| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
ಸೀಮಾನುಜಾನನಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Sīmānujānanakathāvaṇṇanā
೧೩೮. ಏಕಾವಾಸಗತಾನಂ ವಸೇನ ಸಾಮಗ್ಗಿಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಏಕಸೀಮಗತಾನಂ ವಸೇನ ಅನುಜಾನಿತುಕಾಮೋ ಭಗವಾ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೀಮಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತು’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಅಥ ಆವಾಸಪರಿಚ್ಛೇದಂ ವತ್ತುಕಾಮೋ ಭವೇಯ್ಯ। ಏತ್ತಾವತಾ ಏಕಾವಾಸೋ ಯಾವತಾ ಏಕಾಸೀಮಾ। ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೀಮಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತು’’ನ್ತಿ ವದೇಯ್ಯ। ತಸ್ಮಾ ನ ಇಧ ಅನುಞ್ಞಾತಬದ್ಧಸೀಮಾವಸೇನ ಏಕಾವಾಸಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಹೋತಿ, ಉಪಚಾರಸೀಮಾವಸೇನೇವ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಕಥಂ ಜಾನಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಚೇ? ಪಾಳಿತೋವ, ಯಥಾಹ ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಆಯಸ್ಮಾ ಉಪನನ್ದೋ ಸಕ್ಯಪುತ್ತೋ ಏಕೋ ದ್ವೀಸು ಆವಾಸೇಸು ವಸ್ಸಂ ವಸಿ…ಪೇ॰… ಏಕಾಧಿಪ್ಪಾಯ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೩೬೪)। ಅಞ್ಞಥಾ ವಸ್ಸಚ್ಛೇದೋತಿ ಅನಿಟ್ಠಪ್ಪಸಙ್ಗೋವ, ಕಥಂ? ಏಕಾವಾಸವಸೇನೇವ ಚೇ ಸಾಮಗ್ಗೀ, ಬಹುಆವಾಸಅನಾವಾಸೇಸು ನ ಸಮ್ಭವೇಯ್ಯ। ತತೋ ಸೋ ತಂ ಆವಾಸಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ಉಪೋಸಥಂ ಕರೋತಿ। ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತದಹುಪೋಸಥೇ ಸಭಿಕ್ಖುಕೋ ಅನಾವಾಸೋ ಗನ್ತಬ್ಬೋ’’ತಿಆದಿ (ಮಹಾವ॰ ೧೮೧)-ಪಾಳಿವಿರೋಧೋ ಸತಿಪಿ ಸಙ್ಘೇ ಅನಾವಾಸೇ ಉಪೋಸಥಸ್ಸ ಅಕತ್ತಬ್ಬತೋ। ಅನಾವಾಸೇಪಿ ಚೇ ಸಾಮಗ್ಗೀ ಲಬ್ಭತಿ, ‘‘ಏತ್ತಾವತಾ ಸಾಮಗ್ಗೀ, ಯಾವತಾ ಏಕಾವಾಸೋ’’ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಥಾ ಪುರಿಮನಯೋ ಪಚ್ಛಿಮೇನೇವ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋತಿ ಕತ್ವಾ ನಾನಾವಾಸವಸೇನಪಿ ಸಾಮಗ್ಗೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋಮಾತಿ ವತ್ವಾ ನ ಅಕಂಸೂ’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಅನಾಗತಮ್ಪಿ ಅಪೇಕ್ಖತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘ಕರೋಮಾ’ತಿ ವುತ್ತೇ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ‘‘ಸೀಮಂ ಅಸೋಧೇತ್ವಾಪಿ ನಿಮಿತ್ತಂ ಕಿತ್ತೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಲಿಖಿತಂ। ಹೇಟ್ಠಿಮಕೋಟಿಯಾ ಅಡ್ಢಟ್ಠಮರತನುಬ್ಬೇಧೋ ಹತ್ಥಿಪ್ಪಮಾಣೋ। ಸಚೇ ಏಕೋ ಬದ್ಧೋ ಹೋತಿ, ನ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಚತುನ್ನಂ ಪಬ್ಬತಕೂಟಾನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣಸದಿಸೇ ಪಾಸಾಣೇ ಠಿತತ್ತಾ ಏಕಾಬದ್ಧಭಾವೇ ಸತಿಪಿ ಪಥವಿತೋ ಉದ್ಧಂ ತೇಸಂ ಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಅಸತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಥವಿಗತಸಮ್ಬನ್ಧಮತ್ತೇ ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಕಿತ್ತೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ತೇನೇವ ‘ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣೋ ಅತಿಮಹನ್ತೋಪಿ ಪಾಸಾಣಸಙ್ಖ್ಯಮೇವ ಗಚ್ಛತೀ’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪಥವಿತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ತಸ್ಸ ಮಹನ್ತಭಾವೇ ಗಯ್ಹಮಾನೇ ಪಬ್ಬತಮೇವ ಹೋತೀ’’ತಿ ಅನುಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಚಿನಿತ್ವಾ ಕತಪಂಸುಪುಞ್ಜೇ ತಿಣಗುಮ್ಬರುಕ್ಖಾ ಚೇ ಜಾಯನ್ತಿ, ಪಬ್ಬತೋ ಹೋತೀತಿ ಧಮ್ಮಸಿರಿತ್ಥೇರೋ। ನೇವಾತಿ ಉಪತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
138. Ekāvāsagatānaṃ vasena sāmaggiṃ paṭikkhipitvā ekasīmagatānaṃ vasena anujānitukāmo bhagavā ‘‘anujānāmi, bhikkhave, sīmaṃ sammannitu’’nti āha. Atha āvāsaparicchedaṃ vattukāmo bhaveyya. Ettāvatā ekāvāso yāvatā ekāsīmā. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, sīmaṃ sammannitu’’nti vadeyya. Tasmā na idha anuññātabaddhasīmāvasena ekāvāsaparicchedo hoti, upacārasīmāvaseneva hotīti veditabbaṃ. Kathaṃ jānitabbanti ce? Pāḷitova, yathāha ‘‘tena kho pana samayena āyasmā upanando sakyaputto eko dvīsu āvāsesu vassaṃ vasi…pe… ekādhippāya’’nti (mahāva. 364). Aññathā vassacchedoti aniṭṭhappasaṅgova, kathaṃ? Ekāvāsavaseneva ce sāmaggī, bahuāvāsaanāvāsesu na sambhaveyya. Tato so taṃ āvāsaṃ gacchanto bahiddhā uposathaṃ karoti. ‘‘Na, bhikkhave, tadahuposathe sabhikkhuko anāvāso gantabbo’’tiādi (mahāva. 181)-pāḷivirodho satipi saṅghe anāvāse uposathassa akattabbato. Anāvāsepi ce sāmaggī labbhati, ‘‘ettāvatā sāmaggī, yāvatā ekāvāso’’ti na vattabbaṃ, tasmā sabbathā purimanayo pacchimeneva paṭikkhittoti katvā nānāvāsavasenapi sāmaggīti veditabbaṃ. ‘‘Taṃ kammaṃ karomāti vatvā na akaṃsū’tiādīsu viya anāgatampi apekkhati, tasmā ‘karomā’ti vutte na vaṭṭatī’’ti vadanti. ‘‘Sīmaṃ asodhetvāpi nimittaṃ kittetuṃ vaṭṭatī’’ti likhitaṃ. Heṭṭhimakoṭiyā aḍḍhaṭṭhamaratanubbedho hatthippamāṇo. Sace eko baddho hoti, na kātabboti ettha ‘‘catūsu disāsu catunnaṃ pabbatakūṭānaṃ heṭṭhā piṭṭhipāsāṇasadise pāsāṇe ṭhitattā ekābaddhabhāve satipi pathavito uddhaṃ tesaṃ sambandhe asati heṭṭhā pathavigatasambandhamatte abbohārikaṃ katvā kittetuṃ vaṭṭati. Teneva ‘piṭṭhipāsāṇo atimahantopi pāsāṇasaṅkhyameva gacchatī’ti vuttaṃ. Pathavito heṭṭhā tassa mahantabhāve gayhamāne pabbatameva hotī’’ti anugaṇṭhipade vuttaṃ. ‘‘Cinitvā katapaṃsupuñje tiṇagumbarukkhā ce jāyanti, pabbato hotīti dhammasiritthero. Nevāti upatissatthero’’ti vuttaṃ.
ಪಾಸಾಣೋತಿ ‘‘ಸುಧಾಮಯಪಾಸಾಣೋಪಿ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ವೀಮಂಸಿತಬ್ಬಂ ಇಟ್ಠಕಾಯ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತತ್ತಾ। ದ್ವತ್ತಿಂಸಪಲಗುಳಪಿಣ್ಡಪ್ಪಮಾಣೋ ತುಲತಾಯ, ನ ತುಲಗಣನಾಯ। ಸೋಪೀತಿ ಖಾಣುಕೋ ವಿಯ ಉಟ್ಠಿತಪಾಸಾಣೋ।
Pāsāṇoti ‘‘sudhāmayapāsāṇopi vaṭṭatī’’ti vadanti. Vīmaṃsitabbaṃ iṭṭhakāya paṭikkhittattā. Dvattiṃsapalaguḷapiṇḍappamāṇo tulatāya, na tulagaṇanāya. Sopīti khāṇuko viya uṭṭhitapāsāṇo.
ಚತುಪಞ್ಚರುಕ್ಖನಿಮಿತ್ತಮತ್ತಮ್ಪೀತಿ ಏಕಚ್ಚೇಸು ನಿಮಿತ್ತಸದ್ದೋ ನತ್ಥಿ। ಏತ್ಥ ತಯೋ ಚೇ ಸಾರರುಕ್ಖಾ ಹೋನ್ತಿ, ದ್ವೇ ಅಸಾರರುಕ್ಖಾ, ಸಾರರುಕ್ಖಾನಂ ಬಹುತ್ತಂ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ಸುಸಾನಮ್ಪಿ ಇಧ ‘ವನಮೇವಾ’ತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತಿ ಸಯಂಜಾತತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಚತೂಸು ದ್ವೇ ಅನ್ತೋಸಾರಾ ಚೇ, ವಟ್ಟತಿ। ಅನ್ತೋಸಾರಾ ಅಧಿಕಾ, ಸಮಾ ವಾ, ವಟ್ಟತಿ। ತಸ್ಮಾ ಬಹೂಸುಪಿ ದ್ವೇ ಚೇ ಅನ್ತೋಸಾರಾ ಅತ್ಥಿ, ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ।
Catupañcarukkhanimittamattampīti ekaccesu nimittasaddo natthi. Ettha tayo ce sārarukkhā honti, dve asārarukkhā, sārarukkhānaṃ bahuttaṃ icchitabbaṃ. ‘‘Susānampi idha ‘vanamevā’ti saṅkhyaṃ gacchati sayaṃjātattā’’ti vuttaṃ. Keci pana ‘‘catūsu dve antosārā ce, vaṭṭati. Antosārā adhikā, samā vā, vaṭṭati. Tasmā bahūsupi dve ce antosārā atthi, vaṭṭatī’’ti vadanti.
ಪರಭಾಗೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಏತೇಹಿ ಬದ್ಧಟ್ಠಾನತೋ ಗತತ್ತಾ ವಟ್ಟತಿ। ತಥಾ ದೀಘಮಗ್ಗೇಪಿ ಗಹಿತಟ್ಠಾನತೋ ಗತಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಅಞ್ಞತ್ತಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ।
Parabhāgeti ettha ‘‘etehi baddhaṭṭhānato gatattā vaṭṭati. Tathā dīghamaggepi gahitaṭṭhānato gataṭṭhānassa aññattā’’ti vadanti.
ಅನ್ವದ್ಧಮಾಸನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅನುಬದ್ಧೋ ಅದ್ಧಮಾಸೋ, ಅದ್ಧಮಾಸಸ್ಸ ವಾ ಅನೂ’’ತಿ ಲಿಖಿತಂ। ‘‘ಅನ್ತರವಾಸಕೋ ತೇಮಿಯತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ತತ್ತಕಪ್ಪಮಾಣಉದಕೇಯೇವ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಕೇಚಿ। ತೇಮಿಯತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಹೇಟ್ಠಿಮಕೋಟಿಯಾ ನದಿಲಕ್ಖಣಂ ವುತ್ತಂ। ಏವರೂಪಾಯ ನದಿಯಾ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ಅಪ್ಪಂ ವಾ ಬಹುಂ ವಾ ಉದಕಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ಪವತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಅಪ್ಪೋದಕೇಪಿ ಠತ್ವಾ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏಕೇ। ‘‘ಪವತ್ತನಟ್ಠಾನೇ ನದಿನಿಮಿತ್ತ’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸೇತುತೋ ಪರತೋ ತತ್ತಕಂ ಉದಕಂ ಯದಿ ಪವತ್ತತಿ, ನದೀ ಏವಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ।
Anvaddhamāsanti ettha ‘‘anubaddho addhamāso, addhamāsassa vā anū’’ti likhitaṃ. ‘‘Antaravāsako temiyatī’’ti vuttattā tattakappamāṇaudakeyeva kātuṃ vaṭṭatīti keci. Temiyatīti iminā heṭṭhimakoṭiyā nadilakkhaṇaṃ vuttaṃ. Evarūpāya nadiyā yasmiṃ ṭhāne cattāro māse appaṃ vā bahuṃ vā udakaṃ ajjhottharitvā pavattati, tasmiṃ ṭhāne appodakepi ṭhatvā kātuṃ vaṭṭatīti eke. ‘‘Pavattanaṭṭhāne nadinimitta’nti vuttattā setuto parato tattakaṃ udakaṃ yadi pavattati, nadī evā’’ti vadanti.
ಜಾತಸ್ಸರಾದೀಸು ಠಿತೋದಕಂ ಜಾತಸ್ಸರಾದಿಪದೇಸೇನ ಅನನ್ತರಿಕಮ್ಪಿ ನಿಮಿತ್ತಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ ನದಿಪಾರಸೀಮಾಯ ನಿಮಿತ್ತಂ ವಿಯ। ಸಚೇ ಸೋ ಪದೇಸೋ ಕಾಲನ್ತರೇನ ಗಾಮಖೇತ್ತಭಾವಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತತ್ಥ ಅಞ್ಞಂ ಸೀಮಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಉಕ್ಖೇಪಿಮನ್ತಿ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಕಂ।
Jātassarādīsu ṭhitodakaṃ jātassarādipadesena anantarikampi nimittaṃ kātuṃ vaṭṭati nadipārasīmāya nimittaṃ viya. Sace so padeso kālantarena gāmakhettabhāvaṃ pāpuṇāti, tattha aññaṃ sīmaṃ sammannituṃ vaṭṭati. Ukkhepimanti uddharitvā gahetabbakaṃ.
ಅಬದ್ಧಸೀಮವಿಹಾರಾನಂ ಸೀಮಾಯ ಉಪಚಾರಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ‘‘ಆಯತಿಂ ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬಾಯ ಓಕಾಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ಲಿಖಿತಂ। ಅನ್ತೋನಿಮಿತ್ತಗತೇಹಿ ಪನಾತಿ ‘‘ಏಕಸ್ಸ ಉಪಡ್ಢಂ ಅನ್ತೋಕತ್ತುಕಾಮತಾಯ ಸತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಆಗಮನೇ ಪಯೋಜನಂ ನತ್ಥೀತಿ ಕತ್ವಾ ‘ಅನ್ತೋನಿಮಿತ್ತಗತೇಹೀ’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಞ್ಚ ಸಾಮೀಚಿವಸೇನಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಅನಾಗಮನಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ‘‘ಸೀಮಾಯ ಅಬದ್ಧತ್ತಾ ವಗ್ಗಂ ನಾಮ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ಲಿಖಿತಂ। ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಗಾಮಖೇತ್ತೇ ಠತ್ವಾ ನಿಮಿತ್ತಕಿತ್ತನಕಾಲೇ, ಸಮಾನಸಂವಾಸಕಸೀಮಾಯ ಸಮ್ಮನ್ನನಕಾಲೇ ಚ ಆಗಮನಪಯೋಜನಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಭೇರಿಸಞ್ಞಂ ವಾತಿ ‘‘ಸಮ್ಮನ್ನನಪರಿಯೋಸಾನಂ ಕರೋಮಾತಿ ವತ್ವಾ’’ತಿ ಲಿಖಿತಂ, ತೇನ ತಾದಿಸೇ ಕಾಲೇ ತಂ ಕಪ್ಪತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ ಹೋತಿ। ಕಿಂ ಇಮಿನಾ? ಸುಖಕರಣತ್ಥನ್ತಿ ಮಹಾಜನಸನ್ನಿಪಾತನಪರಿಸ್ಸಮಂ ಅಕತ್ವಾ ಅಪ್ಪತರೇಹಿ ಸುಖಕರಣತ್ಥಂ। ಯದಿ ಮಹಾಸೀಮಾಬನ್ಧನಕಾಲೇ ಅನ್ತರಾಯೋ ಹೋತಿ, ತತ್ತಕೇನಪಿ ಸುಖವಿಹಾರೋತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಪಠಮ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಏಕೇ। ತತೋ ಓರಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಕಥಂ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ? ವೀಸತಿವಗ್ಗಕರಣೀಯಪರಮತ್ತಾ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಸ್ಸ। ಕಮ್ಮಾರಹೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕವೀಸತಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಚೇ ಗಣ್ಹಾತಿ, ವಟ್ಟತಿ। ತತ್ತಕಪ್ಪಮಾಣಂ ಸುಖನಿಸಜ್ಜವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತಮೇವ ನಿಮಿತ್ತಂ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಕಿತ್ತೇತ್ವಾ ಸಚೇ ಬನ್ಧನ್ತಿ, ವಟ್ಟತೀತಿ ಏಕೇ।
Abaddhasīmavihārānaṃ sīmāya upacāraṃ ṭhapetvāti ‘‘āyatiṃ sammannitabbāya okāsaṃ ṭhapetvā’’ti likhitaṃ. Antonimittagatehi panāti ‘‘ekassa upaḍḍhaṃ antokattukāmatāya sati sabbesaṃ āgamane payojanaṃ natthīti katvā ‘antonimittagatehī’ti vuttaṃ, tañca sāmīcivasenā’’ti vadanti. Anāgamanampi vaṭṭatīti ‘‘sīmāya abaddhattā vaggaṃ nāma na hotī’’ti likhitaṃ. ‘‘Aññasmiṃ gāmakhette ṭhatvā nimittakittanakāle, samānasaṃvāsakasīmāya sammannanakāle ca āgamanapayojanaṃ natthī’’ti vuttaṃ. Bherisaññaṃ vāti ‘‘sammannanapariyosānaṃ karomāti vatvā’’ti likhitaṃ, tena tādise kāle taṃ kappatīti siddhaṃ hoti. Kiṃ iminā? Sukhakaraṇatthanti mahājanasannipātanaparissamaṃ akatvā appatarehi sukhakaraṇatthaṃ. Yadi mahāsīmābandhanakāle antarāyo hoti, tattakenapi sukhavihāroti dassanatthaṃ ‘‘paṭhama’’nti vuttanti eke. Tato oraṃ na vaṭṭatīti kathaṃ paññāyatīti? Vīsativaggakaraṇīyaparamattā saṅghakammassa. Kammārahena saddhiṃ ekavīsati bhikkhū ce gaṇhāti, vaṭṭati. Tattakappamāṇaṃ sukhanisajjavasena veditabbaṃ. Tameva nimittaṃ aññepi kittetvā sace bandhanti, vaṭṭatīti eke.
‘‘ಏವಂ ಬದ್ಧಾಸು ಪನ…ಪೇ॰… ಸೀಮನ್ತರಿಕಾ ಹಿ ಗಾಮಖೇತ್ತಂ ಭಜತೀ’’ತಿ ನ ಆವಾಸವಸೇನ ಸಾಮಗ್ಗೀಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ಕಿನ್ತು ಸೀಮಾವಸೇನೇವಾತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ‘‘ನಿಮಿತ್ತುಪಗಪಾಸಾಣೇ ಠಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ಸಞ್ಚಾರಿಮನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ತಪ್ಪರತೋ ವುತ್ತಂ। ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಗಣ್ಠಿಪದಕ್ಕಮೋ ಹೋತಿ – ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ತೇ ಅವಿಪ್ಪವಾಸಂ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ‘‘ಸಮಾನಸಂವಾಸಕಮೇವ ಸಮೂಹನಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವಾಯಾಮನ್ತಾ ಸಮೂಹನಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತಿ। ‘‘ಏಕರತನಪ್ಪಮಾಣಾ’’ತಿ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯನ್ತರಾ ಹೋತೀತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ಏಕಙ್ಗುಲಮತ್ತಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತೇವ। ಖಣ್ಡಸೀಮತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಬನ್ಧನಂ ಆಚಿಣ್ಣಂ। ಆಚಿಣ್ಣಕರಣೇನ ವಿಗತಸಮ್ಮೋಹೋ ಹೋತೀತಿ। ಕುಟಿಗೇಹೇತಿ ಕುಟಿಘರೇ ಭೂಮಿಘರೇ। ಉದುಕ್ಖಲಂವಾತಿ ಭೂಮಿಉದುಕ್ಖಲಂ ವಿಯ ಖುದ್ದಕಾವಾಟಂ। ‘‘ಪಮುಖೇ’’ತಿ ಭೂಮಿಕುಟಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ಏಕೇ। ಹೇಟ್ಠಾ ನ ಓತರತೀತಿ ಭಿತ್ತಿತೋ ಓರಂ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಕಿತ್ತಿತತ್ತಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಆಕಾಸೇ ನ ಓತರತಿ, ಉಪರಿ ಕತೇ ಪಾಸಾದೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭಿತ್ತಿಲಗ್ಗೇತಿ ಭಿತ್ತಿನಿಸ್ಸಿತಕೇ। ಇಮೇ ಕಿರ ಭಿತ್ತಿಲಗ್ಗಾಪಿ ‘‘ಏಕಾಬದ್ಧಾ’’ತಿ ನ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಸಬ್ಬೋ ಪಾಸಾದೋ ಸೀಮಟ್ಠೋ ಹೋತೀತಿ ಏಕಾಬದ್ಧೋ ವಾ ಹೋತು, ಮಾ ವಾ। ತಾಲಮೂಲಕಪಬ್ಬತೋ ನಾಮ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ತನುಕೋ। ಆಕಾಸಪಬ್ಭಾರನ್ತಿ ಅಪರಿಕ್ಖೇಪಪಬ್ಭಾರಂ। ಸುಸಿರಪಾಸಾಣೋ ನಾಮ ಲೇಣಂ ಹೋತಿ। ಅನ್ತೋಲೇಣನ್ತಿ ಪಬ್ಬತಸ್ಸ ಅನ್ತೋಲೇಣಂ। ದ್ವಾರಂ ಪನ ಸನ್ಧಾಯ ಪರತೋ ‘‘ಓರತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ಸೀಮತೋ ಬಹಿಲೇಣೇನ ಓತರತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
‘‘Evaṃbaddhāsu pana…pe… sīmantarikā hi gāmakhettaṃ bhajatī’’ti na āvāsavasena sāmaggīparicchedo, kintu sīmāvasenevāti dassanatthaṃ vuttaṃ. ‘‘Nimittupagapāsāṇe ṭhapetvā’’ti sañcārimanimittassa tapparato vuttaṃ. Ito paṭṭhāya gaṇṭhipadakkamo hoti – na sakkhissantīti te avippavāsaṃ asallakkhetvā ‘‘samānasaṃvāsakameva samūhanissāmā’’ti vāyāmantā samūhanituṃ na sakkhissanti. ‘‘Ekaratanappamāṇā’’ti suviññeyyantarā hotīti katvā vuttaṃ. Ekaṅgulamattampi vaṭṭateva. Khaṇḍasīmato paṭṭhāya bandhanaṃ āciṇṇaṃ. Āciṇṇakaraṇena vigatasammoho hotīti. Kuṭigeheti kuṭighare bhūmighare. Udukkhalaṃvāti bhūmiudukkhalaṃ viya khuddakāvāṭaṃ. ‘‘Pamukhe’’ti bhūmikuṭiṃ sandhāya vuttanti eke. Heṭṭhā na otaratīti bhittito oraṃ nimittāni ṭhapetvā kittitattā heṭṭhā ākāse na otarati, upari kate pāsādeti attho. Bhittilaggeti bhittinissitake. Ime kira bhittilaggāpi ‘‘ekābaddhā’’ti na vuccanti. Sabbo pāsādo sīmaṭṭho hotīti ekābaddho vā hotu, mā vā. Tālamūlakapabbato nāma anupubbena tanuko. Ākāsapabbhāranti aparikkhepapabbhāraṃ. Susirapāsāṇo nāma leṇaṃ hoti. Antoleṇanti pabbatassa antoleṇaṃ. Dvāraṃ pana sandhāya parato ‘‘orato’’ti vuttaṃ, sabbathāpi sīmato bahileṇena otaratīti adhippāyo.
ಮಹಾಸೀಮಂ ಸೋಧೇತ್ವಾತಿ ಸೀಮಟ್ಠಂ ದೂರಗತಮ್ಪಿ ಸೀಮಗತಂ ಸೀಮಸಮ್ಬನ್ಧಂವ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಯದಿ ಏವಂ ‘‘ತನ್ನಿಸ್ಸಿತಕಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ ‘‘ಸೀಮಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತಂ। ಮಹಾಥೇರಾಪಿ ‘‘ಸೋಧೇತಬ್ಬ’’ಮಿಚ್ಚೇವ ವದನ್ತೀತಿ ಏಕೇ। ‘‘ಮಹಾಸೀಮಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಚ ಪಾಠೋ ಅತ್ಥಿ। ‘‘ವುತ್ತನಯೇನೇವಾ’’ತಿ ಚ ಪರತೋ ವಕ್ಖತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಾಧಾರಣಪಾಠೋವ ಸುನ್ದರೋತಿ ಏಕೇ। ಪುರಿಮನಯೇಪೀತಿ ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಮಹಾಸೀಮಾಯ ಓನತೇಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಅನ್ತೋ ಠಿತತ್ತಾ। ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಥವಿಗತಂ ಮೂಲಂ ಖಣ್ಡಸೀಮಾವ ಹೋತಿ, ಅಬ್ಬೋಹಾರಿಕಂ ವಾತಿ ಅಪರೇ। ‘‘ಮಜ್ಝೇ ಪನ ಛಿನ್ನೇ ಮಹಾಸೀಮಾಯ ಠಿತಮೂಲಂ ಮಹಾಸೀಮಮೇವ ಭಜತಿ, ಖಣ್ಡಸೀಮಾಯ ಠಿತಂ ಖಣ್ಡಸೀಮಮೇವ ಭಜತಿ ತದಾಯತ್ತಪಥವಿರಸಾದೀಹಿ ಅನುಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಸೀಮಾಯ ಪಚ್ಛಾ ಉಟ್ಠಿತರುಕ್ಖೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಪಚ್ಛಾಸೀಮಾಯಂ ಕತಗೇಹೇ ವಿಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಬನ್ಧನಕಾಲೇ ಠಿತರುಕ್ಖೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ ಉಪರಿಸೀಮಾಯ ಅಗಮನತೋ’’ತಿ ಕಾರಣಂ ವದನ್ತಿ। ಏವಂ ಸತಿ ಬನ್ಧನಕಾಲೇ ಪುನ ಆರೋಹಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಬನ್ಧಿತಕಾಲೇ ಏವ ಆರುಹತೀತಿ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಪಚ್ಛಾ ಉಟ್ಠಿತರುಕ್ಖೋ ಪನ ತಪ್ಪಟಿಬದ್ಧತ್ತಾ ಸೀಮಸಙ್ಖ್ಯಮೇವ ಗತೋ, ಏವಂ ಪುಬ್ಬೇ ಉಟ್ಠಿತರುಕ್ಖೋಪೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ‘‘ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿಪೀ’’ತಿ ವಚನತೋ ತಿಣಾದಿಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತಂ। ಮಹಾಥೇರಾಪಿ ತಿಣಂ ಸೋಧೇತ್ವಾವ ಕರೋನ್ತೀತಿ।
Mahāsīmaṃ sodhetvāti sīmaṭṭhaṃ dūragatampi sīmagataṃ sīmasambandhaṃva, tasmā taṃ anāmasitvā ṭhātabbanti adhippāyo. Yadi evaṃ ‘‘tannissitakaṃ apanetvā kammaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti vattabbaṃ. Mahāaṭṭhakathāyampi ‘‘sīmaṃ sodhetvā kātabba’’nti ettakameva vuttaṃ. Mahātherāpi ‘‘sodhetabba’’micceva vadantīti eke. ‘‘Mahāsīmaṃ sodhetvā vā kammaṃ kātabba’’nti ca pāṭho atthi. ‘‘Vuttanayenevā’’ti ca parato vakkhati, tasmā sādhāraṇapāṭhova sundaroti eke. Purimanayepīti khaṇḍasīmāya uṭṭhahitvā mahāsīmāya onatepīti attho. Ukkhipāpetvā kātuṃ na vaṭṭati. Kasmā? Anto ṭhitattā. Rukkhassa heṭṭhā pathavigataṃ mūlaṃ khaṇḍasīmāva hoti, abbohārikaṃ vāti apare. ‘‘Majjhe pana chinne mahāsīmāya ṭhitamūlaṃ mahāsīmameva bhajati, khaṇḍasīmāya ṭhitaṃ khaṇḍasīmameva bhajati tadāyattapathavirasādīhi anuggahitattā’’ti vuttaṃ. ‘‘Sīmāya pacchā uṭṭhitarukkhe nisīditvā kammaṃ kātuṃ vaṭṭati pacchāsīmāyaṃ katagehe viyā’’ti vatvā ‘‘bandhanakāle ṭhitarukkhe nisīditvā kātuṃ na vaṭṭati uparisīmāya agamanato’’ti kāraṇaṃ vadanti. Evaṃ sati bandhanakāle puna ārohaṇaṃ nāma natthi, bandhitakāle eva āruhatīti āpajjati. Pacchā uṭṭhitarukkho pana tappaṭibaddhattā sīmasaṅkhyameva gato, evaṃ pubbe uṭṭhitarukkhopīti gahetabbaṃ. ‘‘Yaṃ kiñcipī’’ti vacanato tiṇādipi saṅgahitaṃ. Mahātherāpi tiṇaṃ sodhetvāva karontīti.
೧೪೦. ಯಸ್ಮಾ ಮಜ್ಝತೋ ಕೋಣಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಕೋಣತೋ ಕೋಣ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಆಪತ್ತಿಞ್ಚ ಆಪಜ್ಜತಿ ಅಚಿತ್ತಕತ್ತಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಪಾರಯತೀತಿ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರತಿ। ಕಾ ಸಾ? ಸೀಮಾ। ‘‘ಯಾ ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ…ಪೇ॰… ವಹತೀ’’ತಿ ತತೋ ಹೇಟ್ಠಿಮಾ ನಾವಾಸಙ್ಖ್ಯಂ ನ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಏಕೇ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ ದುತಿಯಪಾರಾಜಿಕೇ ನಾವಟ್ಠಭಣ್ಡಾಧಿಕಾರೇ ತಸ್ಸಾಪಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ। ಮಜ್ಝಿಮಪುರಿಸಸ್ಸ ಭಾರಪ್ಪಮಾಣೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಏಕೇ। ಭಿಕ್ಖುನೀನಮ್ಪಿ ನದೀಪಾರಸೀಮಾಸಮ್ಭವತೋ ತಾಸಂ ‘‘ಏಕಾ ವಾ ನದೀಪಾರಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತದೋಸಪರಿಹರಣತ್ಥನ್ತಿ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ತಕ್ಕೋ। ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ಧುವ-ಸದ್ದೋ ಗಹಿತೋ। ತೇನ ಉಪೋಸಥನ್ತರಾಯ ಪರಿಹರಣತ್ಥಂ ಉಪೋಸಥದಿವಸೋ ನಿಯಮತೋವ ವುತ್ತೋ। ಏತ್ಥ ಚ ನಾವಾ ನಾಮ ಪಮಾಣಯುತ್ತಾ ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣಾ ಥಮ್ಭನಾವಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ನ ಕುಲ್ಲನಾವಾತಿ ನೋ ತಕ್ಕೋತಿ ಆಚರಿಯೋ। ರುಕ್ಖಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಚೇ ಏಕಂ ಗಾಮಖೇತ್ತಂ, ಸಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಂ ಅನ್ತೋ ಠಿತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಹತ್ಥಪಾಸಗತೇ ಕತ್ವಾ ಸಮ್ಮನ್ನಿತಬ್ಬಾ। ನಾನಾಗಾಮಖೇತ್ತಂ ಚೇ, ಅನಾಗಮನಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ। ಉಭಯತೀರೇ ನಿಮಿತ್ತಕಿತ್ತನಮತ್ತೇನ ದೀಪಕೋ ಸಙ್ಗಹಿತೋ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ದೀಪಕೇ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಕಿತ್ತೇತಬ್ಬಾನೇವ। ‘‘ನದಿಯಾ ಹೇಟ್ಠಾ ನಿಸಿನ್ನಭಿಕ್ಖು ಕಮ್ಮಂ ಕೋಪೇತಿ। ಉಪರಿಯೇವ ಹಿ ನದೀ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ।
140. Yasmā majjhato koṇaṃ hoti, tasmā ‘‘koṇato koṇa’’nti vuttaṃ. ‘‘Āpattiñca āpajjati acittakattā’’ti vadanti. Pārayatīti ajjhottharati. Kā sā? Sīmā. ‘‘Yā sabbantimena…pe… vahatī’’ti tato heṭṭhimā nāvāsaṅkhyaṃ na gacchatīti katvā vuttanti eke, taṃ na yuttaṃ dutiyapārājike nāvaṭṭhabhaṇḍādhikāre tassāpi adhippetattā. Majjhimapurisassa bhārappamāṇena vuttanti eke. Bhikkhunīnampi nadīpārasīmāsambhavato tāsaṃ ‘‘ekā vā nadīpāraṃ gaccheyyā’’ti vuttadosapariharaṇatthanti ācariyassa takko. Ubhayatthāpi dhuva-saddo gahito. Tena uposathantarāya pariharaṇatthaṃ uposathadivaso niyamatova vutto. Ettha ca nāvā nāma pamāṇayuttā sabbasādhāraṇā thambhanāvā adhippetā, na kullanāvāti no takkoti ācariyo. Rukkhaṃ chinditvā katoti attho. Sace ekaṃ gāmakhettaṃ, sabbanimittānaṃ anto ṭhite bhikkhū hatthapāsagate katvā sammannitabbā. Nānāgāmakhettaṃ ce, anāgamanampi vaṭṭati. Ubhayatīre nimittakittanamattena dīpako saṅgahito na hoti, tasmā dīpake nimittāni kittetabbāneva. ‘‘Nadiyā heṭṭhā nisinnabhikkhu kammaṃ kopeti. Upariyeva hi nadī hotī’’ti vadanti.
ಸೀಮಾನುಜಾನನಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Sīmānujānanakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಗ್ಗಪಾಳಿ • Mahāvaggapāḷi / ೭೧. ಸೀಮಾನುಜಾನನಾ • 71. Sīmānujānanā
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ಸೀಮಾನುಜಾನನಕಥಾ • Sīmānujānanakathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ಸೀಮಾನುಜಾನನಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Sīmānujānanakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ಸೀಮಾನುಜಾನನಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Sīmānujānanakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ೭೧. ಸೀಮಾನುಜಾನನಕಥಾ • 71. Sīmānujānanakathā
