Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā |
12. ද්වාදසකනිපාතො
12. Dvādasakanipāto
1. සීලවත්ථෙරගාථාවණ්ණනා
1. Sīlavattheragāthāvaṇṇanā
ද්වාදසකනිපාතෙ සීලමෙවාතිආදිකා ආයස්මතො සීලවත්ථෙරස්ස ගාථා. කා උප්පත්ති? අයම්පි පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො තත්ථ තත්ථ භවෙ විවට්ටූපනිස්සයං කුසලං උපචිනිත්වා ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ රාජගහෙ බිම්බිසාරරඤ්ඤො පුත්තො හුත්වා නිබ්බත්ති, සීලවාතිස්ස නාමං අහොසි. තං වයප්පත්තං රාජා අජාතසත්තු මාරෙතුකාමො චණ්ඩං මත්තහත්ථිං ආරොපෙත්වා නානාවිධෙහි උපායෙහි උපක්කමන්තොපි මාරෙතුං නාසක්ඛි පච්ඡිමභවිකස්ස අරහත්තං අප්පත්වා අන්තරා ජීවිතන්තරායාභාවතො. තස්ස පවත්තිං දිස්වා භගවා මහාමොග්ගල්ලානත්ථෙරං ආණාපෙසි – ‘‘සීලවකුමාරං ආනෙහී’’ති. ථෙරො ඉද්ධිබලෙන සද්ධිං හත්ථිනා තං ආනෙසි. කුමාරො හත්ථිතො ඔරුය්හ භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. භගවා තස්ස අජ්ඣාසයානුරූපං ධම්මං දෙසෙසි. සො ධම්මං සුත්වා පටිලද්ධසද්ධො පබ්බජිත්වා විපස්සනාය කම්මං කරොන්තො නචිරස්සෙව අරහත්තං පත්වා කොසලරට්ඨෙ වසති. අථ නං අජාතසත්තු ‘‘මාරෙථා’’ති පුරිසෙ ආණාපෙසි. තෙ ථෙරස්ස සන්තිකං ගන්ත්වා ඨිතා ථෙරෙන කථිතං ධම්මකථං සුත්වා සඤ්ජාතසංවෙගා පසන්නචිත්තා හුත්වා පබ්බජිංසු. ථෙරො තෙසං –
Dvādasakanipāte sīlamevātiādikā āyasmato sīlavattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde rājagahe bimbisārarañño putto hutvā nibbatti, sīlavātissa nāmaṃ ahosi. Taṃ vayappattaṃ rājā ajātasattu māretukāmo caṇḍaṃ mattahatthiṃ āropetvā nānāvidhehi upāyehi upakkamantopi māretuṃ nāsakkhi pacchimabhavikassa arahattaṃ appatvā antarā jīvitantarāyābhāvato. Tassa pavattiṃ disvā bhagavā mahāmoggallānattheraṃ āṇāpesi – ‘‘sīlavakumāraṃ ānehī’’ti. Thero iddhibalena saddhiṃ hatthinā taṃ ānesi. Kumāro hatthito oruyha bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Bhagavā tassa ajjhāsayānurūpaṃ dhammaṃ desesi. So dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ patvā kosalaraṭṭhe vasati. Atha naṃ ajātasattu ‘‘mārethā’’ti purise āṇāpesi. Te therassa santikaṃ gantvā ṭhitā therena kathitaṃ dhammakathaṃ sutvā sañjātasaṃvegā pasannacittā hutvā pabbajiṃsu. Thero tesaṃ –
608.
608.
‘‘සීලමෙවිධ සික්ඛෙථ, අස්මිං ලොකෙ සුසික්ඛිතං.
‘‘Sīlamevidha sikkhetha, asmiṃ loke susikkhitaṃ.
සීලඤ්හි සබ්බසම්පත්තිං, උපනාමෙති සෙවිතං.
Sīlañhi sabbasampattiṃ, upanāmeti sevitaṃ.
609.
609.
‘‘සීලං රක්ඛෙය්ය මෙධාවී, පත්ථයානො තයො සුඛෙ;
‘‘Sīlaṃ rakkheyya medhāvī, patthayāno tayo sukhe;
පසංසං විත්තිලාභඤ්ච, පෙච්ච සග්ගෙ පමොදනං.
Pasaṃsaṃ vittilābhañca, pecca sagge pamodanaṃ.
610.
610.
‘‘සීලවා හි බහූ මිත්තෙ, සඤ්ඤමෙනාධිගච්ඡති;
‘‘Sīlavā hi bahū mitte, saññamenādhigacchati;
දුස්සීලො පන මිත්තෙහි, ධංසතෙ පාපමාචරං.
Dussīlo pana mittehi, dhaṃsate pāpamācaraṃ.
611.
611.
‘‘අවණ්ණඤ්ච අකිත්තිඤ්ච, දුස්සීලො ලභතෙ නරො;
‘‘Avaṇṇañca akittiñca, dussīlo labhate naro;
වණ්ණං කිත්තිං පසංසඤ්ච, සදා ලභති සීලවා.
Vaṇṇaṃ kittiṃ pasaṃsañca, sadā labhati sīlavā.
612.
612.
‘‘ආදි සීලං පතිට්ඨා ච, කල්යාණානඤ්ච මාතුකං;
‘‘Ādi sīlaṃ patiṭṭhā ca, kalyāṇānañca mātukaṃ;
පමුඛං සබ්බධම්මානං, තස්මා සීලං විසොධයෙ.
Pamukhaṃ sabbadhammānaṃ, tasmā sīlaṃ visodhaye.
613.
613.
‘‘වෙලා ච සංවරං සීලං, චිත්තස්ස අභිහාසනං;
‘‘Velā ca saṃvaraṃ sīlaṃ, cittassa abhihāsanaṃ;
තිත්ථඤ්ච සබ්බබුද්ධානං, තස්මා සීලං විසොධයෙ.
Titthañca sabbabuddhānaṃ, tasmā sīlaṃ visodhaye.
614.
614.
‘‘සීලං බලං අප්පටිමං, සීලං ආවුධමුත්තමං;
‘‘Sīlaṃ balaṃ appaṭimaṃ, sīlaṃ āvudhamuttamaṃ;
සීලමාභරණං සෙට්ඨං, සීලං කවචමබ්භුතං.
Sīlamābharaṇaṃ seṭṭhaṃ, sīlaṃ kavacamabbhutaṃ.
615.
615.
‘‘සීලං සෙතු මහෙසක්ඛො, සීලං ගන්ධො අනුත්තරො;
‘‘Sīlaṃ setu mahesakkho, sīlaṃ gandho anuttaro;
සීලං විලෙපනං සෙට්ඨං, යෙන වාති දිසොදිසං.
Sīlaṃ vilepanaṃ seṭṭhaṃ, yena vāti disodisaṃ.
616.
616.
‘‘සීලං සම්බලමෙවග්ගං, සීලං පාථෙය්යමුත්තමං;
‘‘Sīlaṃ sambalamevaggaṃ, sīlaṃ pātheyyamuttamaṃ;
සීලං සෙට්ඨො අතිවාහො, යෙන යාති දිසොදිසං.
Sīlaṃ seṭṭho ativāho, yena yāti disodisaṃ.
617.
617.
‘‘ඉධෙව නින්දං ලභති, පෙච්චාපායෙ ච දුම්මනො;
‘‘Idheva nindaṃ labhati, peccāpāye ca dummano;
සබ්බත්ථ දුම්මනො බාලො, සීලෙසු අසමාහිතො.
Sabbattha dummano bālo, sīlesu asamāhito.
618.
618.
‘‘ඉධෙව කිත්තිං ලභති, පෙච්ච සග්ගෙ ච සුම්මනො;
‘‘Idheva kittiṃ labhati, pecca sagge ca summano;
සබ්බත්ථ සුමනො ධීරො, සීලෙසු සුසමාහිතො.
Sabbattha sumano dhīro, sīlesu susamāhito.
619.
619.
‘‘සීලමෙව ඉධ අග්ගං, පඤ්ඤවා පන උත්තමො;
‘‘Sīlameva idha aggaṃ, paññavā pana uttamo;
මනුස්සෙසු ච දෙවෙසු, සීලපඤ්ඤාණතො ජය’’න්ති. –
Manussesu ca devesu, sīlapaññāṇato jaya’’nti. –
ඉමාහි ගාථාහි ධම්මං දෙසෙසි.
Imāhi gāthāhi dhammaṃ desesi.
තත්ථ සීලමෙවිධ සික්ඛෙථ, අස්මිං ලොකෙති ඉධාති, නිපාතමත්තං, ඉමස්මිං සත්තලොකෙ අත්ථකාමො කුලපුත්තො චාරිත්තවාරිත්තාදිභෙදං ආදිතො සීලමෙව සික්ඛෙය්ය, සික්ඛන්තො ච නං සුසික්ඛිතං අඛණ්ඩාදිභාවාපාදනෙන සුට්ඨු සික්ඛිතං සුපරිසුද්ධං පරිපුණ්ණඤ්ච කත්වා සික්ඛෙය්ය. අස්මිං ලොකෙති වා ඉමස්මිං සඞ්ඛාරලොකෙ සික්ඛිතබ්බධම්මෙසු සීලං ආදිතො සික්ඛෙය්ය. දිට්ඨිසම්පත්තියාපි සීලස්ස පතිට්ඨාභාවතො ආහ ‘‘සීලං හී’’තිආදි. තත්ථ හීති කාරණවචනං. යස්මා සීලං සෙවිතං පරිචිතං රක්ඛිතං මනුස්සසම්පත්ති, දිබ්බසම්පත්ති, නිබ්බානසම්පත්තීති එතං සබ්බසම්පත්තිං තංසමඞ්ගිනො සත්තස්ස උපනාමෙති ආවහති.
Tattha sīlamevidha sikkhetha, asmiṃ loketi idhāti, nipātamattaṃ, imasmiṃ sattaloke atthakāmo kulaputto cārittavārittādibhedaṃ ādito sīlameva sikkheyya, sikkhanto ca naṃ susikkhitaṃ akhaṇḍādibhāvāpādanena suṭṭhu sikkhitaṃ suparisuddhaṃ paripuṇṇañca katvā sikkheyya. Asmiṃloketi vā imasmiṃ saṅkhāraloke sikkhitabbadhammesu sīlaṃ ādito sikkheyya. Diṭṭhisampattiyāpi sīlassa patiṭṭhābhāvato āha ‘‘sīlaṃ hī’’tiādi. Tattha hīti kāraṇavacanaṃ. Yasmā sīlaṃ sevitaṃ paricitaṃ rakkhitaṃ manussasampatti, dibbasampatti, nibbānasampattīti etaṃ sabbasampattiṃ taṃsamaṅgino sattassa upanāmeti āvahati.
සීලං සබ්බසම්පත්තිං උපනාමෙතීති සඞ්ඛෙපතො වුත්තමත්ථං විත්ථාරතො දස්සෙන්තො ‘‘සීලං රක්ඛෙය්යා’’තිආදිමාහ. තත්ථ රක්ඛෙය්යාති ගොපෙය්ය. පාණාතිපාතාදිතො හි විරමන්තො වත්තපටිවත්තඤ්ච පූරෙන්තො පටිපක්ඛාභිභවනතො තං රක්ඛති නාම. මෙධාවීති පඤ්ඤවා, ඉදං තස්ස රක්ඛනුපායදස්සනං ඤාණබලෙන හිස්ස සමාදානං අවිකොපනඤ්ච හොති. පත්ථයානොති ඉච්ඡන්තො. තයො සුඛෙති තීණි සුඛානි. සුඛනිමිත්තං වා ‘‘සුඛ’’න්ති අධිප්පෙතං. පසංසන්ති කිත්තිං, විඤ්ඤූහි වා පසංසනං. විත්තිලාභන්ති තුට්ඨිලාභං. ‘‘විත්තලාභ’’න්ති ච පඨන්ති, ධනලාභන්ති අත්ථො. සීලවා හි අප්පමත්තතාය මහන්තං භොගක්ඛන්ධං අධිගච්ඡති. පෙච්චාති කාලඞ්කත්වා. සග්ගෙ පමොදනන්ති දෙවලොකෙ ඉට්ඨෙහි කාමගුණෙහි, මොදනඤ්ච පත්ථයමානොති සම්බන්ධො. ඉධලොකෙ පසංසං විත්තිලාභං පරලොකෙ දිබ්බසම්පත්තියා මොදනඤ්ච ඉච්ඡන්තො සීලං රක්ඛෙය්යාති යොජනා.
Sīlaṃ sabbasampattiṃ upanāmetīti saṅkhepato vuttamatthaṃ vitthārato dassento ‘‘sīlaṃ rakkheyyā’’tiādimāha. Tattha rakkheyyāti gopeyya. Pāṇātipātādito hi viramanto vattapaṭivattañca pūrento paṭipakkhābhibhavanato taṃ rakkhati nāma. Medhāvīti paññavā, idaṃ tassa rakkhanupāyadassanaṃ ñāṇabalena hissa samādānaṃ avikopanañca hoti. Patthayānoti icchanto. Tayo sukheti tīṇi sukhāni. Sukhanimittaṃ vā ‘‘sukha’’nti adhippetaṃ. Pasaṃsanti kittiṃ, viññūhi vā pasaṃsanaṃ. Vittilābhanti tuṭṭhilābhaṃ. ‘‘Vittalābha’’nti ca paṭhanti, dhanalābhanti attho. Sīlavā hi appamattatāya mahantaṃ bhogakkhandhaṃ adhigacchati. Peccāti kālaṅkatvā. Sagge pamodananti devaloke iṭṭhehi kāmaguṇehi, modanañca patthayamānoti sambandho. Idhaloke pasaṃsaṃ vittilābhaṃ paraloke dibbasampattiyā modanañca icchanto sīlaṃ rakkheyyāti yojanā.
සඤ්ඤමෙනාති කායාදීනං සංයමෙන. සංයතො හි කායදුච්චරිතාදීහි කඤ්චි අවිහෙඨෙන්තො අභයදානං දදන්තො පියමනාපතාය මිත්තානි ගන්ථති. ධංසතෙති අපෙති. පාපමාචරන්ති පාණාතිපාතාදිපාපකම්මං කරොන්තො. දුස්සීලඤ්හි පුග්ගලං අත්ථකාමා සත්තා න භජන්ති, අඤ්ඤදත්ථු පරිවජ්ජෙන්ති.
Saññamenāti kāyādīnaṃ saṃyamena. Saṃyato hi kāyaduccaritādīhi kañci aviheṭhento abhayadānaṃ dadanto piyamanāpatāya mittāni ganthati. Dhaṃsateti apeti. Pāpamācaranti pāṇātipātādipāpakammaṃ karonto. Dussīlañhi puggalaṃ atthakāmā sattā na bhajanti, aññadatthu parivajjenti.
අවණ්ණන්ති අගුණං, සම්මුඛා ගරහං වා. අකිත්තින්ති, අයසං අසිලොකං. වණ්ණන්ති ගුණං. කිත්තින්ති සිලොකං පත්ථටයසතං. පසංසන්ති සම්මුඛා ථොමනං.
Avaṇṇanti aguṇaṃ, sammukhā garahaṃ vā. Akittinti, ayasaṃ asilokaṃ. Vaṇṇanti guṇaṃ. Kittinti silokaṃ patthaṭayasataṃ. Pasaṃsanti sammukhā thomanaṃ.
ආදීති මූලං. සීලඤ්හි කුසලානං ධම්මානං ආදි. යථාහ – ‘‘තස්මාතිහ ත්වං, භික්ඛු, ආදිමෙව විසොධෙහි කුසලෙසු ධම්මෙසු. කො චාදි කුසලානං ධම්මානං? සීලඤ්ච සුවිසුද්ධ’’න්ති (සං. නි. 5.369). පතිට්ඨාති අධිට්ඨානං. සීලඤ්හි සබ්බෙසං උත්තරිමනුස්සධම්මානං පතිට්ඨා. තෙනාහ – ‘‘සීලෙ පතිට්ඨායා’’තිආදි (සං. නි. 1.23; 192; පෙටකො. 22; මි. ප. 2.1.9). කල්යාණානඤ්ච මාතුකන්ති සමථවිපස්සනාදීනං කල්යාණධම්මානං මාතුභූතං , ජනකන්ති, අත්ථො. පමුඛං සබ්බධම්මානන්ති, සබ්බෙසං පාමොජ්ජාදීනං අනවජ්ජධම්මානං පමුඛං මුඛභූතං, පවත්තිද්වාරන්ති අත්ථො. තස්මාති ආදිභාවාදිතො. විසොධයෙති අක්ඛණ්ඩාදිභාවෙන සම්පාදෙය්ය.
Ādīti mūlaṃ. Sīlañhi kusalānaṃ dhammānaṃ ādi. Yathāha – ‘‘tasmātiha tvaṃ, bhikkhu, ādimeva visodhehi kusalesu dhammesu. Ko cādi kusalānaṃ dhammānaṃ? Sīlañca suvisuddha’’nti (saṃ. ni. 5.369). Patiṭṭhāti adhiṭṭhānaṃ. Sīlañhi sabbesaṃ uttarimanussadhammānaṃ patiṭṭhā. Tenāha – ‘‘sīle patiṭṭhāyā’’tiādi (saṃ. ni. 1.23; 192; peṭako. 22; mi. pa. 2.1.9). Kalyāṇānañca mātukanti samathavipassanādīnaṃ kalyāṇadhammānaṃ mātubhūtaṃ , janakanti, attho. Pamukhaṃ sabbadhammānanti, sabbesaṃ pāmojjādīnaṃ anavajjadhammānaṃ pamukhaṃ mukhabhūtaṃ, pavattidvāranti attho. Tasmāti ādibhāvādito. Visodhayeti akkhaṇḍādibhāvena sampādeyya.
වෙලාති දුච්චරිතෙහි අනතික්කමනීයට්ඨෙන වෙලා, සීමාති අත්ථො . වෙලායති වා දුස්සිල්යං චලයති විද්ධංසෙතීති වෙලා. සංවරං සීලං කායදුච්චරිතාදීනං උප්පත්තිද්වාරස්ස පිදහනතො. අභිහාසනන්ති තොසනං අවිප්පටිසාරහෙතුතාය චිත්තස්සාභිප්පමොදනතො. තිත්ථඤ්ච සබ්බබුද්ධානන්ති සාවකබුද්ධා, පච්චෙකබුද්ධා, සම්මාසම්බුද්ධාති සබ්බෙසං බුද්ධානං කිලෙසමලප්පවාහනෙ නිබ්බානමහාසමුද්දාවගාහණෙ ච තිත්ථභූතඤ්ච.
Velāti duccaritehi anatikkamanīyaṭṭhena velā, sīmāti attho . Velāyati vā dussilyaṃ calayati viddhaṃsetīti velā. Saṃvaraṃ sīlaṃ kāyaduccaritādīnaṃ uppattidvārassa pidahanato. Abhihāsananti tosanaṃ avippaṭisārahetutāya cittassābhippamodanato. Titthañca sabbabuddhānanti sāvakabuddhā, paccekabuddhā, sammāsambuddhāti sabbesaṃ buddhānaṃ kilesamalappavāhane nibbānamahāsamuddāvagāhaṇe ca titthabhūtañca.
සීලං බලං අප්පටිමන්ති මාරසෙනප්පමද්දනෙ අසදිසං බලං සෙනාථාමො ච. ආවුධමුත්තමන්ති සංකිලෙසධම්මානං ඡෙදනෙ උත්තමං පහරණං. ගුණසරීරොපසොභනට්ඨෙන ආභරණං. සෙට්ඨන්ති සබ්බකාලං උත්තමං දබ්බඤ්ච. සපාණපරිත්තානතො කවචමබ්භුතං. ‘‘අබ්භිද’’න්ති ච පඨන්ති, අභෙජ්ජන්ති අත්ථො.
Sīlaṃ balaṃ appaṭimanti mārasenappamaddane asadisaṃ balaṃ senāthāmo ca. Āvudhamuttamanti saṃkilesadhammānaṃ chedane uttamaṃ paharaṇaṃ. Guṇasarīropasobhanaṭṭhena ābharaṇaṃ. Seṭṭhanti sabbakālaṃ uttamaṃ dabbañca. Sapāṇaparittānato kavacamabbhutaṃ. ‘‘Abbhida’’nti ca paṭhanti, abhejjanti attho.
අපායමහොඝාතික්කමනෙ සංසාරමහොඝාතික්කමනෙ ච කිලෙසෙහි අසංසීදනට්ඨෙන සෙතු. මහෙසක්ඛොති මහබ්බලො. ගන්ධො අනුත්තරොති පටිවාතං සබ්බදිසාසු වායනතො අනුත්තරො ගන්ධො සබ්බජනමනොහරත්තා. තෙනාහ ‘‘යෙන වාති දිසොදිස’’න්ති යෙන සීලගන්ධෙන තංසමඞ්ගී දිසොදිසං සබ්බා දිසා වායති. ‘‘දිසොදිසා’’තිපි පාළි, දස දිසාති අත්ථො.
Apāyamahoghātikkamane saṃsāramahoghātikkamane ca kilesehi asaṃsīdanaṭṭhena setu. Mahesakkhoti mahabbalo. Gandho anuttaroti paṭivātaṃ sabbadisāsu vāyanato anuttaro gandho sabbajanamanoharattā. Tenāha ‘‘yena vāti disodisa’’nti yena sīlagandhena taṃsamaṅgī disodisaṃ sabbā disā vāyati. ‘‘Disodisā’’tipi pāḷi, dasa disāti attho.
සම්බලමෙවග්ගන්ති සම්බලං නාම පුටභත්තං. යථා පුටභත්තං ගහෙත්වා මග්ගං ගච්ඡන්තො පුරිසො අන්තරාමග්ගෙ ජිඝච්ඡාදුක්ඛෙන න කිලමති, එවං සීලසම්පන්නොපි සුද්ධං සීලසම්බලං ගහෙත්වා සංසාරකන්තාරං පටිපන්නො ගතගතට්ඨානෙ න කිලමතීති සීලං අග්ගං සම්බලං නාම. තථා සීලං පාථෙය්යමුත්තමං චොරාදීහි අසාධාරණත්තා තත්ථ තත්ථ ඉච්ඡිතබ්බසම්පත්තිනිප්ඵාදනතො ච. අතික්කාමෙන්තො තං තං ඨානං යථිච්ඡිතට්ඨානං වා වාහෙති සම්පාපෙතීති අතිවාහො, යානං. කෙනචි අනුපද්දුතං හුත්වා ඉච්ඡිතට්ඨානප්පත්තිහෙතුතාය සීලං සෙට්ඨං අතිවාහො. යෙනාති යෙන අතිවාහෙන යාති දිසොදිසන්ති අගතිං ගතිඤ්චාපි තං තං දිසං සුඛෙනෙව ගච්ඡති.
Sambalamevagganti sambalaṃ nāma puṭabhattaṃ. Yathā puṭabhattaṃ gahetvā maggaṃ gacchanto puriso antarāmagge jighacchādukkhena na kilamati, evaṃ sīlasampannopi suddhaṃ sīlasambalaṃ gahetvā saṃsārakantāraṃ paṭipanno gatagataṭṭhāne na kilamatīti sīlaṃ aggaṃ sambalaṃ nāma. Tathā sīlaṃ pātheyyamuttamaṃ corādīhi asādhāraṇattā tattha tattha icchitabbasampattinipphādanato ca. Atikkāmento taṃ taṃ ṭhānaṃ yathicchitaṭṭhānaṃ vā vāheti sampāpetīti ativāho, yānaṃ. Kenaci anupaddutaṃ hutvā icchitaṭṭhānappattihetutāya sīlaṃ seṭṭhaṃ ativāho. Yenāti yena ativāhena yāti disodisanti agatiṃ gatiñcāpi taṃ taṃ disaṃ sukheneva gacchati.
ඉධෙව නින්දං ලභතීති ඉධලොකෙපි දුම්මනො රාගාදීහි දූසිතචිත්තො ‘‘දුස්සීලො පාපධම්මො’’ති නින්දං ගරහං ලභති. පෙච්ච පරලොකෙපි අපායෙ ‘‘පුරිසත්තකලි අවජාතා’’තිආදිනා යමපුරිසාදීහි ච නින්දං ලභති. න කෙවලං නින්දමෙව ලභති, අථ ඛො සබ්බත්ථ දුම්මනො බාලො ඉධලොකෙ දුච්චරිතචරණෙන දූසිතචිත්තො පරලොකෙ කම්මකාරණාදිවසෙන දුක්ඛුප්පත්තියාති සබ්බත්ථ බාලො දුම්මනො හොති. කථං? සීලෙසු අසමාහිතො සම්මා සීලෙසු න ඨපිතචිත්තො අප්පතිට්ඨිතචිත්තො.
Idheva nindaṃ labhatīti idhalokepi dummano rāgādīhi dūsitacitto ‘‘dussīlo pāpadhammo’’ti nindaṃ garahaṃ labhati. Pecca paralokepi apāye ‘‘purisattakali avajātā’’tiādinā yamapurisādīhi ca nindaṃ labhati. Na kevalaṃ nindameva labhati, atha kho sabbattha dummano bālo idhaloke duccaritacaraṇena dūsitacitto paraloke kammakāraṇādivasena dukkhuppattiyāti sabbattha bālo dummano hoti. Kathaṃ? Sīlesu asamāhito sammā sīlesu na ṭhapitacitto appatiṭṭhitacitto.
ඉධෙව කිත්තිං ලභතීති ඉධලොකෙපි සුමනො ‘‘සප්පුරිසො සීලවා කල්යාණධම්මො’’ති කිත්තිං ලභති. පෙච්ච පරලොකෙපි සග්ගෙ ‘‘අයං සප්පුරිසො සීලවා කල්යාණධම්මො. තථා හි දෙවානං සහබ්යතං උපපන්නො’’තිආදිනා කිත්තිං ලභති. න කෙවලං කිත්තිමෙව ලභති, අථ ඛො ධීරො ධිතිසම්පන්නො සීලෙසු සුට්ඨු සමාහිතො අප්පිතචිත්තො සුපතිට්ඨිතචිත්තො සබ්බත්ථ ඉධලොකෙ සුචරිතචරණෙන, පරලොකෙ සම්පත්තිපටිලාභෙන සුමනො සොමනස්සප්පත්තො හොති. සීලමෙව ඉධ අග්ගන්ති දුවිධං සීලං ලොකියං ලොකුත්තරන්ති. තත්ථ ලොකියං තාව කාමලොකෙ ඛත්තියමහාසාලාදීසු, දෙවලොකෙ බ්රහ්මලොකෙ ච උපපත්තිවිසෙසං ආවහති, ලාභීභාවාදිකස්ස ච කාරණං හොති. ලොකුත්තරං පන සකලම්පි වට්ටදුක්ඛං අතික්කාමෙතීති සීලං අග්ගමෙව. තථා හි වුත්තං –
Idheva kittiṃ labhatīti idhalokepi sumano ‘‘sappuriso sīlavā kalyāṇadhammo’’ti kittiṃ labhati. Pecca paralokepi sagge ‘‘ayaṃ sappuriso sīlavā kalyāṇadhammo. Tathā hi devānaṃ sahabyataṃ upapanno’’tiādinā kittiṃ labhati. Na kevalaṃ kittimeva labhati, atha kho dhīro dhitisampanno sīlesu suṭṭhu samāhito appitacitto supatiṭṭhitacitto sabbattha idhaloke sucaritacaraṇena, paraloke sampattipaṭilābhena sumano somanassappatto hoti. Sīlameva idha agganti duvidhaṃ sīlaṃ lokiyaṃ lokuttaranti. Tattha lokiyaṃ tāva kāmaloke khattiyamahāsālādīsu, devaloke brahmaloke ca upapattivisesaṃ āvahati, lābhībhāvādikassa ca kāraṇaṃ hoti. Lokuttaraṃ pana sakalampi vaṭṭadukkhaṃ atikkāmetīti sīlaṃ aggameva. Tathā hi vuttaṃ –
‘‘හීනෙන බ්රහ්මචරියෙන, ඛත්තියෙ උපපජ්ජති;
‘‘Hīnena brahmacariyena, khattiye upapajjati;
මජ්ඣිමෙන ච දෙවත්තං, උත්තමෙන විසුජ්ඣතී’’ති. (ජා. 1.8.75);
Majjhimena ca devattaṃ, uttamena visujjhatī’’ti. (jā. 1.8.75);
ආකඞ්ඛෙය්ය චෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු – ‘‘ලාභී අස්සං චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරාන’’න්ති (ම. නි. 1.65), ‘‘සීලෙස්වෙවස්ස පරිපූරකාරී’’ති (ම. නි. 1.65), ‘‘ඉජ්ඣති, භික්ඛවෙ, සීලවතො චෙතොපණිධි විසුද්ධත්තා’’ති (අ. නි. 8.35; දී. නි. 3.337) ච.
Ākaṅkheyya ce, bhikkhave, bhikkhu – ‘‘lābhī assaṃ cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārāna’’nti (ma. ni. 1.65), ‘‘sīlesvevassa paripūrakārī’’ti (ma. ni. 1.65), ‘‘ijjhati, bhikkhave, sīlavato cetopaṇidhi visuddhattā’’ti (a. ni. 8.35; dī. ni. 3.337) ca.
ලොකුත්තරසීලස්ස පන සබ්බසො පහීනපටිපක්ඛස්ස සත්තමභවතො පට්ඨාය සංසාරදුක්ඛං විනිවත්තෙන්තස්ස අග්ගභාවෙ වත්තබ්බමෙව නත්ථි. පඤ්ඤවා පන උත්තමොති ‘‘පඤ්ඤවා පන පුග්ගලො උත්තමො පරමො සෙට්ඨොයෙවා’’ති පුග්ගලාධිට්ඨානෙන පඤ්ඤාය එව සෙට්ඨභාවං වදති. ඉදානි සීලපඤ්ඤානං සෙට්ඨභාවං කිච්චතො දස්සෙන්තො ‘‘සීලපඤ්ඤාණතො ජය’’න්ති ආහ. ජයන්ති ච ලිඞ්ගවිපල්ලාසො දට්ඨබ්බො, අහූති වා වචනසෙසො. තත්ථ පජානනට්ඨෙන පඤ්ඤාණං, සීලතො පඤ්ඤාණතො ච පටිපක්ඛජයො. න හි සීලෙන විනා පඤ්ඤා සම්භවති, පඤ්ඤාය ච විනා සීලං කිච්චකරං, අඤ්ඤමඤ්ඤොපකාරකඤ්චෙතං. වුත්තඤ්හි ‘‘සීලපරිධොතා පඤ්ඤා, පඤ්ඤාපරිධොතං සීල’’න්ති (දී. නි. 1.317) මනුස්සෙසු ච දෙවෙසූති ඉදං නෙසං ඨානවිසෙසදස්සනං. තත්ථ හි තානි සවිසෙසානි වත්තන්ති, සමාධි පනෙත්ථ සීලපක්ඛිකො පඤ්ඤාය අධිට්ඨානභාවතො, පඤ්ඤාපක්ඛිකො වා භාවෙතබ්බතො සීලාධිට්ඨානතො ච.
Lokuttarasīlassa pana sabbaso pahīnapaṭipakkhassa sattamabhavato paṭṭhāya saṃsāradukkhaṃ vinivattentassa aggabhāve vattabbameva natthi. Paññavā pana uttamoti ‘‘paññavā pana puggalo uttamo paramo seṭṭhoyevā’’ti puggalādhiṭṭhānena paññāya eva seṭṭhabhāvaṃ vadati. Idāni sīlapaññānaṃ seṭṭhabhāvaṃ kiccato dassento ‘‘sīlapaññāṇato jaya’’nti āha. Jayanti ca liṅgavipallāso daṭṭhabbo, ahūti vā vacanaseso. Tattha pajānanaṭṭhena paññāṇaṃ, sīlato paññāṇato ca paṭipakkhajayo. Na hi sīlena vinā paññā sambhavati, paññāya ca vinā sīlaṃ kiccakaraṃ, aññamaññopakārakañcetaṃ. Vuttañhi ‘‘sīlaparidhotā paññā, paññāparidhotaṃ sīla’’nti (dī. ni. 1.317) manussesu ca devesūti idaṃ nesaṃ ṭhānavisesadassanaṃ. Tattha hi tāni savisesāni vattanti, samādhi panettha sīlapakkhiko paññāya adhiṭṭhānabhāvato, paññāpakkhiko vā bhāvetabbato sīlādhiṭṭhānato ca.
එවං ථෙරො තෙසං භික්ඛූනං සීලමුඛෙන ධම්මං දෙසෙන්තො අත්තනො සුවිසුද්ධසීලාදිගුණතාදීපනෙන අඤ්ඤං බ්යාකාසි.
Evaṃ thero tesaṃ bhikkhūnaṃ sīlamukhena dhammaṃ desento attano suvisuddhasīlādiguṇatādīpanena aññaṃ byākāsi.
සීලවත්ථෙරගාථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Sīlavattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 1. සීලවත්ථෙරගාථා • 1. Sīlavattheragāthā