| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पटिसम्भिदामग्गपाळि • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
२. सीलमयञाणनिद्देसो
2. Sīlamayañāṇaniddeso
३७. कथं सुत्वान संवरे पञ्ञा सीलमये ञाणं? पञ्च सीलानि – परियन्तपारिसुद्धिसीलं, अपरियन्तपारिसुद्धिसीलं, परिपुण्णपारिसुद्धिसीलं, अपरामट्ठपारिसुद्धिसीलं, पटिप्पस्सद्धिपारिसुद्धिसीलन्ति।
37. Kathaṃ sutvāna saṃvare paññā sīlamaye ñāṇaṃ? Pañca sīlāni – pariyantapārisuddhisīlaṃ, apariyantapārisuddhisīlaṃ, paripuṇṇapārisuddhisīlaṃ, aparāmaṭṭhapārisuddhisīlaṃ, paṭippassaddhipārisuddhisīlanti.
तत्थ कतमं परियन्तपारिसुद्धिसीलं? अनुपसम्पन्नानं परियन्तसिक्खापदानं – इदं परियन्तपारिसुद्धिसीलं। कतमं अपरियन्तपारिसुद्धिसीलं? उपसम्पन्नानं अपरियन्तसिक्खापदानं – इदं अपरियन्तपारिसुद्धिसीलं। कतमं परिपुण्णपारिसुद्धिसीलं? पुथुज्जनकल्याणकानं कुसलधम्मे युत्तानं सेक्खपरियन्ते 1 परिपूरकारीनं काये च जीविते च अनपेक्खानं परिच्चत्तजीवितानं – इदं परिपुण्णपारिसुद्धिसीलं। कतमं अपरामट्ठपारिसुद्धिसीलं? सत्तन्नं सेक्खानं – इदं अपरामट्ठपारिसुद्धिसीलं। कतमं पटिप्पस्सद्धिपारिसुद्धिसीलं? तथागतसावकानं खीणासवानं पच्चेकबुद्धानं तथागतानं अरहन्तानं सम्मासम्बुद्धानं – इदं पटिप्पस्सद्धिपारिसुद्धिसीलं।
Tattha katamaṃ pariyantapārisuddhisīlaṃ? Anupasampannānaṃ pariyantasikkhāpadānaṃ – idaṃ pariyantapārisuddhisīlaṃ. Katamaṃ apariyantapārisuddhisīlaṃ? Upasampannānaṃ apariyantasikkhāpadānaṃ – idaṃ apariyantapārisuddhisīlaṃ. Katamaṃ paripuṇṇapārisuddhisīlaṃ? Puthujjanakalyāṇakānaṃ kusaladhamme yuttānaṃ sekkhapariyante 2 paripūrakārīnaṃ kāye ca jīvite ca anapekkhānaṃ pariccattajīvitānaṃ – idaṃ paripuṇṇapārisuddhisīlaṃ. Katamaṃ aparāmaṭṭhapārisuddhisīlaṃ? Sattannaṃ sekkhānaṃ – idaṃ aparāmaṭṭhapārisuddhisīlaṃ. Katamaṃ paṭippassaddhipārisuddhisīlaṃ? Tathāgatasāvakānaṃ khīṇāsavānaṃ paccekabuddhānaṃ tathāgatānaṃ arahantānaṃ sammāsambuddhānaṃ – idaṃ paṭippassaddhipārisuddhisīlaṃ.
३८. अत्थि सीलं परियन्तं, अत्थि सीलं अपरियन्तं। तत्थ कतमं तं सीलं परियन्तं? अत्थि सीलं लाभपरियन्तं, अत्थि सीलं यसपरियन्तं, अत्थि सीलं ञातिपरियन्तं, अत्थि सीलं अङ्गपरियन्तं, अत्थि सीलं जीवितपरियन्तं।
38. Atthi sīlaṃ pariyantaṃ, atthi sīlaṃ apariyantaṃ. Tattha katamaṃ taṃ sīlaṃ pariyantaṃ? Atthi sīlaṃ lābhapariyantaṃ, atthi sīlaṃ yasapariyantaṃ, atthi sīlaṃ ñātipariyantaṃ, atthi sīlaṃ aṅgapariyantaṃ, atthi sīlaṃ jīvitapariyantaṃ.
कतमं तं सीलं लाभपरियन्तं? इधेकच्चो लाभहेतु लाभपच्चया लाभकारणा यथासमादिन्नं 3 सिक्खापदं वीतिक्कमति – इदं तं सीलं लाभपरियन्तं। कतमं तं सीलं यसपरियन्तं? इधेकच्चो यसहेतु यसपच्चया यसकारणा यथासमादिन्नं सिक्खापदं वीतिक्कमति – इदं तं सीलं यसपरियन्तं। कतमं तं सीलं ञातिपरियन्तं? इधेकच्चो ञातिहेतु ञातिपच्चया ञातिकारणा यथासमादिन्नं सिक्खापदं वीतिक्कमति – इदं तं सीलं ञातिपरियन्तं। कतमं तं सीलं अङ्गपरियन्तं? इधेकच्चो अङ्गहेतु अङ्गपच्चया अङ्गकारणा यथासमादिन्नं सिक्खापदं वीतिक्कमति – इदं तं सीलं अङ्गपरियन्तं। कतमं तं सीलं जीवितपरियन्तं? इधेकच्चो जीवितहेतु जीवितपच्चया जीवितकारणा यथासमादिन्नं सिक्खापदं वीतिक्कमति – इदं तं सीलं जीवितपरियन्तं। एवरूपानि सीलानि खण्डानि छिद्दानि सबलानि कम्मासानि न भुजिस्सानि न विञ्ञुप्पसत्थानि 4 परामट्ठानि असमाधिसंवत्तनिकानि 5 न अविप्पटिसारवत्थुकानि न पामोज्जवत्थुकानि न पीतिवत्थुकानि न पस्सद्धिवत्थुकानि न सुखवत्थुकानि न समाधिवत्थुकानि न यथाभूतञाणदस्सनवत्थुकानि न एकन्तनिब्बिदाय न विरागाय न निरोधाय न उपसमाय न अभिञ्ञाय न सम्बोधाय न निब्बानाय संवत्तन्ति – इदं तं सीलं परियन्तं।
Katamaṃ taṃ sīlaṃ lābhapariyantaṃ? Idhekacco lābhahetu lābhapaccayā lābhakāraṇā yathāsamādinnaṃ 6 sikkhāpadaṃ vītikkamati – idaṃ taṃ sīlaṃ lābhapariyantaṃ. Katamaṃ taṃ sīlaṃ yasapariyantaṃ? Idhekacco yasahetu yasapaccayā yasakāraṇā yathāsamādinnaṃ sikkhāpadaṃ vītikkamati – idaṃ taṃ sīlaṃ yasapariyantaṃ. Katamaṃ taṃ sīlaṃ ñātipariyantaṃ? Idhekacco ñātihetu ñātipaccayā ñātikāraṇā yathāsamādinnaṃ sikkhāpadaṃ vītikkamati – idaṃ taṃ sīlaṃ ñātipariyantaṃ. Katamaṃ taṃ sīlaṃ aṅgapariyantaṃ? Idhekacco aṅgahetu aṅgapaccayā aṅgakāraṇā yathāsamādinnaṃ sikkhāpadaṃ vītikkamati – idaṃ taṃ sīlaṃ aṅgapariyantaṃ. Katamaṃ taṃ sīlaṃ jīvitapariyantaṃ? Idhekacco jīvitahetu jīvitapaccayā jīvitakāraṇā yathāsamādinnaṃ sikkhāpadaṃ vītikkamati – idaṃ taṃ sīlaṃ jīvitapariyantaṃ. Evarūpāni sīlāni khaṇḍāni chiddāni sabalāni kammāsāni na bhujissāni na viññuppasatthāni 7 parāmaṭṭhāni asamādhisaṃvattanikāni 8 na avippaṭisāravatthukāni na pāmojjavatthukāni na pītivatthukāni na passaddhivatthukāni na sukhavatthukāni na samādhivatthukāni na yathābhūtañāṇadassanavatthukāni na ekantanibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṃvattanti – idaṃ taṃ sīlaṃ pariyantaṃ.
कतमं तं सीलं अपरियन्तं? अत्थि सीलं न लाभपरियन्तं , अत्थि सीलं न यसपरियन्तं, अत्थि सीलं न ञातिपरियन्तं, अत्थि सीलं न अङ्गपरियन्तं, अत्थि सीलं न जीवितपरियन्तं।
Katamaṃ taṃ sīlaṃ apariyantaṃ? Atthi sīlaṃ na lābhapariyantaṃ , atthi sīlaṃ na yasapariyantaṃ, atthi sīlaṃ na ñātipariyantaṃ, atthi sīlaṃ na aṅgapariyantaṃ, atthi sīlaṃ na jīvitapariyantaṃ.
कतमं तं सीलं न लाभपरियन्तं? इधेकच्चो लाभहेतु लाभपच्चया लाभकारणा यथासमादिन्नं सिक्खापदं वीतिक्कमाय चित्तम्पि न उप्पादेति, किं सो वीतिक्कमिस्सति! इदं तं सीलं न लाभपरियन्तं। कतमं तं सीलं न यसपरियन्तं? इधेकच्चो यसहेतु यसपच्चया यसकारणा यथासमादिन्नं सिक्खापदं वीतिक्कमाय चित्तम्पि न उप्पादेति , किं सो वीतिक्कमिस्सति! इदं तं सीलं न यसपरियन्तं। कतमं तं सीलं न ञातिपरियन्तं? इधेकच्चो ञातिहेतु ञातिपच्चया ञातिकारणा यथासमादिन्नं सिक्खापदं वीतिक्कमाय चित्तम्पि न उप्पादेति, किं सो वीतिक्कमिस्सति! इदं तं सीलं न ञातिपरियन्तं। कतमं तं सीलं न अङ्गपरियन्तं? इधेकच्चो अङ्गहेतु अङ्गपच्चया अङ्गकारणा यथासमादिन्नं सिक्खापदं वीतिक्कमाय चित्तम्पि न उप्पादेति, किं सो वीतिक्कमिस्सति! इदं तं सीलं न अङ्गपरियन्तं। कतमं तं सीलं न जीवितपरियन्तं? इधेकच्चो जीवितहेतु जीवितपच्चया जीवितकारणा यथासमादिन्नं सिक्खापदं वीतिक्कमाय चित्तम्पि न उप्पादेति, किं सो वीतिक्कमिस्सति! इदं तं सीलं न जीवितपरियन्तं। एवरूपानि सीलानि अखण्डानि अच्छिद्दानि असबलानि अकम्मासानि भुजिस्सानि विञ्ञुप्पसत्थानि अपरामट्ठानि समाधिसंवत्तनिकानि अविप्पटिसारवत्थुकानि पामोज्जवत्थुकानि पीतिवत्थुकानि पस्सद्धिवत्थुकानि सुखवत्थुकानि समाधिवत्थुकानि यथाभूतञाणदस्सनवत्थुकानि एकन्तनिब्बिदाय विरागाय निरोधाय उपसमाय अभिञ्ञाय सम्बोधाय निब्बानाय संवत्तन्ति – इदं तं सीलं अपरियन्तं।
Katamaṃ taṃ sīlaṃ na lābhapariyantaṃ? Idhekacco lābhahetu lābhapaccayā lābhakāraṇā yathāsamādinnaṃ sikkhāpadaṃ vītikkamāya cittampi na uppādeti, kiṃ so vītikkamissati! Idaṃ taṃ sīlaṃ na lābhapariyantaṃ. Katamaṃ taṃ sīlaṃ na yasapariyantaṃ? Idhekacco yasahetu yasapaccayā yasakāraṇā yathāsamādinnaṃ sikkhāpadaṃ vītikkamāya cittampi na uppādeti , kiṃ so vītikkamissati! Idaṃ taṃ sīlaṃ na yasapariyantaṃ. Katamaṃ taṃ sīlaṃ na ñātipariyantaṃ? Idhekacco ñātihetu ñātipaccayā ñātikāraṇā yathāsamādinnaṃ sikkhāpadaṃ vītikkamāya cittampi na uppādeti, kiṃ so vītikkamissati! Idaṃ taṃ sīlaṃ na ñātipariyantaṃ. Katamaṃ taṃ sīlaṃ na aṅgapariyantaṃ? Idhekacco aṅgahetu aṅgapaccayā aṅgakāraṇā yathāsamādinnaṃ sikkhāpadaṃ vītikkamāya cittampi na uppādeti, kiṃ so vītikkamissati! Idaṃ taṃ sīlaṃ na aṅgapariyantaṃ. Katamaṃ taṃ sīlaṃ na jīvitapariyantaṃ? Idhekacco jīvitahetu jīvitapaccayā jīvitakāraṇā yathāsamādinnaṃ sikkhāpadaṃ vītikkamāya cittampi na uppādeti, kiṃ so vītikkamissati! Idaṃ taṃ sīlaṃ na jīvitapariyantaṃ. Evarūpāni sīlāni akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni bhujissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni samādhisaṃvattanikāni avippaṭisāravatthukāni pāmojjavatthukāni pītivatthukāni passaddhivatthukāni sukhavatthukāni samādhivatthukāni yathābhūtañāṇadassanavatthukāni ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti – idaṃ taṃ sīlaṃ apariyantaṃ.
३९. किं सीलं? कति सीलानि? किं समुट्ठानं सीलं? कति धम्मसमोधानं सीलं?
39. Kiṃ sīlaṃ? Kati sīlāni? Kiṃ samuṭṭhānaṃ sīlaṃ? Kati dhammasamodhānaṃ sīlaṃ?
किं सीलन्ति चेतना सीलं, चेतसिकं सीलं, संवरो सीलं, अवीतिक्कमो सीलं। कति सीलानीति तीणि सीलानि – कुसलसीलं, अकुसलसीलं, अब्याकतसीलं।किं समुट्ठानं सीलन्ति कुसलचित्तसमुट्ठानं कुसलसीलं , अकुसलचित्तसमुट्ठानं अकुसलसीलं, अब्याकतचित्तसमुट्ठानं अब्याकतसीलं। कति धम्मसमोधानं सीलन्ति संवरसमोधानं सीलं, अवीतिक्कमसमोधानं सीलं, तथाभावे जातचेतनासमोधानं सीलं।
Kiṃ sīlanti cetanā sīlaṃ, cetasikaṃ sīlaṃ, saṃvaro sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ. Kati sīlānīti tīṇi sīlāni – kusalasīlaṃ, akusalasīlaṃ, abyākatasīlaṃ.Kiṃ samuṭṭhānaṃ sīlanti kusalacittasamuṭṭhānaṃ kusalasīlaṃ , akusalacittasamuṭṭhānaṃ akusalasīlaṃ, abyākatacittasamuṭṭhānaṃ abyākatasīlaṃ. Kati dhammasamodhānaṃ sīlanti saṃvarasamodhānaṃ sīlaṃ, avītikkamasamodhānaṃ sīlaṃ, tathābhāve jātacetanāsamodhānaṃ sīlaṃ.
४०. पाणातिपातं संवरट्ठेन सीलं, अवीतिक्कमट्ठेन सीलं। अदिन्नादानं संवरट्ठेन सीलं, अवीतिक्कमट्ठेन सीलं। कामेसुमिच्छाचारं संवरट्ठेन सीलं, अवीतिक्कमट्ठेन सीलं। मुसावादं संवरट्ठेन सीलं, अवीतिक्कमट्ठेन सीलं। पिसुणं वाचं 9 संवरट्ठेन सीलं, अवीतिक्कमट्ठेन सीलं। फरुसं वाचं 10 संवरट्ठेन सीलं, अवीतिक्कमट्ठेन सीलं। सम्फप्पलापं संवरट्ठेन सीलं, अवीतिक्कमट्ठेन सीलं । अभिज्झं संवरट्ठेन सीलं, अवीतिक्कमट्ठेन सीलं। ब्यापादं संवरट्ठेन सीलं, अवीतिक्कमट्ठेन सीलं। मिच्छादिट्ठिं संवरट्ठेन सीलं, अवीतिक्कमट्ठेन सीलं।
40. Pāṇātipātaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Adinnādānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Kāmesumicchācāraṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Musāvādaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Pisuṇaṃ vācaṃ 11 saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Pharusaṃ vācaṃ 12 saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Samphappalāpaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ . Abhijjhaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Byāpādaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Micchādiṭṭhiṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.
४१. नेक्खम्मेन कामच्छन्दं संवरट्ठेन सीलं, अवीतिक्कमट्ठेन सीलं। अब्यापादेन ब्यापादं संवरट्ठेन सीलं, अवीतिक्कमट्ठेन सीलं। आलोकसञ्ञाय थिनमिद्धं…पे॰… अविक्खेपट्ठेन उद्धच्चं… धम्मववत्थानेन विचिकिच्छं… ञाणेन अविज्जं… पामोज्जेन अरतिं…।
41. Nekkhammena kāmacchandaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Abyāpādena byāpādaṃ saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ. Ālokasaññāya thinamiddhaṃ…pe… avikkhepaṭṭhena uddhaccaṃ… dhammavavatthānena vicikicchaṃ… ñāṇena avijjaṃ… pāmojjena aratiṃ….
पठमेन झानेन 13 नीवरणे…पे॰… दुतियेन झानेन वितक्कविचारे… ततियेन झानेन पीतिं… चतुत्थेन झानेन सुखदुक्खं… आकासानञ्चायतनसमापत्तिया रूपसञ्ञं पटिघसञ्ञं नानत्तसञ्ञं… विञ्ञाणञ्चायतनसमापत्तिया आकासानञ्चायतनसञ्ञं… आकिञ्चञ्ञायतनसमापत्तिया विञ्ञाणञ्चायतनसञ्ञं… नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसमापत्तिया आकिञ्चञ्ञायतनसञ्ञं।
Paṭhamena jhānena 14 nīvaraṇe…pe… dutiyena jhānena vitakkavicāre… tatiyena jhānena pītiṃ… catutthena jhānena sukhadukkhaṃ… ākāsānañcāyatanasamāpattiyā rūpasaññaṃ paṭighasaññaṃ nānattasaññaṃ… viññāṇañcāyatanasamāpattiyā ākāsānañcāyatanasaññaṃ… ākiñcaññāyatanasamāpattiyā viññāṇañcāyatanasaññaṃ… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā ākiñcaññāyatanasaññaṃ.
अनिच्चानुपस्सनाय निच्चसञ्ञं…पे॰… दुक्खानुपस्सनाय सुखसञ्ञं… अनत्ता अनुपस्सनाय अत्तसञ्ञं… निब्बिदानुपस्सनाय नन्दिं… विरागानुपस्सनाय रागं… निरोधा अनुपस्सनाय समुदयं… पटिनिस्सग्गानुपस्सनाय आदानं… खयानुपस्सनाय घनसञ्ञं… वयानुपस्सनाय आयूहनं.. विपरिणामानुपस्सनाय धुवसञ्ञं… अनिमित्तानुपस्सनाय निमित्तं…. अप्पणिहितानुपस्सनाय पणिधिं… सुञ्ञतानुपस्सनाय अभिनिवेसं… अधिपञ्ञाधम्मविपस्सनाय सारादानाभिनिवेसं… यथाभूतञाणदस्सनेन सम्मोहाभिनिवेसं… आदीनवानुपस्सनाय आलयाभिनिवेसं… पटिसङ्खानुपस्सनाय अप्पटिसङ्खं… विवट्टनानुपस्सनाय सञ्ञोगाभिनिवेसं…।
Aniccānupassanāya niccasaññaṃ…pe… dukkhānupassanāya sukhasaññaṃ… anattā anupassanāya attasaññaṃ… nibbidānupassanāya nandiṃ… virāgānupassanāya rāgaṃ… nirodhā anupassanāya samudayaṃ… paṭinissaggānupassanāya ādānaṃ… khayānupassanāya ghanasaññaṃ… vayānupassanāya āyūhanaṃ.. vipariṇāmānupassanāya dhuvasaññaṃ… animittānupassanāya nimittaṃ…. appaṇihitānupassanāya paṇidhiṃ… suññatānupassanāya abhinivesaṃ… adhipaññādhammavipassanāya sārādānābhinivesaṃ… yathābhūtañāṇadassanena sammohābhinivesaṃ… ādīnavānupassanāya ālayābhinivesaṃ… paṭisaṅkhānupassanāya appaṭisaṅkhaṃ… vivaṭṭanānupassanāya saññogābhinivesaṃ….
सोतापत्तिमग्गेन दिट्ठेकट्ठे किलेसे…पे॰… सकदागामिमग्गेन ओळारिके किलेसे… अनागामिमग्गेन अणुसहगते किलेसे… अरहत्तमग्गेन सब्बकिलेसे संवरट्ठेन सीलं, अवीतिक्कमट्ठेन सीलं।
Sotāpattimaggena diṭṭhekaṭṭhe kilese…pe… sakadāgāmimaggena oḷārike kilese… anāgāmimaggena aṇusahagate kilese… arahattamaggena sabbakilese saṃvaraṭṭhena sīlaṃ, avītikkamaṭṭhena sīlaṃ.
पञ्च सीलानि – पाणातिपातस्स पहानं सीलं, वेरमणी सीलं, चेतना सीलं, संवरो सीलं, अवीतिक्कमो सीलं। एवरूपानि सीलानि चित्तस्स अविप्पटिसाराय संवत्तन्ति, पामोज्जाय संवत्तन्ति, पीतिया संवत्तन्ति, पस्सद्धिया संवत्तन्ति, सोमनस्साय संवत्तन्ति, आसेवनाय संवत्तन्ति, भावनाय संवत्तन्ति, बहुलीकम्माय संवत्तन्ति, अलङ्काराय संवत्तन्ति, परिक्खाराय संवत्तन्ति, परिवाराय संवत्तन्ति, पारिपूरिया संवत्तन्ति, एकन्तनिब्बिदाय विरागाय निरोधाय उपसमाय अभिञ्ञाय सम्बोधाय निब्बानाय संवत्तन्ति।
Pañca sīlāni – pāṇātipātassa pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ. Evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkārāya saṃvattanti, parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.
एवरूपानं सीलानं संवरपारिसुद्धि अधिसीलं, संवरपारिसुद्धिया ठितं चित्तं न विक्खेपं गच्छति, अविक्खेपपारिसुद्धि अधिचित्तं संवरपारिसुद्धिं सम्मा पस्सति, अविक्खेपपारिसुद्धिं सम्मा पस्सति। दस्सनपारिसुद्धि अधिपञ्ञा। यो तत्थ संवरट्ठो, अयं अधिसीलसिक्खा । यो तत्थ अविक्खेपट्ठो, अयं अधिचित्तसिक्खा। यो तत्थ दस्सनट्ठो, अयं अधिपञ्ञासिक्खा।
Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ, saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati, avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati. Dassanapārisuddhi adhipaññā. Yo tattha saṃvaraṭṭho, ayaṃ adhisīlasikkhā . Yo tattha avikkhepaṭṭho, ayaṃ adhicittasikkhā. Yo tattha dassanaṭṭho, ayaṃ adhipaññāsikkhā.
इमा तिस्सो सिक्खायो आवज्जन्तो सिक्खति, जानन्तो सिक्खति, पस्सन्तो सिक्खति, पच्चवेक्खन्तो सिक्खति, चित्तं अधिट्ठहन्तो सिक्खति, सद्धाय अधिमुच्चन्तो सिक्खति, वीरियं पग्गण्हन्तो सिक्खति, सतिं उपट्ठपेन्तो सिक्खति, चित्तं समादहन्तो सिक्खति, पञ्ञाय पजानन्तो सिक्खति, अभिञ्ञेय्यं अभिजानन्तो सिक्खति, परिञ्ञेय्यं परिजानन्तो सिक्खति, पहातब्बं पजहन्तो सिक्खति, सच्छिकातब्बं सच्छिकरोन्तो सिक्खति, भावेतब्बं भावेन्तो सिक्खति।
Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, vīriyaṃ paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati, pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati.
पञ्च सीलानि – अदिन्नादानस्स…पे॰… कामेसुमिच्छाचारस्स… मुसावादस्स… पिसुणाय वाचाय… फरुसाय वाचाय… सम्फप्पलापस्स… अभिज्झाय… ब्यापादस्स… मिच्छादिट्ठिया… भावेतब्बं भावेन्तो सिक्खन्ति।
Pañca sīlāni – adinnādānassa…pe… kāmesumicchācārassa… musāvādassa… pisuṇāya vācāya… pharusāya vācāya… samphappalāpassa… abhijjhāya… byāpādassa… micchādiṭṭhiyā… bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhanti.
नेक्खम्मेन कामच्छन्दस्स…पे॰… अब्यापादेन ब्यापादस्स… आलोकसञ्ञाय थिनमिद्धस्स… अविक्खेपेन उद्धच्चस्स… … धम्मववत्थानेन विचिकिच्छाय… ञाणेन अविज्जाय… पामोज्जेन अरतिया… भावेतब्बं भावेन्तो सिक्खति।
Nekkhammena kāmacchandassa…pe… abyāpādena byāpādassa… ālokasaññāya thinamiddhassa… avikkhepena uddhaccassa… … dhammavavatthānena vicikicchāya… ñāṇena avijjāya… pāmojjena aratiyā… bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati.
पठमेन झानेन नीवरणानं…पे॰… दुतियेन झानेन वितक्कविचारानं… ततियेन झानेन पीतिया… चतुत्थेन झानेन सुखदुक्खानं… आकासानञ्चायतनसमापत्तिया रूपसञ्ञाय पटिघसञ्ञाय नानत्तसञ्ञाय… विञ्ञाणञ्चायतनसमापत्तिया आकासानञ्चायतनसञ्ञाय… आकिञ्चञ्ञायतनसमापत्तिया विञ्ञाणञ्चायतनसञ्ञाय… नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसमापत्तिया आकिञ्चञ्ञायतनसञ्ञाय… भावेतब्बं भावेन्तो सिक्खति।
Paṭhamena jhānena nīvaraṇānaṃ…pe… dutiyena jhānena vitakkavicārānaṃ… tatiyena jhānena pītiyā… catutthena jhānena sukhadukkhānaṃ… ākāsānañcāyatanasamāpattiyā rūpasaññāya paṭighasaññāya nānattasaññāya… viññāṇañcāyatanasamāpattiyā ākāsānañcāyatanasaññāya… ākiñcaññāyatanasamāpattiyā viññāṇañcāyatanasaññāya… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā ākiñcaññāyatanasaññāya… bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati.
अनिच्चानुपस्सनाय निच्चसञ्ञाय…पे॰… दुक्खानुपस्सनाय सुखसञ्ञाय… अनत्तानुपस्सनाय अत्तसञ्ञाय… निब्बिदानुपस्सनाय नन्दिया… विरागानुपस्सनाय रागस्स… निरोधानुपस्सनाय समुदयस्स… पटिनिस्सग्गानुपस्सनाय आदानस्स… खयानुपस्सनाय घनसञ्ञाय… वयानुपस्सनाय आयूहनस्स… विपरिणामानुपस्सनाय धुवसञ्ञाय… अनिमित्तानुपस्सनाय निमित्तस्स… अप्पणिहितानुपस्सनाय पणिधिया… सुञ्ञतानुपस्सनाय अभिनिवेसस्स… अधिपञ्ञाधम्मविपस्सनाय सारागाभिनिवेसस्स… यथाभूतञाणदस्सनेन सम्मोहाभिनिवेसस्स… आदीनवानुपस्सनाय आलयाभिनिवेसस्स… पटिसङ्खानुपस्सनाय अप्पटिसङ्खाय… विवट्टनानुपस्सनाय सञ्ञोगाभिनिवेसस्स भावेतब्बं भावेन्तो सिक्खति।
Aniccānupassanāya niccasaññāya…pe… dukkhānupassanāya sukhasaññāya… anattānupassanāya attasaññāya… nibbidānupassanāya nandiyā… virāgānupassanāya rāgassa… nirodhānupassanāya samudayassa… paṭinissaggānupassanāya ādānassa… khayānupassanāya ghanasaññāya… vayānupassanāya āyūhanassa… vipariṇāmānupassanāya dhuvasaññāya… animittānupassanāya nimittassa… appaṇihitānupassanāya paṇidhiyā… suññatānupassanāya abhinivesassa… adhipaññādhammavipassanāya sārāgābhinivesassa… yathābhūtañāṇadassanena sammohābhinivesassa… ādīnavānupassanāya ālayābhinivesassa… paṭisaṅkhānupassanāya appaṭisaṅkhāya… vivaṭṭanānupassanāya saññogābhinivesassa bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati.
सोतापत्तिमग्गेन दिट्ठेकट्ठानं किलेसानं…पे॰… सकदागामिमग्गेन ओळारिकानं किलेसानं… अनागामिमग्गेन अनुसहगतानं किलेसानं… अरहत्तमग्गेन सब्बकिलेसानं पहानं सीलं, वेरमणी सीलं, चेतना सीलं, संवरो सीलं, अवीतिक्कमो सीलं। एवरूपानि सीलानि चित्तस्स अविप्पटिसाराय संवत्तन्ति, पामोज्जाय संवत्तन्ति, पीतिया संवत्तन्ति, पस्सद्धिया संवत्तन्ति, सोमनस्साय संवत्तन्ति, आसेवनाय संवत्तन्ति, भावनाय संवत्तन्ति, बहुलीकम्माय संवत्तन्ति, अलङ्काराय संवत्तन्ति, परिक्खाराय संवत्तन्ति, परिवाराय संवत्तन्ति, पारिपूरिया संवत्तन्ति, एकन्तनिब्बिदाय विरागाय निरोधाय उपसमाय अभिञ्ञाय सम्बोधाय निब्बानाय संवत्तन्ति।
Sotāpattimaggena diṭṭhekaṭṭhānaṃ kilesānaṃ…pe… sakadāgāmimaggena oḷārikānaṃ kilesānaṃ… anāgāmimaggena anusahagatānaṃ kilesānaṃ… arahattamaggena sabbakilesānaṃ pahānaṃ sīlaṃ, veramaṇī sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro sīlaṃ, avītikkamo sīlaṃ. Evarūpāni sīlāni cittassa avippaṭisārāya saṃvattanti, pāmojjāya saṃvattanti, pītiyā saṃvattanti, passaddhiyā saṃvattanti, somanassāya saṃvattanti, āsevanāya saṃvattanti, bhāvanāya saṃvattanti, bahulīkammāya saṃvattanti, alaṅkārāya saṃvattanti, parikkhārāya saṃvattanti, parivārāya saṃvattanti, pāripūriyā saṃvattanti, ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti.
४२. एवरूपानं सीलानं संवरपारिसुद्धि अधिसीलं। संवरपारिसुद्धिया ठितं चित्तं अविक्खेपं गच्छति, अविक्खेपपारिसुद्धि अधिचित्तं। संवरपारिसुद्धिं सम्मा पस्सति, अविक्खेपपारिसुद्धिं सम्मा पस्सति। दस्सनपारिसुद्धि अधिपञ्ञा। यो तत्थ संवरट्ठो, अयं अधिसीलसिक्खा। यो तत्थ अविक्खेपट्ठो, अयं अधिचित्तसिक्खा। यो तत्थ दस्सनट्ठो, अयं अधिपञ्ञासिक्खा। इमा तिस्सो सिक्खायो आवज्जन्तो सिक्खति, जानन्तो सिक्खति, पस्सन्तो सिक्खति, पच्चवेक्खन्तो सिक्खति, चित्तं अधिट्ठहन्तो सिक्खति, सद्धाय अधिमुच्चन्तो सिक्खति, वीरियं पग्गण्हन्तो सिक्खति, सतिं उपट्ठपेन्तो सिक्खति, चित्तं समादहन्तो सिक्खति, पञ्ञाय पजानन्तो सिक्खति, अभिञ्ञेय्यं अभिजानन्तो सिक्खति, परिञ्ञेय्यं परिजानन्तो सिक्खति पहातब्बं पजहन्तो सिक्खति, सच्छिकातब्बं सच्छिकरोन्तो सिक्खति, भावेतब्बं भावेन्तो सिक्खति। तं ञातट्ठेन ञाणं पजाननट्ठेन पञ्ञा। तेन वुच्चति – ‘‘सुत्वान संवरे पञ्ञा सीलमये ञाणं’’।
42. Evarūpānaṃ sīlānaṃ saṃvarapārisuddhi adhisīlaṃ. Saṃvarapārisuddhiyā ṭhitaṃ cittaṃ avikkhepaṃ gacchati, avikkhepapārisuddhi adhicittaṃ. Saṃvarapārisuddhiṃ sammā passati, avikkhepapārisuddhiṃ sammā passati. Dassanapārisuddhi adhipaññā. Yo tattha saṃvaraṭṭho, ayaṃ adhisīlasikkhā. Yo tattha avikkhepaṭṭho, ayaṃ adhicittasikkhā. Yo tattha dassanaṭṭho, ayaṃ adhipaññāsikkhā. Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, vīriyaṃ paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati – ‘‘sutvāna saṃvare paññā sīlamaye ñāṇaṃ’’.
सीलमयञाणनिद्देसो दुतियो।
Sīlamayañāṇaniddeso dutiyo.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / पटिसम्भिदामग्ग-अट्ठकथा • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / २. सीलमयञाणनिद्देसवण्णना • 2. Sīlamayañāṇaniddesavaṇṇanā
