| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[៣០៥] ៥. សីលវីមំសនជាតកវណ្ណនា
[305] 5. Sīlavīmaṃsanajātakavaṇṇanā
នត្ថិ លោកេ រហោ នាមាតិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ កិលេសនិគ្គហំ អារព្ភ កថេសិ។ វត្ថុ ឯកាទសកនិបាតេ បានីយជាតកេ (ជា. ១.១១.៥៩ អាទយោ) អាវិ ភវិស្សតិ។ អយំ បនេត្ថ សង្ខេបោ – បញ្ចសតា ភិក្ខូ អន្តោជេតវនេ វសន្តា មជ្ឈិមយាមសមនន្តរេ កាមវិតក្កំ វិតក្កយិំសុ។ សត្ថា ឆសុបិ រត្តិទិវាកោដ្ឋាសេសុ យថា ឯកចក្ខុកោ ចក្ខុំ, ឯកបុត្តោ បុត្តំ, ចាមរី វាលំ អប្បមាទេន រក្ខតិ, ឯវំ និច្ចកាលំ ភិក្ខូ ឱលោកេតិ។ សោ រត្តិភាគេ ទិព្ពចក្ខុនា ជេតវនំ ឱលោកេន្តោ ចក្កវត្តិរញ្ញោ អត្តនោ និវេសនេ ឧប្បន្នចោរេ វិយ តេ ភិក្ខូ ទិស្វា គន្ធកុដិំ វិវរិត្វា អានន្ទត្ថេរំ អាមន្តេត្វា ‘‘អានន្ទ, អន្តោជេតវនេ កោដិសន្ថារេ វសនកភិក្ខូ សន្និបាតាបេត្វា គន្ធកុដិទ្វារេ អាសនំ បញ្ញាបេហី’’តិ អាហ។ សោ តថា កត្វា សត្ថុ បដិវេទេសិ។ សត្ថា បញ្ញត្តាសនេ និសីទិត្វា សព្ពសង្គាហិកវសេន អាមន្តេត្វា ‘‘ភិក្ខវេ, បោរាណកបណ្ឌិតា ‘បាបករណេ រហោ នាម នត្ថី’តិ បាបំ ន ករិំសូ’’តិ វត្វា តេហិ យាចិតោ អតីតំ អាហរិ។
Natthiloke raho nāmāti idaṃ satthā jetavane viharanto kilesaniggahaṃ ārabbha kathesi. Vatthu ekādasakanipāte pānīyajātake (jā. 1.11.59 ādayo) āvi bhavissati. Ayaṃ panettha saṅkhepo – pañcasatā bhikkhū antojetavane vasantā majjhimayāmasamanantare kāmavitakkaṃ vitakkayiṃsu. Satthā chasupi rattidivākoṭṭhāsesu yathā ekacakkhuko cakkhuṃ, ekaputto puttaṃ, cāmarī vālaṃ appamādena rakkhati, evaṃ niccakālaṃ bhikkhū oloketi. So rattibhāge dibbacakkhunā jetavanaṃ olokento cakkavattirañño attano nivesane uppannacore viya te bhikkhū disvā gandhakuṭiṃ vivaritvā ānandattheraṃ āmantetvā ‘‘ānanda, antojetavane koṭisanthāre vasanakabhikkhū sannipātāpetvā gandhakuṭidvāre āsanaṃ paññāpehī’’ti āha. So tathā katvā satthu paṭivedesi. Satthā paññattāsane nisīditvā sabbasaṅgāhikavasena āmantetvā ‘‘bhikkhave, porāṇakapaṇḍitā ‘pāpakaraṇe raho nāma natthī’ti pāpaṃ na kariṃsū’’ti vatvā tehi yācito atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការេន្តេ ពោធិសត្តោ ព្រាហ្មណកុលេ និព្ពត្តិត្វា វយប្បត្តោ តត្ថេវ ពារាណសិយំ ទិសាបាមោក្ខស្ស អាចរិយស្ស សន្តិកេ បញ្ចន្នំ មាណវកសតានំ ជេដ្ឋកោ ហុត្វា សិប្បំ ឧគ្គណ្ហាតិ។ អាចរិយស្ស បន វយប្បត្តា ធីតា អត្ថិ។ សោ ចិន្តេសិ ‘‘ឥមេសំ មាណវកានំ សីលំ វីមំសិត្វា សីលសម្បន្នស្សេវ ធីតរំ ទស្សាមី’’តិ។ សោ ឯកទិវសំ មាណវកេ អាមន្តេត្វា ‘‘តាតា, មយ្ហំ ធីតា វយប្បត្តា, វិវាហមស្សា ការេស្សាមិ, វត្ថាលង្ការំ លទ្ធុំ វដ្ដតិ, គច្ឆថ តុម្ហេ អត្តនោ អត្តនោ ញាតកានំ អបស្សន្តានញ្ញេវ ថេនេត្វា វត្ថាលង្ការេ អាហរថ, កេនចិ អទិដ្ឋមេវ គណ្ហាមិ, ទស្សេត្វា អាភតំ ន គណ្ហាមី’’តិ អាហ។ តេ ‘‘សាធូ’’តិ សម្បដិច្ឆិត្វា តតោ បដ្ឋាយ ញាតកានំ អបស្សន្តានំ ថេនេត្វា វត្ថបិឡន្ធនាទីនិ អាហរន្តិ។ អាចរិយោ អាភតាភតំ វិសុំ វិសុំ ឋបេសិ។ ពោធិសត្តោ បន ន កិញ្ចិ អាហរិ។ អថ នំ អាចរិយោ អាហ ‘‘ត្វំ បន, តាត, ន កិញ្ចិ អាហរសី’’តិ។ ‘‘អាម, អាចរិយា’’តិ។ ‘‘កស្មា, តាតា’’តិ។ ‘‘តុម្ហេ ន កស្សចិ បស្ស្សន្តស្ស អាភតំ គណ្ហថ, អហំ បន បាបករណេ រហោ នាម ន បស្សាមី’’តិ ទីបេន្តោ ឥមា ទ្វេ គាថា អាហ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto tattheva bārāṇasiyaṃ disāpāmokkhassa ācariyassa santike pañcannaṃ māṇavakasatānaṃ jeṭṭhako hutvā sippaṃ uggaṇhāti. Ācariyassa pana vayappattā dhītā atthi. So cintesi ‘‘imesaṃ māṇavakānaṃ sīlaṃ vīmaṃsitvā sīlasampannasseva dhītaraṃ dassāmī’’ti. So ekadivasaṃ māṇavake āmantetvā ‘‘tātā, mayhaṃ dhītā vayappattā, vivāhamassā kāressāmi, vatthālaṅkāraṃ laddhuṃ vaṭṭati, gacchatha tumhe attano attano ñātakānaṃ apassantānaññeva thenetvā vatthālaṅkāre āharatha, kenaci adiṭṭhameva gaṇhāmi, dassetvā ābhataṃ na gaṇhāmī’’ti āha. Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā tato paṭṭhāya ñātakānaṃ apassantānaṃ thenetvā vatthapiḷandhanādīni āharanti. Ācariyo ābhatābhataṃ visuṃ visuṃ ṭhapesi. Bodhisatto pana na kiñci āhari. Atha naṃ ācariyo āha ‘‘tvaṃ pana, tāta, na kiñci āharasī’’ti. ‘‘Āma, ācariyā’’ti. ‘‘Kasmā, tātā’’ti. ‘‘Tumhe na kassaci passsantassa ābhataṃ gaṇhatha, ahaṃ pana pāpakaraṇe raho nāma na passāmī’’ti dīpento imā dve gāthā āha –
១៧.
17.
‘‘នត្ថិ លោកេ រហោ នាម, បាបកម្មំ បកុព្ពតោ;
‘‘Natthi loke raho nāma, pāpakammaṃ pakubbato;
បស្សន្តិ វនភូតានិ, តំ ពាលោ មញ្ញតី រហោ។
Passanti vanabhūtāni, taṃ bālo maññatī raho.
១៨.
18.
‘‘អហំ រហោ ន បស្សាមិ, សុញ្ញំ វាបិ ន វិជ្ជតិ;
‘‘Ahaṃ raho na passāmi, suññaṃ vāpi na vijjati;
យត្ថ អញ្ញំ ន បស្សាមិ, អសុញ្ញំ ហោតិ តំ មយា’’តិ។
Yattha aññaṃ na passāmi, asuññaṃ hoti taṃ mayā’’ti.
តត្ថ រហោតិ បដិច្ឆន្នដ្ឋានំ។ វនភូតានីតិ វនេ និព្ពត្តភូតានិ។ តំ ពាលោតិ តំ បាបកម្មំ រហោ មយា កតន្តិ ពាលោ មញ្ញតិ។ សុញ្ញំ វាបីតិ យំ វា ឋានំ សត្តេហិ សុញ្ញំ តុច្ឆំ ភវេយ្យ, តម្បិ នត្ថីតិ អាហ។
Tattha rahoti paṭicchannaṭṭhānaṃ. Vanabhūtānīti vane nibbattabhūtāni. Taṃ bāloti taṃ pāpakammaṃ raho mayā katanti bālo maññati. Suññaṃ vāpīti yaṃ vā ṭhānaṃ sattehi suññaṃ tucchaṃ bhaveyya, tampi natthīti āha.
អាចរិយោ តស្ស បសីទិត្វា ‘‘តាត, ន មយ្ហំ គេហេ ធនំ នត្ថិ, អហំ បន សីលសម្បន្នស្ស ធីតរំ ទាតុកាមោ ឥមេ មាណវកេ វីមំសន្តោ ឯវមកាសិំ, មម ធីតា តុយ្ហមេវ អនុច្ឆវិកា’’តិ ធីតរំ អលង្ករិត្វា ពោធិសត្តស្ស អទាសិ។ សេសមាណវកេ ‘‘តុម្ហេហិ អាភតាភតំ តុម្ហាកំ គេហមេវ នេថា’’តិ អាហ។
Ācariyo tassa pasīditvā ‘‘tāta, na mayhaṃ gehe dhanaṃ natthi, ahaṃ pana sīlasampannassa dhītaraṃ dātukāmo ime māṇavake vīmaṃsanto evamakāsiṃ, mama dhītā tuyhameva anucchavikā’’ti dhītaraṃ alaṅkaritvā bodhisattassa adāsi. Sesamāṇavake ‘‘tumhehi ābhatābhataṃ tumhākaṃ gehameva nethā’’ti āha.
សត្ថា ‘‘ឥតិ ខោ, ភិក្ខវេ, តេ ទុស្សីលមាណវកា អត្តនោ ទុស្សីលតាយ តំ ឥត្ថិំ ន លភិំសុ, ឥតរោ បណ្ឌិតមាណវោ សីលសម្បន្នតាយ លភី’’តិ វត្វា អភិសម្ពុទ្ធោ ហុត្វា ឥតរា ទ្វេ គាថា អភាសិ –
Satthā ‘‘iti kho, bhikkhave, te dussīlamāṇavakā attano dussīlatāya taṃ itthiṃ na labhiṃsu, itaro paṇḍitamāṇavo sīlasampannatāya labhī’’ti vatvā abhisambuddho hutvā itarā dve gāthā abhāsi –
១៩.
19.
‘‘ទុជ្ជច្ចោ ច សុជច្ចោ ច, នន្ទោ ច សុខវឌ្ឍិតោ;
‘‘Dujjacco ca sujacco ca, nando ca sukhavaḍḍhito;
វជ្ជោ ច អទ្ធុវសីលោ ច, តេ ធម្មំ ជហុមត្ថិកា។
Vajjo ca addhuvasīlo ca, te dhammaṃ jahumatthikā.
២០.
20.
‘‘ព្រាហ្មណោ ច កថំ ជហេ, សព្ពធម្មាន បារគូ;
‘‘Brāhmaṇo ca kathaṃ jahe, sabbadhammāna pāragū;
យោ ធម្មមនុបាលេតិ, ធិតិមា សច្ចនិក្កមោ’’តិ។
Yo dhammamanupāleti, dhitimā saccanikkamo’’ti.
តត្ថ ទុជ្ជច្ចោតិអាទយោ ឆ ជេដ្ឋកមាណវា, តេសំ នាមំ គណ្ហិ, អវសេសានំ នាមំ អគ្គហេត្វា សព្ពសង្គាហិកវសេនេវ ‘‘តេ ធម្មំ ជហុមត្ថិកា’’តិ អាហ។ តត្ថ តេតិ សព្ពេបិ តេ មាណវា។ ធម្មន្តិ ឥត្ថិបដិលាភសភាវំ ។ ជហុមត្ថិកាតិ ជហុំ អត្ថិកា, អយមេវ វា បាឋោ។ មការោ បទព្យញ្ជនសន្ធិវសេន វុត្តោ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – សព្ពេបិ តេ មាណវា តាយ ឥត្ថិយា អត្ថិកាវ ហុត្វា អត្តនោ ទុស្សីលតាយ តំ ឥត្ថិបដិលាភសភាវំ ជហិំសុ។
Tattha dujjaccotiādayo cha jeṭṭhakamāṇavā, tesaṃ nāmaṃ gaṇhi, avasesānaṃ nāmaṃ aggahetvā sabbasaṅgāhikavaseneva ‘‘te dhammaṃ jahumatthikā’’ti āha. Tattha teti sabbepi te māṇavā. Dhammanti itthipaṭilābhasabhāvaṃ . Jahumatthikāti jahuṃ atthikā, ayameva vā pāṭho. Makāro padabyañjanasandhivasena vutto. Idaṃ vuttaṃ hoti – sabbepi te māṇavā tāya itthiyā atthikāva hutvā attano dussīlatāya taṃ itthipaṭilābhasabhāvaṃ jahiṃsu.
ព្រាហ្មណោ ចាតិ ឥតរោ បន សីលសម្បន្នោ ព្រាហ្មណោ។ កថំ ជហេតិ កេន ការណេន តំ ឥត្ថិបដិលាភសភាវំ ជហិស្សតិ។ សព្ពធម្មានន្តិ ឥមស្មិំ ឋានេ លោកិយានិ បញ្ច សីលានិ, ទស សីលានិ, តីណិ សុចរិតានិ ច, សព្ពធម្មា នាម, តេសំ សោ បារំ គតោតិ បារគូ។ ធម្មន្តិ វុត្តប្បការមេវ ធម្មំ យោ អនុបាលេតិ រក្ខតិ។ ធិតិមាតិ សីលរក្ខនធិតិយា សមន្នាគតោ។ សច្ចនិក្កមោតិ សច្ចេ សភាវភូតេ យថាវុត្តេ សីលធម្មេ និក្កមេន សមន្នាគតោ។
Brāhmaṇo cāti itaro pana sīlasampanno brāhmaṇo. Kathaṃ jaheti kena kāraṇena taṃ itthipaṭilābhasabhāvaṃ jahissati. Sabbadhammānanti imasmiṃ ṭhāne lokiyāni pañca sīlāni, dasa sīlāni, tīṇi sucaritāni ca, sabbadhammā nāma, tesaṃ so pāraṃ gatoti pāragū. Dhammanti vuttappakārameva dhammaṃ yo anupāleti rakkhati. Dhitimāti sīlarakkhanadhitiyā samannāgato. Saccanikkamoti sacce sabhāvabhūte yathāvutte sīladhamme nikkamena samannāgato.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា សច្ចានិ បកាសេត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ, សច្ចបរិយោសានេ តានិ បញ្ច ភិក្ខុសតានិ អរហត្តេ បតិដ្ឋហិំសុ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne tāni pañca bhikkhusatāni arahatte patiṭṭhahiṃsu.
តទា អាចរិយោ សារិបុត្តោ អហោសិ, បណ្ឌិតមាណវោ បន អហមេវ អហោសិន្តិ។
Tadā ācariyo sāriputto ahosi, paṇḍitamāṇavo pana ahameva ahosinti.
សីលវីមំសនជាតកវណ្ណនា បញ្ចមា។
Sīlavīmaṃsanajātakavaṇṇanā pañcamā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ៣០៥. សីលវីមំសនជាតកំ • 305. Sīlavīmaṃsanajātakaṃ
