānaṃ abhisambuddhattā tathāgato. Evaṃ tathadhamme yāthāvato abhisambuddhoti tathāgato.
ਕਥਂ ਤਥਦਸ੍ਸਿਤਾਯ ਤਥਾਗਤੋ? ਭਗવਾ ਯਂ ਸਦੇવਕੇ ਲੋਕੇ…ਪੇ॰… ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਯ ਅਪਰਿਮਾਣਾਸੁ ਲੋਕਧਾਤੂਸੁ ਅਪਰਿਮਾਣਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਚਕ੍ਖੁਦ੍વਾਰੇ ਆਪਾਥਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਂ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ ਜਾਨਾਤਿ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਏવਂ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਚ ਤੇਨ ਤਂ ਇਟ੍ਠਾਨਿਟ੍ਠਾਦਿવਸੇਨ વਾ ਦਿਟ੍ਠਸੁਤਮੁਤવਿਞ੍ਞਾਤੇਸੁ ਲਬ੍ਭਮਾਨਕਪਦવਸੇਨ વਾ ‘‘ਕਤਮਂ ਤਂ ਰੂਪਂ ਰੂਪਾਯਤਨਂ? ਯਂ ਰੂਪਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਮਹਾਭੂਤਾਨਂ ਉਪਾਦਾਯ વਣ੍ਣਨਿਭਾ ਸਨਿਦਸ੍ਸਨਂ ਸਪ੍ਪਟਿਘਂ ਨੀਲਂ ਪੀਤਕ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ (ਧ॰ ਸ॰ ੬੧੬) ਨਯੇਨ ਅਨੇਕੇਹਿ ਨਾਮੇਹਿ ਤੇਰਸਹਿ વਾਰੇਹਿ ਦ੍વਿਪਞ੍ਞਾਸਾਯ ਨਯੇਹਿ વਿਭਜ੍ਜਮਾਨਂ ਤਥਮੇવ ਹੋਤਿ, વਿਤਥਂ ਨਤ੍ਥਿ । ਏਸ ਨਯੋ ਸੋਤਦ੍વਾਰਾਦੀਸੁਪਿ ਆਪਾਥਮਾਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇਸੁ ਸਦ੍ਦਾਦੀਸੁ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ ਭਗવਤਾ ‘‘ਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਯ ਦਿਟ੍ਠਂ ਸੁਤਂ ਮੁਤਂ વਿਞ੍ਞਾਤਂ ਪਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯੇਸਿਤਂ ਅਨੁવਿਚਰਿਤਂ ਮਨਸਾ, ਤਮਹਂ ਜਾਨਾਮਿ, ਤਮਹਂ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਾਸਿਂ, ਤਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ વਿਦਿਤਂ, ਤਂ ਤਥਾਗਤੋ ਨ ਉਪਟ੍ਠਾਸੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੪)। ਏવਂ ਤਥਦਸ੍ਸਿਤਾਯ ਤਥਾਗਤੋ। ਤਤ੍ਥ ਤਥਦਸ੍ਸੀਅਤ੍ਥੇ ਤਥਾਗਤੋਤਿ ਪਦਸਮ੍ਭવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Kathaṃ tathadassitāya tathāgato? Bhagavā yaṃ sadevake loke…pe… sadevamanussāya aparimāṇāsu lokadhātūsu aparimāṇānaṃ sattānaṃ cakkhudvāre āpāthaṃ āgacchantaṃ rūpārammaṇaṃ nāma atthi, taṃ sabbākārena jānāti passati. Evaṃ jānatā passatā ca tena taṃ iṭṭhāniṭṭhādivasena vā diṭṭhasutamutaviññātesu labbhamānakapadavasena vā ‘‘katamaṃ taṃ rūpaṃ rūpāyatanaṃ? Yaṃ rūpaṃ catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya vaṇṇanibhā sanidassanaṃ sappaṭighaṃ nīlaṃ pītaka’’ntiādinā (dha. sa. 616) nayena anekehi nāmehi terasahi vārehi dvipaññāsāya nayehi vibhajjamānaṃ tathameva hoti, vitathaṃ natthi . Esa nayo sotadvārādīsupi āpāthamāgacchantesu saddādīsu. Vuttampi cetaṃ bhagavatā ‘‘yaṃ, bhikkhave, sadevakassa lokassa…pe… sadevamanussāya diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā, tamahaṃ jānāmi, tamahaṃ abbhaññāsiṃ, taṃ tathāgatassa viditaṃ, taṃ tathāgato na upaṭṭhāsī’’ti (a. ni. 4.24). Evaṃ tathadassitāya tathāgato. Tattha tathadassīatthe tathāgatoti padasambhavo veditabbo.
ਕਥਂ ਤਥવਾਦਿਤਾਯ ਤਥਾਗਤੋ? ਯਂ ਰਤ੍ਤਿਂ ਭਗવਾ ਬੋਧਿਮਣ੍ਡੇ ਅਪਰਾਜਿਤਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਮਾਰਾਨਂ ਮਤ੍ਥਕਂ ਮਦ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ, ਯਞ੍ਚ ਰਤ੍ਤਿਂ ਯਮਕਸਾਲਾਨਮਨ੍ਤਰੇ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿ, ਏਤ੍ਥਨ੍ਤਰੇ ਪਞ੍ਚਚਤ੍ਤਾਲੀਸવਸ੍ਸਪਰਿਮਾਣੇ ਕਾਲੇ ਪਠਮਬੋਧਿਯਾਪਿ ਮਜ੍ਝਿਮਬੋਧਿਯਾਪਿ ਪਚ੍ਛਿਮਬੋਧਿਯਾਪਿ ਯਂ ਭਗવਤਾ ਭਾਸਿਤਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਗੇਯ੍ਯਂ…ਪੇ॰… વੇਦਲ੍ਲਂ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਅਤ੍ਥਤੋ ਚ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਤੋ ਚ ਅਨવਜ੍ਜਂ ਅਨੁਪવਜ੍ਜਂ ਅਨੂਨਮਨਧਿਕਂ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਰਾਗਮਦਨਿਮ੍ਮਦਨਂ ਦੋਸਮੋਹਮਦਨਿਮ੍ਮਦਨਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਤਤ੍ਥ વਾਲਗ੍ਗਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਪਕ੍ਖਲਿਤਂ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਏਕਮੁਦ੍ਦਿਕਾਯ ਲਞ੍ਛਿਤਂ વਿਯ, ਏਕਨਾਲ਼ਿਕਾਯ ਮਿਤਂ વਿਯ, ਏਕਤੁਲਾਯ ਤੁਲਿਤਂ વਿਯ, ਚ ਤਥਮੇવ ਹੋਤਿ। ਯਥਾਹ ‘‘ਯਞ੍ਚ, ਚੁਨ੍ਦ, ਰਤ੍ਤਿਂ ਤਥਾਗਤੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਤਿ, ਯਞ੍ਚ ਰਤ੍ਤਿਂ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ, ਯਂ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਅਨ੍ਤਰੇ ਭਾਸਤਿ ਲਪਤਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਤਥਮੇવ ਹੋਤਿ, ਨੋ ਅਞ੍ਞਥਾ। ਤਸ੍ਮਾ ‘ਤਥਾਗਤੋ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੮੮)। ਗਦਅਤ੍ਥੋ ਹਿ ਏਤ੍ਥ ਗਤਸਦ੍ਦੋ। ਏવਂ ਤਥવਾਦਿਤਾਯ ਤਥਾਗਤੋ।
Kathaṃ tathavāditāya tathāgato? Yaṃ rattiṃ bhagavā bodhimaṇḍe aparājitapallaṅke nisinno catunnaṃ mārānaṃ matthakaṃ madditvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho, yañca rattiṃ yamakasālānamantare anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyi, etthantare pañcacattālīsavassaparimāṇe kāle paṭhamabodhiyāpi majjhimabodhiyāpi pacchimabodhiyāpi yaṃ bhagavatā bhāsitaṃ suttaṃ geyyaṃ…pe… vedallaṃ, taṃ sabbaṃ atthato ca byañjanato ca anavajjaṃ anupavajjaṃ anūnamanadhikaṃ sabbākāraparipuṇṇaṃ rāgamadanimmadanaṃ dosamohamadanimmadanaṃ, natthi tattha vālaggamattampi pakkhalitaṃ, sabbaṃ taṃ ekamuddikāya lañchitaṃ viya, ekanāḷikāya mitaṃ viya, ekatulāya tulitaṃ viya, ca tathameva hoti. Yathāha ‘‘yañca, cunda, rattiṃ tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhati, yañca rattiṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati, yaṃ etasmiṃ antare bhāsati lapati niddisati, sabbaṃ taṃ tathameva hoti, no aññathā. Tasmā ‘tathāgato’ti vuccatī’’ti (dī. ni. 3.188). Gadaattho hi ettha gatasaddo. Evaṃ tathavāditāya tathāgato.
ਅਪਿਚ ਆਗਦਨਂ ਆਗਦੋ, વਚਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਥੋ ਅવਿਪਰੀਤੋ ਆਗਦੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਦਕਾਰਸ੍ਸ ਤਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤੋਤਿ ਏવਮੇਤਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ ਪਦਸਿਦ੍ਧਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Apica āgadanaṃ āgado, vacananti attho. Tatho aviparīto āgado assāti dakārassa takāraṃ katvā tathāgatoti evametasmiṃ atthe padasiddhi veditabbā.
ਕਥਂ ਤਥਾਕਾਰਿਤਾਯ ਤਥਾਗਤੋ? ਭਗવਤੋ ਹਿ વਾਚਾਯ ਕਾਯੋ ਅਨੁਲੋਮੇਤਿ, ਕਾਯਸ੍ਸਾਪਿ વਾਚਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਾવਾਦੀ ਤਥਾਕਾਰੀ ਯਥਾਕਾਰੀ ਤਥਾવਾਦੀ ਚ ਹੋਤਿ। ਏવਂਭੂਤਸ੍ਸ ਚਸ੍ਸ ਯਥਾ વਾਚਾ, ਕਾਯੋਪਿ ਤਥਾ ਗਤੋ ਪવਤ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਥਾ ਚ ਕਾਯੋ, વਾਚਾਪਿ ਤਥਾ ਗਤਾ ਪવਤ੍ਤਾਤਿ ਤਥਾਗਤੋ। ਤੇਨੇવਾਹ – ‘‘ਯਥਾવਾਦੀ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਤਥਾਕਾਰੀ, ਯਥਾਕਾਰੀ ਤਥਾવਾਦੀ। ਇਤਿ ਯਥਾવਾਦੀ ਤਥਾਕਾਰੀ, ਯਥਾਕਾਰੀ ਤਥਾવਾਦੀ। ਤਸ੍ਮਾ ‘ਤਥਾਗਤੋ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ। ਏવਂ ਤਥਾਕਾਰਿਤਾਯ ਤਥਾਗਤੋ।
Kathaṃ tathākāritāya tathāgato? Bhagavato hi vācāya kāyo anulometi, kāyassāpi vācā, tasmā yathāvādī tathākārī yathākārī tathāvādī ca hoti. Evaṃbhūtassa cassa yathā vācā, kāyopi tathā gato pavattoti attho. Yathā ca kāyo, vācāpi tathā gatā pavattāti tathāgato. Tenevāha – ‘‘yathāvādī, bhikkhave, tathāgato tathākārī, yathākārī tathāvādī. Iti yathāvādī tathākārī, yathākārī tathāvādī. Tasmā ‘tathāgato’ti vuccatī’’ti. Evaṃ tathākāritāya tathāgato.
ਕਥਂ ਅਭਿਭવਨਟ੍ਠੇਨ ਤਥਾਗਤੋ? ਉਪਰਿ ਭવਗ੍ਗਂ ਹੇਟ੍ਠਾ ਅવੀਚਿਂ ਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਤਿਰਿਯਂ ਅਪਰਿਮਾਣਾਸੁ ਲੋਕਧਾਤੂਸੁ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤੇ ਅਭਿਭવਤਿ ਸੀਲੇਨ ਸਮਾਧਿਨਾ ਪਞ੍ਞਾਯ વਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨੇਨ, ਨ ਤਸ੍ਸ ਤੁਲਾ વਾ ਪਮਾਣਂ વਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਅਤੁਲੋ ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ ਰਾਜਾਧਿਰਾਜਾ ਦੇવਾਨਂ ਅਤਿਦੇવੋ ਸਕ੍ਕਾਨਂ ਅਤਿਸਕ੍ਕੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨਂ ਅਤਿਬ੍ਰਹ੍ਮਾ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਸਦੇવਕੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਲੋਕੇ…ਪੇ॰… ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਯ ਤਥਾਗਤੋ ਅਭਿਭੂ ਅਨਭਿਭੂਤੋ ਅਞ੍ਞਦਤ੍ਥੁ ਦਸੋ વਸવਤ੍ਤੀ। ਤਸ੍ਮਾ ‘ਤਥਾਗਤੋ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੩)।
Kathaṃ abhibhavanaṭṭhena tathāgato? Upari bhavaggaṃ heṭṭhā avīciṃ pariyantaṃ katvā tiriyaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu sabbasatte abhibhavati sīlena samādhinā paññāya vimuttiyā vimuttiñāṇadassanena, na tassa tulā vā pamāṇaṃ vā atthi, atulo appameyyo anuttaro rājādhirājā devānaṃ atidevo sakkānaṃ atisakko brahmānaṃ atibrahmā. Tenāha – ‘‘sadevake, bhikkhave, loke…pe… sadevamanussāya tathāgato abhibhū anabhibhūto aññadatthu daso vasavattī. Tasmā ‘tathāgato’ti vuccatī’’ti (a. ni. 4.23).
ਤਤ੍ਥੇવਂ ਪਦਸਿਦ੍ਧਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ – ਅਗਦੋ વਿਯ ਅਗਦੋ। ਕੋ ਪਨੇਸ? ਦੇਸਨਾવਿਲਾਸੋ ਚੇવ ਪੁਞ੍ਞੁਸ੍ਸਯੋ ਚ। ਤੇਨ ਹੇਸ ਮਹਾਨੁਭਾવੋ ਭਿਸਕ੍ਕੋ ਦਿਬ੍ਬਾਗਦੇਨ ਸਪ੍ਪੇ વਿਯ ਸਬ੍ਬਪਰਪ੍ਪવਾਦਿਨੋ ਸਦੇવਕਞ੍ਚ ਲੋਕਂ ਅਭਿਭવਤਿ। ਇਤਿ ਸਬ੍ਬਲੋਕਾਭਿਭવਨੇ ਤਥੋ ਅવਿਪਰੀਤੋ ਦੇਸਨਾવਿਲਾਸਮਯੋ ਚੇવ ਪੁਞ੍ਞਮਯੋ ਚ ਅਗਦੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਦਕਾਰਸ੍ਸ ਤਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਏવਂ ਅਭਿਭવਨਟ੍ਠੇਨ ਤਥਾਗਤੋ।
Tatthevaṃ padasiddhi veditabbā – agado viya agado. Ko panesa? Desanāvilāso ceva puññussayo ca. Tena hesa mahānubhāvo bhisakko dibbāgadena sappe viya sabbaparappavādino sadevakañca lokaṃ abhibhavati. Iti sabbalokābhibhavane tatho aviparīto desanāvilāsamayo ceva puññamayo ca agado assāti dakārassa takāraṃ katvā tathāgatoti veditabbo. Evaṃ abhibhavanaṭṭhena tathāgato.
ਅਪਿਚ ਤਥਾਯ ਗਤੋਤਿਪਿ ਤਥਾਗਤੋ, ਤਥਂ ਗਤੋਤਿਪਿ ਤਥਾਗਤੋਤਿ। ਗਤੋਤਿ ਅવਗਤੋ ਅਤੀਤੋ ਪਤ੍ਤੋ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ । ਤਤ੍ਥ ਸਕਲਂ ਲੋਕਂ ਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਤਥਾਯ ਗਤੋ ਅવਗਤੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ, ਲੋਕਸਮੁਦਯਂ ਪਹਾਨਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਤਥਾਯ ਗਤੋ ਅਤੀਤੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ, ਲੋਕਨਿਰੋਧਂ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ ਤਥਾਯ ਗਤੋ ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ, ਲੋਕਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਪਟਿਪਦਂ ਤਥਂ ਗਤੋ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ। ਤੇਨ ਯਂ વੁਤ੍ਤਂ ਭਗવਤਾ – ‘‘ਲੋਕੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ, ਲੋਕਸ੍ਮਾ ਤਥਾਗਤੋ વਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ। ਲੋਕਸਮੁਦਯੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ, ਲੋਕਸਮੁਦਯੋ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਹੀਨੋ। ਲੋਕਨਿਰੋਧੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ , ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਲੋਕਨਿਰੋਧੋ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਚ੍ਛਿਕਤੋ। ਲੋਕਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ, ਲੋਕਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀਪਟਿਪਦਾ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਭਾવਿਤਾ। ਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਅਨੁવਿਚਰਿਤਂ ਮਨਸਾ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ। ਤਸ੍ਮਾ ‘ਤਥਾਗਤੋ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੩)। ਤਸ੍ਸ ਏવਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਇਦਮ੍ਪਿ ਚ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਤਥਾਗਤਭਾવਦੀਪਨੇ ਮੁਖਮਤ੍ਤਮੇવ। ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ ਪਨ ਤਥਾਗਤੋવ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਤਥਾਗਤਭਾવਂ વਣ੍ਣੇਯ੍ਯ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਸਬ੍ਬਬੁਦ੍ਧਾ ਤਥਾਗਤਗੁਣੇਨਾਪਿ ਸਮਸਮਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬੇਸਂ વਸੇਨ ਤਥਾਗਤਾਨਨ੍ਤਿ ਆਹ।
Apica tathāya gatotipi tathāgato, tathaṃ gatotipi tathāgatoti. Gatoti avagato atīto patto paṭipannoti attho . Tattha sakalaṃ lokaṃ tīraṇapariññāya tathāya gato avagatoti tathāgato, lokasamudayaṃ pahānapariññāya tathāya gato atītoti tathāgato, lokanirodhaṃ sacchikiriyāya tathāya gato pattoti tathāgato, lokanirodhagāminipaṭipadaṃ tathaṃ gato paṭipannoti tathāgato. Tena yaṃ vuttaṃ bhagavatā – ‘‘loko, bhikkhave, tathāgatena abhisambuddho, lokasmā tathāgato visaṃyutto. Lokasamudayo, bhikkhave, tathāgatena abhisambuddho, lokasamudayo tathāgatassa pahīno. Lokanirodho, bhikkhave , tathāgatena abhisambuddho lokanirodho tathāgatassa sacchikato. Lokanirodhagāminī paṭipadā, bhikkhave, tathāgatena abhisambuddhā, lokanirodhagāminīpaṭipadā tathāgatassa bhāvitā. Yaṃ, bhikkhave, sadevakassa lokassa…pe… anuvicaritaṃ manasā, sabbaṃ taṃ tathāgatena abhisambuddhaṃ. Tasmā ‘tathāgato’ti vuccatī’’ti (a. ni. 4.23). Tassa evampi attho veditabbo. Idampi ca tathāgatassa tathāgatabhāvadīpane mukhamattameva. Sabbākārena pana tathāgatova tathāgatassa tathāgatabhāvaṃ vaṇṇeyya. Yasmā pana sabbabuddhā tathāgataguṇenāpi samasamā, tasmā sabbesaṃ vasena tathāgatānanti āha.
ਅਰਹਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸੇਹਿ ਆਰਕਤ੍ਤਾ, ਅਰੀਨਂ ਅਰਾਨਞ੍ਚ ਹਤਤ੍ਤਾ, ਪਚ੍ਚਯਾਦੀਨਂ ਅਰਹਤ੍ਤਾ, ਪਾਪਕਰਣੇ ਰਹਾਭਾવਾ ਤਥਾਗਤੋ ਅਰਹਂ। ਆਰਕਾ ਹਿ ਸੋ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸੇਹਿ ਸੁવਿਦੂਰવਿਦੂਰੇ ਠਿਤੋ ਮਗ੍ਗੇਨ ਸવਾਸਨਾਨਂ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾਤਿ ਅਰਹਂ।
Arahantānanti kilesehi ārakattā, arīnaṃ arānañca hatattā, paccayādīnaṃ arahattā, pāpakaraṇe rahābhāvā tathāgato arahaṃ. Ārakā hi so sabbakilesehi suvidūravidūre ṭhito maggena savāsanānaṃ kilesānaṃ pahīnattāti arahaṃ.
ਸੋ ਤਤੋ ਆਰਕਾ ਨਾਮ, ਯਸ੍ਸ ਯੇਨਾਸਮਙ੍ਗਿਤਾ।
So tato ārakā nāma, yassa yenāsamaṅgitā;
ਅਸਮਙ੍ਗੀ ਚ ਦੋਸੇਹਿ, ਨਾਥੋ ਤੇਨਾਰਹਂ ਮਤੋ॥
Asamaṅgī ca dosehi, nātho tenārahaṃ mato.
ਤੇ ਚਾਨੇਨ ਕਿਲੇਸਾਰਯੋ ਮਗ੍ਗੇਨ ਹਤਾਤਿ ਅਰੀਨਂ ਹਤਤ੍ਤਾਪਿ ਅਰਹਂ।
Te cānena kilesārayo maggena hatāti arīnaṃ hatattāpi arahaṃ.
ਯਸ੍ਮਾ ਰਾਗਾਦਿਸਙ੍ਖਾਤਾ, ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਅਰਯੋ ਹਤਾ।
Yasmā rāgādisaṅkhātā, sabbepi arayo hatā;
ਪਞ੍ਞਾਸਤ੍ਥੇਨ ਨਾਥੇਨ, ਤਸ੍ਮਾਪਿ ਅਰਹਂ ਮਤੋ॥
Paññāsatthena nāthena, tasmāpi arahaṃ mato.
ਯਞ੍ਚੇਤਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਭવਤਣ੍ਹਾਮਯਨਾਭਿਪੁਞ੍ਞਾਦਿਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਜਰਾਮਰਣਨੇਮਿ ਆਸવਸਮੁਦਯਮਯੇਨ ਅਕ੍ਖੇਨ વਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਤਿਭવਰਥੇ ਸਮਾਯੋਜਿਤਂ ਅਨਾਦਿਕਾਲਪ੍ਪવਤ੍ਤਂ ਸਂਸਾਰਚਕ੍ਕਂ, ਤਸ੍ਸਾਨੇਨ ਬੋਧਿਮਣ੍ਡੇ વੀਰਿਯਪਾਦੇਹਿ ਸੀਲਪਥવਿਯਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਸਦ੍ਧਾਹਤ੍ਥੇਨ ਕਮ੍ਮਕ੍ਖਯਕਰਂ ਞਾਣਫਰਸੁਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇ ਅਰਾ ਹਤਾਤਿ ਅਰਾਨਂ ਹਤਤ੍ਤਾਪਿ ਅਰਹਂ।
Yañcetaṃ avijjābhavataṇhāmayanābhipuññādiabhisaṅkhārānaṃ jarāmaraṇanemi āsavasamudayamayena akkhena vijjhitvā tibhavarathe samāyojitaṃ anādikālappavattaṃ saṃsāracakkaṃ, tassānena bodhimaṇḍe vīriyapādehi sīlapathaviyaṃ patiṭṭhāya saddhāhatthena kammakkhayakaraṃ ñāṇapharasuṃ gahetvā sabbe arā hatāti arānaṃ hatattāpi arahaṃ.
ਅਰਾ ਸਂਸਾਰਚਕ੍ਕਸ੍ਸ, ਹਤਾ ਞਾਣਾਸਿਨਾ ਯਤੋ।
Arā saṃsāracakkassa, hatā ñāṇāsinā yato;
ਲੋਕਨਾਥੇਨ ਤੇਨੇਸ, ਅਰਹਨ੍ਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ॥
Lokanāthena tenesa, arahanti pavuccati.
ਅਗ੍ਗਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਤ੍ਤਾ ਚ ਚੀવਰਾਦਿਪਚ੍ਚਯੇ ਅਰਹਤਿ ਪੂਜਾવਿਸੇਸਞ੍ਚ। ਤੇਨੇવ ਚ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਤਥਾਗਤੇ ਯੇ ਕੇਚਿ ਮਹੇਸਕ੍ਖਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾ, ਨ ਤੇ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਪੂਜਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਸਹਮ੍ਪਤਿ ਸਿਨੇਰੁਮਤ੍ਤੇਨ ਰਤਨਦਾਮੇਨ ਤਥਾਗਤਂ ਪੂਜੇਸਿ, ਯਥਾਬਲਞ੍ਚ ਅਞ੍ਞੇ ਦੇવਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਚ ਬਿਮ੍ਬਿਸਾਰਕੋਸਲਰਾਜਾਦਯੋ। ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤਮ੍ਪਿ ਚ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਛਨ੍ਨવੁਤਿਕੋਟਿਧਨਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਅਸੋਕਮਹਾਰਾਜਾ ਸਕਲਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿ વਿਹਾਰਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ, ਕੋ ਪਨ વਾਦੋ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਪੂਜਾવਿਸੇਸਾਨਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚਯਾਦੀਨਂ ਅਰਹਤ੍ਤਾਪਿ ਅਰਹਂ।
Aggadakkhiṇeyyattā ca cīvarādipaccaye arahati pūjāvisesañca. Teneva ca uppanne tathāgate ye keci mahesakkhā devamanussā, na te aññattha pūjaṃ karonti. Tathā hi brahmā sahampati sinerumattena ratanadāmena tathāgataṃ pūjesi, yathābalañca aññe devā manussā ca bimbisārakosalarājādayo. Parinibbutampi ca bhagavantaṃ uddissa channavutikoṭidhanaṃ vissajjetvā asokamahārājā sakalajambudīpe caturāsīti vihārasahassāni patiṭṭhāpesi, ko pana vādo aññesaṃ pūjāvisesānanti paccayādīnaṃ arahattāpi arahaṃ.
ਪੂਜਾવਿਸੇਸਂ ਸਹ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ, ਯਸ੍ਮਾ ਅਯਂ ਅਰਹਤਿ ਲੋਕਨਾਥੋ।
Pūjāvisesaṃ saha paccayehi, yasmā ayaṃ arahati lokanātho;
ਅਤ੍ਥਾਨੁਰੂਪਂ ਅਰਹਨ੍ਤਿ ਲੋਕੇ, ਤਸ੍ਮਾ ਜਿਨੋ ਅਰਹਤਿ ਨਾਮਮੇਤਂ॥
Atthānurūpaṃ arahanti loke, tasmā jino arahati nāmametaṃ.
ਯਥਾ ਚ ਲੋਕੇ ਯੇ ਕੇਚਿ ਪਣ੍ਡਿਤਮਾਨਿਨੋ ਬਾਲਾ ਅਸਿਲੋਕਭਯੇਨ ਰਹੋ ਪਾਪਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਏવਮੇਸ ਨ ਕਦਾਚਿ ਕਰੋਤੀਤਿ ਪਾਪਕਰਣੇ ਰਹਾਭਾવਤੋਪਿ ਅਰਹਂ।
Yathā ca loke ye keci paṇḍitamānino bālā asilokabhayena raho pāpaṃ karonti, evamesa na kadāci karotīti pāpakaraṇe rahābhāvatopi arahaṃ.
ਯਸ੍ਮਾ ਨਤ੍ਥਿ ਰਹੋ ਨਾਮ, ਪਾਪਕਮ੍ਮੇਸੁ ਤਾਦਿਨੋ।
Yasmā natthi raho nāma, pāpakammesu tādino;
ਰਹਾਭਾવੇਨ ਤੇਨੇਸ, ਅਰਹਂ ਇਤਿ વਿਸ੍ਸੁਤੋ॥
Rahābhāvena tenesa, arahaṃ iti vissuto.
ਏવਂ ਸਬ੍ਬਥਾਪਿ –
Evaṃ sabbathāpi –
ਆਰਕਤ੍ਤਾ ਹਤਤ੍ਤਾ ਚ, ਕਿਲੇਸਾਰੀਨ ਸੋ ਮੁਨਿ।
Ārakattā hatattā ca, kilesārīna so muni;
ਹਤਸਂਸਾਰਚਕ੍ਕਾਰੋ, ਪਚ੍ਚਯਾਦੀਨ ਚਾਰਹੋ।
Hatasaṃsāracakkāro, paccayādīna cāraho;
ਨ ਰਹੋ ਕਰੋਤਿ ਪਾਪਾਨਿ, ਅਰਹਂ ਤੇਨ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ॥
Na raho karoti pāpāni, arahaṃ tena vuccatīti.
ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਸਬ੍ਬਬੁਦ੍ਧਾ ਅਰਹਤ੍ਤਗੁਣੇਨਾਪਿ ਸਮਸਮਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬੇਸਂ વਸੇਨ ‘‘ਅਰਹਨ੍ਤਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ।
Yasmā pana sabbabuddhā arahattaguṇenāpi samasamā, tasmā sabbesaṃ vasena ‘‘arahantāna’’nti āha.
ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾਨਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਮਾ ਸਾਮਞ੍ਚ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ। ਤਥਾ ਹੇਸ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮੇ ਸਮ੍ਮਾ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ, ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤੋ ਬੁਦ੍ਧੋ, ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੇ ਧਮ੍ਮੇ ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤੋ, ਪਹਾਤਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮੇ ਪਹਾਤਬ੍ਬਤੋ, ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਤੋ, ਭਾવੇਤਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮੇ ਭਾવੇਤਬ੍ਬਤੋ। ਤੇਨੇવਾਹ –
Sammāsambuddhānanti sammā sāmañca sabbadhammānaṃ buddhattā sammāsambuddho. Tathā hesa sabbadhamme sammā sambuddho, abhiññeyye dhamme abhiññeyyato buddho, pariññeyye dhamme pariññeyyato, pahātabbe dhamme pahātabbato, sacchikātabbe dhamme sacchikātabbato, bhāvetabbe dhamme bhāvetabbato. Tenevāha –
‘‘ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਤਂ, ਭਾવੇਤਬ੍ਬਞ੍ਚ ਭਾવਿਤਂ।
‘‘Abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ, bhāvetabbañca bhāvitaṃ;
ਪਹਾਤਬ੍ਬਂ ਪਹੀਨਂ ਮੇ, ਤਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧੋਸ੍ਮਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ’’ਤਿ॥ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੯੯; ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੫੬੩)।
Pahātabbaṃ pahīnaṃ me, tasmā buddhosmi brāhmaṇā’’ti. (ma. ni. 2.399; su. ni. 563);
ਅਥ વਾ ਚਕ੍ਖੁ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਂ, ਤਸ੍ਸ ਮੂਲਕਾਰਣਭਾવੇਨ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪਿਕਾ ਪੁਰਿਮਤਣ੍ਹਾ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਂ, ਉਭਿਨ੍ਨਂ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ ਨਿਰੋਧਸਚ੍ਚਂ, ਨਿਰੋਧਪ੍ਪਜਾਨਨਾ ਪਟਿਪਦਾ ਮਗ੍ਗਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਏਕੇਕਪਦੁਦ੍ਧਾਰੇਨਾਪਿ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮੇ ਸਮ੍ਮਾ ਸਾਮਞ੍ਚ ਬੁਦ੍ਧੋ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੋਤਘਾਨਜਿવ੍ਹਾਕਾਯਮਨੇਸੁ। ਏਤੇਨੇવ ਨਯੇਨ ਰੂਪਾਦੀਨਿ ਛ ਆਯਤਨਾਨਿ, ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਾਦਯੋ ਛ વਿਞ੍ਞਾਣਕਾਯਾ, ਚਕ੍ਖੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਦਯੋ ਛ ਫਸ੍ਸਾ, ਚਕ੍ਖੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸਜਾਦਯੋ ਛ વੇਦਨਾ, ਰੂਪਸਞ੍ਞਾਦਯੋ ਛ ਸਞ੍ਞਾ, ਰੂਪਸਞ੍ਚੇਤਨਾਦਯੋ ਛ ਚੇਤਨਾ, ਰੂਪਤਣ੍ਹਾਦਯੋ ਛ ਤਣ੍ਹਾਕਾਯਾ, ਰੂਪવਿਤਕ੍ਕਾਦਯੋ ਛ વਿਤਕ੍ਕਾ, ਰੂਪવਿਚਾਰਾਦਯੋ ਛ વਿਚਾਰਾ, ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਯੋ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ, ਦਸ ਕਸਿਣਾਨਿ, ਦਸ ਅਨੁਸ੍ਸਤਿਯੋ, ਉਦ੍ਧੁਮਾਤਕਸਞ੍ਞਾਦਿવਸੇਨ ਦਸ ਸਞ੍ਞਾ, ਕੇਸਾਦਯੋ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਕਾਰਾ, ਦ੍વਾਦਸਾਯਤਨਾਨਿ, ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਧਾਤੁਯੋ, ਕਾਮਭવਾਦਯੋ ਨવ ਭવਾ, ਪਠਮਾਦੀਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਝਾਨਾਨਿ, ਮੇਤ੍ਤਾਭਾવਨਾਦਯੋ ਚਤਸ੍ਸੋ ਅਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾ, ਚਤਸ੍ਸੋ ਅਰੂਪਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ, ਪਟਿਲੋਮਤੋ ਜਰਾਮਰਣਾਦੀਨਿ, ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਅવਿਜ੍ਜਾਦੀਨਿ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਙ੍ਗਾਨਿ ਚ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਏਕਪਦਯੋਜਨਾ – ਜਰਾਮਰਣਂ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਂ, ਜਾਤਿ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਂ, ਉਭਿਨ੍ਨਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਨਿਰੋਧਸਚ੍ਚਂ, ਨਿਰੋਧਪ੍ਪਜਾਨਨਾ ਪਟਿਪਦਾ ਮਗ੍ਗਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਏਕੇਕਪਦੁਦ੍ਧਾਰੇਨ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮੇ ਸਮ੍ਮਾ ਸਾਮਞ੍ਚ ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਨੁਬੁਦ੍ਧੋ ਪਟਿવਿਦ੍ਧੋ। ਯਂ વਾ ਪਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਤ੍ਥਿ ਨੇਯ੍ਯਂ ਨਾਮ, ਸਬ੍ਬਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਾ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ વਿਮੋਕ੍ਖਨ੍ਤਿਕਞਾਣવਸੇਨ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ। ਤਸ੍ਸ ਪਨ વਿਭਾਗੋ ਉਪਰਿ ਆવਿ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਸਬ੍ਬਬੁਦ੍ਧਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਗੁਣੇਨਾਪਿ ਸਮਸਮਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬੇਸਂ વਸੇਨ ‘‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ।
Atha vā cakkhu dukkhasaccaṃ, tassa mūlakāraṇabhāvena samuṭṭhāpikā purimataṇhā samudayasaccaṃ, ubhinnaṃ appavatti nirodhasaccaṃ, nirodhappajānanā paṭipadā maggasaccanti evaṃ ekekapaduddhārenāpi sabbadhamme sammā sāmañca buddho. Esa nayo sotaghānajivhākāyamanesu. Eteneva nayena rūpādīni cha āyatanāni, cakkhuviññāṇādayo cha viññāṇakāyā, cakkhusamphassādayo cha phassā, cakkhusamphassajādayo cha vedanā, rūpasaññādayo cha saññā, rūpasañcetanādayo cha cetanā, rūpataṇhādayo cha taṇhākāyā, rūpavitakkādayo cha vitakkā, rūpavicārādayo cha vicārā, rūpakkhandhādayo pañcakkhandhā, dasa kasiṇāni, dasa anussatiyo, uddhumātakasaññādivasena dasa saññā, kesādayo dvattiṃsākārā, dvādasāyatanāni, aṭṭhārasa dhātuyo, kāmabhavādayo nava bhavā, paṭhamādīni cattāri jhānāni, mettābhāvanādayo catasso appamaññā, catasso arūpasamāpattiyo, paṭilomato jarāmaraṇādīni, anulomato avijjādīni paṭiccasamuppādaṅgāni ca yojetabbāni. Tatrāyaṃ ekapadayojanā – jarāmaraṇaṃ dukkhasaccaṃ, jāti samudayasaccaṃ, ubhinnaṃ nissaraṇaṃ nirodhasaccaṃ, nirodhappajānanā paṭipadā maggasaccanti evaṃ ekekapaduddhārena sabbadhamme sammā sāmañca buddho anubuddho paṭividdho. Yaṃ vā pana kiñci atthi neyyaṃ nāma, sabbassa sammā sambuddhattā vimokkhantikañāṇavasena sammāsambuddho. Tassa pana vibhāgo upari āvi bhavissatīti. Yasmā pana sabbabuddhā sammāsambuddhaguṇenāpi samasamā, tasmā sabbesaṃ vasena ‘‘sammāsambuddhāna’’nti āha.
੩੮. ਇਦਾਨਿ ਪਰਿਯਨ੍ਤਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਅਪਰਿਯਨ੍ਤਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਦ੍વਯੇ ਏਕੇਕਮੇવ ਸੀਲਂ ਪਞ੍ਚਧਾ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਅਤ੍ਥਿ ਸੀਲਂ ਪਰਿਯਨ੍ਤਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਸੀਲਂ ਅਪਰਿਯਨ੍ਤਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਇਤਰੇਸੁ ਪਨ ਤੀਸੁ ਸੀਲੇਸੁ ਤਥਾવਿਧੋ ਭੇਦੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਲਾਭਪਰਿਯਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਲਾਭੇਨ ਪਰਿਯਨ੍ਤੋ ਭੇਦੋ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਲਾਭਪਰਿਯਨ੍ਤਂ। ਏવਂ ਸੇਸਾਨਿਪਿ। ਯਸੋਤਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪਰਿવਾਰੋ। ਇਧਾਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ। ਏਕਚ੍ਚੋਤਿ ਏਕੋ। ਲਾਭਹੇਤੂਤਿ ਲਾਭੋਯੇવ ਹੇਤੁ ਲਾਭਹੇਤੁ, ਤਸ੍ਮਾ ਲਾਭਹੇਤੁਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਹੇਤ੍વਤ੍ਥੇ ਨਿਸ੍ਸਕ੍ਕવਚਨਂ। ‘‘ਲਾਭਪਚ੍ਚਯਾ ਲਾਭਕਾਰਣਾ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਂ। ਹੇਤੁਮੇવ ਹਿ ਪਟਿਚ੍ਚ ਏਤਂ ਫਲਮੇਤੀਤਿ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਚ, ਫਲੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਕਾਰਯਤੀਤਿ ਕਾਰਣਨ੍ਤਿ ਚ વੁਚ੍ਚਤਿ।
38. Idāni pariyantapārisuddhiapariyantapārisuddhisīladvaye ekekameva sīlaṃ pañcadhā bhinditvā dassetuṃ atthi sīlaṃ pariyantaṃ, atthi sīlaṃ apariyantantiādimāha. Itaresu pana tīsu sīlesu tathāvidho bhedo natthīti. Tattha lābhapariyantanti lābhena pariyanto bhedo etassāti lābhapariyantaṃ. Evaṃ sesānipi. Yasoti panettha parivāro. Idhāti imasmiṃ loke. Ekaccoti eko. Lābhahetūti lābhoyeva hetu lābhahetu, tasmā lābhahetutoti vuttaṃ hoti. Hetvatthe nissakkavacanaṃ. ‘‘Lābhapaccayā lābhakāraṇā’’ti tasseva vevacanaṃ. Hetumeva hi paṭicca etaṃ phalametīti paccayoti ca, phaluppattiṃ kārayatīti kāraṇanti ca vuccati.
ਯਥਾਸਮਾਦਿਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਯਂ ਯਂ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਂ ਗਹਿਤਂ। વੀਤਿਕ੍ਕਮਤੀਤਿ ਅਜ੍ਝਾਚਰਤਿ। ਏવਰੂਪਾਨੀਤਿ ਏવਂਸਭਾવਾਨਿ, વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾਨੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਸੀਲਾਨੀਤਿ ਗਹਟ੍ਠਸੀਲਾਨਿ વਾ ਹੋਨ੍ਤੁ ਪਬ੍ਬਜਿਤਸੀਲਾਨਿ વਾ, ਯੇਸਂ ਆਦਿਮ੍ਹਿ વਾ ਅਨ੍ਤੇ વਾ ਏਕਂ ਭਿਨ੍ਨਂ, ਤਾਨਿ ਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਛਿਨ੍ਨਸਾਟਕੋ વਿਯ ਖਣ੍ਡਾਨਿ। ਯੇਸਂ વੇਮਜ੍ਝੇ ਏਕਂ ਭਿਨ੍ਨਂ, ਤਾਨਿ ਮਜ੍ਝੇ વਿਨਿવਿਦ੍ਧਸਾਟਕੋ વਿਯ ਛਿਦ੍ਦਾਨਿ। ਯੇਸਂ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਦ੍વੇ વਾ ਤੀਣਿ વਾ ਭਿਨ੍ਨਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਪਿਟ੍ਠਿਯਾ વਾ ਕੁਚ੍ਛਿਯਾ વਾ ਉਟ੍ਠਿਤੇਨ ਦੀਘવਟ੍ਟਾਦਿਸਣ੍ਠਾਨੇਨ વਿਸਭਾਗવਣ੍ਣੇਨ ਕਾਲ਼ਰਤ੍ਤਾਦੀਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਸਰੀਰવਣ੍ਣਾ ਗਾવੀ વਿਯ ਸਬਲਾਨਿ। ਯੇਸਂ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਏਕੇਕਾਨਿ ਭਿਨ੍ਨਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ વਿਸਭਾਗવਣ੍ਣਬਿਨ੍ਦੁવਿਚਿਤ੍ਰਾ ਗਾવੀ વਿਯ ਕਮ੍ਮਾਸਾਨਿ। ਅવਿਸੇਸੇਨ વਾ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਸਤ੍ਤવਿਧੇਨ ਮੇਥੁਨਸਂਯੋਗੇਨ ਕੋਧੂਪਨਾਹਾਦੀਹਿ ਚ ਪਾਪਧਮ੍ਮੇਹਿ ਉਪਹਤਤ੍ਤਾ ਖਣ੍ਡਾਨਿ ਛਿਦ੍ਦਾਨਿ ਸਬਲਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਸਾਨੀਤਿ। ਤਾਨਿਯੇવ ਤਣ੍ਹਾਦਾਸਬ੍ਯਤੋ ਮੋਚੇਤ੍વਾ ਭੁਜਿਸ੍ਸਭਾવਾਕਰਣੇਨ ਨ ਭੁਜਿਸ੍ਸਾਨਿ। ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਹਿ વਿਞ੍ਞੂਹਿ ਨ ਪਸਤ੍ਥਤ੍ਤਾ ਨ વਿਞ੍ਞੁਪ੍ਪਸਤ੍ਥਾਨਿ। ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠੀਹਿ ਪਰਾਮਟ੍ਠਤ੍ਤਾ, ਕੇਨਚਿ વਾ ‘‘ਅਯਂ ਤੇ ਸੀਲੇਸੁ ਦੋਸੋ’’ਤਿ ਪਰਾਮਟ੍ਠੁਂ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਤਾਯ ਪਰਾਮਟ੍ਠਾਨਿ। ਉਪਚਾਰਸਮਾਧਿਂ ਅਪ੍ਪਨਾਸਮਾਧਿਂ વਾ, ਅਥ વਾ ਮਗ੍ਗਸਮਾਧਿਂ ਫਲਸਮਾਧਿਂ વਾ ਨ ਸਂવਤ੍ਤਯਨ੍ਤੀਤਿ ਅਸਮਾਧਿਸਂવਤ੍ਤਨਿਕਾਨਿ। ਨ ਸਮਾਧਿਸਂવਤ੍ਤਨਿਕਾਨੀਤਿਪਿ ਪਾਠੋ।
Yathāsamādinnanti yaṃ yaṃ samādinnaṃ gahitaṃ. Vītikkamatīti ajjhācarati. Evarūpānīti evaṃsabhāvāni, vuttappakārānīti adhippāyo. Sīlānīti gahaṭṭhasīlāni vā hontu pabbajitasīlāni vā, yesaṃ ādimhi vā ante vā ekaṃ bhinnaṃ, tāni pariyante chinnasāṭako viya khaṇḍāni. Yesaṃ vemajjhe ekaṃ bhinnaṃ, tāni majjhe vinividdhasāṭako viya chiddāni. Yesaṃ paṭipāṭiyā dve vā tīṇi vā bhinnāni, tāni piṭṭhiyā vā kucchiyā vā uṭṭhitena dīghavaṭṭādisaṇṭhānena visabhāgavaṇṇena kāḷarattādīnaṃ aññatarasarīravaṇṇā gāvī viya sabalāni. Yesaṃ antarantarā ekekāni bhinnāni, tāni antarantarā visabhāgavaṇṇabinduvicitrā gāvī viya kammāsāni. Avisesena vā sabbānipi sattavidhena methunasaṃyogena kodhūpanāhādīhi ca pāpadhammehi upahatattā khaṇḍāni chiddāni sabalāni kammāsānīti. Tāniyeva taṇhādāsabyato mocetvā bhujissabhāvākaraṇena na bhujissāni. Buddhādīhi viññūhi na pasatthattā na viññuppasatthāni. Taṇhādiṭṭhīhi parāmaṭṭhattā, kenaci vā ‘‘ayaṃ te sīlesu doso’’ti parāmaṭṭhuṃ sakkuṇeyyatāya parāmaṭṭhāni. Upacārasamādhiṃ appanāsamādhiṃ vā, atha vā maggasamādhiṃ phalasamādhiṃ vā na saṃvattayantīti asamādhisaṃvattanikāni. Na samādhisaṃvattanikānītipi pāṭho.
ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਖਣ੍ਡਾਨੀਤਿ ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਾਭੂਤਤ੍ਤਾ, ਛਿਦ੍ਦਾਨੀਤਿਪਿ ਏવਂ। ਸਬਲਾਨੀਤਿ વਿવਣ੍ਣਕਰਣਤ੍ਤਾ, ਕਮ੍ਮਾਸਾਨੀਤਿਪਿ ਏવਂ। ਨ ਭੁਜਿਸ੍ਸਾਨੀਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦਾਸਬ੍ਯਂ ਗਤਤ੍ਤਾ। ਨ વਿਞ੍ਞੁਪ੍ਪਸਤ੍ਥਾਨੀਤਿ ਕੁਸਲੇਹਿ ਗਰਹਿਤਤ੍ਤਾ। ਪਰਾਮਟ੍ਠਾਨੀਤਿ ਤਣ੍ਹਾਯ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ। ਅਸਮਾਧਿਸਂવਤ੍ਤਨਿਕਾਨੀਤਿ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰવਤ੍ਥੁਭੂਤਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਏવਮਤ੍ਥਂ વਣ੍ਣਯਨ੍ਤਿ।
Keci pana ‘‘khaṇḍānīti kusalānaṃ dhammānaṃ appatiṭṭhābhūtattā, chiddānītipi evaṃ. Sabalānīti vivaṇṇakaraṇattā, kammāsānītipi evaṃ. Na bhujissānīti taṇhādāsabyaṃ gatattā. Na viññuppasatthānīti kusalehi garahitattā. Parāmaṭṭhānīti taṇhāya gahitattā. Asamādhisaṃvattanikānīti vippaṭisāravatthubhūtattā’’ti evamatthaṃ vaṇṇayanti.
ਨ ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰવਤ੍ਥੁਕਾਨੀਤਿ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਾવਹਤ੍ਤਾ ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਸ੍ਸ ਪਤਿਟ੍ਠਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨ ਪਾਮੋਜ੍ਜવਤ੍ਥੁਕਾਨੀਤਿ ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਜਾਯ ਦੁਬ੍ਬਲਪੀਤਿਯਾ ਨ વਤ੍ਥੁਭੂਤਾਨਿ ਤਸ੍ਸਾ ਅਨਾવਹਤ੍ਤਾ । ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਨ ਪੀਤਿવਤ੍ਥੁਕਾਨੀਤਿ ਦੁਬ੍ਬਲਪੀਤਿਜਾਯ ਬਲવਪੀਤਿਯਾ ਨ વਤ੍ਥੁਭੂਤਾਨਿ। ਨ ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿવਤ੍ਥੁਕਾਨੀਤਿ ਬਲવਪੀਤਿਜਾਯ ਕਾਯਚਿਤ੍ਤਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਾ ਨ વਤ੍ਥੁਭੂਤਾਨਿ। ਨ ਸੁਖવਤ੍ਥੁਕਾਨੀਤਿ ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਜਸ੍ਸ ਕਾਯਿਕਚੇਤਸਿਕਸੁਖਸ੍ਸ ਨ વਤ੍ਥੁਭੂਤਾਨਿ। ਨ ਸਮਾਧਿવਤ੍ਥੁਕਾਨੀਤਿ ਸੁਖਜਸ੍ਸ ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਨ વਤ੍ਥੁਭੂਤਾਨਿ। ਨ ਯਥਾਭੂਤਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਤ੍ਥੁਕਾਨੀਤਿ ਸਮਾਧਿਪਦਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਯਥਾਭੂਤਞਾਣਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਨ વਤ੍ਥੁਭੂਤਾਨਿ।
Na avippaṭisāravatthukānīti vippaṭisārāvahattā avippaṭisārassa patiṭṭhā na hontīti attho. Na pāmojjavatthukānīti avippaṭisārajāya dubbalapītiyā na vatthubhūtāni tassā anāvahattā . Evaṃ sesesupi yojanā kātabbā. Na pītivatthukānīti dubbalapītijāya balavapītiyā na vatthubhūtāni. Na passaddhivatthukānīti balavapītijāya kāyacittapassaddhiyā na vatthubhūtāni. Na sukhavatthukānīti passaddhijassa kāyikacetasikasukhassa na vatthubhūtāni. Na samādhivatthukānīti sukhajassa samādhissa na vatthubhūtāni. Na yathābhūtañāṇadassanavatthukānīti samādhipadaṭṭhānassa yathābhūtañāṇadassanassa na vatthubhūtāni.
ਨ ਏਕਨ੍ਤਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯਾਤਿਆਦੀਸੁ ਨ-ਕਾਰਮੇવ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਨ વਿਰਾਗਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸੇਸਪਦੇਹਿਪਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਨ વਿਰਾਗਾਯਾਤਿਆਦੀਸੁ ਸਨਕਾਰੋ વਾ ਪਾਠੋ। ਤਤ੍ਥ ਏਕਨ੍ਤਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯਾਤਿ ਏਕਨ੍ਤੇਨ વਟ੍ਟੇ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਨਤ੍ਥਾਯ ਨ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। વਿਰਾਗਾਯਾਤਿ વਟ੍ਟੇ વਿਰਜ੍ਜਨਤ੍ਥਾਯ। ਨਿਰੋਧਾਯਾਤਿ વਟ੍ਟਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਨਤ੍ਥਾਯ। ਉਪਸਮਾਯਾਤਿ ਨਿਰੋਧਿਤਸ੍ਸ ਪੁਨ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ વਟ੍ਟਸ੍ਸ ਉਪਸਮਨਤ੍ਥਾਯ। ਅਭਿਞ੍ਞਾਯਾਤਿ વਟ੍ਟਸ੍ਸ ਅਭਿਜਾਨਨਤ੍ਥਾਯ। ਸਮ੍ਬੋਧਾਯਾਤਿ ਕਿਲੇਸਨਿਦ੍ਦਾવਿਗਮੇਨ વਟ੍ਟਤੋ ਪਬੁਜ੍ਝਨਤ੍ਥਾਯ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਯਾਤਿ ਅਮਤਨਿਬ੍ਬਾਨਤ੍ਥਾਯ।
Na ekantanibbidāyātiādīsu na-kārameva āharitvā ‘‘na virāgāyā’’tiādinā nayena sesapadehipi yojetabbaṃ. Na virāgāyātiādīsu sanakāro vā pāṭho. Tattha ekantanibbidāyāti ekantena vaṭṭe nibbindanatthāya na saṃvattantīti sambandho. Evaṃ sesesupi yojetabbaṃ. Virāgāyāti vaṭṭe virajjanatthāya. Nirodhāyāti vaṭṭassa nirodhanatthāya. Upasamāyāti nirodhitassa puna anuppattivasena vaṭṭassa upasamanatthāya. Abhiññāyāti vaṭṭassa abhijānanatthāya. Sambodhāyāti kilesaniddāvigamena vaṭṭato pabujjhanatthāya. Nibbānāyāti amatanibbānatthāya.
ਯਥਾਸਮਾਦਿਨ੍ਨਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ વੀਤਿਕ੍ਕਮਾਯਾਤਿ ਯਥਾਸਮਾਦਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਸ੍ਸ વੀਤਿਕ੍ਕਮਨਤ੍ਥਾਯ। વਿਭਤ੍ਤਿવਿਪਲ੍ਲਾਸવਸੇਨ ਪਨੇਤ੍ਥ ਉਪਯੋਗવਚਨਂ ਕਤਂ। ਚਿਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤੀਤਿ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਸੀਲਸ੍ਸ ਅਤਿવਿਸੁਦ੍ਧਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਪਨ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਮਤ੍ਤੇਨ ਸੀਲਂ ਭਿਜ੍ਜਤਿ। ਕਿਂ ਸੋ વੀਤਿਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਕਿਮਤ੍ਥਂ વੀਤਿਕ੍ਕਮਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਨੇવ વੀਤਿਕ੍ਕਮਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਖਣ੍ਡਾਨੀਤਿਆਦੀਨਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਪਟਿਪਕ੍ਖਨਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਨ ਖਣ੍ਡਾਨੀਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ‘‘ਏਕਨ੍ਤਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਏਕਨ੍ਤੇਨ વਟ੍ਟੇ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਨਤ੍ਥਾਯਾਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ । ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯਾਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾ। વਿਰਾਗਾਯਾਤਿ ਮਗ੍ਗੋ। ਨਿਰੋਧਾਯ ਉਪਸਮਾਯਾਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਸਮ੍ਬੋਧਾਯਾਤਿ ਮਗ੍ਗੋ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਯਾਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮੇવ। ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ વਿਪਸ੍ਸਨਾ, ਦ੍વੀਸੁ ਮਗ੍ਗੋ, ਤੀਸੁ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਅવਤ੍ਥਾਨਕਥਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਪਨ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪੇਤਾਨਿ ਮਗ੍ਗવੇવਚਨਾਨਿਪਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨવੇવਚਨਾਨਿਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿਯੇવ।
Yathāsamādinnaṃ sikkhāpadaṃ vītikkamāyāti yathāsamādinnassa sikkhāpadassa vītikkamanatthāya. Vibhattivipallāsavasena panettha upayogavacanaṃ kataṃ. Cittampi na uppādetīti cittuppādasuddhiyā sīlassa ativisuddhabhāvadassanatthaṃ vuttaṃ, na pana cittuppādamattena sīlaṃ bhijjati. Kiṃ so vītikkamissatīti kimatthaṃ vītikkamaṃ karissati, neva vītikkamaṃ karissatīti attho. Akhaṇḍānītiādīni heṭṭhā vuttapaṭipakkhanayena veditabbāni. Na khaṇḍānītipi pāṭho. ‘‘Ekantanibbidāyā’’tiādīsu ekantena vaṭṭe nibbindanatthāyātiādinā nayena yojetabbaṃ . Ettha pana nibbidāyāti vipassanā. Virāgāyāti maggo. Nirodhāya upasamāyāti nibbānaṃ. Abhiññāya sambodhāyāti maggo. Nibbānāyāti nibbānameva. Ekasmiṃ ṭhāne vipassanā, dvīsu maggo, tīsu nibbānaṃ vuttanti evaṃ avatthānakathā veditabbā. Pariyāyena pana sabbānipetāni maggavevacanānipi nibbānavevacanānipi hontiyeva.
੩੯. ਇਦਾਨਿ ਪਰਿਯਨ੍ਤਾਪਰਿਯਨ੍ਤવਸੇਨ વਿਜ੍ਜਮਾਨਪਭੇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਧਮ੍ਮવਸੇਨ ਜਾਤਿવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤવਸੇਨ ਸੀਲਸ੍ਸ ਪਭੇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਕਿਂ ਸੀਲਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸਮੁਟ੍ਠਾਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ। ਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸੇਤਂ ਨਾਮਂ। ਕਿਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਮਸ੍ਸਾਤਿ ਕਿਂਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ। ਕਤਿਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਮੋਧਾਨਂ ਸਮવਾਯੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਕਤਿਧਮ੍ਮਸਮੋਧਾਨਂ।
39. Idāni pariyantāpariyantavasena vijjamānapabhedaṃ dassetvā puna dhammavasena jātivasena paccayavasena sampayuttavasena sīlassa pabhedaṃ dassetuṃ kiṃ sīlantiādimāha. Tattha samuṭṭhāti etenāti samuṭṭhānaṃ. Paccayassetaṃ nāmaṃ. Kiṃ samuṭṭhānamassāti kiṃsamuṭṭhānaṃ. Katinaṃ dhammānaṃ samodhānaṃ samavāyo assāti katidhammasamodhānaṃ.
ਚੇਤਨਾ ਸੀਲਨ੍ਤਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦੀਹਿ વਿਰਮਨ੍ਤਸ੍ਸ, વਤ੍ਤਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ વਾ ਪੂਰੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚੇਤਨਾ। ਚੇਤਸਿਕਂ ਸੀਲਨ੍ਤਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦੀਹਿ વਿਰਮਨ੍ਤਸ੍ਸ વਿਰਤਿ। ਅਪਿਚ ਚੇਤਨਾ ਸੀਲਂ ਨਾਮ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦੀਨਿ ਪਜਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤਕਮ੍ਮਪਥਚੇਤਨਾ । ਚੇਤਸਿਕਂ ਸੀਲਂ ਨਾਮ ‘‘ਅਭਿਜ੍ਝਂ ਲੋਕੇ ਪਹਾਯ વਿਗਤਾਭਿਜ੍ਝੇਨ ਚੇਤਸਾ વਿਹਰਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੧੭) ਨਯੇਨ વੁਤ੍ਤਾ ਅਨਭਿਜ੍ਝਾਅਬ੍ਯਾਪਾਦਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਧਮ੍ਮਾ। ਸਂવਰੋ ਸੀਲਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਞ੍ਚવਿਧੋ ਸਂવਰੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ – ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰੋ, ਸਤਿਸਂવਰੋ, ਞਾਣਸਂવਰੋ, ਖਨ੍ਤਿਸਂવਰੋ, વੀਰਿਯਸਂવਰੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰੇਨ ਉਪੇਤੋ ਹੋਤਿ ਸਮੁਪੇਤੋ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੫੧੧) ਅਯਂ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰੋ। ‘‘ਰਕ੍ਖਤਿ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ, ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਸਂવਰਂ ਆਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੧੩; ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੯੫; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੩੯; ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੬) ਅਯਂ ਸਤਿਸਂવਰੋ।
Cetanāsīlanti pāṇātipātādīhi viramantassa, vattapaṭipattiṃ vā pūrentassa cetanā. Cetasikaṃ sīlanti pāṇātipātādīhi viramantassa virati. Apica cetanā sīlaṃ nāma pāṇātipātādīni pajahantassa sattakammapathacetanā . Cetasikaṃ sīlaṃ nāma ‘‘abhijjhaṃ loke pahāya vigatābhijjhena cetasā viharatī’’tiādinā (dī. ni. 1.217) nayena vuttā anabhijjhāabyāpādasammādiṭṭhidhammā. Saṃvaro sīlanti ettha pañcavidho saṃvaro veditabbo – pātimokkhasaṃvaro, satisaṃvaro, ñāṇasaṃvaro, khantisaṃvaro, vīriyasaṃvaroti. Tattha ‘‘iminā pātimokkhasaṃvarena upeto hoti samupeto’’ti (vibha. 511) ayaṃ pātimokkhasaṃvaro. ‘‘Rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjatī’’ti (dī. ni. 1.213; ma. ni. 1.295; saṃ. ni. 4.239; a. ni. 3.16) ayaṃ satisaṃvaro.
‘‘ਯਾਨਿ ਸੋਤਾਨਿ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ, (ਅਜਿਤਾਤਿ ਭਗવਾ।)
‘‘Yāni sotāni lokasmiṃ, (ajitāti bhagavā;)
ਸਤਿ ਤੇਸਂ ਨਿવਾਰਣਂ।
Sati tesaṃ nivāraṇaṃ;
ਸੋਤਾਨਂ ਸਂવਰਂ ਬ੍ਰੂਮਿ, ਪਞ੍ਞਾਯੇਤੇ ਪਿਧੀਯਰੇ’’ਤਿ॥ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੧੦੪੧) –
Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi, paññāyete pidhīyare’’ti. (su. ni. 1041) –
ਅਯਂ ਞਾਣਸਂવਰੋ। ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਸੇવਨਮ੍ਪਿ ਏਤ੍ਥੇવ ਸਮੋਧਾਨਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਯੋ ਪਨਾਯਂ ‘‘ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਸੀਤਸ੍ਸ ਉਣ੍ਹਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੪; ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੧੧੪; ੬.੫੮) ਨਯੇਨ ਆਗਤੋ, ਅਯਂ ਖਨ੍ਤਿਸਂવਰੋ ਨਾਮ। ਯੋ ਚਾਯਂ ‘‘ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਂ ਨਾਧਿવਾਸੇਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੬; ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੧੧੪; ੬.੫੮) ਨਯੇਨ ਆਗਤੋ, ਅਯਂ વੀਰਿਯਸਂવਰੋ ਨਾਮ। ਆਜੀવਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਪਿ ਏਤ੍ਥੇવ ਸਮੋਧਾਨਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਇਤਿ ਅਯਂ ਪਞ੍ਚવਿਧੋਪਿ ਸਂવਰੋ, ਯਾ ਚ ਪਾਪਭੀਰੁਕਾਨਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾਨਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤવਤ੍ਥੁਤੋ વਿਰਤਿ, ਸਬ੍ਬਮੇਤਂ ਸਂવਰਸੀਲਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮੋ ਸੀਲਨ੍ਤਿ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਸੀਲਸ੍ਸ ਕਾਯਿਕવਾਚਸਿਕੋ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮੋ। ਇਦਂ ਤਾવ ਕਿਂ ਸੀਲਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਹਸ੍ਸ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ।
Ayaṃ ñāṇasaṃvaro. Paccayapaṭisevanampi ettheva samodhānaṃ gacchati. Yo panāyaṃ ‘‘khamo hoti sītassa uṇhassā’’tiādinā (ma. ni. 1.24; a. ni. 4.114; 6.58) nayena āgato, ayaṃ khantisaṃvaro nāma. Yo cāyaṃ ‘‘uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetī’’tiādinā (ma. ni. 1.26; a. ni. 4.114; 6.58) nayena āgato, ayaṃ vīriyasaṃvaro nāma. Ājīvapārisuddhipi ettheva samodhānaṃ gacchati. Iti ayaṃ pañcavidhopi saṃvaro, yā ca pāpabhīrukānaṃ kulaputtānaṃ sampattavatthuto virati, sabbametaṃ saṃvarasīlanti veditabbaṃ. Avītikkamo sīlanti samādinnasīlassa kāyikavācasiko avītikkamo. Idaṃ tāva kiṃ sīlanti pañhassa vissajjanaṃ.
ਕਤਿ ਸੀਲਾਨੀਤਿ ਪਞ੍ਹਸ੍ਸ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਕੁਸਲਸੀਲਂ ਅਕੁਸਲਸੀਲਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸੀਲਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਸ੍ਮਾ ਲੋਕੇ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪਕਤਿ ਸੀਲਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਅਯਂ ਸੁਖਸੀਲੋ, ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਸੀਲੋ, ਅਯਂ ਕਲਹਸੀਲੋ, ਅਯਂ ਮਣ੍ਡਨਸੀਲੋ’’ਤਿ ਭਣਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਨ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਅਤ੍ਥੁਦ੍ਧਾਰવਸੇਨ ਅਕੁਸਲਸੀਲਮਪਿ ਸੀਲਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਂ ਪਨ ‘‘ਸੁਤ੍વਾਨ ਸਂવਰੇ ਪਞ੍ਞਾ’’ਤਿ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੩੭) વਚਨਤੋ ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤਸੀਲਂ ਨ ਹੋਤੀਤਿ।
Kati sīlānīti pañhassa vissajjane kusalasīlaṃ akusalasīlaṃ abyākatasīlanti ettha yasmā loke tesaṃ tesaṃ sattānaṃ pakati sīlanti vuccati, yaṃ sandhāya ‘‘ayaṃ sukhasīlo, ayaṃ dukkhasīlo, ayaṃ kalahasīlo, ayaṃ maṇḍanasīlo’’ti bhaṇanti. Tasmā tena pariyāyena atthuddhāravasena akusalasīlamapi sīlanti vuttaṃ. Taṃ pana ‘‘sutvāna saṃvare paññā’’ti (paṭi. ma. 1.37) vacanato idhādhippetasīlaṃ na hotīti.
ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਚੇਤਨਾਦਿਭੇਦਸ੍ਸ ਸੀਲਸ੍ਸ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਕੁਸਲਸੀਲਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ।
Yasmā pana cetanādibhedassa sīlassa sampayuttacittaṃ samuṭṭhānaṃ, tasmā kusalacittasamuṭṭhānaṃ kusalasīlantiādimāha.
ਸਂવਰਸਮੋਧਾਨਂ ਸੀਲਨ੍ਤਿ ਸਂવਰਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਖਨ੍ਧਾ। ਤੇ ਹਿ ਸਂવਰੇਨ ਸਮਾਗਤਾ ਮਿਸ੍ਸੀਭੂਤਾਤਿ ਸਂવਰਸਮੋਧਾਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਏવਂ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮਸਮੋਧਾਨਂ ਸੀਲਮ੍ਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਥਾਭਾવੇ ਜਾਤਚੇਤਨਾ ਸਮੋਧਾਨਂ ਸੀਲਨ੍ਤਿ ਸਂવਰਭਾવੇ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮਭਾવੇ ਜਾਤਚੇਤਨਾਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਖਨ੍ਧਾ। ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਤੀਸੁਪਿ ਚੇਤੇਸੁ ਤਂਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਚੇਤਨਾਸਮੋਧਾਨੇਨ ਚੇਤਸਿਕਾਨਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਚੇਤਸਿਕਸਮੋਧਾਨਸੀਲਂ વਿਸੁਂ ਨ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਹੇਟ੍ਠਾ ਚੇਤਨਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ‘‘ਸੀਲ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਨ ਕੇવਲਂ ਤੇ ਏવ ਸੀਲਂ, ਤਂਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਾਪਿ ਸੀਲਮੇવਾਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਅਯਂ ਤਿਕੋ વੁਤ੍ਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Saṃvarasamodhānaṃ sīlanti saṃvarasampayuttakhandhā. Te hi saṃvarena samāgatā missībhūtāti saṃvarasamodhānanti vuttā. Evaṃ avītikkamasamodhānaṃ sīlampi veditabbaṃ. Tathābhāve jātacetanā samodhānaṃ sīlanti saṃvarabhāve avītikkamabhāve jātacetanāsampayuttā khandhā. Yasmā ca tīsupi cetesu taṃsampayuttā dhammā adhippetā, tasmā cetanāsamodhānena cetasikānampi saṅgahitattā cetasikasamodhānasīlaṃ visuṃ na niddiṭṭhanti veditabbaṃ. Heṭṭhā cetanādayo dhammā ‘‘sīla’’nti vuttā. Na kevalaṃ te eva sīlaṃ, taṃsampayuttā dhammāpi sīlamevāti dassanatthaṃ ayaṃ tiko vuttoti veditabbo.
੪੦. ਇਦਾਨਿ ਯਸ੍ਮਾ ਚੇਤਨਾਚੇਤਸਿਕਾ ਸਂવਰਾવੀਤਿਕ੍ਕਮਾਯੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ ਨ વਿਸੁਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਂવਰਾવੀਤਿਕ੍ਕਮੇਯੇવ ਯਾવ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਾ ਸਾਧਾਰਣਕ੍ਕਮੇਨ ਯੋਜੇਨ੍ਤੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਂ ਸਂવਰਟ੍ਠੇਨ ਸੀਲਂ, ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮਟ੍ਠੇਨ ਸੀਲਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ વੇਰਮਣਿਆਦਯੋ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਚਨੀਕਂ ਸਂવਰਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਨ વੀਤਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ ਚ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਂવਰਣਤੋ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮਨਤੋ ਚ ਸਂવਰਟ੍ਠੇਨ ਸੀਲਂ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮਟ੍ਠੇਨ ਸੀਲਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਂ ਸਂવਰਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਸ੍ਸ ਪਿਦਹਨਟ੍ਠੇਨ ਸੀਲਂ। ਕਿਂ ਤਂ? ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ વੇਰਮਣੀ। ਸਾ ਚ ਤਂ ਸਂવਰਨ੍ਤੀਯੇવ ਤਂ ਨ વੀਤਿਕ੍ਕਮਤੀਤਿ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮਟ੍ਠੇਨ ਸੀਲਂ। ਏવਮੇવ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ વੇਰਮਣਿਆਦਯੋ ਅਨਭਿਜ੍ਝਾਅਬ੍ਯਾਪਾਦਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਯੋ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾ।
40. Idāni yasmā cetanācetasikā saṃvarāvītikkamāyeva honti na visuṃ, tasmā saṃvarāvītikkameyeva yāva arahattamaggā sādhāraṇakkamena yojento pāṇātipātaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlantiādimāha. Pāṇātipātā veramaṇiādayo hi yasmā attano attano paccanīkaṃ saṃvaranti, taṃ na vītikkamanti ca, tasmā saṃvaraṇato avītikkamanato ca saṃvaraṭṭhena sīlaṃ avītikkamaṭṭhena sīlaṃ nāma hoti. Tattha pāṇātipātaṃ saṃvaraṭṭhenāti pāṇātipātassa pidahanaṭṭhena sīlaṃ. Kiṃ taṃ? Pāṇātipātā veramaṇī. Sā ca taṃ saṃvarantīyeva taṃ na vītikkamatīti avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Evameva adinnādānā veramaṇiādayo anabhijjhāabyāpādasammādiṭṭhiyo yojetabbā.
ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਪਨ ਦਸਸੁ ਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥੇਸੁ ਪਾਣਸ੍ਸ ਅਤਿਪਾਤੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੋ। ਪਾਣવਧੋ ਪਾਣਘਾਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਪਾਣੋਤਿ ਚੇਤ੍ਥ વੋਹਾਰਤੋ ਸਤ੍ਤੋ, ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਪਾਣੇ ਪਾਣਸਞ੍ਞਿਨੋ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੁਪਚ੍ਛੇਦਕਉਪਕ੍ਕਮਸਮੁਟ੍ਠਾਪਿਕਾ ਕਾਯવਚੀਦ੍વਾਰਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਦ੍વਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ વਧਕਚੇਤਨਾ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੋ। ਸੋ ਗੁਣવਿਰਹਿਤੇਸੁ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਗਤਾਦੀਸੁ ਪਾਣੇਸੁ ਖੁਦ੍ਦਕੇ ਪਾਣੇ ਅਪ੍ਪਸਾવਜ੍ਜੋ, ਮਹਾਸਰੀਰੇ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜੋ। ਕਸ੍ਮਾ? ਪਯੋਗਮਹਨ੍ਤਤਾਯ। ਪਯੋਗਸਮਤ੍ਤੇਪਿ વਤ੍ਥੁਮਹਨ੍ਤਤਾਯ। ਗੁਣવਨ੍ਤੇਸੁ ਮਨੁਸ੍ਸਾਦੀਸੁ ਅਪ੍ਪਗੁਣੇ ਪਾਣੇ ਅਪ੍ਪਸਾવਜ੍ਜੋ, ਮਹਾਗੁਣੇ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜੋ। ਸਰੀਰਗੁਣਾਨਂ ਪਨ ਸਮਭਾવੇ ਸਤਿ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਉਪਕ੍ਕਮਾਨਞ੍ਚ ਮੁਦੁਤਾਯ ਅਪ੍ਪਸਾવਜ੍ਜੋ, ਤਿਬ੍ਬਤਾਯ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚ ਸਮ੍ਭਾਰਾ – ਪਾਣੋ, ਪਾਣਸਞ੍ਞਿਤਾ, વਧਕਚਿਤ੍ਤਂ, ਉਪਕ੍ਕਮੋ, ਤੇਨ ਮਰਣਨ੍ਤਿ।
Pāṇātipātantiādīsu pana dasasu akusalakammapathesu pāṇassa atipāto pāṇātipāto. Pāṇavadho pāṇaghātoti vuttaṃ hoti. Pāṇoti cettha vohārato satto, paramatthato jīvitindriyaṃ. Tasmiṃ pana pāṇe pāṇasaññino jīvitindriyupacchedakaupakkamasamuṭṭhāpikā kāyavacīdvārānaṃ aññataradvārappavattā vadhakacetanā pāṇātipāto. So guṇavirahitesu tiracchānagatādīsu pāṇesu khuddake pāṇe appasāvajjo, mahāsarīre mahāsāvajjo. Kasmā? Payogamahantatāya. Payogasamattepi vatthumahantatāya. Guṇavantesu manussādīsu appaguṇe pāṇe appasāvajjo, mahāguṇe mahāsāvajjo. Sarīraguṇānaṃ pana samabhāve sati kilesānaṃ upakkamānañca mudutāya appasāvajjo, tibbatāya mahāsāvajjoti veditabbo. Tassa pañca sambhārā – pāṇo, pāṇasaññitā, vadhakacittaṃ, upakkamo, tena maraṇanti.
ਅਦਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਆਦਾਨਂ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਂ, ਪਰਸਂਹਰਣਂ, ਥੇਯ੍ਯਂ, ਚੋਰਿਕਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਅਦਿਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਪਰਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਂ, ਯਤ੍ਥ ਪਰੋ ਯਥਾਕਾਮਕਾਰਿਤਂ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਅਦਣ੍ਡਾਰਹੋ ਅਨੁਪવਜ੍ਜੋ ਚ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਰਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤੇ ਪਰਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਸਞ੍ਞਿਨੋ ਤਦਾਦਾਯਕਉਪਕ੍ਕਮਸਮੁਟ੍ਠਾਪਿਕਾ ਕਾਯવਚੀਦ੍વਾਰਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਦ੍વਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ ਥੇਯ੍ਯਚੇਤਨਾ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਂ। ਤਂ ਹੀਨੇ ਪਰਸਨ੍ਤਕੇ ਅਪ੍ਪਸਾવਜ੍ਜਂ, ਪਣੀਤੇ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਂ। ਕਸ੍ਮਾ? વਤ੍ਥੁਪਣੀਤਤਾਯ। વਤ੍ਥੁਸਮਤ੍ਤੇ ਸਤਿ ਗੁਣਾਧਿਕਾਨਂ ਸਨ੍ਤਕੇ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਂ, ਤਂ ਤਂ ਗੁਣਾਧਿਕਂ ਉਪਾਦਾਯ ਤਤੋ ਤਤੋ ਹੀਨਗੁਣਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਕੇ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਅਪ੍ਪਸਾવਜ੍ਜਂ। ਤਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚ ਸਮ੍ਭਾਰਾ – ਪਰਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਂ, ਪਰਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਸਞ੍ਞਿਤਾ ਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤਂ, ਉਪਕ੍ਕਮੋ, ਤੇਨ ਹਰਣਨ੍ਤਿ।
Adinnassa ādānaṃ adinnādānaṃ, parasaṃharaṇaṃ, theyyaṃ, corikāti vuttaṃ hoti. Tattha adinnanti parapariggahitaṃ, yattha paro yathākāmakāritaṃ āpajjanto adaṇḍāraho anupavajjo ca hoti, tasmiṃ parapariggahite parapariggahitasaññino tadādāyakaupakkamasamuṭṭhāpikā kāyavacīdvārānaṃ aññataradvārappavattā theyyacetanā adinnādānaṃ. Taṃ hīne parasantake appasāvajjaṃ, paṇīte mahāsāvajjaṃ. Kasmā? Vatthupaṇītatāya. Vatthusamatte sati guṇādhikānaṃ santake vatthusmiṃ mahāsāvajjaṃ, taṃ taṃ guṇādhikaṃ upādāya tato tato hīnaguṇassa santake vatthusmiṃ appasāvajjaṃ. Tassa pañca sambhārā – parapariggahitaṃ, parapariggahitasaññitā theyyacittaṃ, upakkamo, tena haraṇanti.
ਕਾਮੇਸੂਤਿ ਮੇਥੁਨਸਮਾਚਾਰੇਸੁ। ਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰੋਤਿ ਏਕਨ੍ਤਨਿਨ੍ਦਿਤੋ ਲਾਮਕਾਚਾਰੋ। ਲਕ੍ਖਣਤੋ ਪਨ ਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਕਾਯਦ੍વਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ ਅਗਮਨੀਯਟ੍ਠਾਨવੀਤਿਕ੍ਕਮਚੇਤਨਾ ਕਾਮੇਸੁ ਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰੋ।
Kāmesūti methunasamācāresu. Micchācāroti ekantanindito lāmakācāro. Lakkhaṇato pana asaddhammādhippāyena kāyadvārappavattā agamanīyaṭṭhānavītikkamacetanā kāmesu micchācāro.
ਤਤ੍ਥ ਅਗਮਨੀਯਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਪੁਰਿਸਾਨਂ ਤਾવ ਮਾਤੁਰਕ੍ਖਿਤਾ, ਪਿਤੁਰਕ੍ਖਿਤਾ, ਮਾਤਾਪਿਤੁਰਕ੍ਖਿਤਾ, ਭਾਤੁਰਕ੍ਖਿਤਾ, ਭਗਿਨਿਰਕ੍ਖਿਤਾ, ਞਾਤਿਰਕ੍ਖਿਤਾ, ਗੋਤ੍ਤਰਕ੍ਖਿਤਾ, ਧਮ੍ਮਰਕ੍ਖਿਤਾ, ਸਾਰਕ੍ਖਾ, ਸਪਰਿਦਣ੍ਡਾਤਿ ਮਾਤੁਰਕ੍ਖਿਤਾਦਯੋ ਦਸ, ਧਨਕ੍ਕੀਤਾ, ਛਨ੍ਦવਾਸਿਨੀ, ਭੋਗવਾਸਿਨੀ, ਪਟવਾਸਿਨੀ, ਓਦਪਤ੍ਤਕਿਨੀ, ਓਭਤਚੁਮ੍ਬਟਾ, ਦਾਸੀ ਚ, ਭਰਿਯਾ ਚ, ਕਮ੍ਮਕਾਰੀ ਚ ਭਰਿਯਾ ਚ, ਧਜਾਹਟਾ ਮੁਹੁਤ੍ਤਿਕਾਤਿ ਧਨਕ੍ਕੀਤਾਦਯੋ ਦਸਾਤਿ વੀਸਤਿ ਇਤ੍ਥਿਯੋ। ਇਤ੍ਥੀਸੁ ਪਨ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਸਾਰਕ੍ਖਸਪਰਿਦਣ੍ਡਾਨਂ ਦਸਨ੍ਨਞ੍ਚ ਧਨਕ੍ਕੀਤਾਦੀਨਨ੍ਤਿ ਦ੍વਾਦਸਨ੍ਨਂ ਇਤ੍ਥੀਨਂ ਅਞ੍ਞੇ ਪੁਰਿਸਾ, ਇਦਂ ਅਗਮਨੀਯਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ।
Tattha agamanīyaṭṭhānaṃ nāma purisānaṃ tāva māturakkhitā, piturakkhitā, mātāpiturakkhitā, bhāturakkhitā, bhaginirakkhitā, ñātirakkhitā, gottarakkhitā, dhammarakkhitā, sārakkhā, saparidaṇḍāti māturakkhitādayo dasa, dhanakkītā, chandavāsinī, bhogavāsinī, paṭavāsinī, odapattakinī, obhatacumbaṭā, dāsī ca, bhariyā ca, kammakārī ca bhariyā ca, dhajāhaṭā muhuttikāti dhanakkītādayo dasāti vīsati itthiyo. Itthīsu pana dvinnaṃ sārakkhasaparidaṇḍānaṃ dasannañca dhanakkītādīnanti dvādasannaṃ itthīnaṃ aññe purisā, idaṃ agamanīyaṭṭhānaṃ nāma.
ਸੋ ਪਨੇਸ ਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰੋ ਸੀਲਾਦਿਗੁਣਰਹਿਤੇ ਅਗਮਨੀਯਟ੍ਠਾਨੇ ਅਪ੍ਪਸਾવਜ੍ਜੋ, ਸੀਲਾਦਿਗੁਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜੋ। ਤਸ੍ਸ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਮ੍ਭਾਰਾ – ਅਗਮਨੀਯવਤ੍ਥੁ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਸੇવਨਚਿਤ੍ਤਂ, ਸੇવਨਪਯੋਗੋ, ਮਗ੍ਗੇਨਮਗ੍ਗਪਟਿਪਤ੍ਤਿਅਧਿવਾਸਨਨ੍ਤਿ।
So panesa micchācāro sīlādiguṇarahite agamanīyaṭṭhāne appasāvajjo, sīlādiguṇasampanne mahāsāvajjo. Tassa cattāro sambhārā – agamanīyavatthu, tasmiṃ sevanacittaṃ, sevanapayogo, maggenamaggapaṭipattiadhivāsananti.
ਮੁਸਾਤਿ વਿਸਂવਾਦਨਪੁਰੇਕ੍ਖਾਰਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਭਞ੍ਜਕੋ વਚੀਪਯੋਗੋ, ਕਾਯਪਯੋਗੋ વਾ। વਿਸਂવਾਦਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਪਨਸ੍ਸ ਪਰવਿਸਂવਾਦਕਕਾਯવਚੀਪਯੋਗਸਮੁਟ੍ਠਾਪਿਕਾ ਚੇਤਨਾ ਮੁਸਾવਾਦੋ। ਅਪਰੋ ਨਯੋ – ਮੁਸਾਤਿ ਅਭੂਤਂ ਅਤਚ੍ਛਂ વਤ੍ਥੁ। વਾਦੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਭੂਤਤੋ ਤਚ੍ਛਤੋ વਿਞ੍ਞਾਪਨਂ। ਲਕ੍ਖਣਤੋ ਪਨ ਅਤਥਂ વਤ੍ਥੁਂ ਤਥਤੋ ਪਰਂ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤੁਕਾਮਸ੍ਸ ਤਥਾવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਸਮੁਟ੍ਠਾਪਿਕਾ ਚੇਤਨਾ ਮੁਸਾવਾਦੋ। ਸੋ ਯਮਤ੍ਥਂ ਭਞ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਤਾਯ ਅਪ੍ਪਸਾવਜ੍ਜੋ, ਮਹਨ੍ਤਤਾਯ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜੋ। ਅਪਿਚ ਗਹਟ੍ਠਾਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਕਂ ਅਦਾਤੁਕਾਮਤਾਯ ਨਤ੍ਥੀਤਿਆਦਿਨਯਪ੍ਪવਤ੍ਤੋ ਅਪ੍ਪਸਾવਜ੍ਜੋ, ਸਕ੍ਖਿਨਾ ਹੁਤ੍વਾ ਅਤ੍ਥਭਞ੍ਜਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤੋ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜੋ। ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨਂ ਅਪ੍ਪਕਮ੍ਪਿ ਤੇਲਂ વਾ ਸਪ੍ਪਿਂ વਾ ਲਭਿਤ੍વਾ ਹਸਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ‘‘ਅਜ੍ਜ ਗਾਮੇ ਤੇਲਂ ਨਦੀ ਮਞ੍ਞੇ ਸਨ੍ਦਤੀ’’ਤਿ ਪੂਰਣਕਥਾਨਯੇਨ ਪવਤ੍ਤੋ ਅਪ੍ਪਸਾવਜ੍ਜੋ, ਅਦਿਟ੍ਠਂਯੇવ ਪਨ ਦਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ વਦਨ੍ਤਾਨਂ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜੋ। ਤਸ੍ਸ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਮ੍ਭਾਰਾ – ਅਤਥਂ વਤ੍ਥੁ, વਿਸਂવਾਦਨਚਿਤ੍ਤਂ, ਤਜ੍ਜੋ વਾਯਾਮੋ, ਪਰਸ੍ਸ ਤਦਤ੍ਥવਿਜਾਨਨਨ੍ਤਿ।
Musāti visaṃvādanapurekkhārassa atthabhañjako vacīpayogo, kāyapayogo vā. Visaṃvādanādhippāyena panassa paravisaṃvādakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo. Aparo nayo – musāti abhūtaṃ atacchaṃ vatthu. Vādoti tassa bhūtato tacchato viññāpanaṃ. Lakkhaṇato pana atathaṃ vatthuṃ tathato paraṃ viññāpetukāmassa tathāviññattisamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo. So yamatthaṃ bhañjati, tassa appatāya appasāvajjo, mahantatāya mahāsāvajjo. Apica gahaṭṭhānaṃ attano santakaṃ adātukāmatāya natthītiādinayappavatto appasāvajjo, sakkhinā hutvā atthabhañjanatthaṃ vutto mahāsāvajjo. Pabbajitānaṃ appakampi telaṃ vā sappiṃ vā labhitvā hasādhippāyena ‘‘ajja gāme telaṃ nadī maññe sandatī’’ti pūraṇakathānayena pavatto appasāvajjo, adiṭṭhaṃyeva pana diṭṭhantiādinā nayena vadantānaṃ mahāsāvajjo. Tassa cattāro sambhārā – atathaṃ vatthu, visaṃvādanacittaṃ, tajjo vāyāmo, parassa tadatthavijānananti.
ਯਾਯ વਾਚਾਯ ਯਸ੍ਸ ਤਂ વਾਚਂ ਭਾਸਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਹਦਯੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਿਯਭਾવਂ, ਪਰਸ੍ਸ ਚ ਸੁਞ੍ਞਭਾવਂ ਕਰੋਤਿ, ਸਾ ਪਿਸੁਣਾ વਾਚਾ। ਯਾਯ ਪਨ ਅਤ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਪਰਮ੍ਪਿ ਫਰੁਸਂ ਕਰੋਤਿ, ਯਾ વਾਚਾ ਸਯਮ੍ਪਿ ਫਰੁਸਾ ਨੇવ ਕਣ੍ਣਸੁਖਾ ਨ ਹਦਯਸੁਖਾ વਾ, ਅਯਂ ਫਰੁਸਾ વਾਚਾ। ਯੇਨ ਸਮ੍ਫਂ ਪਲਪਤਿ ਨਿਰਤ੍ਥਕਂ, ਸੋ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪੋ। ਤੇਸਂ ਮੂਲਭੂਤਾ ਚੇਤਨਾਪਿ ਪਿਸੁਣਾવਾਚਾਦਿਨਾਮਮੇવ ਲਭਤਿ। ਸਾ ਏવ ਚ ਇਧ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾਤਿ।
Yāya vācāya yassa taṃ vācaṃ bhāsati, tassa hadaye attano piyabhāvaṃ, parassa ca suññabhāvaṃ karoti, sā pisuṇā vācā. Yāya pana attānampi parampi pharusaṃ karoti, yā vācā sayampi pharusā neva kaṇṇasukhā na hadayasukhā vā, ayaṃ pharusā vācā. Yena samphaṃ palapati niratthakaṃ, so samphappalāpo. Tesaṃ mūlabhūtā cetanāpi pisuṇāvācādināmameva labhati. Sā eva ca idha adhippetāti.
ਤਤ੍ਥ ਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰੇਸਂ વਾ ਭੇਦਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਿਯਕਮ੍ਯਤਾਯ વਾ ਕਾਯવਚੀਪਯੋਗਸਮੁਟ੍ਠਾਪਿਕਾ ਚੇਤਨਾ ਪਿਸੁਣਾ વਾਚਾ। ਸਾ ਯਸ੍ਸ ਭੇਦਂ ਕਰੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਗੁਣਤਾਯ ਅਪ੍ਪਸਾવਜ੍ਜਾ, ਮਹਾਗੁਣਤਾਯ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਾ। ਤਸ੍ਸਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਮ੍ਭਾਰਾ – ਭਿਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬੋ ਪਰੋ, ‘‘ਇਤਿ ਇਮੇ ਨਾਨਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਭੇਦਪੁਰੇਕ੍ਖਾਰਤਾ વਾ ‘‘ਇਤਿ ਅਹਂ ਪਿਯੋ ਭવਿਸ੍ਸਾਮਿ વਿਸ੍ਸਾਸਿਕੋ’’ਤਿ ਪਿਯਕਮ੍ਯਤਾ વਾ, ਤਜ੍ਜੋ વਾਯਾਮੋ, ਤਸ੍ਸ ਤਦਤ੍ਥવਿਜਾਨਨਨ੍ਤਿ। ਪਰੇ ਪਨ ਅਭਿਨ੍ਨੇ ਕਮ੍ਮਪਥਭੇਦੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਭਿਨ੍ਨੇਯੇવ ਹੋਤਿ।
Tattha saṃkiliṭṭhacittassa paresaṃ vā bhedāya attano piyakamyatāya vā kāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā cetanā pisuṇā vācā. Sā yassa bhedaṃ karoti, tassa appaguṇatāya appasāvajjā, mahāguṇatāya mahāsāvajjā. Tassā cattāro sambhārā – bhinditabbo paro, ‘‘iti ime nānā bhavissantī’’ti bhedapurekkhāratā vā ‘‘iti ahaṃ piyo bhavissāmi vissāsiko’’ti piyakamyatā vā, tajjo vāyāmo, tassa tadatthavijānananti. Pare pana abhinne kammapathabhedo natthi, bhinneyeva hoti.
ਪਰਸ੍ਸ ਮਮ੍ਮਚ੍ਛੇਦਕਕਾਯવਚੀਪਯੋਗਸਮੁਟ੍ਠਾਪਿਕਾ ਏਕਨ੍ਤਫਰੁਸਚੇਤਨਾ ਫਰੁਸਾ વਾਚਾ। ਮਮ੍ਮਚ੍ਛੇਦਕੋਪਿ ਪਨ ਪਯੋਗੋ ਚਿਤ੍ਤਸਣ੍ਹਤਾਯ ਫਰੁਸਾ વਾਚਾ ਨ ਹੋਤਿ। ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਹਿ ਕਦਾਚਿ ਪੁਤ੍ਤਕੇ ਏવਮ੍ਪਿ વਦਨ੍ਤਿ ‘‘ਚੋਰਾ વੋ ਖਣ੍ਡਾਖਣ੍ਡਿਕਂ ਕਰੋਨ੍ਤੂ’’ਤਿ। ਉਪ੍ਪਲਪਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚ ਨੇਸਂ ਉਪਰਿ ਪਤਨ੍ਤਂ ਨ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਆਚਰਿਯੁਪਜ੍ਝਾਯਾ ਚ ਕਦਾਚਿ ਨਿਸ੍ਸਿਤਕੇ ਏવਂ વਦਨ੍ਤਿ ‘‘ਕਿਂ ਇਮੇ ਅਹਿਰਿਕਾ ਅਨੋਤ੍ਤਪ੍ਪਿਨੋ, ਨਿਦ੍ਧਮਥ ਨੇ’’ਤਿ। ਅਥ ਚ ਨੇਸਂ ਆਗਮਾਧਿਗਮਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਚ ਚਿਤ੍ਤਸਣ੍ਹਤਾਯ ਫਰੁਸਾ વਾਚਾ ਨ ਹੋਤਿ, ਏવਂ વਚਨਸਣ੍ਹਤਾਯ ਅਫਰੁਸਾ વਾਚਾਪਿ ਨ ਹੋਤਿ। ਨ ਹਿ ਮਾਰਾਪੇਤੁਕਾਮਸ੍ਸ ‘‘ਇਮਂ ਸੁਖਂ ਸਯਾਪੇਥਾ’’ਤਿ વਚਨਂ ਅਫਰੁਸਾ વਾਚਾ ਹੋਤਿ, ਚਿਤ੍ਤਫਰੁਸਤਾਯ ਪਨੇਸਾ ਫਰੁਸਾ વਾਚਾવ। ਸਾ ਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਪવਤ੍ਤਿਤਾ, ਤਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਗੁਣਤਾਯ ਅਪ੍ਪਸਾવਜ੍ਜਾ, ਮਹਾਗੁਣਤਾਯ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਾ। ਤਸ੍ਸਾ ਤਯੋ ਸਮ੍ਭਾਰਾ – ਅਕ੍ਕੋਸਿਤਬ੍ਬੋ ਪਰੋ, ਕੁਪਿਤਚਿਤ੍ਤਂ, ਅਕ੍ਕੋਸਨਾਤਿ।
Parassa mammacchedakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā ekantapharusacetanā pharusā vācā. Mammacchedakopi pana payogo cittasaṇhatāya pharusā vācā na hoti. Mātāpitaro hi kadāci puttake evampi vadanti ‘‘corā vo khaṇḍākhaṇḍikaṃ karontū’’ti. Uppalapattampi ca nesaṃ upari patantaṃ na icchanti. Ācariyupajjhāyā ca kadāci nissitake evaṃ vadanti ‘‘kiṃ ime ahirikā anottappino, niddhamatha ne’’ti. Atha ca nesaṃ āgamādhigamasampattiṃ icchanti. Yathā ca cittasaṇhatāya pharusā vācā na hoti, evaṃ vacanasaṇhatāya apharusā vācāpi na hoti. Na hi mārāpetukāmassa ‘‘imaṃ sukhaṃ sayāpethā’’ti vacanaṃ apharusā vācā hoti, cittapharusatāya panesā pharusā vācāva. Sā yaṃ sandhāya pavattitā, tassa appaguṇatāya appasāvajjā, mahāguṇatāya mahāsāvajjā. Tassā tayo sambhārā – akkositabbo paro, kupitacittaṃ, akkosanāti.
ਅਨਤ੍ਥવਿਞ੍ਞਾਪਿਕਾ ਕਾਯવਚੀਪਯੋਗਸਮੁਟ੍ਠਾਪਿਕਾ ਅਕੁਸਲਚੇਤਨਾ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪੋ। ਸੋ ਆਸੇવਨਮਨ੍ਦਤਾਯ ਅਪ੍ਪਸਾવਜ੍ਜੋ, ਆਸੇવਨਮਹਨ੍ਤਤਾਯ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜੋ। ਤਸ੍ਸ ਦ੍વੇ ਸਮ੍ਭਾਰਾ – ਭਾਰਤਯੁਦ੍ਧਸੀਤਾਹਰਣਾਦਿਨਿਰਤ੍ਥਕਕਥਾਪੁਰੇਕ੍ਖਾਰਤਾ, ਤਥਾਰੂਪਿਕਥਾਕਥਨਞ੍ਚਾਤਿ। ਪਰੇ ਪਨ ਤਂ ਕਥਂ ਅਗਣ੍ਹਨ੍ਤੇ ਕਮ੍ਮਪਥਭੇਦੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਪਰੇਨ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪੇ ਗਹਿਤੇਯੇવ ਹੋਤਿ।
Anatthaviññāpikā kāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā akusalacetanā samphappalāpo. So āsevanamandatāya appasāvajjo, āsevanamahantatāya mahāsāvajjo. Tassa dve sambhārā – bhāratayuddhasītāharaṇādiniratthakakathāpurekkhāratā, tathārūpikathākathanañcāti. Pare pana taṃ kathaṃ agaṇhante kammapathabhedo natthi, parena samphappalāpe gahiteyeva hoti.
ਅਭਿਜ੍ਝਾਯਤੀਤਿ ਅਭਿਜ੍ਝਾ, ਪਰਭਣ੍ਡਾਭਿਮੁਖੀ ਹੁਤ੍વਾ ਤਨ੍ਨਿਨ੍ਨਤਾਯ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਾ ‘‘ਅਹੋ વਤ ਇਦਂ ਮਮਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਪਰਭਣ੍ਡਾਭਿਜ੍ਝਾਯਨਲਕ੍ਖਣਾ, ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਂ વਿਯ ਅਪ੍ਪਸਾવਜ੍ਜਾ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਾ ਚ। ਤਸ੍ਸ ਦ੍વੇ ਸਮ੍ਭਾਰਾ – ਪਰਭਣ੍ਡਂ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿਣਾਮਨਞ੍ਚਾਤਿ। ਪਰਭਣ੍ਡવਤ੍ਥੁਕੇ ਹਿ ਲੋਭੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਪਿ ਨ ਤਾવ ਕਮ੍ਮਪਥਭੇਦੋ ਹੋਤਿ, ਯਾવ ‘‘ਅਹੋ વਤ ਇਦਂ ਮਮਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨ ਪਰਿਣਾਮੇਤਿ।
Abhijjhāyatīti abhijjhā, parabhaṇḍābhimukhī hutvā tanninnatāya pavattatīti attho. Sā ‘‘aho vata idaṃ mamassā’’ti evaṃ parabhaṇḍābhijjhāyanalakkhaṇā, adinnādānaṃ viya appasāvajjā mahāsāvajjā ca. Tassa dve sambhārā – parabhaṇḍaṃ, attano pariṇāmanañcāti. Parabhaṇḍavatthuke hi lobhe uppannepi na tāva kammapathabhedo hoti, yāva ‘‘aho vata idaṃ mamassā’’ti attano na pariṇāmeti.
ਹਿਤਸੁਖਂ ਬ੍ਯਾਪਾਦਯਤੀਤਿ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ। ਸੋ ਪਰવਿਨਾਸਾਯ ਮਨੋਪਦੋਸਲਕ੍ਖਣੋ, ਫਰੁਸਾ વਾਚਾ વਿਯ ਅਪ੍ਪਸਾવਜ੍ਜੋ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜੋ ਚ। ਤਸ੍ਸ ਦ੍વੇ ਸਮ੍ਭਾਰਾ – ਪਰਸਤ੍ਤੋ ਚ, ਤਸ੍ਸ ਚ વਿਨਾਸਚਿਨ੍ਤਾਤਿ। ਪਰਸਤ੍ਤવਤ੍ਥੁਕੇ ਹਿ ਕੋਧੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਪਿ ਨ ਤਾવ ਕਮ੍ਮਪਥਭੇਦੋ ਹੋਤਿ, ਯਾવ ‘‘ਅਹੋ વਤਾਯਂ ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜੇਯ੍ਯ વਿਨਸ੍ਸੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸ વਿਨਾਸਂ ਨ ਚਿਨ੍ਤੇਤਿ।
Hitasukhaṃ byāpādayatīti byāpādo. So paravināsāya manopadosalakkhaṇo, pharusā vācā viya appasāvajjo mahāsāvajjo ca. Tassa dve sambhārā – parasatto ca, tassa ca vināsacintāti. Parasattavatthuke hi kodhe uppannepi na tāva kammapathabhedo hoti, yāva ‘‘aho vatāyaṃ ucchijjeyya vinasseyyā’’ti tassa vināsaṃ na cinteti.
ਯਥਾਭੁਚ੍ਚਗਹਣਾਭਾવੇਨ ਮਿਚ੍ਛਾ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ। ਸਾ ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਦਿਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ વਿਪਰੀਤਦਸ੍ਸਨਲਕ੍ਖਣਾ, ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪੋ વਿਯ ਅਪ੍ਪਸਾવਜ੍ਜਾ, ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਾ ਚ। ਅਪਿਚ ਅਨਿਯਤਾ ਅਪ੍ਪਸਾવਜ੍ਜਾ, ਨਿਯਤਾ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਾ। ਤਸ੍ਸਾ ਦ੍વੇ ਸਮ੍ਭਾਰਾ – વਤ੍ਥੁਨੋ ਚ ਗਹਿਤਾਕਾਰવਿਪਰੀਤਤਾ, ਯਥਾ ਚ ਤਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਤਥਾਭਾવੇਨ ਤਸ੍ਸੂਪਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਨਤ੍ਥਿਕਾਹੇਤੁਕਅਕਿਰਿਯਦਿਟ੍ਠੀਹਿ ਏવ ਕਮ੍ਮਪਥਭੇਦੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞਦਿਟ੍ਠੀਹਿ।
Yathābhuccagahaṇābhāvena micchā passatīti micchādiṭṭhi. Sā ‘‘natthi dinna’’ntiādinā nayena viparītadassanalakkhaṇā, samphappalāpo viya appasāvajjā, mahāsāvajjā ca. Apica aniyatā appasāvajjā, niyatā mahāsāvajjā. Tassā dve sambhārā – vatthuno ca gahitākāraviparītatā, yathā ca taṃ gaṇhāti, tathābhāvena tassūpaṭṭhānanti. Tattha natthikāhetukaakiriyadiṭṭhīhi eva kammapathabhedo hoti, na aññadiṭṭhīhi.
ਇਮੇਸਂ ਪਨ ਦਸਨ੍ਨਂ ਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥਾਨਂ ਧਮ੍ਮਤੋ, ਕੋਟ੍ਠਾਸਤੋ, ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ, વੇਦਨਾਤੋ, ਮੂਲਤੋਤਿ ਪਞ੍ਚਹਾਕਾਰੇਹਿ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Imesaṃ pana dasannaṃ akusalakammapathānaṃ dhammato, koṭṭhāsato, ārammaṇato, vedanāto, mūlatoti pañcahākārehi vinicchayo veditabbo.
ਤਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮਤੋਤਿ ਏਤੇਸੁ ਹਿ ਸਤ੍ਤ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਚੇਤਨਾਧਮ੍ਮਾવ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਅਭਿਜ੍ਝਾਦਯੋ ਤਯੋ ਚੇਤਨਾਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ।
Tattha dhammatoti etesu hi satta paṭipāṭiyā cetanādhammāva honti, abhijjhādayo tayo cetanāsampayuttā.
ਕੋਟ੍ਠਾਸਤੋਤਿ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਸਤ੍ਤ, ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਚਾਤਿ ਇਮੇ ਅਟ੍ਠ ਕਮ੍ਮਪਥਾ ਏવ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਨੋ ਮੂਲਾਨਿ। ਅਭਿਜ੍ਝਾਬ੍ਯਾਪਾਦਾ ਕਮ੍ਮਪਥਾ ਚੇવ ਮੂਲਾਨਿ ਚ। ਅਭਿਜ੍ਝਾ ਹਿ ਮੂਲਂ ਪਤ੍વਾ ਲੋਭੋ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ ਹੋਤਿ, ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਦੋਸੋ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ।
Koṭṭhāsatoti paṭipāṭiyā satta, micchādiṭṭhi cāti ime aṭṭha kammapathā eva honti, no mūlāni. Abhijjhābyāpādā kammapathā ceva mūlāni ca. Abhijjhā hi mūlaṃ patvā lobho akusalamūlaṃ hoti, byāpādo doso akusalamūlaṃ.
ਆਰਮ੍ਮਣਤੋਤਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੋ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਰਮ੍ਮਣਤੋ ਸਙ੍ਖਾਰਾਰਮ੍ਮਣੋ। ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣਂ વਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾਰਮ੍ਮਣਂ વਾ। ਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰੋ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬવਸੇਨ ਸਙ੍ਖਾਰਾਰਮ੍ਮਣੋ, ਸਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣੋਤਿਪਿ ਏਕੇ। ਮੁਸਾવਾਦੋ ਸਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣੋ વਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾਰਮ੍ਮਣੋ વਾ। ਤਥਾ ਪਿਸੁਣਾ વਾਚਾ। ਫਰੁਸਾ વਾਚਾ ਸਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣਾવ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪੋ ਦਿਟ੍ਠਸੁਤਮੁਤવਿਞ੍ਞਾਤવਸੇਨ ਸਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣੋ વਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾਰਮ੍ਮਣੋ વਾ। ਤਥਾ ਅਭਿਜ੍ਝਾ। ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਸਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣੋવ। ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਤੇਭੂਮਕਧਮ੍ਮવਸੇਨ ਸਙ੍ਖਾਰਾਰਮ੍ਮਣਾવ।
Ārammaṇatoti pāṇātipāto jīvitindriyārammaṇato saṅkhārārammaṇo. Adinnādānaṃ sattārammaṇaṃ vā saṅkhārārammaṇaṃ vā. Micchācāro phoṭṭhabbavasena saṅkhārārammaṇo, sattārammaṇotipi eke. Musāvādo sattārammaṇo vā saṅkhārārammaṇo vā. Tathā pisuṇā vācā. Pharusā vācā sattārammaṇāva samphappalāpo diṭṭhasutamutaviññātavasena sattārammaṇo vā saṅkhārārammaṇo vā. Tathā abhijjhā. Byāpādo sattārammaṇova. Micchādiṭṭhi tebhūmakadhammavasena saṅkhārārammaṇāva.
વੇਦਨਾਤੋਤਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੋ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨੋ ਹੋਤਿ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਹਿ ਰਾਜਾਨੋ ਚੋਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਹਸਮਾਨਾਪਿ ‘‘ਗਚ੍ਛਥ ਭਣੇ, ਮਾਰੇਥ ਨ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਪਕਚੇਤਨਾ ਪਨ ਨੇਸਂ ਦੁਕ੍ਖਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾવ ਹੋਤਿ। ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਂ ਤਿવੇਦਨਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਪਰਭਣ੍ਡਂ ਦਿਸ੍વਾ ਹਟ੍ਠਤੁਟ੍ਠਸ੍ਸ ਗਣ੍ਹਤੋ ਸੁਖવੇਦਨਂ ਹੋਤਿ, ਭੀਤਤਸਿਤਸ੍ਸ ਗਣ੍ਹਤੋ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਂ, ਤਥਾ વਿਪਾਕਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦਫਲਾਨਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਗਹਣਕਾਲੇ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤਭਾવੇ ਠਿਤਸ੍ਸ ਪਨ ਗਣ੍ਹਤੋ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖવੇਦਨਂ ਹੋਤਿ। ਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰੋ ਸੁਖਮਜ੍ਝਤ੍ਤવਸੇਨ ਦ੍વਿવੇਦਨੋ, ਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਪਕਚਿਤ੍ਤੇ ਪਨ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤવੇਦਨੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਮੁਸਾવਾਦੋ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਤਿવੇਦਨੋ, ਤਥਾ ਪਿਸੁਣਾ વਾਚਾ। ਫਰੁਸਾ વਾਚਾ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾ। ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪੋ ਤਿવੇਦਨੋ। ਪਰੇਸੁ ਹਿ ਸਾਧੁਕਾਰਂ ਦੇਨ੍ਤੇਸੁ ਚੇਲਾਦੀਨਿ ਉਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤੇਸੁ ਹਟ੍ਠਤੁਟ੍ਠਸ੍ਸ ਸੀਤਾਹਰਣਭਾਰਤਯੁਦ੍ਧਾਦੀਨਿ ਕਥਨਕਾਲੇ ਸੋ ਸੁਖવੇਦਨੋ ਹੋਤਿ, ਪਠਮਂ ਦਿਨ੍ਨવੇਤਨੇਨ ਏਕੇਨ ਪਚ੍ਛਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਆਦਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਕਥੇਹੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਨਿਰવਸੇਸਂ ਯਥਾਨੁਸਨ੍ਧਿਕਂ ਪਕਿਣ੍ਣਕਕਥਂ ਕਥੇਸ੍ਸਾਮਿ ਨੁ ਖੋ, ਨੋ’’ਤਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸਿਤਸ੍ਸ ਕਥਨਕਾਲੇ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨੋ ਹੋਤਿ, ਮਜ੍ਝਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਥਯਤੋ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖવੇਦਨੋ ਹੋਤਿ। ਅਭਿਜ੍ਝਾ ਸੁਖਮਜ੍ਝਤ੍ਤવਸੇਨ ਦ੍વਿવੇਦਨਾ, ਤਥਾ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ। ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨੋ।
Vedanātoti pāṇātipāto dukkhavedano hoti. Kiñcāpi hi rājāno coraṃ disvā hasamānāpi ‘‘gacchatha bhaṇe, māretha na’’nti vadanti, sanniṭṭhāpakacetanā pana nesaṃ dukkhasampayuttāva hoti. Adinnādānaṃ tivedanaṃ. Tañhi parabhaṇḍaṃ disvā haṭṭhatuṭṭhassa gaṇhato sukhavedanaṃ hoti, bhītatasitassa gaṇhato dukkhavedanaṃ, tathā vipākanissandaphalāni paccavekkhantassa. Gahaṇakāle majjhattabhāve ṭhitassa pana gaṇhato adukkhamasukhavedanaṃ hoti. Micchācāro sukhamajjhattavasena dvivedano, sanniṭṭhāpakacitte pana majjhattavedano na hoti. Musāvādo adinnādāne vuttanayeneva tivedano, tathā pisuṇā vācā. Pharusā vācā dukkhavedanā. Samphappalāpo tivedano. Paresu hi sādhukāraṃ dentesu celādīni ukkhipantesu haṭṭhatuṭṭhassa sītāharaṇabhāratayuddhādīni kathanakāle so sukhavedano hoti, paṭhamaṃ dinnavetanena ekena pacchā āgantvā ‘‘ādito paṭṭhāya kathehī’’ti vutte ‘‘niravasesaṃ yathānusandhikaṃ pakiṇṇakakathaṃ kathessāmi nu kho, no’’ti domanassitassa kathanakāle dukkhavedano hoti, majjhattassa kathayato adukkhamasukhavedano hoti. Abhijjhā sukhamajjhattavasena dvivedanā, tathā micchādiṭṭhi. Byāpādo dukkhavedano.
ਮੂਲਤੋਤਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੋ ਦੋਸਮੋਹવਸੇਨ ਦ੍વਿਮੂਲਕੋ ਹੋਤਿ, ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਂ ਦੋਸਮੋਹવਸੇਨ વਾ ਲੋਭਮੋਹવਸੇਨ વਾ, ਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰੋ ਲੋਭਮੋਹવਸੇਨ, ਮੁਸਾવਾਦੋ ਦੋਸਮੋਹવਸੇਨ વਾ ਲੋਭਮੋਹવਸੇਨ વਾ। ਤਥਾ ਪਿਸੁਣਾ વਾਚਾ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪੋ ਚ। ਫਰੁਸਾ વਾਚਾ ਦੋਸਮੋਹવਸੇਨ, ਅਭਿਜ੍ਝਾ ਮੋਹવਸੇਨ ਏਕਮੂਲਾ, ਤਥਾ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ। ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਲੋਭਮੋਹવਸੇਨ ਦ੍વਿਮੂਲਾਤਿ।
Mūlatoti pāṇātipāto dosamohavasena dvimūlako hoti, adinnādānaṃ dosamohavasena vā lobhamohavasena vā, micchācāro lobhamohavasena, musāvādo dosamohavasena vā lobhamohavasena vā. Tathā pisuṇā vācā samphappalāpo ca. Pharusā vācā dosamohavasena, abhijjhā mohavasena ekamūlā, tathā byāpādo. Micchādiṭṭhi lobhamohavasena dvimūlāti.
ਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥਕਥਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Akusalakammapathakathā niṭṭhitā.
ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦੀਹਿ ਪਨ વਿਰਤਿਯੋ, ਅਨਭਿਜ੍ਝਾਅਬ੍ਯਾਪਾਦਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਯੋ ਚਾਤਿ ਇਮੇ ਦਸ ਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥਾ ਨਾਮ। ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦੀਹਿ ਏਤਾਯ વਿਰਮਨ੍ਤਿ, ਸਯਂ વਾ વਿਰਮਤਿ, વਿਰਮਣਮਤ੍ਤਮੇવ વਾ ਏਤਨ੍ਤਿ વਿਰਤਿ। ਯਾ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦੀਹਿ વਿਰਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ વਿਰਤਿ, ਸਾ ਪਭੇਦਤੋ ਤਿવਿਧਾ ਹੋਤਿ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤવਿਰਤਿ ਸਮਾਦਾਨવਿਰਤਿ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਿਰਤੀਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਅਸਮਾਦਿਨ੍ਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਜਾਤਿવਯਬਾਹੁਸਚ੍ਚਾਦੀਨਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਯੁਤ੍ਤਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਏવਰੂਪਂ ਪਾਪਂ ਕਾਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤવਤ੍ਥੁਂ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਾਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ વਿਰਤਿ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤવਿਰਤਿ ਨਾਮ। ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਂ ਪਨ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਸਮਾਦਾਨੇ ਚ ਤਤੁਤ੍ਤਰਿ ਚ ਅਤ੍ਤਨੋ ਜੀવਿਤਮ੍ਪਿ ਪਰਿਚ੍ਚਜਿਤ੍વਾ વਤ੍ਥੁਂ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਾਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ વਿਰਤਿ ਸਮਾਦਾਨવਿਰਤਿ ਨਾਮ। ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਪਨ વਿਰਤਿ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਿਰਤਿ ਨਾਮ, ਯਸ੍ਸਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਪਭੁਤਿ ਅਰਿਯਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ‘‘ਪਾਣਂ ਘਾਤੇਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿਆਦਿਚਿਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ।
Pāṇātipātādīhi pana viratiyo, anabhijjhāabyāpādasammādiṭṭhiyo cāti ime dasa kusalakammapathā nāma. Pāṇātipātādīhi etāya viramanti, sayaṃ vā viramati, viramaṇamattameva vā etanti virati. Yā pāṇātipātādīhi viramantassa kusalacittasampayuttā virati, sā pabhedato tividhā hoti sampattavirati samādānavirati samucchedaviratīti. Tattha asamādinnasikkhāpadānaṃ attano jātivayabāhusaccādīni paccavekkhitvā ‘‘ayuttaṃ amhākaṃ evarūpaṃ pāpaṃ kātu’’nti sampattavatthuṃ avītikkamantānaṃ uppajjamānā virati sampattavirati nāma. Samādinnasikkhāpadānaṃ pana sikkhāpadasamādāne ca tatuttari ca attano jīvitampi pariccajitvā vatthuṃ avītikkamantānaṃ uppajjamānā virati samādānavirati nāma. Ariyamaggasampayuttā pana virati samucchedavirati nāma, yassā uppattito pabhuti ariyapuggalānaṃ ‘‘pāṇaṃ ghātessāmā’’tiādicittampi na uppajjatīti.
ਇਦਾਨਿ ਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥਾਨਂ વਿਯ ਇਮੇਸਂ ਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥਾਨਂ ਧਮ੍ਮਤੋ, ਕੋਟ੍ਠਾਸਤੋ, ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ, વੇਦਨਾਤੋ, ਮੂਲਤੋਤਿ ਪਞ੍ਚਹਾਕਾਰੇਹਿ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Idāni akusalakammapathānaṃ viya imesaṃ kusalakammapathānaṃ dhammato, koṭṭhāsato, ārammaṇato, vedanāto, mūlatoti pañcahākārehi vinicchayo veditabbo.
ਤਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮਤੋਤਿ ਏਤੇਸੁਪਿ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਸਤ੍ਤ ਚੇਤਨਾਪਿ વਟ੍ਟਨ੍ਤਿ વਿਰਤਿਯੋਪਿ, ਅਨ੍ਤੇ ਤਯੋ ਚੇਤਨਾਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾવ।
Tattha dhammatoti etesupi paṭipāṭiyā satta cetanāpi vaṭṭanti viratiyopi, ante tayo cetanāsampayuttāva.
ਕੋਟ੍ਠਾਸਤੋਤਿ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਸਤ੍ਤ ਕਮ੍ਮਪਥਾ ਏવ, ਨੋ ਮੂਲਾਨਿ, ਅਨ੍ਤੇ ਤਯੋ ਕਮ੍ਮਪਥਾ ਚੇવ ਮੂਲਾਨਿ ਚ। ਅਨਭਿਜ੍ਝਾ ਹਿ ਮੂਲਂ ਪਤ੍વਾ ਅਲੋਭੋ ਕੁਸਲਮੂਲਂ ਹੋਤਿ, ਅਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਅਦੋਸੋ ਕੁਸਲਮੂਲਂ, ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਅਮੋਹੋ ਕੁਸਲਮੂਲਂ।
Koṭṭhāsatoti paṭipāṭiyā satta kammapathā eva, no mūlāni, ante tayo kammapathā ceva mūlāni ca. Anabhijjhā hi mūlaṃ patvā alobho kusalamūlaṃ hoti, abyāpādo adoso kusalamūlaṃ, sammādiṭṭhi amoho kusalamūlaṃ.
ਆਰਮ੍ਮਣਤੋਤਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦੀਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਾਨੇવ ਏਤੇਸਂ ਆਰਮ੍ਮਣਾਨਿ। વੀਤਿਕ੍ਕਮਿਤਬ੍ਬਤੋਯੇવ ਹਿ વੇਰਮਣੀ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਯਥਾ ਪਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਰਮ੍ਮਣੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ ਕਿਲੇਸੇ ਪਜਹਤਿ, ਏવਂ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣਾਪੇਤੇ ਕਮ੍ਮਪਥਾ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦੀਨਿ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਾਨਿ ਪਜਹਨ੍ਤੀਤਿ।
Ārammaṇatoti pāṇātipātādīnaṃ ārammaṇāneva etesaṃ ārammaṇāni. Vītikkamitabbatoyeva hi veramaṇī nāma hoti. Yathā pana nibbānārammaṇo ariyamaggo kilese pajahati, evaṃ jīvitindriyādiārammaṇāpete kammapathā pāṇātipātādīni dussīlyāni pajahantīti.
વੇਦਨਾਤੋਤਿ ਸਬ੍ਬੇ ਸੁਖવੇਦਨਾ વਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤવੇਦਨਾ વਾ। ਕੁਸਲਂ ਪਤ੍વਾ ਹਿ ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ।
Vedanātoti sabbe sukhavedanā vā honti majjhattavedanā vā. Kusalaṃ patvā hi dukkhā vedanā nāma natthi.
ਮੂਲਤੋਤਿ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਸਤ੍ਤ ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੇਨ વਿਰਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਲੋਭਅਦੋਸਅਮੋਹવਸੇਨ ਤਿਮੂਲਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਞਾਣવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੇਨ વਿਰਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਲੋਭਾਦੋਸવਸੇਨ ਦ੍વਿਮੂਲਾ। ਅਨਭਿਜ੍ਝਾ ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੇਨ વਿਰਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਦੋਸਅਮੋਹવਸੇਨ ਦ੍વਿਮੂਲਾ। ਞਾਣવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੇਨ વਿਰਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਦੋਸવਸੇਨ ਏਕਮੂਲਾ। ਅਲੋਭੋ ਪਨ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮੂਲਂ ਨ ਹੋਤਿ। ਅਬ੍ਯਾਪਾਦੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਅਲੋਭਾਦੋਸવਸੇਨ ਦ੍વਿਮੂਲਾવਾਤਿ।
Mūlatoti paṭipāṭiyā satta ñāṇasampayuttacittena viramantassa alobhaadosaamohavasena timūlā honti. Ñāṇavippayuttacittena viramantassa alobhādosavasena dvimūlā. Anabhijjhā ñāṇasampayuttacittena viramantassa adosaamohavasena dvimūlā. Ñāṇavippayuttacittena viramantassa adosavasena ekamūlā. Alobho pana attanāva attano mūlaṃ na hoti. Abyāpādepi eseva nayo. Sammādiṭṭhi alobhādosavasena dvimūlāvāti.
ਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥਕਥਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Kusalakammapathakathā niṭṭhitā.
੪੧.
41.
ਏવਂ ਦਸਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥવਸੇਨ ਸੀਲਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਦੀਨਂ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਪਰਿਯੋਸਾਨਾਨਂ ਸਤ੍ਤਤਿਂਸਧਮ੍ਮਾਨਂ વਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੇਨ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਂ ਸਂવਰਟ੍ਠੇਨ ਸੀਲਂ, ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮਟ੍ਠੇਨ ਸੀਲਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਯਸ੍ਮਾ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੇਨ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਂ ਸਂવਰਤਿ ਨ વੀਤਿਕ੍ਕਮਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਂ ਸੀਲਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਤ੍ਥੇ વਾ ਕਰਣવਚਨਂ, ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸੇਸੁ। ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਪਨ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਅਬ੍ਯਾਪਾਦੇ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਤ੍ਤਾ ਸੇਸਂ ਸਙ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੇ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੋਯੇવ ਦਸ੍ਸਿਤੋ।
Evaṃ dasakusalakammapathavasena sīlaṃ dassetvā idāni nekkhammādīnaṃ arahattamaggapariyosānānaṃ sattatiṃsadhammānaṃ vasena dassetuṃ nekkhammena kāmacchandaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlantiādimāha. Tattha yasmā nekkhammena kāmacchandaṃ saṃvarati na vītikkamati, tasmā nekkhammaṃ sīlanti adhippāyo. Paccattatthe vā karaṇavacanaṃ, nekkhammanti attho. Esa nayo sesesu. Pāḷiyaṃ pana nekkhammaabyāpāde dassetvā heṭṭhā vuttanayattā sesaṃ saṅkhipitvā ante arahattamaggoyeva dassito.
ਏવਂ ਸਂવਰਅવੀਤਿਕ੍ਕਮવਸੇਨ ਸੀਲਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪਭੇਦਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਪਞ੍ਚ ਸੀਲਾਨਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਸ੍ਸ ਪਹਾਨਂ ਸੀਲਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਸ੍ਸ ਪਹਾਨਂ ਸੀਲਂ, ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ વੇਰਮਣੀ ਸੀਲਂ, ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖਚੇਤਨਾ ਸੀਲਂ, ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਸ੍ਸ ਸਂવਰੋ ਸੀਲਂ, ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਸ੍ਸ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮੋ ਸੀਲਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਪਹਾਨਨ੍ਤਿ ਚ ਕੋਚਿ ਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾਨਂ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦੀਨਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਮਤ੍ਤਤੋ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਤਂ ਤਂ ਪਹਾਨਂ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਟ੍ਠੇਨ ਉਪਧਾਰਣਂ ਹੋਤਿ, વਿਪ੍ਪਕਿਣ੍ਣਸਭਾવਾਕਰਣੇਨ ਚ ਸਮੋਧਾਨਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤੇਨੇવ ਉਪਧਾਰਣਸਮੋਧਾਨਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਸੀਲਨਟ੍ਠੇਨ ਸੀਲਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਤਰੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਧਮ੍ਮਾ ਤਤੋ ਤਤੋ વੇਰਮਣਿવਸੇਨ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਸਂવਰવਸੇਨ ਤਦੁਭਯਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚੇਤਨਾવਸੇਨ ਤਂ ਤਂ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮવਸੇਨ ਚ ਚੇਤਸੋ ਪવਤ੍ਤਿਸਭਾવਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਾ।
Evaṃ saṃvaraavītikkamavasena sīlaṃ dassetvā idāni tesaṃyeva dvinnaṃ pabhedadassanatthaṃ pañca sīlāni pāṇātipātassa pahānaṃ sīlantiādimāha. Ettha ca pāṇātipātassa pahānaṃ sīlaṃ, pāṇātipātā veramaṇī sīlaṃ, pāṇātipātassa paṭipakkhacetanā sīlaṃ, pāṇātipātassa saṃvaro sīlaṃ, pāṇātipātassa avītikkamo sīlanti yojanā kātabbā. Pahānanti ca koci dhammo nāma natthi aññatra vuttappakārānaṃ pāṇātipātādīnaṃ anuppādamattato. Yasmā pana taṃ taṃ pahānaṃ tassa tassa kusalassa dhammassa patiṭṭhānaṭṭhena upadhāraṇaṃ hoti, vippakiṇṇasabhāvākaraṇena ca samodhānaṃ, tasmā pubbe vutteneva upadhāraṇasamodhānasaṅkhātena sīlanaṭṭhena sīlanti vuttaṃ. Itare cattāro dhammā tato tato veramaṇivasena tassa tassa saṃvaravasena tadubhayasampayuttacetanāvasena taṃ taṃ avītikkamantassa avītikkamavasena ca cetaso pavattisabhāvaṃ sandhāya vuttā.
ਅਥ વਾ ਪਹਾਨਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮਤੋ ਅਤ੍ਥਿਯੇવ। ਕਥਂ? ਪਹੀਯਤੇ ਅਨੇਨ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਿਪਟਿਪਕ੍ਖੋ, ਪਜਹਤਿ વਾ ਤਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਪਹਾਨਂ। ਕਿਂ ਤਂ? ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਕੁਸਲਾ ਖਨ੍ਧਾ। ਅਞ੍ਞੇ ਪਨ ਆਚਰਿਯਾ ‘‘ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਦੀਸੁਪਿ ‘વੇਰਮਣੀ ਸੀਲ’ਨ੍ਤਿ વਚਨਮਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਕੁਸਲੇਸੁਪਿ ਨਿਯਤਯੇવਾਪਨਕਭੂਤਾ વਿਰਤਿ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਨ ਤਥਾ ਇਧਾਤਿ। ਏવਮਿਮੇਹਿ ਪਹਾਨਾਦੀਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪਦੇਹਿ વਿਸੇਸੇਤ੍વਾ ਪਰਿਯਨ੍ਤਾਪਰਿਯਨ੍ਤਸੀਲਦ੍વਯੇ ਅਪਰਿਯਨ੍ਤਸੀਲਮੇવ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਏવ ਹਿ ਏવਰੂਪਾਨਿ ਸੀਲਾਨਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਂ ਸਚ੍ਛਿਕਰੋਨ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Atha vā pahānampi dhammato atthiyeva. Kathaṃ? Pahīyate anena pāṇātipātādipaṭipakkho, pajahati vā taṃ paṭipakkhanti pahānaṃ. Kiṃ taṃ? Sabbepi kusalā khandhā. Aññe pana ācariyā ‘‘nekkhammādīsupi ‘veramaṇī sīla’nti vacanamattaṃ gahetvā sabbakusalesupi niyatayevāpanakabhūtā virati nāma atthī’’ti vadanti, na tathā idhāti. Evamimehi pahānādīhi pañcahi padehi visesetvā pariyantāpariyantasīladvaye apariyantasīlameva vuttaṃ. Tasmā eva hi evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkhatīti vuttaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ‘‘ਸਂવਰੋ ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਤ੍ਥਾਯਾ’’ਤਿ (ਪਰਿ॰ ੩੬੬) ਚ ‘‘ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਤ੍ਥਾਨਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕੁਸਲਾਨਿ ਸੀਲਾਨਿ ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਾਨਿਸਂਸਾਨੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧੦.੧; ੧੧.੧) ਚ વਚਨਤੋ ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਤ੍ਥਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ‘‘ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ ਪਾਮੋਜ੍ਜਤ੍ਥਾਯਾ’’ਤਿ (ਪਰਿ॰ ੩੬੬) ਚ ‘‘ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ ਪਾਮੋਜ੍ਜਂ ਜਾਯਤੀ’’ਤਿ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੭੪) ਚ વਚਨਤੋ ਪਾਮੋਜ੍ਜਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ‘‘ਪਾਮੋਜ੍ਜਂ ਪੀਤਤ੍ਥਾਯਾ’’ਤਿ (ਪਰਿ॰ ੩੬੬) ਚ ‘‘ਪਮੁਦਿਤਸ੍ਸ ਪੀਤਿ ਜਾਯਤੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੫.੨੬; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੩੭੬; ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੨੨) ਚ વਚਨਤੋ ਪੀਤਿਯਾ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ‘‘ਪੀਤਿ ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਤ੍ਥਾਯਾ’’ਤਿ (ਪਰਿ॰ ੩੬੬) ਚ ‘‘ਪੀਤਿਮਨਸ੍ਸ ਕਾਯੋ ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਤੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੫.੨੬; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੩੭੬; ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੨੨) ਚ વਚਨਤੋ ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਾ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ‘‘ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿ ਸੁਖਤ੍ਥਾਯਾ’’ਤਿ (ਪਰਿ॰ ੩੬੬) ਚ ‘‘ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਕਾਯੋ ਸੁਖਂ વੇਦੇਤੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੫.੨੬; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੩੭੬; ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੨੨) ਚ વਚਨਤੋ ਸੋਮਨਸ੍ਸਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਚੇਤਸਿਕਂ ਸੁਖਞ੍ਹਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਆਸੇવਨਾਯਾਤਿ ਭੁਸਾ ਸੇવਨਾ ਆਸੇવਨਾ। ਕਸ੍ਸ ਆਸੇવਨਾ? ਅਨਨ੍ਤਰਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸવਚਨੇਨ ਸੁਖਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸੁਖਂ ਸਿਦ੍ਧਂ। ‘‘ਸੁਖਿਨੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮਾਧਿਯਤੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੫.੨੬; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੩੭੬; ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੨੨) ਚ વਚਨਤੋ ਤੇਨ ਸੁਖੇਨ ਸਮਾਧਿ ਸਿਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਸਿਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਆਸੇવਨਾ। ਤਸ੍ਸ ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਆਸੇવਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਪਗੁਣਬਲવਭਾવਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਭਾવਨਾਯਾਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ વੁਦ੍ਧਿਯਾ। ਬਹੁਲੀਕਮ੍ਮਾਯਾਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਕਿਰਿਯਾਯ। ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਾਦਿਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਮੂਲਕਾਰਣਂ ਹੁਤ੍વਾ ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿਅਲਙ੍ਕਾਰਸਾਧਨੇਨ ਅਲਙ੍ਕਾਰਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਾਦਿਕਸ੍ਸ ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਭਾਰਸ੍ਸ ਸਾਧਨੇਨ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ‘‘ਯੇ ਚ ਖੋ ਇਮੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤੇਨ ਜੀવਿਤਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾ ਸਮੁਦਾਨੇਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੯੨) વਿਯ ਹਿ ਏਤ੍ਥ ਸਮ੍ਭਾਰਤ੍ਥੋ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਸਦ੍ਦੋ। ‘‘ਰਥੋ ਸੀਲਪਰਿਕ੍ਖਾਰੋ, ਝਾਨਕ੍ਖੋ ਚਕ੍ਕવੀਰਿਯੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੫੪) ਪਨ ਅਲਙ੍ਕਾਰਤ੍ਥੋ। ‘‘ਸਤ੍ਤਹਿ ਨਗਰਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇਹਿ ਸੁਪਰਿਕ੍ਖਤਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੭.੬੭) ਪਰਿવਾਰਤ੍ਥੋ। ਇਧ ਪਨ ਅਲਙ੍ਕਾਰਪਰਿવਾਰਾਨਂ વਿਸੁਂ ਆਗਤਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਭਾਰਤ੍ਥੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਮ੍ਭਾਰਤ੍ਥੋ ਚ ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਥੋਤਿ। ਮੂਲਕਾਰਣਭਾવੇਨੇવ ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਫਸ੍ਸਾਦਿਧਮ੍ਮਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਸਾਧਨੇਨ ਪਰਿવਾਰਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਚ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭਾવਪਾਪਨੇਨ વਸੀਭਾવਪਾਪਨੇਨ ਚ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਭਾવਸਾਧਨਤੋ ਪਾਰਿਪੂਰਿਯਾ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ।
Tattha avippaṭisārāya saṃvattantīti ‘‘saṃvaro avippaṭisāratthāyā’’ti (pari. 366) ca ‘‘avippaṭisāratthāni kho, ānanda, kusalāni sīlāni avippaṭisārānisaṃsānī’’ti (a. ni. 10.1; 11.1) ca vacanato avippaṭisāratthāya saṃvattanti. ‘‘Avippaṭisāro pāmojjatthāyā’’ti (pari. 366) ca ‘‘yoniso manasikaroto pāmojjaṃ jāyatī’’ti (paṭi. ma. 1.74) ca vacanato pāmojjāya saṃvattanti. ‘‘Pāmojjaṃ pītatthāyā’’ti (pari. 366) ca ‘‘pamuditassa pīti jāyatī’’ti (a. ni. 5.26; saṃ. ni. 5.376; dī. ni. 3.322) ca vacanato pītiyāsaṃvattanti. ‘‘Pīti passaddhatthāyā’’ti (pari. 366) ca ‘‘pītimanassa kāyo passambhatī’’ti (a. ni. 5.26; saṃ. ni. 5.376; dī. ni. 3.322) ca vacanato passaddhiyā saṃvattanti. ‘‘Passaddhi sukhatthāyā’’ti (pari. 366) ca ‘‘passaddhakāyo sukhaṃ vedetī’’ti (a. ni. 5.26; saṃ. ni. 5.376; dī. ni. 3.322) ca vacanato somanassāya saṃvattanti. Cetasikaṃ sukhañhi somanassanti vuccati. Āsevanāyāti bhusā sevanā āsevanā. Kassa āsevanā? Anantaraṃ somanassavacanena sukhassa vuttattā sukhaṃ siddhaṃ. ‘‘Sukhino cittaṃ samādhiyatī’’ti (a. ni. 5.26; saṃ. ni. 5.376; dī. ni. 3.322) ca vacanato tena sukhena samādhi siddho hoti. Evaṃ siddhassa samādhissa āsevanā. Tassa samādhissa āsevanāya saṃvattanti, paguṇabalavabhāvāya saṃvattantīti attho. Bhāvanāyāti tasseva samādhissa vuddhiyā. Bahulīkammāyāti tasseva samādhissa punappunaṃ kiriyāya. Avippaṭisārādipavattiyā mūlakāraṇaṃ hutvā samādhissa saddhindriyādialaṅkārasādhanena alaṅkārāya saṃvattanti. Avippaṭisārādikassa samādhisambhārassa sādhanena parikkhārāya saṃvattanti. ‘‘Ye ca kho ime pabbajitena jīvitaparikkhārā samudānetabbā’’tiādīsu (ma. ni. 1.192) viya hi ettha sambhārattho parikkhārasaddo. ‘‘Ratho sīlaparikkhāro, jhānakkho cakkavīriyo’’tiādīsu (saṃ. ni. 3.54) pana alaṅkārattho. ‘‘Sattahi nagaraparikkhārehi suparikkhataṃ hotī’’tiādīsu (a. ni. 7.67) parivārattho. Idha pana alaṅkāraparivārānaṃ visuṃ āgatattā sambhāratthoti vuttaṃ. Sambhārattho ca paccayatthoti. Mūlakāraṇabhāveneva samādhisampayuttaphassādidhammasampattisādhanena parivārāya saṃvattanti. Samādhissa vipassanāya ca padaṭṭhānabhāvapāpanena vasībhāvapāpanena ca paripuṇṇabhāvasādhanato pāripūriyā saṃvattanti.
ਏવਂ ਸੀਲੂਪਨਿਸ੍ਸਯੇਨ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰਪਰਿਪੂਰਂ ਸਮਾਧਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ‘‘ਸਮਾਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇ ਯਥਾਭੂਤਂ ਜਾਨਾਤਿ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਯਥਾਭੂਤਂ ਜਾਨਂ ਪਸ੍ਸਂ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਤਿ, ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਂ વਿਰਜ੍ਜਤਿ, વਿਰਾਗਾ વਿਮੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੭੩; ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੫੯) વਚਨਤੋ ਸੀਲਮੂਲਕਾਨਿ ਸਮਾਧਿਪਦਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਯਥਾਭੂਤਞਾਣਦਸ੍ਸਨਾਦੀਨਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਏਕਨ੍ਤਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯ ਹਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾਯ ਤਸ੍ਸਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭੂਤਂ ਯਥਾਭੂਤਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਦਸ੍ਸਿਤਮੇવ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਅਸਿਦ੍ਧੇ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾ ਨ ਸਿਜ੍ਝਤੀਤਿ। ਤਾਨਿ ਪਨ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾਨੇવ। ਯਥਾਭੂਤਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਪ੍ਪਚ੍ਚਯਨਾਮਰੂਪਪਰਿਗ੍ਗਹੋ।
Evaṃ sīlūpanissayena sabbākāraparipūraṃ samādhiṃ dassetvā idāni ‘‘samāhite citte yathābhūtaṃ jānāti passati, yathābhūtaṃ jānaṃ passaṃ nibbindati, nibbindaṃ virajjati, virāgā vimuccatī’’ti (paṭi. ma. 1.73; dī. ni. 3.359) vacanato sīlamūlakāni samādhipadaṭṭhānāni yathābhūtañāṇadassanādīni dassento ekantanibbidāyātiādimāha. Nibbidāya hi dassitāya tassā padaṭṭhānabhūtaṃ yathābhūtañāṇadassanaṃ dassitameva hoti. Tasmiñhi asiddhe nibbidā na sijjhatīti. Tāni pana vuttatthāneva. Yathābhūtañāṇadassanaṃ panettha sappaccayanāmarūpapariggaho.
ਏવਂ ਅਮਤਮਹਾਨਿਬ੍ਬਾਨਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਸੀਲਪ੍ਪਯੋਜਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਤਸ੍ਸ ਸੀਲਸ੍ਸ ਅਧਿਸੀਲਸਿਕ੍ਖਾਭਾવਂ ਤਮ੍ਮੂਲਕਾ ਚ ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਅਧਿਪਞ੍ਞਾਸਿਕ੍ਖਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਕਾਮੋ ਏવਰੂਪਾਨਂ ਸੀਲਾਨਂ ਸਂવਰਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿ ਅਧਿਸੀਲਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸਂવਰੋਯੇવ ਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿ ਸਂવਰਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿ। ਏવਰੂਪਾਨਂ ਅਪਰਿਯਨ੍ਤਭੂਤਾਨਂ વਿવਟ੍ਟਨਿਸ੍ਸਿਤਾਨਂ ਸੀਲਾਨਂ ਸਂવਰਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿ વਿવਟ੍ਟਨਿਸ੍ਸਿਤਤ੍ਤਾ ਸੇਸਸੀਲਤੋ ਅਧਿਕਂ ਸੀਲਨ੍ਤਿ ਅਧਿਸੀਲਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸਂવਰਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਠਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਏਦਿਸਾਯ ਸੀਲਸਂવਰਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸੁਟ੍ਠੁ ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਾਦੀਨਂ ਆવਹਨਤੋ ਨ વਿਕ੍ਖੇਪਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਸਮਾਧਿਸ੍ਮਿਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅવਿਕ੍ਖੇਪੋਯੇવ ਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿ ਅવਿਕ੍ਖੇਪਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿ। ਸੋ ਸਬ੍ਬਮਲવਿਰਹਿਤੋ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯੋ ਸਮਾਧਿ ਸੇਸਸਮਾਧਿਤੋ ਅਧਿਕਤ੍ਤਾ ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਚਿਤ੍ਤਸੀਸੇਨ ਹੇਤ੍ਥ ਸਮਾਧਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ। ਸਂવਰਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮਾ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਸੀਲਸਂવਰਂ ਞਾਤਪਰਿਞ੍ਞਾવਸੇਨ ਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਾવਸੇਨ ਚ ਸਮ੍ਮਾ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਏવਮੇવ ਅવਿਕ੍ਖੇਪਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਸਮਾਧਿਂ ਸਮ੍ਮਾ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਏવਂ ਪਸ੍ਸਤੋ ਚਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਸਙ੍ਖਾਤਾ ਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿ ਦਸ੍ਸਨਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿ। ਸਾਯੇવ ਸੇਸਪਞ੍ਞਾਯ ਅਧਿਕਤ੍ਤਾ ਅਧਿਪਞ੍ਞਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਯੋ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਯੋ ਤਤ੍ਥ ਸਂવਰਅવਿਕ੍ਖੇਪਦਸ੍ਸਨੇਸੁ। ਸਂવਰਟ੍ਠੋਤਿ ਸਂવਰਭਾવੋ। ਏવਮੇવ ਅવਿਕ੍ਖੇਪਟ੍ਠਦਸ੍ਸਨਟ੍ਠਾ ਚ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਅਧਿਸੀਲਮੇવ ਸਿਕ੍ਖਾ ਅਧਿਸੀਲਸਿਕ੍ਖਾ। ਏવਂ ਇਤਰਾਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Evaṃ amatamahānibbānapariyosānaṃ sīlappayojanaṃ dassetvā idāni tassa sīlassa adhisīlasikkhābhāvaṃ tammūlakā ca adhicittaadhipaññāsikkhā dassetukāmo evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlantiādimāha. Tattha saṃvaroyeva pārisuddhi saṃvarapārisuddhi. Evarūpānaṃ apariyantabhūtānaṃ vivaṭṭanissitānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi vivaṭṭanissitattā sesasīlato adhikaṃ sīlanti adhisīlanti vuccati. Saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittanti edisāya sīlasaṃvarapārisuddhiyā patiṭṭhitaṃ cittaṃ suṭṭhu avippaṭisārādīnaṃ āvahanato na vikkhepaṃ gacchati, samādhismiṃ patiṭṭhātīti attho. Avikkhepoyeva pārisuddhi avikkhepapārisuddhi. So sabbamalavirahito nibbedhabhāgiyo samādhi sesasamādhito adhikattā adhicittanti vuccati. Cittasīsena hettha samādhi niddiṭṭho. Saṃvarapārisuddhiṃ sammā passatīti parisuddhaṃ sīlasaṃvaraṃ ñātapariññāvasena tīraṇapariññāvasena ca sammā passati, evameva avikkhepapārisuddhisaṅkhātaṃ parisuddhaṃ samādhiṃ sammā passati. Evaṃ passato cassa dassanasaṅkhātā pārisuddhi dassanapārisuddhi. Sāyeva sesapaññāya adhikattā adhipaññāti vuccati. Yo tatthāti yo tattha saṃvaraavikkhepadassanesu. Saṃvaraṭṭhoti saṃvarabhāvo. Evameva avikkhepaṭṭhadassanaṭṭhā ca veditabbā. Adhisīlameva sikkhā adhisīlasikkhā. Evaṃ itarāpi veditabbā.
ਏવਂ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਿਕ੍ਖਾਯੋ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਤਾਸਂ ਪਾਰਿਪੂਰਿਕ੍ਕਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਇਮਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਿਕ੍ਖਾਯੋ ਆવਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖਤੀਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਪਰਿਪੂਰੇਤੁਂ ਆવਜ੍ਜਨ੍ਤੋਪਿ ਸਿਕ੍ਖਤਿ ਨਾਮ, ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਨਾਮ ਸਿਕ੍ਖਾ’’ਤਿ ਜਾਨਨ੍ਤੋਪਿ ਸਿਕ੍ਖਤਿ ਨਾਮ, ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋਪਿ ਸਿਕ੍ਖਤਿ ਨਾਮ, ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਯਥਾਦਿਟ੍ਠਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋਪਿ ਸਿਕ੍ਖਤਿ ਨਾਮ, ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਚਲਂ ਕਤ੍વਾ ਪਤਿਟ੍ਠਪੇਨ੍ਤੋਪਿ ਸਿਕ੍ਖਤਿ ਨਾਮ, ਤਂਤਂਸਿਕ੍ਖਾਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸਦ੍ਧਾવੀਰਿਯਸਤਿਸਮਾਧਿਪਞ੍ਞਾਹਿ ਸਕਸਕਕਿਚ੍ਚਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋਪਿ ਸਿਕ੍ਖਤਿ ਨਾਮ, ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਭਿਜਾਨਨਾਦਿਕਾਲੇਪਿ ਤਂ ਤਂ ਕਿਚ੍ਚਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਤਿਸ੍ਸੋਪਿ ਸਿਕ੍ਖਾਯੋ ਸਿਕ੍ਖਤਿ ਨਾਮਾਤਿ । ਪੁਨ ਪਞ੍ਚ ਸੀਲਾਨੀਤਿਆਦੀਨਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾਨੇવ। ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸਾਨਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਪਨ ਅਰਹਨ੍ਤਾਨਂ ਸੁਟ੍ਠੁ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਾਦਿਅਭਾવਤੋ ਆਸੇવਨਾਦਿਭਾવਤੋ ਚ ਤਾਨਿ ਪਦਾਨਿ ਯੁਜ੍ਜਨ੍ਤੇવ। ਏਕਨ੍ਤਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯਾਤਿਆਦੀਨਿ ਪਨ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਾਨਿ વਿਯ ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇਯੇવ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾਨਿ।
Evaṃ tisso sikkhāyo dassetvā idāni tāsaṃ pāripūrikkamaṃ dassetuṃ imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhatītiādimāha. Tassattho – paccekaṃ paripūretuṃ āvajjantopi sikkhati nāma, āvajjetvā ‘‘ayaṃ nāma sikkhā’’ti jānantopi sikkhati nāma, jānitvā punappunaṃ passantopi sikkhati nāma, passitvā yathādiṭṭhaṃ paccavekkhantopi sikkhati nāma, paccavekkhitvā tattheva cittaṃ acalaṃ katvā patiṭṭhapentopi sikkhati nāma, taṃtaṃsikkhāsampayuttasaddhāvīriyasatisamādhipaññāhi sakasakakiccaṃ karontopi sikkhati nāma, abhiññeyyābhijānanādikālepi taṃ taṃ kiccaṃ karonto tissopi sikkhāyo sikkhati nāmāti . Puna pañca sīlānītiādīni vuttatthāneva. Arahattamaggena sabbakilesānantiādīsu pana arahantānaṃ suṭṭhu vippaṭisārādiabhāvato āsevanādibhāvato ca tāni padāni yujjanteva. Ekantanibbidāyātiādīni pana satipaṭṭhānasammappadhānāni viya maggakkhaṇeyeva yojetabbāni.
੪੨.
42.
ਸਂવਰਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮਾ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਅવਿਕ੍ਖੇਪਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮਾ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਇਦਂ ਪਨ વਚਨਦ੍વਯਂ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਤ੍ਥਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ, ਦੁਤਿਯવਚਨਂ ਪਨ ਨਿਰੋਧਸਮਾਪਤ੍ਤਤ੍ਥਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨਾਪਿ ਯੁਜ੍ਜਤਿ। ਆવਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖਤੀਤਿਆਦੀਸੁ ਪਞ੍ਚਸੁ વਚਨੇਸੁ ਅਰਹਤੋ ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਾਭਾવੇਪਿ ਅਸੇਕ੍ਖਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਿਸਭਾવਤੋ ‘‘ਸਿਕ੍ਖਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਸਦ੍ਧਾਯ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖਤੀਤਿਆਦੀਨਿ ਪਨ ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣਞ੍ਞੇવ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਅਞ੍ਞਾਨਿਪਿ ਉਪਚਾਰਪ੍ਪਨਾવਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ વਚਨਾਨਿ ਯਥਾਯੋਗਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ।
Saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati, avikkhepapārisuddhiṃ sammā passatīti idaṃ pana vacanadvayaṃ phalasamāpattatthāya vipassanāvasena yojetabbaṃ, dutiyavacanaṃ pana nirodhasamāpattatthāya vipassanāvasenāpi yujjati. Āvajjanto sikkhatītiādīsu pañcasu vacanesu arahato sikkhitabbābhāvepi asekkhasīlakkhandhādisabhāvato ‘‘sikkhatī’’ti vuttanti veditabbaṃ. Saddhāya adhimuccanto sikkhatītiādīni pana maggakkhaṇaññeva sandhāya vuttāni. Aññānipi upacārappanāvipassanāmaggavasena vuttāni vacanāni yathāyogaṃ yojetabbānīti.
ਸੀਲਮਯਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Sīlamayañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ੨. ਸੀਲਮਯਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸੋ • 2. Sīlamayañāṇaniddeso
