Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / వినయాలఙ్కార-టీకా • Vinayālaṅkāra-ṭīkā |
౨౪. సీమావినిచ్ఛయకథా
24. Sīmāvinicchayakathā
౧౫౬. ఏవం నిస్సయవినిచ్ఛయం కథేత్వా ఇదాని సీమావినిచ్ఛయం కథేతుం ‘‘సీమాతి ఏత్థ’’త్యాదిమాహ. తత్థ సీమాతి సినీయతే సమగ్గేన సఙ్ఘేన కమ్మవాచాయ బన్ధీయతేతి సీమా. సి బన్ధనేతి ధాతు, మ-పచ్చయో, కియాదిగణోయం. విభాగవన్తానం సభావవిభావనం విభాగేన వినా న హోతీతి ఆహ ‘‘సీమా నామేసా…పే॰… హోతీ’’తి. తత్థ బద్ధసీమం తావ దస్సేతుం ‘‘తత్థ ఏకాదస’’త్యాదిమాహ.
156. Evaṃ nissayavinicchayaṃ kathetvā idāni sīmāvinicchayaṃ kathetuṃ ‘‘sīmāti ettha’’tyādimāha. Tattha sīmāti sinīyate samaggena saṅghena kammavācāya bandhīyateti sīmā. Si bandhaneti dhātu, ma-paccayo, kiyādigaṇoyaṃ. Vibhāgavantānaṃ sabhāvavibhāvanaṃ vibhāgena vinā na hotīti āha ‘‘sīmā nāmesā…pe… hotī’’ti. Tattha baddhasīmaṃ tāva dassetuṃ ‘‘tattha ekādasa’’tyādimāha.
వీసతివగ్గకరణీయపరమత్తా సఙ్ఘకమ్మస్స హేట్ఠిమన్తతో యత్థ కమ్మారహేన సద్ధిం ఏకవీసతి భిక్ఖూ నిసీదితుం సక్కోన్తి, తత్తకే పదేసే సీమం బన్ధితుం వట్టతి, న తతో ఓరన్తి ఆహ ‘‘అతిఖుద్దకా నామ యత్థ ఏకవీసతి భిక్ఖూ నిసీదితుం న సక్కోన్తీ’’తి. పురత్థిమాయ దిసాయాతి ఇదం నిదస్సనమత్తం, తస్సం పన దిసాయం నిమిత్తే అసతి యత్థ అత్థి, తతో పట్ఠాయ పఠమం ‘‘పురత్థిమాయ అనుదిసాయ, దక్ఖిణాయ దిసాయా’’తిఆదినా సమన్తా విజ్జమానట్ఠానేసు నిమిత్తాని కిత్తేత్వా పున ‘‘పురత్థిమాయ అనుదిసాయా’’తి పఠమకిత్తితం పటికిత్తేతుం వట్టతి తీహి నిమిత్తేహి సిఙ్ఘాటకసణ్ఠానాయపి సీమాయ సమ్మన్నితబ్బతో. తిక్ఖత్తుం సీమమణ్డలం సమ్బన్ధన్తేనాతి వినయధరేన సయం ఏకస్మింయేవ ఠానే ఠత్వా కేవలం నిమిత్తకిత్తనవచనేనేవ సీమమణ్డలం సమన్తా నిమిత్తేన నిమిత్తం బన్ధన్తేనాతి అత్థో. తంతంనిమిత్తట్ఠానం అగన్త్వాపి హి కిత్తేతుం వట్టతి. తియోజనపరమాయపి సీమాయ సమన్తతో తిక్ఖత్తుం అనుపరిగమనస్స ఏకదివసేన దుక్కరత్తా వినయధరేన సయం అదిట్ఠమ్పి పుబ్బే భిక్ఖూహి యథావవత్థితం నిమిత్తం ‘‘పాసాణో భన్తే’’తిఆదినా కేనచి వుత్తానుసారేన సల్లక్ఖేత్వా ‘‘ఏసో పాసాణో నిమిత్త’’న్తిఆదినా కిత్తేతుమ్పి వట్టతి ఏవ.
Vīsativaggakaraṇīyaparamattā saṅghakammassa heṭṭhimantato yattha kammārahena saddhiṃ ekavīsati bhikkhū nisīdituṃ sakkonti, tattake padese sīmaṃ bandhituṃ vaṭṭati, na tato oranti āha ‘‘atikhuddakā nāma yattha ekavīsati bhikkhū nisīdituṃ na sakkontī’’ti. Puratthimāya disāyāti idaṃ nidassanamattaṃ, tassaṃ pana disāyaṃ nimitte asati yattha atthi, tato paṭṭhāya paṭhamaṃ ‘‘puratthimāya anudisāya, dakkhiṇāya disāyā’’tiādinā samantā vijjamānaṭṭhānesu nimittāni kittetvā puna ‘‘puratthimāya anudisāyā’’ti paṭhamakittitaṃ paṭikittetuṃ vaṭṭati tīhi nimittehi siṅghāṭakasaṇṭhānāyapi sīmāya sammannitabbato. Tikkhattuṃ sīmamaṇḍalaṃ sambandhantenāti vinayadharena sayaṃ ekasmiṃyeva ṭhāne ṭhatvā kevalaṃ nimittakittanavacaneneva sīmamaṇḍalaṃ samantā nimittena nimittaṃ bandhantenāti attho. Taṃtaṃnimittaṭṭhānaṃ agantvāpi hi kittetuṃ vaṭṭati. Tiyojanaparamāyapi sīmāya samantato tikkhattuṃ anuparigamanassa ekadivasena dukkarattā vinayadharena sayaṃ adiṭṭhampi pubbe bhikkhūhi yathāvavatthitaṃ nimittaṃ ‘‘pāsāṇo bhante’’tiādinā kenaci vuttānusārena sallakkhetvā ‘‘eso pāsāṇo nimitta’’ntiādinā kittetumpi vaṭṭati eva.
సంసట్ఠవిటపాతి ఇమినా అఞ్ఞమఞ్ఞస్స ఆసన్నతం దీపేతి. బద్ధా హోతీతి పచ్ఛిమదిసాభాగే సీమం సన్ధాయ వుత్తం. ఏకరతనమత్తా సువిఞ్ఞేయ్యతరా హోతీతి కత్వా వుత్తం ‘‘పచ్ఛిమకోటియా హత్థమత్తా సీమన్తరికా ఠపేతబ్బా’’తి. ఏకఙ్గులిమత్తాపి సీమన్తరికా వట్టతియేవ. తత్తకేనపి హి సీమా అసమ్భిన్నావ హోతి. ద్విన్నం సీమానం నిమిత్తం హోతీతి నిమిత్తస్స సీమతో బాహిరత్తా సీమసమ్భేదో న హోతీతి వుత్తం. సీమసఙ్కరం కరోతీతి వడ్ఢిత్వా సీమప్పదేసం పవిట్ఠే ద్విన్నం సీమానం గతట్ఠానస్స దువిఞ్ఞేయ్యత్తా వుత్తం, న, పన తత్థ కమ్మం కాతుం న వట్టతీతి దస్సనత్థం. న హి సీమా తత్తకేన అసీమా హోతి, ద్వే పన సీమా పచ్ఛా వడ్ఢితరుక్ఖేన అజ్ఝోత్థటత్తా ఏకాబద్ధా హోన్తి, తస్మా ఏకత్థ ఠత్వా కమ్మం కరోన్తేహి ఇతరం సోధేత్వా కాతబ్బం. తస్సా పదేసన్తి యత్థ ఠత్వా భిక్ఖూహి కమ్మం కాతుం సక్కా హోతి, తాదిసం పదేసం, యత్థ పన ఠితేహి కమ్మం కాతుం న సక్కా హోతి, తాదిసం పదేసం అన్తోకరిత్వా బన్ధన్తా సీమాయ సీమం సంభిన్దన్తి నామ. న కమ్మవాచం వగ్గం కరోన్తీతి కమ్మవాచం న భిన్దన్తి, కమ్మం న కోపేన్తీతి అధిప్పాయో.
Saṃsaṭṭhaviṭapāti iminā aññamaññassa āsannataṃ dīpeti. Baddhā hotīti pacchimadisābhāge sīmaṃ sandhāya vuttaṃ. Ekaratanamattā suviññeyyatarā hotīti katvā vuttaṃ ‘‘pacchimakoṭiyā hatthamattā sīmantarikā ṭhapetabbā’’ti. Ekaṅgulimattāpi sīmantarikā vaṭṭatiyeva. Tattakenapi hi sīmā asambhinnāva hoti. Dvinnaṃ sīmānaṃ nimittaṃ hotīti nimittassa sīmato bāhirattā sīmasambhedo na hotīti vuttaṃ. Sīmasaṅkaraṃ karotīti vaḍḍhitvā sīmappadesaṃ paviṭṭhe dvinnaṃ sīmānaṃ gataṭṭhānassa duviññeyyattā vuttaṃ, na, pana tattha kammaṃ kātuṃ na vaṭṭatīti dassanatthaṃ. Na hi sīmā tattakena asīmā hoti, dve pana sīmā pacchā vaḍḍhitarukkhena ajjhotthaṭattā ekābaddhā honti, tasmā ekattha ṭhatvā kammaṃ karontehi itaraṃ sodhetvā kātabbaṃ. Tassā padesanti yattha ṭhatvā bhikkhūhi kammaṃ kātuṃ sakkā hoti, tādisaṃ padesaṃ, yattha pana ṭhitehi kammaṃ kātuṃ na sakkā hoti, tādisaṃ padesaṃ antokaritvā bandhantā sīmāya sīmaṃ saṃbhindanti nāma. Na kammavācaṃ vaggaṃ karontīti kammavācaṃ na bhindanti, kammaṃ na kopentīti adhippāyo.
౧౫౮. సుద్ధపంసుపబ్బతోతి న కేనచి కతో సయంజాతోవ వుత్తో. తథా సేసాపి. ఇతరోపీతి సుద్ధపంసుపబ్బతాదికో పబ్బతోపి. హత్థిప్పమాణోతి ఏత్థ భూమితో ఉగ్గతపదేసేన హత్థిప్పమాణం గహేతబ్బం. సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౧౩౮) పన వజిరబుద్ధిటీకాయఞ్చ (వజిర॰ టీ॰ మహావగ్గ ౧౩౮) ‘‘హత్థిప్పమాణో నామ పబ్బతో హేట్ఠిమకోటియా అడ్ఢట్ఠమరతనుబ్బేధో’’తి వుత్తం. చతూహి వా తీహి వాతి సీమభూమియం చతూసు, తీసు వా దిసాసు ఠితేహి, ఏకిస్సా ఏవ పన దిసాయ ఠితేహి తతో బహూహిపి సమ్మన్నితుం న వట్టతి, ద్వీహి పన ద్వీసు దిసాసు ఠితేహిపి న వట్టతి. తస్మాతి యస్మా ఏకేన న వట్టతి, తస్మా. తం బహిద్ధా కత్వాతి కిత్తితనిమిత్తస్స అసీమత్తా అన్తోసీమాయ కరణం అయుత్తన్తి వుత్తం. తేనాహ ‘‘సచే’’తిఆది.
158.Suddhapaṃsupabbatoti na kenaci kato sayaṃjātova vutto. Tathā sesāpi. Itaropīti suddhapaṃsupabbatādiko pabbatopi. Hatthippamāṇoti ettha bhūmito uggatapadesena hatthippamāṇaṃ gahetabbaṃ. Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.138) pana vajirabuddhiṭīkāyañca (vajira. ṭī. mahāvagga 138) ‘‘hatthippamāṇo nāma pabbato heṭṭhimakoṭiyā aḍḍhaṭṭhamaratanubbedho’’ti vuttaṃ. Catūhi vā tīhi vāti sīmabhūmiyaṃ catūsu, tīsu vā disāsu ṭhitehi, ekissā eva pana disāya ṭhitehi tato bahūhipi sammannituṃ na vaṭṭati, dvīhi pana dvīsu disāsu ṭhitehipi na vaṭṭati. Tasmāti yasmā ekena na vaṭṭati, tasmā. Taṃ bahiddhā katvāti kittitanimittassa asīmattā antosīmāya karaṇaṃ ayuttanti vuttaṃ. Tenāha ‘‘sace’’tiādi.
ద్వత్తింసపలగుళపిణ్డప్పమాణతా సణ్ఠానతో గహేతబ్బా, న తులగణనావసేన, భారతో పలపరిమాణఞ్చ మగధతులాయ గహేతబ్బం, సా చ లోకియతులాయ ద్విగుణాతి వదన్తి. సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౧౩౮) పన ‘‘ద్వత్తింసపలగుళపిణ్డప్పమాణతా తులతాయ గహేతబ్బా, న తులగణనాయా’’తి వుత్తం. అతిమహన్తోపీతి భూమితో హత్థిప్పమాణం అనుగన్త్వా హేట్ఠాభూమియం ఓతిణ్ణఘనతో అనేకయోజనప్పమాణోపి. సచే హి తతో హత్థిప్పమాణం కూటం ఉగ్గచ్ఛతి, పబ్బతసఙ్ఖమేవ గచ్ఛతి. వజిరబుద్ధిటీకాయం (వజిర॰ టీ॰ మహావగ్గ ౧౩౮) – సచే ఏకాబద్ధో హోతి, న కాతబ్బోతి ఏత్థ చతూసు దిసాసు చతున్నం పబ్బతకూటానం హేట్ఠా పిట్ఠిపాసాణసదిసే పాసాణే ఠితత్తా ఏకాబద్ధభావే సతిపి పథవితో ఉద్ధం తేసం సమ్బన్ధే అసతి హేట్ఠా పథవీగతసమ్బన్ధమత్తే అబ్బోహారికం కత్వా కిత్తేతుం వట్టతి. తేనేవ ‘‘పిట్ఠిపాసాణో అతిమహన్తోపి పాసాణసఙ్ఖ్యమేవ గచ్ఛతీ’’తి వుత్తం. పథవితో హేట్ఠా తస్స మహన్తభావే గయ్హమానే పబ్బతమేవ హోతీతి అనుగణ్ఠిపదే వుత్తం. చినిత్వా కతపంసుపుఞ్జే తిణగుమ్బరుక్ఖా చే జాయన్తి, పబ్బతో హోతీతి ధమ్మసిరిత్థేరో, నేవాతి ఉపతిస్సత్థేరోతి వుత్తం. పాసాణోతి సుధామయపాసాణోపి వట్టతీతి వదన్తి, వీమంసితబ్బం ఇట్ఠకాయ పటిక్ఖిత్తత్తా. సోపీతి ఖాణుకో వియ ఉట్ఠితపాసాణోపి. చతుపఞ్చరుక్ఖనిమిత్తమత్తమ్పీతి ఏకచ్చేసు నిమిత్తసద్దో నత్థీతి వుత్తం.
Dvattiṃsapalaguḷapiṇḍappamāṇatā saṇṭhānato gahetabbā, na tulagaṇanāvasena, bhārato palaparimāṇañca magadhatulāya gahetabbaṃ, sā ca lokiyatulāya dviguṇāti vadanti. Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.138) pana ‘‘dvattiṃsapalaguḷapiṇḍappamāṇatā tulatāya gahetabbā, na tulagaṇanāyā’’ti vuttaṃ. Atimahantopīti bhūmito hatthippamāṇaṃ anugantvā heṭṭhābhūmiyaṃ otiṇṇaghanato anekayojanappamāṇopi. Sace hi tato hatthippamāṇaṃ kūṭaṃ uggacchati, pabbatasaṅkhameva gacchati. Vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 138) – sace ekābaddho hoti, na kātabboti ettha catūsu disāsu catunnaṃ pabbatakūṭānaṃ heṭṭhā piṭṭhipāsāṇasadise pāsāṇe ṭhitattā ekābaddhabhāve satipi pathavito uddhaṃ tesaṃ sambandhe asati heṭṭhā pathavīgatasambandhamatte abbohārikaṃ katvā kittetuṃ vaṭṭati. Teneva ‘‘piṭṭhipāsāṇo atimahantopi pāsāṇasaṅkhyameva gacchatī’’ti vuttaṃ. Pathavito heṭṭhā tassa mahantabhāve gayhamāne pabbatameva hotīti anugaṇṭhipade vuttaṃ. Cinitvā katapaṃsupuñje tiṇagumbarukkhā ce jāyanti, pabbato hotīti dhammasiritthero, nevāti upatissattheroti vuttaṃ. Pāsāṇoti sudhāmayapāsāṇopi vaṭṭatīti vadanti, vīmaṃsitabbaṃ iṭṭhakāya paṭikkhittattā. Sopīti khāṇuko viya uṭṭhitapāsāṇopi. Catupañcarukkhanimittamattampīti ekaccesu nimittasaddo natthīti vuttaṃ.
అన్తోసారానన్తి తస్మిం ఖణే తరుణతాయ సారే అవిజ్జమానేపి పరిణామేన భవిస్సమానసారేపి సన్ధాయ వుత్తం . తాదిసానఞ్హి సూచిదణ్డకప్పమాణపరిణాహానం చతుపఞ్చమత్తానమ్పి వనం వట్టతి. అన్తోసారమిస్సకానన్తి అన్తోసారేహి రుక్ఖేహి సమ్మిస్సానం. ఏతేన తచసారరుక్ఖమిస్సకానమ్పి వనం వట్టతీతి దస్సేతి. చతుపఞ్చరుక్ఖమత్తమ్పీతి సారరుక్ఖే సన్ధాయ వుత్తం. వజిరబుద్ధిటీకాయం (వజిర॰ టీ॰ మహావగ్గ ౧౩౮) పన ‘‘ఏత్థ తయో చే సారరుక్ఖా హోన్తి, ద్వే అసారా, సారరుక్ఖానం బహుత్తం ఇచ్ఛితబ్బం. సుసానమ్పి ఇధ వనమేవాతి సఙ్ఖ్యం గచ్ఛతి సయంజాతత్తాతి వుత్తం. కేచి పన ‘చతూసు ద్వే అన్తోసారా చే, వట్టతి, అన్తోసారా అధికా, సమా వా, వట్టతి, తస్మా బహూసుపి ద్వే చే అన్తోసారా అత్థి, వట్టతీ’తి వదన్తీ’’తి వుత్తం. వనమజ్ఝే విహారం కరోన్తీతి రుక్ఖఘటాయ అన్తరే రుక్ఖే అచ్ఛిన్దిత్వా వతిఆదీహి విహారపరిచ్ఛేదం కత్వావ అన్తోరుక్ఖన్తరేసు ఏవ పరివేణపణ్ణసాలాదీనం కరణవసేన యథా అన్తోవిహారమ్పి వనమేవ హోతి, ఏవం విహారం కరోన్తీతి అత్థో. యది హి సబ్బం రుక్ఖం ఛిన్దిత్వా విహారం కరేయ్యుం, విహారస్స అవనత్తా తం పరిక్ఖిపిత్వా ఠితవనం ఏకత్థ కిత్తేతబ్బం సియా, ఇధ పన అన్తోపి వనత్తా ‘‘వనం న కిత్తేతబ్బ’’న్తి వుత్తం. సచే హి తం కిత్తేన్తి, ‘‘నిమిత్తస్స ఉపరి విహారో హోతీ’’తిఆదినా అనన్తరే వుత్తదోసో ఆపజ్జతి . ఏకదేసన్తి వనేకదేసం, రుక్ఖవిరహితట్ఠానే కతవిహారస్స ఏకపస్సే ఠితవనస్స ఏకదేసన్తి అత్థో.
Antosārānanti tasmiṃ khaṇe taruṇatāya sāre avijjamānepi pariṇāmena bhavissamānasārepi sandhāya vuttaṃ . Tādisānañhi sūcidaṇḍakappamāṇapariṇāhānaṃ catupañcamattānampi vanaṃ vaṭṭati. Antosāramissakānanti antosārehi rukkhehi sammissānaṃ. Etena tacasārarukkhamissakānampi vanaṃ vaṭṭatīti dasseti. Catupañcarukkhamattampīti sārarukkhe sandhāya vuttaṃ. Vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 138) pana ‘‘ettha tayo ce sārarukkhā honti, dve asārā, sārarukkhānaṃ bahuttaṃ icchitabbaṃ. Susānampi idha vanamevāti saṅkhyaṃ gacchati sayaṃjātattāti vuttaṃ. Keci pana ‘catūsu dve antosārā ce, vaṭṭati, antosārā adhikā, samā vā, vaṭṭati, tasmā bahūsupi dve ce antosārā atthi, vaṭṭatī’ti vadantī’’ti vuttaṃ. Vanamajjhe vihāraṃ karontīti rukkhaghaṭāya antare rukkhe acchinditvā vatiādīhi vihāraparicchedaṃ katvāva antorukkhantaresu eva pariveṇapaṇṇasālādīnaṃ karaṇavasena yathā antovihārampi vanameva hoti, evaṃ vihāraṃ karontīti attho. Yadi hi sabbaṃ rukkhaṃ chinditvā vihāraṃ kareyyuṃ, vihārassa avanattā taṃ parikkhipitvā ṭhitavanaṃ ekattha kittetabbaṃ siyā, idha pana antopi vanattā ‘‘vanaṃ na kittetabba’’nti vuttaṃ. Sace hi taṃ kittenti, ‘‘nimittassa upari vihāro hotī’’tiādinā anantare vuttadoso āpajjati . Ekadesanti vanekadesaṃ, rukkhavirahitaṭṭhāne katavihārassa ekapasse ṭhitavanassa ekadesanti attho.
సూచిదణ్డకప్పమాణోతి వంసదణ్డప్పమాణో. ‘‘లేఖనిదణ్డప్పమాణో’’తి కేచి. మాతికాట్ఠకథాయం (కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ దుబ్బలసిక్ఖాపదవణ్ణనా) పన అవేభఙ్గియవినిచ్ఛయే ‘‘యో కోచి అట్ఠఙ్గులసూచిదణ్డమత్తోపి వేళు…పే॰… గరుభణ్డ’’న్తి వుత్తత్తా తనుతరో వేళుదణ్డోతి చ సూచిదణ్డోతి చ గహేతబ్బం. వంసనళకసరావాదీసూతి వేళుపబ్బే వా నళపబ్బే వా కపల్లకాదిమత్తికభాజనేసు వాతి అత్థో. తఙ్ఖణమ్పీతి తరుణపోతకే అమిలాయిత్వా విరుహనజాతికే సన్ధాయ వుత్తం. యే పన పరిణతా సమూలం ఉద్ధరిత్వా రోపితాపి ఛిన్నసాఖా వియ మిలాయిత్వా చిరేన నవమూలఙ్కురుప్పత్తియా జీవన్తి, మియన్తియేవ వా, తాదిసే కిత్తేతుం న వట్టతి. ఏతన్తి నవమూలసాఖానిగ్గమనం. సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౧౩౮) పన ‘‘సూచిదణ్డకప్పమాణోతి సీహళదీపే లేఖనిదణ్డప్పమాణోతి వదన్తి, సో చ కనిట్ఠఙ్గులిపరిమాణోతి దట్ఠబ్బ’’న్తి వుత్తం.
Sūcidaṇḍakappamāṇoti vaṃsadaṇḍappamāṇo. ‘‘Lekhanidaṇḍappamāṇo’’ti keci. Mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. dubbalasikkhāpadavaṇṇanā) pana avebhaṅgiyavinicchaye ‘‘yo koci aṭṭhaṅgulasūcidaṇḍamattopi veḷu…pe… garubhaṇḍa’’nti vuttattā tanutaro veḷudaṇḍoti ca sūcidaṇḍoti ca gahetabbaṃ. Vaṃsanaḷakasarāvādīsūti veḷupabbe vā naḷapabbe vā kapallakādimattikabhājanesu vāti attho. Taṅkhaṇampīti taruṇapotake amilāyitvā viruhanajātike sandhāya vuttaṃ. Ye pana pariṇatā samūlaṃ uddharitvā ropitāpi chinnasākhā viya milāyitvā cirena navamūlaṅkuruppattiyā jīvanti, miyantiyeva vā, tādise kittetuṃ na vaṭṭati. Etanti navamūlasākhāniggamanaṃ. Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.138) pana ‘‘sūcidaṇḍakappamāṇoti sīhaḷadīpe lekhanidaṇḍappamāṇoti vadanti, so ca kaniṭṭhaṅguliparimāṇoti daṭṭhabba’’nti vuttaṃ.
మజ్ఝేతి సీమాయ మహాదిసానం అన్తో. కోణన్తి సీమాయ చతూసు కోణేసు ద్విన్నం ద్విన్నం మగ్గానం సమ్బన్ధట్ఠానం. పరభాగే కిత్తేతుం వట్టతీతి తేసం చతున్నం కోణానం బహి నిక్ఖమిత్వా ఠితేసు అట్ఠసు మగ్గేసు ఏకిస్సా దిసాయ ఏకం, అఞ్ఞిస్సా దిసాయ చాపరన్తి ఏవం చత్తారోపి మగ్గా చతూసు దిసాసు కిత్తేతుం వట్టతీతి అధిప్పాయో. ఏవం పన కిత్తితమత్తేన కథం ఏకాబద్ధతా విగచ్ఛతీతి విఞ్ఞాయతి. పరతో గతట్ఠానేపి ఏతే ఏవ తే చత్తారో మగ్గా. ‘‘చత్తారో మగ్గా చతూసు దిసాసు గచ్ఛన్తీ’’తి హి వుత్తం, తస్మా ఏత్థ కారణం విచినితబ్బన్తి విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౩౮) వుత్తం. విచినన్తో పన ఏవం కారణం పఞ్ఞాయతి – పుబ్బవాక్యేపి ‘‘విహారం పరిక్ఖిపిత్వా చత్తారో మగ్గా’’తి, పరవాక్యేపి ‘‘విహారమజ్ఝేన నిబ్బిజ్ఝిత్వా గతమగ్గోపీ’’తి విహారమేవ సన్ధాయ వుత్తో, తస్మా ఇధాపి ‘‘కోణం నిబ్బిజ్ఝిత్వా గతం పనా’’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౩౮) అట్ఠకథాయం వుత్తత్తా ఏతే మగ్గా విహారస్స కోణమేవ నిబ్బిజ్ఝింసు, న అఞ్ఞమఞ్ఞం మిస్సింసు, తస్మా ఏకాబద్ధభావాభావా చతున్నం మగ్గానం చతూసు ఠానేసు కిత్తేతుం వట్టతీతి. సారత్థదీపనియం పన ‘‘పరభాగే కిత్తేతుం వట్టతీతి బహి నిక్ఖమిత్వా ఠితేసు అట్ఠసు మగ్గేసు ఏకిస్సా దిసాయ ఏకం, అపరాయ ఏకన్తి ఏవం చతూసు ఠానేసు కిత్తేతుం వట్టతీ’’తి ఏత్తకమేవ వుత్తం. వజిరబుద్ధిటీకాయం (వజిర॰ టీ॰ మహావగ్గ ౧౩౮) పన ‘‘పరభాగేతి ఏత్థ ఏతేహి బద్ధట్ఠానతో గతత్తా వట్టతి, తథా దీఘమగ్గేపి గహితట్ఠానతో గతట్ఠానస్స అఞ్ఞత్తాతి వదన్తీ’’తి వుత్తం. తమ్పి ఏకాబద్ధనిమిత్తత్తా విచారేతబ్బం.
Majjheti sīmāya mahādisānaṃ anto. Koṇanti sīmāya catūsu koṇesu dvinnaṃ dvinnaṃ maggānaṃ sambandhaṭṭhānaṃ. Parabhāge kittetuṃ vaṭṭatīti tesaṃ catunnaṃ koṇānaṃ bahi nikkhamitvā ṭhitesu aṭṭhasu maggesu ekissā disāya ekaṃ, aññissā disāya cāparanti evaṃ cattāropi maggā catūsu disāsu kittetuṃ vaṭṭatīti adhippāyo. Evaṃ pana kittitamattena kathaṃ ekābaddhatā vigacchatīti viññāyati. Parato gataṭṭhānepi ete eva te cattāro maggā. ‘‘Cattāro maggā catūsu disāsu gacchantī’’ti hi vuttaṃ, tasmā ettha kāraṇaṃ vicinitabbanti vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.138) vuttaṃ. Vicinanto pana evaṃ kāraṇaṃ paññāyati – pubbavākyepi ‘‘vihāraṃ parikkhipitvā cattāro maggā’’ti, paravākyepi ‘‘vihāramajjhena nibbijjhitvā gatamaggopī’’ti vihārameva sandhāya vutto, tasmā idhāpi ‘‘koṇaṃ nibbijjhitvā gataṃ panā’’ti (mahāva. aṭṭha. 138) aṭṭhakathāyaṃ vuttattā ete maggā vihārassa koṇameva nibbijjhiṃsu, na aññamaññaṃ missiṃsu, tasmā ekābaddhabhāvābhāvā catunnaṃ maggānaṃ catūsu ṭhānesu kittetuṃ vaṭṭatīti. Sāratthadīpaniyaṃ pana ‘‘parabhāge kittetuṃ vaṭṭatīti bahi nikkhamitvā ṭhitesu aṭṭhasu maggesu ekissā disāya ekaṃ, aparāya ekanti evaṃ catūsu ṭhānesu kittetuṃ vaṭṭatī’’ti ettakameva vuttaṃ. Vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 138) pana ‘‘parabhāgeti ettha etehi baddhaṭṭhānato gatattā vaṭṭati, tathā dīghamaggepi gahitaṭṭhānato gataṭṭhānassa aññattāti vadantī’’ti vuttaṃ. Tampi ekābaddhanimittattā vicāretabbaṃ.
ఉత్తరన్తియా భిక్ఖునియాతి ఇదఞ్చ పాళియం భిక్ఖునీనం నదీపారగమనే నదీలక్ఖణస్స ఆగతత్తా వుత్తం, భిక్ఖూనం అన్తరవాసకతేమనమత్తమ్పి వట్టతియేవ. సారత్థదీపనియమ్పి (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౧౩౮) ‘‘భిక్ఖునియా ఏవ గహణఞ్చేత్థ భిక్ఖునీవిభఙ్గే భిక్ఖునీవసేన నదీలక్ఖణస్స పాళియం ఆగతత్తా తేనేవ నయేన దస్సనత్థం కతం. సీమం బన్ధన్తానం నిమిత్తం హోతీతి అయం వుత్తలక్ఖణా నదీ సముద్దం వా పవిసతు తళాకం వా, పభవతో పట్ఠాయ నిమిత్తం హోతీ’’తి వుత్తం. వజిరబుద్ధిటీకాయం (వజిర॰ టీ॰ మహావగ్గ ౧౩౮) పన ‘‘అన్తరవాసకో తేమియతీతి వుత్తత్తా తత్తకప్పమాణఉదకేయేవ కాతుం వట్టతీతి కేచి. ‘తేమియతీ’తి ఇమినా హేట్ఠిమకోటియా నదీలక్ఖణం వుత్తం, ఏవరూపాయ నదియా యస్మిం ఠానే చత్తారో మాసే అప్పం వా బహుం వా ఉదకం అజ్ఝోత్థరిత్వా పవత్తతి, తస్మిం ఠానే అప్పోదకేపి ఠత్వా కాతుం వట్టతీతి ఏకే’’తి వుత్తం.
Uttarantiyā bhikkhuniyāti idañca pāḷiyaṃ bhikkhunīnaṃ nadīpāragamane nadīlakkhaṇassa āgatattā vuttaṃ, bhikkhūnaṃ antaravāsakatemanamattampi vaṭṭatiyeva. Sāratthadīpaniyampi (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.138) ‘‘bhikkhuniyā eva gahaṇañcettha bhikkhunīvibhaṅge bhikkhunīvasena nadīlakkhaṇassa pāḷiyaṃ āgatattā teneva nayena dassanatthaṃ kataṃ. Sīmaṃ bandhantānaṃ nimittaṃ hotīti ayaṃ vuttalakkhaṇā nadī samuddaṃ vā pavisatu taḷākaṃ vā, pabhavato paṭṭhāya nimittaṃ hotī’’ti vuttaṃ. Vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 138) pana ‘‘antaravāsako temiyatīti vuttattā tattakappamāṇaudakeyeva kātuṃ vaṭṭatīti keci. ‘Temiyatī’ti iminā heṭṭhimakoṭiyā nadīlakkhaṇaṃ vuttaṃ, evarūpāya nadiyā yasmiṃ ṭhāne cattāro māse appaṃ vā bahuṃ vā udakaṃ ajjhottharitvā pavattati, tasmiṃ ṭhāne appodakepi ṭhatvā kātuṃ vaṭṭatīti eke’’ti vuttaṃ.
నదీచతుక్కేపి ఏసేవ నయోతి ఇమినా ఏకత్థ కిత్తేత్వా అఞ్ఞత్థ పరతో గతట్ఠానేపి కిత్తేతుం న వట్టతీతి దస్సేతి. తేనేవ చ ‘‘అసమ్మిస్సా నదియో పన చతస్సోపి కిత్తేతుం వట్టతీ’’తి అసమ్మిస్సగ్గహణం కతం. అజ్ఝోత్థరిత్వా ఆవరణం పవత్తతియేవాతి ఆవరణం అజ్ఝోత్థరిత్వా సన్దతియేవ. అపవత్తమానాతి అసన్దమానుదకా. ఆవరణఞ్హి పత్వా నదియా యత్తకే పదేసే ఉదకం అసన్దమానం సన్తిట్ఠతి, తత్థ నదీనిమిత్తం కాతుం న వట్టతి, ఉపరి సన్దమానట్ఠానేయేవ వట్టతి. అసన్దమానట్ఠానే పన ఉదకనిమిత్తం కాతుం వట్టతి. ఠితమేవ హి ఉదకం ఉదకనిమిత్తే వట్టతి, న సన్దమానం. తేనేవాహ ‘‘పవత్తనట్ఠానే నదీనిమిత్తం, అపవత్తనట్ఠానే ఉదకనిమిత్తం కాతుం వట్టతీ’’తి. ‘‘పవత్తనట్ఠానే నదీనిమిత్తన్తి వుత్తత్తా సేతుతో పరతో తత్తకం ఉదకం యది పవత్తతి, నదీ ఏవాతి వదన్తి. జాతస్సరాదీసు ఠితోదకం జాతస్సరాదిపదేసేన అన్తరికమ్పి నిమిత్తం కాతుం వట్టతి నదీపారసీమాయ నిమిత్తం వియ. సచే సో పదేసో కాలన్తరేన గామఖేత్తభావం పాపుణాతి, తత్థ అఞ్ఞం సీమం సమ్మన్నితుం వట్టతీ’’తి వజిరబుద్ధిటీకాయం (వజిర॰ టీ॰ మహావగ్గ ౧౩౮) వుత్తం. మూలేతి ఆదికాలే. నదిం భిన్దిత్వాతి యథా ఉదకం అనిచ్ఛన్తేహి కస్సకేహి మహోఘే నివట్టేతుం న సక్కా, ఏవం కూలం భిన్దిత్వా. నదిం భిన్దిత్వాతి వా మాతికాముఖద్వారేన నదీకూలం భిన్దిత్వా.
Nadīcatukkepi eseva nayoti iminā ekattha kittetvā aññattha parato gataṭṭhānepi kittetuṃ na vaṭṭatīti dasseti. Teneva ca ‘‘asammissā nadiyo pana catassopi kittetuṃ vaṭṭatī’’ti asammissaggahaṇaṃ kataṃ. Ajjhottharitvā āvaraṇaṃ pavattatiyevāti āvaraṇaṃ ajjhottharitvā sandatiyeva. Apavattamānāti asandamānudakā. Āvaraṇañhi patvā nadiyā yattake padese udakaṃ asandamānaṃ santiṭṭhati, tattha nadīnimittaṃ kātuṃ na vaṭṭati, upari sandamānaṭṭhāneyeva vaṭṭati. Asandamānaṭṭhāne pana udakanimittaṃ kātuṃ vaṭṭati. Ṭhitameva hi udakaṃ udakanimitte vaṭṭati, na sandamānaṃ. Tenevāha ‘‘pavattanaṭṭhāne nadīnimittaṃ, apavattanaṭṭhāne udakanimittaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti. ‘‘Pavattanaṭṭhāne nadīnimittanti vuttattā setuto parato tattakaṃ udakaṃ yadi pavattati, nadī evāti vadanti. Jātassarādīsu ṭhitodakaṃ jātassarādipadesena antarikampi nimittaṃ kātuṃ vaṭṭati nadīpārasīmāya nimittaṃ viya. Sace so padeso kālantarena gāmakhettabhāvaṃ pāpuṇāti, tattha aññaṃ sīmaṃ sammannituṃ vaṭṭatī’’ti vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 138) vuttaṃ. Mūleti ādikāle. Nadiṃ bhinditvāti yathā udakaṃ anicchantehi kassakehi mahoghe nivaṭṭetuṃ na sakkā, evaṃ kūlaṃ bhinditvā. Nadiṃ bhinditvāti vā mātikāmukhadvārena nadīkūlaṃ bhinditvā.
ఉక్ఖేపిమన్తి దీఘరజ్జునా కూటేహి ఉస్సిఞ్చనీయం. ఉక్ఖేపిమన్తి వా కూపతో వియ ఉక్ఖిపిత్వా గహేతబ్బం. ఉక్ఖేపిమన్తి వా ఉద్ధరిత్వా గహేతబ్బకం.
Ukkhepimanti dīgharajjunā kūṭehi ussiñcanīyaṃ. Ukkhepimanti vā kūpato viya ukkhipitvā gahetabbaṃ. Ukkhepimanti vā uddharitvā gahetabbakaṃ.
అసమ్మిస్సేహీతి సబ్బదిసాసు ఠితపబ్బతేహి ఏవ వా పాసాణాదీసు అఞ్ఞతరేహి వా నిమిత్తన్తరాబ్యవహితేహి. సమ్మిస్సేహీతి ఏకత్థ పబ్బతో, అఞ్ఞత్థ పాసాణోతి ఏవం ఠితేహి అట్ఠహి. నిమిత్తానం సతేనాపీతి ఇమినా ఏకిస్సాయేవ దిసాయ బహూనిపి నిమిత్తాని ‘‘పురత్థిమాయ దిసాయ కిం నిమిత్తం, పబ్బతో, భన్తే. పున పురత్థిమాయ దిసాయ కిం నిమిత్తం, పాసాణో, భన్తే’’తిఆదినా (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౩౮) కిత్తేతుం వట్టతీతి దస్సేతి. సిఙ్ఘాటకసణ్ఠానాతి తికోణా. సిఙ్ఘాటకసణ్ఠానాతి వా తికోణరచ్ఛాసణ్ఠానా. చతురస్సాతి సమచతురస్సా. ముదిఙ్గసణ్ఠానా పన ఆయతచతురస్సా, ఏకకోటియం సఙ్కోచితా, తదఞ్ఞాయ విత్థిణ్ణా వా హోతి. ముదిఙ్గసణ్ఠానాతి వా ముదిఙ్గభేరీ వియ మజ్ఝే విత్థతా ఉభోసు కోటీసు సఙ్కోచితా హోతి.
Asammissehīti sabbadisāsu ṭhitapabbatehi eva vā pāsāṇādīsu aññatarehi vā nimittantarābyavahitehi. Sammissehīti ekattha pabbato, aññattha pāsāṇoti evaṃ ṭhitehi aṭṭhahi. Nimittānaṃ satenāpīti iminā ekissāyeva disāya bahūnipi nimittāni ‘‘puratthimāya disāya kiṃ nimittaṃ, pabbato, bhante. Puna puratthimāya disāya kiṃ nimittaṃ, pāsāṇo, bhante’’tiādinā (mahāva. aṭṭha. 138) kittetuṃ vaṭṭatīti dasseti. Siṅghāṭakasaṇṭhānāti tikoṇā. Siṅghāṭakasaṇṭhānāti vā tikoṇaracchāsaṇṭhānā. Caturassāti samacaturassā. Mudiṅgasaṇṭhānā pana āyatacaturassā, ekakoṭiyaṃ saṅkocitā, tadaññāya vitthiṇṇā vā hoti. Mudiṅgasaṇṭhānāti vā mudiṅgabherī viya majjhe vitthatā ubhosu koṭīsu saṅkocitā hoti.
౧౫౯. ఏవం బద్ధసీమాయ నిమిత్తసమ్పత్తియుత్తతం దస్సేత్వా ఇదాని పరిససమ్పత్తియుత్తతం దస్సేతుం ‘‘పరిససమ్పత్తియుత్తా నామా’’తిఆదిమాహ . తత్థ సబ్బన్తిమేన పరిచ్ఛేదేనాతి సబ్బహేట్ఠిమేన గణనపరిచ్ఛేదేన, అప్పతరో చే గణో హోతీతి అధిప్పాయో. ఇమస్స పన సీమాసమ్ముతికమ్మస్స చతువగ్గకరణీయత్తా ‘‘చతూహి భిక్ఖూహీ’’తి వుత్తం. సన్నిపతితాతి సమగ్గా హుత్వా అఞ్ఞమఞ్ఞస్స హత్థపాసం అవిజహిత్వా సన్నిపతితా. ఇమినా ‘‘చతువగ్గకరణీయే కమ్మే చత్తారో భిక్ఖూ పకతత్తా కమ్మప్పత్తా, తే ఆగతా హోన్తీ’’తి వుత్తం పఠమసమ్పత్తిలక్ఖణం దస్సేతి. యావతికా తస్మిం గామక్ఖేత్తేతి యస్మిం పదేసే సీమం బన్ధితుకామా, తస్మిం ఏకస్స గామభోజకస్స ఆయుప్పత్తిట్ఠానభూతే గామక్ఖేత్తే ఠితా భిక్ఖూతి సమ్బన్ధో. బద్ధసీమం వా నదీసముద్దజాతస్సరే వా అనోక్కమిత్వాతి ఏతేన ఏతా బద్ధసీమాదయో గామసీమతో సీమన్తరభూతా, న తాసు ఠితా గామసీమాయ కమ్మం కరోన్తానం వగ్గం కరోన్తి, తస్మా న తేసం ఛన్దో ఆహరితబ్బోతి దస్సేతి. తే సబ్బే హత్థపాసే వా కత్వాతి వగ్గకమ్మపరిహరణత్థం సన్నిపతితుం సమత్థే తే గామక్ఖేత్తట్ఠే సబ్బే భిక్ఖూ సఙ్ఘస్స హత్థపాసే కత్వాతి అత్థో. ఛన్దం వా ఆహరిత్వాతి సన్నిపతితుం అసమత్థానం ఛన్దం ఆహరిత్వా. తస్మిం గామక్ఖేత్తే యదిపి సహస్సభిక్ఖూ హోన్తి, తేసు చత్తారోయేవ కమ్మప్పత్తా, అవసేసా ఛన్దారహా, తస్మా అనాగతానం ఛన్దో ఆహరితబ్బోతి అత్థో, ఇమినా ‘‘ఛన్దారహానం ఛన్దో ఆహటో హోతీ’’తి వుత్తం దుతియసమ్పత్తిలక్ఖణమాహ. ‘‘సమ్ముఖీభూతా న పటిక్కోసన్తీ’’తి వుత్తం తతియసమ్పత్తిలక్ఖణం పన ఇమేసం సామత్థియేన వుత్తం హోతి.
159. Evaṃ baddhasīmāya nimittasampattiyuttataṃ dassetvā idāni parisasampattiyuttataṃ dassetuṃ ‘‘parisasampattiyuttā nāmā’’tiādimāha . Tattha sabbantimena paricchedenāti sabbaheṭṭhimena gaṇanaparicchedena, appataro ce gaṇo hotīti adhippāyo. Imassa pana sīmāsammutikammassa catuvaggakaraṇīyattā ‘‘catūhi bhikkhūhī’’ti vuttaṃ. Sannipatitāti samaggā hutvā aññamaññassa hatthapāsaṃ avijahitvā sannipatitā. Iminā ‘‘catuvaggakaraṇīye kamme cattāro bhikkhū pakatattā kammappattā, te āgatā hontī’’ti vuttaṃ paṭhamasampattilakkhaṇaṃ dasseti. Yāvatikā tasmiṃ gāmakkhetteti yasmiṃ padese sīmaṃ bandhitukāmā, tasmiṃ ekassa gāmabhojakassa āyuppattiṭṭhānabhūte gāmakkhette ṭhitā bhikkhūti sambandho. Baddhasīmaṃ vā nadīsamuddajātassare vā anokkamitvāti etena etā baddhasīmādayo gāmasīmato sīmantarabhūtā, na tāsu ṭhitā gāmasīmāya kammaṃ karontānaṃ vaggaṃ karonti, tasmā na tesaṃ chando āharitabboti dasseti. Te sabbe hatthapāse vā katvāti vaggakammapariharaṇatthaṃ sannipatituṃ samatthe te gāmakkhettaṭṭhe sabbe bhikkhū saṅghassa hatthapāse katvāti attho. Chandaṃ vā āharitvāti sannipatituṃ asamatthānaṃ chandaṃ āharitvā. Tasmiṃ gāmakkhette yadipi sahassabhikkhū honti, tesu cattāroyeva kammappattā, avasesā chandārahā, tasmā anāgatānaṃ chando āharitabboti attho, iminā ‘‘chandārahānaṃ chando āhaṭo hotī’’ti vuttaṃ dutiyasampattilakkhaṇamāha. ‘‘Sammukhībhūtā na paṭikkosantī’’ti vuttaṃ tatiyasampattilakkhaṇaṃ pana imesaṃ sāmatthiyena vuttaṃ hoti.
౧౬౦. ఏవం బద్ధసీమాయ పరిససమ్పత్తియుత్తతం దస్సేత్వా ఇదాని కమ్మవాచాసమ్పత్తియుత్తతం దస్సేతుం ‘‘కమ్మవాచాసమ్పత్తియుత్తా నామా’’తిఆదిమాహ. తత్థ ‘‘సుణాతు మే’’తిఆదీనం అత్థో హేట్ఠా ఉపసమ్పదకమ్మవాచావణ్ణనాయం వుత్తోవ . ఏవం వుత్తాయాతి ఏవం ఇమినా అనుక్కమేన ఉపోసథక్ఖన్ధకే (మహావ॰ ౧౩౮-౧౩౯) భగవతా వుత్తాయ. పరిసుద్ధాయాతి ఞత్తిదోసఅనఉస్సావనదోసేహి పరిసమన్తతో సుద్ధాయ. ఞత్తిదుతియకమ్మవాచాయాతి ఏకాయ ఞత్తియా ఏకాయ అనుస్సావనాయ కరియమానత్తా ఞత్తి ఏవ దుతియా ఇమిస్సా కమ్మవాచాయాతి ఞత్తిదుతియకమ్మవాచా, తాయ. నిమిత్తానం అన్తో సీమా హోతి, నిమిత్తాని సీమతో బహి హోన్తి నిమిత్తాని బహి కత్వా హేట్ఠా పథవీసన్ధారఉదకం పరియన్తం కత్వా సీమాయ గతత్తా.
160. Evaṃ baddhasīmāya parisasampattiyuttataṃ dassetvā idāni kammavācāsampattiyuttataṃ dassetuṃ ‘‘kammavācāsampattiyuttā nāmā’’tiādimāha. Tattha ‘‘suṇātu me’’tiādīnaṃ attho heṭṭhā upasampadakammavācāvaṇṇanāyaṃ vuttova . Evaṃ vuttāyāti evaṃ iminā anukkamena uposathakkhandhake (mahāva. 138-139) bhagavatā vuttāya. Parisuddhāyāti ñattidosaanaussāvanadosehi parisamantato suddhāya. Ñattidutiyakammavācāyāti ekāya ñattiyā ekāya anussāvanāya kariyamānattā ñatti eva dutiyā imissā kammavācāyāti ñattidutiyakammavācā, tāya. Nimittānaṃ anto sīmā hoti, nimittāni sīmato bahi honti nimittāni bahi katvā heṭṭhā pathavīsandhāraudakaṃ pariyantaṃ katvā sīmāya gatattā.
౧౬౧. ఏవం సమానసంవాసకసీమాసమ్ముతియా కమ్మవాచాసమ్పత్తిం దస్సేత్వా ఇదాని అధిట్ఠితతేచీవరికానం భిక్ఖూనం చీవరే సుఖపరిభోగత్థం భగవతా పఞ్ఞత్తం అవిప్పవాససీమాసమ్ముతికమ్మవాచాసమ్పత్తిం దస్సేన్తో ‘‘ఏవం బద్ధాయ చ’’త్యాదిమాహ. తత్థ తిచీవరేన అవిప్పవాసం సమ్మన్నేయ్యాతి యథా అధిట్ఠితతేచీవరికో భిక్ఖు అన్తోసీమాయం తిచీవరేన విప్పవసన్తోపి అవిప్పవాసోయేవ హోతి, దుతియకథినసిక్ఖాపదేన (పారా॰ ౪౭౧ ఆదయో) ఆపత్తి న హోతి, ఏవం తం సమానసంవాసకసీమం తిచీవరేన అవిప్పవాసం సమ్మన్నేయ్యాతి అత్థో. ఠపేత్వా గామఞ్చ గామూపచారఞ్చాతి యది తిస్సా సమానసంవాసకసీమాయ అన్తో గామో అత్థి, తం గామఞ్చ గామూపచారఞ్చ ఠపేత్వా తతో వినిముత్తం తం సమానసంవాసకసీమం తిచీవరేన అవిప్పవాసం సమ్మన్నేయ్యాతి అత్థో.
161. Evaṃ samānasaṃvāsakasīmāsammutiyā kammavācāsampattiṃ dassetvā idāni adhiṭṭhitatecīvarikānaṃ bhikkhūnaṃ cīvare sukhaparibhogatthaṃ bhagavatā paññattaṃ avippavāsasīmāsammutikammavācāsampattiṃ dassento ‘‘evaṃ baddhāya ca’’tyādimāha. Tattha ticīvarena avippavāsaṃ sammanneyyāti yathā adhiṭṭhitatecīvariko bhikkhu antosīmāyaṃ ticīvarena vippavasantopi avippavāsoyeva hoti, dutiyakathinasikkhāpadena (pārā. 471 ādayo) āpatti na hoti, evaṃ taṃ samānasaṃvāsakasīmaṃ ticīvarena avippavāsaṃ sammanneyyāti attho. Ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañcāti yadi tissā samānasaṃvāsakasīmāya anto gāmo atthi, taṃ gāmañca gāmūpacārañca ṭhapetvā tato vinimuttaṃ taṃ samānasaṃvāsakasīmaṃ ticīvarena avippavāsaṃ sammanneyyāti attho.
సీమసఙ్ఖ్యంయేవ గచ్ఛతీతి అవిప్పవాససీమసఙ్ఖ్యంయేవ గచ్ఛతి. ఏకమ్పి కులం పవిట్ఠం వాతి అభినవకతగేహేసు సబ్బపఠమం ఏకమ్పి కులం పవిట్ఠం అత్థి. అగతం వాతి పోరాణకగామే అఞ్ఞేసు కులేసు గేహాని ఛడ్డేత్వా గతేసుపి ఏకమ్పి కులం అగతం అత్థీతి అత్థో.
Sīmasaṅkhyaṃyeva gacchatīti avippavāsasīmasaṅkhyaṃyeva gacchati. Ekampi kulaṃ paviṭṭhaṃ vāti abhinavakatagehesu sabbapaṭhamaṃ ekampi kulaṃ paviṭṭhaṃ atthi. Agataṃ vāti porāṇakagāme aññesu kulesu gehāni chaḍḍetvā gatesupi ekampi kulaṃ agataṃ atthīti attho.
౧౬౨. ఏవం సఙ్ఖేపేన సీమాసమ్ముతిం దస్సేత్వా పున విత్థారేన దస్సేన్తో ‘‘అయమేత్థ సఙ్ఖేపో, అయం పన విత్థారో’’తిఆదిమాహ. సీమాయ ఉపచారం ఠపేత్వాతి ఆయతిం బన్ధితబ్బాయ సీమాయ నేసం విహారానం పరిచ్ఛేదతో బహి సీమన్తరికప్పహోనకం ఉపచారం ఠపేత్వా. బద్ధా సీమాయేసు విహారేసు, తే బద్ధసీమా. పాటియేక్కన్తి పచ్చేకం. బద్ధసీమాసదిసానీతి యథా బద్ధసీమాసు ఠితా అఞ్ఞమఞ్ఞం ఛన్దాదిం అనపేక్ఖిత్వా పచ్చేకం కమ్మం కాతుం లభన్తి, ఏవం గామసీమాసు ఠితాపీతి దస్సేతి. అన్తోనిమిత్తగతేహి పనాతి ఏకస్స గామస్స ఉపడ్ఢం అన్తోకత్తుకామతాయ సతి సబ్బేసం ఆగమనే పయోజనం నత్థీతి కత్వా వుత్తం. ఆగన్తబ్బన్తి చ సామీచివసేన వుత్తం, నాయం నియమో ‘‘ఆగన్తబ్బమేవా’’తి. తేనేవాహ ‘‘ఆగమనమ్పి అనాగమనమ్పి వట్టతీ’’తి. అబద్ధాయ హి సీమాయ నానాగామక్ఖేత్తానం నానాసీమసభావత్తా తేసం అనాగమనేపి వగ్గకమ్మం న హోతి, తస్మా అనాగమనమ్పి వట్టతి. బద్ధాయ పన సీమాయ ఏకసీమభావతో పున అఞ్ఞస్మిం కమ్మే కరియమానే అన్తోసీమగతేహి ఆగన్తబ్బమేవాతి ఆహ ‘‘అవిప్పవాససీమా…పే॰… ఆగన్తబ్బ’’న్తి. నిమిత్తకిత్తనకాలే అసోధితాయపి సీమాయ నేవత్థి దోసో నిమిత్తకిత్తనస్స అపలోకనాదీసు అఞ్ఞతరాభావతో.
162. Evaṃ saṅkhepena sīmāsammutiṃ dassetvā puna vitthārena dassento ‘‘ayamettha saṅkhepo, ayaṃ pana vitthāro’’tiādimāha. Sīmāya upacāraṃ ṭhapetvāti āyatiṃ bandhitabbāya sīmāya nesaṃ vihārānaṃ paricchedato bahi sīmantarikappahonakaṃ upacāraṃ ṭhapetvā. Baddhā sīmāyesu vihāresu, te baddhasīmā. Pāṭiyekkanti paccekaṃ. Baddhasīmāsadisānīti yathā baddhasīmāsu ṭhitā aññamaññaṃ chandādiṃ anapekkhitvā paccekaṃ kammaṃ kātuṃ labhanti, evaṃ gāmasīmāsu ṭhitāpīti dasseti. Antonimittagatehi panāti ekassa gāmassa upaḍḍhaṃ antokattukāmatāya sati sabbesaṃ āgamane payojanaṃ natthīti katvā vuttaṃ. Āgantabbanti ca sāmīcivasena vuttaṃ, nāyaṃ niyamo ‘‘āgantabbamevā’’ti. Tenevāha ‘‘āgamanampi anāgamanampi vaṭṭatī’’ti. Abaddhāya hi sīmāya nānāgāmakkhettānaṃ nānāsīmasabhāvattā tesaṃ anāgamanepi vaggakammaṃ na hoti, tasmā anāgamanampi vaṭṭati. Baddhāya pana sīmāya ekasīmabhāvato puna aññasmiṃ kamme kariyamāne antosīmagatehi āgantabbamevāti āha ‘‘avippavāsasīmā…pe… āgantabba’’nti. Nimittakittanakāle asodhitāyapi sīmāya nevatthi doso nimittakittanassa apalokanādīsu aññatarābhāvato.
భేరిసఞ్ఞం వాతి సమ్మన్ననపరియోసానం కరోమాతి వత్వాతి లిఖితం. తేన తాదిసే కాలే తం కప్పతీతి సిద్ధం హోతి. భేరిసఞ్ఞం వా సఙ్ఖసఞ్ఞం వాతి పన తేసం సద్దం సుత్వా ఇదాని సఙ్ఘో సీమం బన్ధతీతి ఞత్వా ఆగన్తుకభిక్ఖూనం తం గామక్ఖేత్తం అప్పవేసనత్థం, ఆరామికాదీనఞ్చ తేసం నివారణత్థం కమ్మవాచారద్ధకాలేయేవ సఞ్ఞా కరీయతి, ఏవం సతి తం కరణం సప్పయోజనం హోతి. తేనేవ ‘‘భేరిసఙ్ఖసద్దం కత్వా’’తి అవత్వా ‘‘భేరిసఙ్ఖసఞ్ఞం కత్వా’’తి సఞ్ఞాగ్గహణం కతం. ‘‘సఞ్ఞం కత్వా’’తి చ పుబ్బకాలకిరియం వత్వా ‘‘కమ్మవాచాయ సీమా బన్ధితబ్బా’’తి అపరకాలకిరియం వదతి, పరియోసానకాలే పన సబ్బతూరియాతాలికసఙ్ఘుట్ఠం కత్వా దేవమనుస్సానం అనుమోదనం కారేతబ్బం హోతీతి వేదితబ్బం.
Bherisaññaṃ vāti sammannanapariyosānaṃ karomāti vatvāti likhitaṃ. Tena tādise kāle taṃ kappatīti siddhaṃ hoti. Bherisaññaṃ vā saṅkhasaññaṃ vāti pana tesaṃ saddaṃ sutvā idāni saṅgho sīmaṃ bandhatīti ñatvā āgantukabhikkhūnaṃ taṃ gāmakkhettaṃ appavesanatthaṃ, ārāmikādīnañca tesaṃ nivāraṇatthaṃ kammavācāraddhakāleyeva saññā karīyati, evaṃ sati taṃ karaṇaṃ sappayojanaṃ hoti. Teneva ‘‘bherisaṅkhasaddaṃ katvā’’ti avatvā ‘‘bherisaṅkhasaññaṃ katvā’’ti saññāggahaṇaṃ kataṃ. ‘‘Saññaṃ katvā’’ti ca pubbakālakiriyaṃ vatvā ‘‘kammavācāya sīmā bandhitabbā’’ti aparakālakiriyaṃ vadati, pariyosānakāle pana sabbatūriyātālikasaṅghuṭṭhaṃ katvā devamanussānaṃ anumodanaṃ kāretabbaṃ hotīti veditabbaṃ.
౧౬౩. భణ్డుకమ్మాపుచ్ఛనం సన్ధాయ పబ్బజ్జాగ్గహణం. సుఖకరణత్థన్తి సబ్బేసం సన్నిపాతనపరిస్సమం పహాయ అప్పతరేహి సుఖకరణత్థం. ఏకవీసతి భిక్ఖూ గణ్హాతీతి వీసతివగ్గకరణీయపరమత్తా సఙ్ఘకమ్మస్స కమ్మారహేన సద్ధిం ఏకవీసతి భిక్ఖూ గణ్హాతి. ఇదఞ్చ నిసిన్నానం వసేన వుత్తం. హేట్ఠిమన్తతో హి యత్థ ఏకవీసతి భిక్ఖూ నిసీదితుం సక్కోన్తి, తత్తకే పదేసే సీమం బన్ధితుం వట్టతి. ఇదఞ్చ కమ్మారహేన సహ అబ్భానకారకానమ్పి పహోనకత్థం వుత్తం. నిమిత్తుపగా పాసాణా ఠపేతబ్బాతి ఇదం యథారుచితట్ఠానే రుక్ఖనిమిత్తాదీనం దుల్లభతాయ వడ్ఢిత్వా ఉభిన్నం బద్ధసీమానం సఙ్కరకరణతో చ పాసాణనిమిత్తస్స చ తదభావతో యత్థ కత్థచి ఆనేత్వా ఠపేతుం సుకరతాయ చ వుత్తం. తథా సీమన్తరికపాసాణా ఠపేతబ్బాతి ఏత్థాపి. చతురఙ్గులప్పమాణాపీతి యథా ఖణ్డసీమపరిచ్ఛేదతో బహి నిమిత్తపాసాణం చతురఙ్గులమత్తం ఠానం సమన్తా నిగచ్ఛతి, అవసేసం ఠానం అన్తోఖణ్డసీమాయం హోతియేవ, ఏవం తేసు ఠపితేసు చతురఙ్గులమత్తా సీమన్తరికా హోతీతి దట్ఠబ్బం.
163. Bhaṇḍukammāpucchanaṃ sandhāya pabbajjāggahaṇaṃ. Sukhakaraṇatthanti sabbesaṃ sannipātanaparissamaṃ pahāya appatarehi sukhakaraṇatthaṃ. Ekavīsati bhikkhū gaṇhātīti vīsativaggakaraṇīyaparamattā saṅghakammassa kammārahena saddhiṃ ekavīsati bhikkhū gaṇhāti. Idañca nisinnānaṃ vasena vuttaṃ. Heṭṭhimantato hi yattha ekavīsati bhikkhū nisīdituṃ sakkonti, tattake padese sīmaṃ bandhituṃ vaṭṭati. Idañca kammārahena saha abbhānakārakānampi pahonakatthaṃ vuttaṃ. Nimittupagā pāsāṇā ṭhapetabbāti idaṃ yathārucitaṭṭhāne rukkhanimittādīnaṃ dullabhatāya vaḍḍhitvā ubhinnaṃ baddhasīmānaṃ saṅkarakaraṇato ca pāsāṇanimittassa ca tadabhāvato yattha katthaci ānetvā ṭhapetuṃ sukaratāya ca vuttaṃ. Tathā sīmantarikapāsāṇā ṭhapetabbāti etthāpi. Caturaṅgulappamāṇāpīti yathā khaṇḍasīmaparicchedato bahi nimittapāsāṇaṃ caturaṅgulamattaṃ ṭhānaṃ samantā nigacchati, avasesaṃ ṭhānaṃ antokhaṇḍasīmāyaṃ hotiyeva, evaṃ tesu ṭhapitesu caturaṅgulamattā sīmantarikā hotīti daṭṭhabbaṃ.
సీమన్తరికపాసాణాతి సీమన్తరికాయ ఠపితనిమిత్తపాసాణా. తే పన కిత్తేన్తేన దక్ఖిణతో అనుపరియాయన్తేనేవ కిత్తేతబ్బా. కథం? ఖణ్డసీమతో హి పచ్ఛిమాయ దిసాయ పురత్థిమాభిముఖేన ఠత్వా ‘‘పురత్థిమాయ దిసాయ కిం నిమిత్త’’న్తి తత్థ సబ్బాని నిమిత్తాని అనుక్కమేన కిత్తేత్వా, తథా ఉత్తరాయ దిసాయ దక్ఖిణాభిముఖేన ఠత్వా ‘‘దక్ఖిణాయ దిసాయ కిం నిమిత్త’’న్తి అనుక్కమేన కిత్తేత్వా, తథా పురత్థిమాయ దిసాయ పచ్ఛిమాభిముఖేన ఠత్వా ‘‘పచ్ఛిమాయ దిసాయ కిం నిమిత్త’’న్తి అనుక్కమేన కిత్తేత్వా, తథా దక్ఖిణాయ దిసాయ ఉత్తరాభిముఖేన ఠత్వా ‘‘ఉత్తరాయ దిసాయ కిం నిమిత్త’’న్తి తత్థ సబ్బాని నిమిత్తాని అనుక్కమేన కిత్తేత్వా పున పచ్ఛిమాయ దిసాయ పురత్థిమాభిముఖేన ఠత్వా పురిమకిత్తితం వుత్తనయేన పున కిత్తేతబ్బం. ఏవం బహూనమ్పి ఖణ్డసీమానం సీమన్తరికపాసాణా పచ్చేకం కిత్తేతబ్బా. తతోతి పచ్ఛా. అవసేసనిమిత్తానీతి మహాసీమాయ బాహిరన్తరేసు అవసేసనిమిత్తాని. న సక్ఖిస్సన్తీతి అవిప్పవాససీమాయ బద్ధభావం అసల్లక్ఖేత్వా ‘‘సమానసంవాసకసీమమేవ సమూహనిస్సామా’’తి వాయమన్తా న సక్ఖిస్సన్తి. బద్ధాయ హి అవిప్పవాససీమాయ తం సమూహనిత్వా ‘‘సమానసంవాసకసీమం సమూహనిస్సామా’’తి కతాయపి కమ్మవాచాయ అసమూహతావ హోతి సీమా. పఠమఞ్హి అవిప్పవాసం సమూహనిత్వా పచ్ఛా సీమా సమూహనితబ్బా. ఖణ్డసీమతో పట్ఠాయ బన్ధనం ఆచిణ్ణం, ఆచిణ్ణకరణేనేవ చ సమ్మోహో న హోతీతి ఆహ ‘‘ఖణ్డసీమతోవ పట్ఠాయ బన్ధితబ్బా’’తి. ఉభిన్నమ్పి న కోపేన్తీతి ఉభిన్నమ్పి కమ్మం న కోపేన్తి. ఏవం బద్ధాసు పన…పే॰… సీమన్తరికా హి గామక్ఖేత్తం భజతీతి న ఆవాసవసేన సామగ్గిపరిచ్ఛేదో, కిన్తు సీమావసేనేవాతి దస్సనత్థం వుత్తం.
Sīmantarikapāsāṇāti sīmantarikāya ṭhapitanimittapāsāṇā. Te pana kittentena dakkhiṇato anupariyāyanteneva kittetabbā. Kathaṃ? Khaṇḍasīmato hi pacchimāya disāya puratthimābhimukhena ṭhatvā ‘‘puratthimāya disāya kiṃ nimitta’’nti tattha sabbāni nimittāni anukkamena kittetvā, tathā uttarāya disāya dakkhiṇābhimukhena ṭhatvā ‘‘dakkhiṇāya disāya kiṃ nimitta’’nti anukkamena kittetvā, tathā puratthimāya disāya pacchimābhimukhena ṭhatvā ‘‘pacchimāya disāya kiṃ nimitta’’nti anukkamena kittetvā, tathā dakkhiṇāya disāya uttarābhimukhena ṭhatvā ‘‘uttarāya disāya kiṃ nimitta’’nti tattha sabbāni nimittāni anukkamena kittetvā puna pacchimāya disāya puratthimābhimukhena ṭhatvā purimakittitaṃ vuttanayena puna kittetabbaṃ. Evaṃ bahūnampi khaṇḍasīmānaṃ sīmantarikapāsāṇā paccekaṃ kittetabbā. Tatoti pacchā. Avasesanimittānīti mahāsīmāya bāhirantaresu avasesanimittāni. Na sakkhissantīti avippavāsasīmāya baddhabhāvaṃ asallakkhetvā ‘‘samānasaṃvāsakasīmameva samūhanissāmā’’ti vāyamantā na sakkhissanti. Baddhāya hi avippavāsasīmāya taṃ samūhanitvā ‘‘samānasaṃvāsakasīmaṃ samūhanissāmā’’ti katāyapi kammavācāya asamūhatāva hoti sīmā. Paṭhamañhi avippavāsaṃ samūhanitvā pacchā sīmā samūhanitabbā. Khaṇḍasīmato paṭṭhāya bandhanaṃ āciṇṇaṃ, āciṇṇakaraṇeneva ca sammoho na hotīti āha ‘‘khaṇḍasīmatova paṭṭhāya bandhitabbā’’ti. Ubhinnampi na kopentīti ubhinnampi kammaṃ na kopenti. Evaṃ baddhāsu pana…pe… sīmantarikā hi gāmakkhettaṃ bhajatīti na āvāsavasena sāmaggiparicchedo, kintu sīmāvasenevāti dassanatthaṃ vuttaṃ.
కుటిగేహేతి భూమియం కతతిణకుటియం. ఉదుక్ఖలన్తి ఉదుక్ఖలావాటసదిసఖుద్దకావాటం. నిమిత్తం న కాతబ్బన్తి రాజి వా ఉదుక్ఖలం వా నిమిత్తం న కాతబ్బం. ఇదఞ్చ యథావుత్తేసు అట్ఠసు నిమిత్తేసు అనాగతత్తేన న వట్టతీతి సిద్ధమ్పి ‘‘అవినస్సకసఞ్ఞాణమిద’’న్తి సఞ్ఞాయ కోచి మోహేన నిమిత్తం కరేయ్యాతి దూరతో విపత్తిపరిహారత్థం వుత్తం. నిమిత్తుపగపాసాణే ఠపేత్వాతి సఞ్చారిమనిమిత్తస్స కమ్పనతాయ వుత్తం. ఏవం ఉపరి ‘‘భిత్తిం అకిత్తేత్వా’’తిఆదీసుపి సిద్ధమేవత్థం పునప్పునం కథనే కారణం వేదితబ్బం. సీమావిపత్తి హి ఉపసమ్పదాదిసబ్బకమ్మవిపత్తిమూలన్తి తస్స ద్వారం సబ్బథాపి పిదహనవసేన వత్తబ్బం. సబ్బం వత్వావ ఇధ ఆచరియా వినిచ్ఛయం కథేసున్తి దట్ఠబ్బం.
Kuṭigeheti bhūmiyaṃ katatiṇakuṭiyaṃ. Udukkhalanti udukkhalāvāṭasadisakhuddakāvāṭaṃ. Nimittaṃ na kātabbanti rāji vā udukkhalaṃ vā nimittaṃ na kātabbaṃ. Idañca yathāvuttesu aṭṭhasu nimittesu anāgatattena na vaṭṭatīti siddhampi ‘‘avinassakasaññāṇamida’’nti saññāya koci mohena nimittaṃ kareyyāti dūrato vipattiparihāratthaṃ vuttaṃ. Nimittupagapāsāṇe ṭhapetvāti sañcārimanimittassa kampanatāya vuttaṃ. Evaṃ upari ‘‘bhittiṃ akittetvā’’tiādīsupi siddhamevatthaṃ punappunaṃ kathane kāraṇaṃ veditabbaṃ. Sīmāvipatti hi upasampadādisabbakammavipattimūlanti tassa dvāraṃ sabbathāpi pidahanavasena vattabbaṃ. Sabbaṃ vatvāva idha ācariyā vinicchayaṃ kathesunti daṭṭhabbaṃ.
భిత్తిన్తి ఇట్ఠకదారుమత్తికామయం. సిలామయాయ పన భిత్తియా నిమిత్తుపగం ఏకం పాసాణం తంతందిసాయ కిత్తేతుం వట్టతి. అనేకసిలాహి చినితం సకలం భిత్తిం కిత్తేతుం న వట్టతి ‘‘ఏసో పాసాణో నిమిత్త’’న్తి ఏకవచనేన వత్తబ్బతో. అన్తోకుట్టమేవాతి ఏత్థ అన్తోకుట్టేపి నిమిత్తానం ఠితోకాసతో అన్తో ఏవ సీమాతి గహేతబ్బం. పముఖే నిమిత్తపాసాణే ఠపేత్వాతి గబ్భాభిముఖేపి బహిపముఖే గబ్భవిత్థారప్పమాణే ఠానే పాసాణే ఠపేత్వా సమ్మన్నితబ్బా. ఏవఞ్హి గబ్భపముఖానం అన్తరే ఠితకుట్టమ్పి ఉపాదాయ అన్తో చ బహి చ చతురస్ససణ్ఠానావ సీమా హోతి. బహీతి సకలస్స కుటిలేణస్స సమన్తతో బహి.
Bhittinti iṭṭhakadārumattikāmayaṃ. Silāmayāya pana bhittiyā nimittupagaṃ ekaṃ pāsāṇaṃ taṃtaṃdisāya kittetuṃ vaṭṭati. Anekasilāhi cinitaṃ sakalaṃ bhittiṃ kittetuṃ na vaṭṭati ‘‘eso pāsāṇo nimitta’’nti ekavacanena vattabbato. Antokuṭṭamevāti ettha antokuṭṭepi nimittānaṃ ṭhitokāsato anto eva sīmāti gahetabbaṃ. Pamukhe nimittapāsāṇe ṭhapetvāti gabbhābhimukhepi bahipamukhe gabbhavitthārappamāṇe ṭhāne pāsāṇe ṭhapetvā sammannitabbā. Evañhi gabbhapamukhānaṃ antare ṭhitakuṭṭampi upādāya anto ca bahi ca caturassasaṇṭhānāva sīmā hoti. Bahīti sakalassa kuṭileṇassa samantato bahi.
అన్తో చ బహి చ సీమా హోతీతి మజ్ఝే ఠితభిత్తియా సహ చతురస్ససీమా హోతి. ఉపరిపాసాదేయేవ హోతీ’’తి ఇమినా గబ్భస్స చ పముఖస్స చ అన్తరా ఠితభిత్తియా ఏకత్తా తత్థ చ ఏకవీసతియా భిక్ఖూనం ఓకాసాభావేన హేట్ఠా న ఓతరతి, ఉపరిభిత్తి పన సీమట్ఠావ హోతీతి దస్సేతి. హేట్ఠా న ఓతరతీతి భిత్తితో ఓరం నిమిత్తాని ఠపేత్వా కిత్తితత్తా హేట్ఠా ఆకాసప్పదేసం న ఓతరతి, ఉపరి కతే పాసాదేతి అత్థో. హేట్ఠిమతలే కుట్టోతి హేట్ఠిమతలే చతూసు దిసాసు ఠితకుట్టో. సచే హి ద్వీసు, తీసు ఏవ వా దిసాసు కుట్టో తిట్ఠేయ్య, హేట్ఠా న ఓతరతి. హేట్ఠాపి ఓతరతీతి సచే హేట్ఠా అన్తోభిత్తియం ఏకవీసతియా భిక్ఖూనం ఓకాసో హోతి, ఓతరతి. ఓతరమానా చ న ఉపరిసీమప్పమాణేన ఓతరతి, సమన్తా భిత్తిప్పమాణేన ఓతరతి. చతున్నం పన భిత్తీనం బాహిరన్తపరిచ్ఛేదేన హేట్ఠాభూమిభాగే ఉదకపరియన్తం కత్వా ఓతరతి, న పన భిత్తీనం బహి కేసగ్గమత్తమ్పి ఠానం. పాసాదభిత్తితోతి ఉపరిమతలే భిత్తితో. ఓతరణానోతరణం వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బన్తి సచే హేట్ఠా ఏకవీసతియా భిక్ఖూనం ఓకాసో హోతి, ఓతరతి, నో చే, న ఓతరతీతి అధిప్పాయోతి సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౧౩౮) వుత్తం. విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౩౮) పన ‘‘ఉపరిసీమప్పమాణస్స అన్తోగధానం హేట్ఠిమతలే చతూసు దిసాసు కుట్టానం తులారుక్ఖేహి ఏకసమ్బన్ధతం, తదన్తో పచ్ఛిమసీమప్పమాణతాదిఞ్చ సన్ధాయ వుత్త’’న్తి వుత్తం . కిఞ్చాపేత్థ నియ్యూహకాదయో నిమిత్తానం ఠితోకాసతాయ బజ్ఝమానక్ఖణే సీమా న హోన్తి, బద్ధాయ పన సీమాయ సీమట్ఠావ హోన్తీతి దట్ఠబ్బా.
Anto ca bahi ca sīmā hotīti majjhe ṭhitabhittiyā saha caturassasīmā hoti. Uparipāsādeyeva hotī’’ti iminā gabbhassa ca pamukhassa ca antarā ṭhitabhittiyā ekattā tattha ca ekavīsatiyā bhikkhūnaṃ okāsābhāvena heṭṭhā na otarati, uparibhitti pana sīmaṭṭhāva hotīti dasseti. Heṭṭhā na otaratīti bhittito oraṃ nimittāni ṭhapetvā kittitattā heṭṭhā ākāsappadesaṃ na otarati, upari kate pāsādeti attho. Heṭṭhimatale kuṭṭoti heṭṭhimatale catūsu disāsu ṭhitakuṭṭo. Sace hi dvīsu, tīsu eva vā disāsu kuṭṭo tiṭṭheyya, heṭṭhā na otarati. Heṭṭhāpi otaratīti sace heṭṭhā antobhittiyaṃ ekavīsatiyā bhikkhūnaṃ okāso hoti, otarati. Otaramānā ca na uparisīmappamāṇena otarati, samantā bhittippamāṇena otarati. Catunnaṃ pana bhittīnaṃ bāhirantaparicchedena heṭṭhābhūmibhāge udakapariyantaṃ katvā otarati, na pana bhittīnaṃ bahi kesaggamattampi ṭhānaṃ. Pāsādabhittitoti uparimatale bhittito. Otaraṇānotaraṇaṃ vuttanayeneva veditabbanti sace heṭṭhā ekavīsatiyā bhikkhūnaṃ okāso hoti, otarati, no ce, na otaratīti adhippāyoti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.138) vuttaṃ. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.138) pana ‘‘uparisīmappamāṇassa antogadhānaṃ heṭṭhimatale catūsu disāsu kuṭṭānaṃ tulārukkhehi ekasambandhataṃ, tadanto pacchimasīmappamāṇatādiñca sandhāya vutta’’nti vuttaṃ . Kiñcāpettha niyyūhakādayo nimittānaṃ ṭhitokāsatāya bajjhamānakkhaṇe sīmā na honti, baddhāya pana sīmāya sīmaṭṭhāva hontīti daṭṭhabbā.
పరియన్తథమ్భానన్తి నిమిత్తగతపాసాణత్థమ్భే సన్ధాయ వుత్తం. ఉపరిమతలేన సమ్బద్ధో హోతీతి ఇదం కుట్టానం అన్తరా సీమట్ఠానం థమ్భానం అభావతో వుత్తం. యది హి భవేయ్యుం, కుట్టే ఉపరిమతలేన అసమ్బన్ధేపి సీమట్ఠథమ్భానం ఉపరి ఠితో పాసాదో సీమట్ఠోవ హోతి. సచే పన బహూనం థమ్భపన్తీనం ఉపరి కతపాసాదస్స హేట్ఠాపథవియం సబ్బబాహిరాయ థమ్భపన్తియా అన్తో నిమిత్తపాసాణే ఠపేత్వా సీమా బద్ధా హోతి, ఏత్థ కథన్తి? ఏత్థాపి ‘‘యం తావ సీమట్ఠథమ్భేహేవ ధారియమానానం తులానం ఉపరిమతలం, సబ్బం తం సీమట్ఠమేవ, ఏత్థ వివాదో నత్థి, యం పన సీమట్ఠథమ్భపన్తియా, అసీమట్ఠాయ బాహిరథమ్భపన్తియా చ సమధురం ధారయమానానం తులానం ఉపరిమతలం, తత్థ ఉపడ్ఢం సీమా’’తి కేచి వదన్తి. ‘‘సకలమ్పి గామసీమా’’తి అపరే. ‘‘బద్ధసీమా ఏవా’’తి అఞ్ఞే. తస్మా కమ్మం కరోన్తేహి గరూహి నిరాసఙ్కట్ఠానే ఠత్వా సబ్బం తం ఆసఙ్కట్ఠానం సోధేత్వావ కమ్మం కాతబ్బం, సన్నిట్ఠానకారణం వా గవేసిత్వా తదనుగుణం కాతబ్బం.
Pariyantathambhānanti nimittagatapāsāṇatthambhe sandhāya vuttaṃ. Uparimatalena sambaddho hotīti idaṃ kuṭṭānaṃ antarā sīmaṭṭhānaṃ thambhānaṃ abhāvato vuttaṃ. Yadi hi bhaveyyuṃ, kuṭṭe uparimatalena asambandhepi sīmaṭṭhathambhānaṃ upari ṭhito pāsādo sīmaṭṭhova hoti. Sace pana bahūnaṃ thambhapantīnaṃ upari katapāsādassa heṭṭhāpathaviyaṃ sabbabāhirāya thambhapantiyā anto nimittapāsāṇe ṭhapetvā sīmā baddhā hoti, ettha kathanti? Etthāpi ‘‘yaṃ tāva sīmaṭṭhathambheheva dhāriyamānānaṃ tulānaṃ uparimatalaṃ, sabbaṃ taṃ sīmaṭṭhameva, ettha vivādo natthi, yaṃ pana sīmaṭṭhathambhapantiyā, asīmaṭṭhāya bāhirathambhapantiyā ca samadhuraṃ dhārayamānānaṃ tulānaṃ uparimatalaṃ, tattha upaḍḍhaṃ sīmā’’ti keci vadanti. ‘‘Sakalampi gāmasīmā’’ti apare. ‘‘Baddhasīmā evā’’ti aññe. Tasmā kammaṃ karontehi garūhi nirāsaṅkaṭṭhāne ṭhatvā sabbaṃ taṃ āsaṅkaṭṭhānaṃ sodhetvāva kammaṃ kātabbaṃ, sanniṭṭhānakāraṇaṃ vā gavesitvā tadanuguṇaṃ kātabbaṃ.
తాలమూలకపబ్బతేతి తాలక్ఖన్ధమూలసదిసే హేట్ఠా థూలో హుత్వా కమేన కిసో హుత్వా ఉగ్గతో హిన్తాలమూలసదిసో నామ హోతి. వితానసణ్ఠానోతి అహిచ్ఛత్తకసణ్ఠానో. పణవసణ్ఠానోతి మజ్ఝే తనుకో, హేట్ఠా చ ఉపరి చ విత్థిణ్ణో. హేట్ఠా వా మజ్ఝే వాతి ముదిఙ్గసణ్ఠానస్స హేట్ఠా, పణవసణ్ఠానస్స మజ్ఝే. సప్పఫణసదిసో పబ్బతోతి సప్పఫణో వియ ఖుజ్జో, మూలట్ఠానతో అఞ్ఞత్థ అవనతసీసో. ఆకాసపబ్భారన్తి భిత్తియా అపరిక్ఖిత్తపబ్భారం. సీమప్పమాణోతి అన్తో ఆకాసేన సద్ధిం పచ్ఛిమసీమప్పమాణో. సో చ పాసాణో సీమట్ఠోతి ఇమినా ఈదిసేహి సుసిరపాసాణలేణకుట్టాదీహి పరిచ్ఛిన్నే భూమిభాగే ఏవ సీమా పతిట్ఠాతి, న అపరిచ్ఛిన్నే. తే పన సీమట్ఠత్తా సీమా హోన్తి, న సరూపేన సీమట్ఠమఞ్చాది వియాతి దస్సేతి. సచే పన సో సుసిరపాసాణో భూమిం అనాహచ్చ ఆకాసగతో ఓలమ్బతి, సీమా న ఓతరతి. సుసిరపాసాణో పన సయం సీమాపటిబద్ధత్తా సీమా హోతి, కథం పన పచ్ఛిమప్పమాణరహితేహి ఏతేహి సుసిరపాసాణాదీహి సీమా న ఓతరతీతి ఇదం సద్ధాతబ్బన్తి? అట్ఠకథాపమాణతో.
Tālamūlakapabbateti tālakkhandhamūlasadise heṭṭhā thūlo hutvā kamena kiso hutvā uggato hintālamūlasadiso nāma hoti. Vitānasaṇṭhānoti ahicchattakasaṇṭhāno. Paṇavasaṇṭhānoti majjhe tanuko, heṭṭhā ca upari ca vitthiṇṇo. Heṭṭhā vā majjhe vāti mudiṅgasaṇṭhānassa heṭṭhā, paṇavasaṇṭhānassa majjhe. Sappaphaṇasadiso pabbatoti sappaphaṇo viya khujjo, mūlaṭṭhānato aññattha avanatasīso. Ākāsapabbhāranti bhittiyā aparikkhittapabbhāraṃ. Sīmappamāṇoti anto ākāsena saddhiṃ pacchimasīmappamāṇo. So ca pāsāṇo sīmaṭṭhoti iminā īdisehi susirapāsāṇaleṇakuṭṭādīhi paricchinne bhūmibhāge eva sīmā patiṭṭhāti, na aparicchinne. Te pana sīmaṭṭhattā sīmā honti, na sarūpena sīmaṭṭhamañcādi viyāti dasseti. Sace pana so susirapāsāṇo bhūmiṃ anāhacca ākāsagato olambati, sīmā na otarati. Susirapāsāṇo pana sayaṃ sīmāpaṭibaddhattā sīmā hoti, kathaṃ pana pacchimappamāṇarahitehi etehi susirapāsāṇādīhi sīmā na otaratīti idaṃ saddhātabbanti? Aṭṭhakathāpamāṇato.
అపిచేత్థ సుసిరపాసాణభిత్తిఅనుసారేన మూసికాదీనం వియ సీమాయ హేట్ఠిమతలే ఓతరణకిచ్చం నత్థి, హేట్ఠా పన పచ్ఛిమసీమప్పమాణే ఆకాసే ద్వఙ్గులమత్తబహలేహి పాసాణభిత్తిఆదీహిపి ఉపరిమతలం ఆహచ్చ ఠితేహి సబ్బసో, యేభుయ్యేన వా పరిచ్ఛిన్నే సతి ఉపరి బజ్ఝమానా సీమా తేహి పాసాణాదీహి అన్తరితాయ తప్పరిచ్ఛిన్నాయ హేట్ఠాభూమియాపి ఉపరిమతలేన సద్ధిం ఏకక్ఖణే పతిట్ఠాతి, నదీపారసీమా వియ నదీఅన్తరితేసు ఉభోసు తీరేసు లేణాదీసు అపనీతేసుపి హేట్ఠా ఓతిణ్ణసీమా యావ సాసనన్తరధానా న విగచ్ఛతి, పఠమం పన ఉపరి సీమాయ బద్ధాయ పచ్ఛా లేణాదికతేసుపి హేట్ఠాభూమియం సీమా ఓతరతి ఏవ, కేచి తం న ఇచ్ఛన్తి, ఏవం ఉభయత్థ పతిట్ఠితా చ సా సీమా ఏకావ హోతి గోత్తాదిజాతి వియ బ్యత్తిభేదేసూతి గహేతబ్బం. సబ్బా ఏవ హి బద్ధసీమా అబద్ధసీమా చ అత్తనో అత్తనో పకతినిస్సయకే గామారఞ్ఞాదికే ఖేత్తే యథాపరిచ్ఛేదం సబ్బత్థ సాకల్యేన ఏకస్మిం ఖణే బ్యాపినీ పరమత్థతో అవిజ్జమానమ్పి తే తే నిస్సయభూతే పరమత్థధమ్మే, తం తం కిరియావిసేసమ్పి వా ఉపాదాయ లోకియేహి సాసనికేహి చ యథారహం ఏకత్తేన పఞ్ఞత్తత్తా సనిస్సయేకరూపా ఏవ. తథా హి ఏకో గామో అరఞ్ఞం నదీ జాతస్సరో సముద్దోతి ఏవం లోకే, ‘‘సమ్మతా సా సీమా సఙ్ఘేన, అగామకే చే, భిక్ఖవే, అరఞ్ఞే సమన్తా సత్తబ్భన్తరా, అయం తత్థ సమానసంవాసా ఏకూపోసథా’’తిఆదినా సాసనే చ ఏకవోహారో దిస్సతి, న పరమత్థతో. ఏకస్స అనేకధమ్మేసు బ్యాపనమత్థి కసిణేకదేసాదివికప్పాసమానతాయ ఏకత్తహానితోతి అయం నో మతి.
Apicettha susirapāsāṇabhittianusārena mūsikādīnaṃ viya sīmāya heṭṭhimatale otaraṇakiccaṃ natthi, heṭṭhā pana pacchimasīmappamāṇe ākāse dvaṅgulamattabahalehi pāsāṇabhittiādīhipi uparimatalaṃ āhacca ṭhitehi sabbaso, yebhuyyena vā paricchinne sati upari bajjhamānā sīmā tehi pāsāṇādīhi antaritāya tapparicchinnāya heṭṭhābhūmiyāpi uparimatalena saddhiṃ ekakkhaṇe patiṭṭhāti, nadīpārasīmā viya nadīantaritesu ubhosu tīresu leṇādīsu apanītesupi heṭṭhā otiṇṇasīmā yāva sāsanantaradhānā na vigacchati, paṭhamaṃ pana upari sīmāya baddhāya pacchā leṇādikatesupi heṭṭhābhūmiyaṃ sīmā otarati eva, keci taṃ na icchanti, evaṃ ubhayattha patiṭṭhitā ca sā sīmā ekāva hoti gottādijāti viya byattibhedesūti gahetabbaṃ. Sabbā eva hi baddhasīmā abaddhasīmā ca attano attano pakatinissayake gāmāraññādike khette yathāparicchedaṃ sabbattha sākalyena ekasmiṃ khaṇe byāpinī paramatthato avijjamānampi te te nissayabhūte paramatthadhamme, taṃ taṃ kiriyāvisesampi vā upādāya lokiyehi sāsanikehi ca yathārahaṃ ekattena paññattattā sanissayekarūpā eva. Tathā hi eko gāmo araññaṃ nadī jātassaro samuddoti evaṃ loke, ‘‘sammatā sā sīmā saṅghena, agāmake ce, bhikkhave, araññe samantā sattabbhantarā, ayaṃ tattha samānasaṃvāsā ekūposathā’’tiādinā sāsane ca ekavohāro dissati, na paramatthato. Ekassa anekadhammesu byāpanamatthi kasiṇekadesādivikappāsamānatāya ekattahānitoti ayaṃ no mati.
అస్స హేట్ఠాతి సప్పఫణపబ్బతస్స హేట్ఠా ఆకాసపబ్భారే. లేణస్సాతి లేణం చే కతం, తస్స లేణస్సాతి అత్థో. తమేవ పున లేణం పఞ్చహి పకారేహి వికప్పేత్వా ఓతరణానోతరణవినిచ్ఛయం దస్సేతుం ఆహ ‘‘సచే పన హేట్ఠా’’తిఆది. తత్థ ‘‘హేట్ఠా’’తి ఇమస్స ‘‘లేణం హోతీ’’తి ఇమినా సమ్బన్ధో. హేట్ఠా లేణఞ్చ ఏకస్మిం పదేసేతి ఆహ ‘‘అన్తో’’తి, పబ్బతస్స అన్తో, పబ్బతమూలేతి అత్థో. తమేవ అన్తోసద్దం సీమాపరిచ్ఛేదేన విసేసేతుం ‘‘ఉపరిమస్స సీమాపరిచ్ఛేదస్స పారతో’’తి వుత్తం. పబ్బతపాదం పన అపేక్ఖిత్వా ‘‘ఓరతో’’తి వత్తబ్బేపి సీమానిస్సయం పబ్బతగ్గం సన్ధాయ ‘‘పారతో’’తి వుత్తన్తి దట్ఠబ్బం. తేనేవ ‘‘బహి లేణ’’న్తి ఏత్థ బహిసద్దం విసేసేన్తో ‘‘ఉపరిమస్స సీమాపరిచ్ఛేదస్స ఓరతో’’తి ఆహ. బహిసీమా న ఓతరతీతి ఏత్థ బహీతి పబ్బతపాదే లేణం సన్ధాయ వుత్తం. లేణస్స చ బహిభూతే ఉపరిసీమాపరిచ్ఛేదస్స హేట్ఠాభాగే సీమా న ఓతరతీతి అత్థో. అన్తో సీమాతి లేణస్స చ పబ్బతపాదస్స చ అన్తో అత్తనో ఓతరణారహట్ఠానే న ఓతరతీతి అత్థో. ‘‘బహి సీమా న ఓతరతి, అన్తో సీమా న ఓతరతీ’’తి చేత్థ అత్తనో ఓతరణారహట్ఠానే లేణాభావేన సీమాయ సబ్బథా అనోతరణమేవ దస్సితన్తి గహేతబ్బం. తత్థ హి అనోతరన్తీ ఉపరి ఏవ హోతీతి అయం విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౩౮) ఆగతో వినిచ్ఛయో.
Assa heṭṭhāti sappaphaṇapabbatassa heṭṭhā ākāsapabbhāre. Leṇassāti leṇaṃ ce kataṃ, tassa leṇassāti attho. Tameva puna leṇaṃ pañcahi pakārehi vikappetvā otaraṇānotaraṇavinicchayaṃ dassetuṃ āha ‘‘sace pana heṭṭhā’’tiādi. Tattha ‘‘heṭṭhā’’ti imassa ‘‘leṇaṃ hotī’’ti iminā sambandho. Heṭṭhā leṇañca ekasmiṃ padeseti āha ‘‘anto’’ti, pabbatassa anto, pabbatamūleti attho. Tameva antosaddaṃ sīmāparicchedena visesetuṃ ‘‘uparimassa sīmāparicchedassa pārato’’ti vuttaṃ. Pabbatapādaṃ pana apekkhitvā ‘‘orato’’ti vattabbepi sīmānissayaṃ pabbataggaṃ sandhāya ‘‘pārato’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ. Teneva ‘‘bahi leṇa’’nti ettha bahisaddaṃ visesento ‘‘uparimassasīmāparicchedassa orato’’ti āha. Bahisīmā na otaratīti ettha bahīti pabbatapāde leṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Leṇassa ca bahibhūte uparisīmāparicchedassa heṭṭhābhāge sīmā na otaratīti attho. Anto sīmāti leṇassa ca pabbatapādassa ca anto attano otaraṇārahaṭṭhāne na otaratīti attho. ‘‘Bahi sīmā na otarati, anto sīmā na otaratī’’ti cettha attano otaraṇārahaṭṭhāne leṇābhāvena sīmāya sabbathā anotaraṇameva dassitanti gahetabbaṃ. Tattha hi anotarantī upari eva hotīti ayaṃ vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.138) āgato vinicchayo.
సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౧౩౮) పన ‘‘అన్తోలేణం హోతీతి పబ్బతస్స అన్తోలేణం హోతీ’’తి ఏత్తకమేవ ఆగతో. వజిరబుద్ధిటీకాయం (వజిర॰ టీ॰ మహావగ్గ ౧౩౮) న ‘‘అన్తోలేణన్తి పబ్బతస్స అన్తోలేణం. ద్వారం పన సన్ధాయ ‘పారతో ఓరతో’తి వుత్తం, సబ్బథాపి సీమతో బహిలేణేన ఓతరతీతి అధిప్పాయో’’తి ఆగతో. అయం పన అన్తోలేణబహిలేణవినిచ్ఛయో గమ్భీరో దుద్దసో దురనుబోధోతి ఆచరియా వదన్తి, తథాపి విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౩౮) ఆగతం నయం నిస్సాయ సుట్ఠు వినిచ్ఛితబ్బో విఞ్ఞూహీతి. బహి పతితం అసీమాతిఆదినా ఉపరిపాసాదాదీసు అథిరనిస్సయేసు ఠితా సీమాపి తేసం వినాసేన వినస్సతీతి దస్సితన్తి దట్ఠబ్బం.
Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.138) pana ‘‘antoleṇaṃ hotīti pabbatassa antoleṇaṃ hotī’’ti ettakameva āgato. Vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 138) na ‘‘antoleṇanti pabbatassa antoleṇaṃ. Dvāraṃ pana sandhāya ‘pārato orato’ti vuttaṃ, sabbathāpi sīmato bahileṇena otaratīti adhippāyo’’ti āgato. Ayaṃ pana antoleṇabahileṇavinicchayo gambhīro duddaso duranubodhoti ācariyā vadanti, tathāpi vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.138) āgataṃ nayaṃ nissāya suṭṭhu vinicchitabbo viññūhīti. Bahi patitaṃ asīmātiādinā uparipāsādādīsu athiranissayesu ṭhitā sīmāpi tesaṃ vināsena vinassatīti dassitanti daṭṭhabbaṃ.
పోక్ఖరణిం ఖణన్తి, సీమాయేవాతి ఏత్థ సచే హేట్ఠా ఉమఙ్గనదీ సీమప్పమాణతో అనూనా పఠమమేవ పవత్తా హోతి, సీమా చ పచ్ఛా బద్ధా నదితో ఉపరి ఏవ హోతి, నదిం ఆహచ్చ పోక్ఖరణియా చ ఖతాయ సీమా వినస్సతీతి దట్ఠబ్బం. హేట్ఠాపథవీతలేతి అనన్తరా భూమివివరే.
Pokkharaṇiṃ khaṇanti, sīmāyevāti ettha sace heṭṭhā umaṅganadī sīmappamāṇato anūnā paṭhamameva pavattā hoti, sīmā ca pacchā baddhā nadito upari eva hoti, nadiṃ āhacca pokkharaṇiyā ca khatāya sīmā vinassatīti daṭṭhabbaṃ. Heṭṭhāpathavītaleti anantarā bhūmivivare.
సీమమాళకేతి ఖణ్డసీమఙ్గణే. వటరుక్ఖోతి ఇదం పారోహోపత్థమ్భేన అతిదూరమ్పి గన్తుం సమత్థసాఖాసమఙ్గితాయ వుత్తం. సబ్బరుక్ఖలతాదీనమ్పి సమ్బన్ధో న వట్టతి ఏవ. తేనేవ నావారజ్జుసేతుసమ్బన్ధోపి పటిక్ఖిత్తో. తతోతి తతో సాఖతో. మహాసీమాయ పథవీతలన్తి ఏత్థ ఆసన్నతరమ్పి గామసీమం అగ్గహేత్వా బద్ధసీమాయ ఏవ గహితత్తా గామసీమబద్ధసీమానం అఞ్ఞమఞ్ఞం రుక్ఖాదిసమ్బన్ధేపి సమ్భేదదోసో నత్థి అఞ్ఞమఞ్ఞం నిస్సయనిస్సితభావేన పవత్తితోతి గహేతబ్బం. యది హి తాసమ్పి సమ్బన్ధదోసో భవేయ్య, కథం గామసీమాయ బద్ధసీమా సమ్మన్నితబ్బా భవేయ్య? యస్సా హి సీమాయ యాయ సీమాయ సద్ధిం సమ్బన్ధే దోసో భవేయ్య, సా తత్థ బన్ధితుమేవ న వట్టతి బద్ధసీమఉదకుక్ఖేపసీమాసు బద్ధసీమా వియ, అత్తనో అనిస్సయభూతగామసీమాదీసు ఉదకుక్ఖేపసీమా వియ చ, తేనేవ ‘‘సచే పన రుక్ఖస్స సాఖా వాతతో నిక్ఖన్తపారోహో వా బహినదీతీరే విహారసీమాయ వా గామసీమాయ వా పతిట్ఠితో’’తిఆదినా ఉదకుక్ఖేపసీమాయ అత్తనో అనిస్సయభూతగామసీమాదీహి ఏవ సమ్బన్ధదోసో దస్సితో, న నదీసీమాయ , ఏవమిధాపీతి దట్ఠబ్బం. అయఞ్చత్థో ఉపరి పాకటో భవిస్సతి. ఆహచ్చాతి ఫుసిత్వా.
Sīmamāḷaketi khaṇḍasīmaṅgaṇe. Vaṭarukkhoti idaṃ pārohopatthambhena atidūrampi gantuṃ samatthasākhāsamaṅgitāya vuttaṃ. Sabbarukkhalatādīnampi sambandho na vaṭṭati eva. Teneva nāvārajjusetusambandhopi paṭikkhitto. Tatoti tato sākhato. Mahāsīmāya pathavītalanti ettha āsannatarampi gāmasīmaṃ aggahetvā baddhasīmāya eva gahitattā gāmasīmabaddhasīmānaṃ aññamaññaṃ rukkhādisambandhepi sambhedadoso natthi aññamaññaṃ nissayanissitabhāvena pavattitoti gahetabbaṃ. Yadi hi tāsampi sambandhadoso bhaveyya, kathaṃ gāmasīmāya baddhasīmā sammannitabbā bhaveyya? Yassā hi sīmāya yāya sīmāya saddhiṃ sambandhe doso bhaveyya, sā tattha bandhitumeva na vaṭṭati baddhasīmaudakukkhepasīmāsu baddhasīmā viya, attano anissayabhūtagāmasīmādīsu udakukkhepasīmā viya ca, teneva ‘‘sace pana rukkhassa sākhā vātato nikkhantapāroho vā bahinadītīre vihārasīmāya vā gāmasīmāya vā patiṭṭhito’’tiādinā udakukkhepasīmāya attano anissayabhūtagāmasīmādīhi eva sambandhadoso dassito, na nadīsīmāya , evamidhāpīti daṭṭhabbaṃ. Ayañcattho upari pākaṭo bhavissati. Āhaccāti phusitvā.
మహాసీమం వా సోధేత్వాతి మహాసీమగతానం సబ్బేసం భిక్ఖూనం హత్థపాసానయనఛన్దాహరణాదివసేన సకలం మహాసీమం సోధేత్వా. ఏతేన సబ్బవిపత్తియో మోచేత్వా పుబ్బే సుట్ఠు బద్ధానమ్పి ద్విన్నం బద్ధసీమానం పచ్ఛా రుక్ఖాదిసమ్బన్ధేన ఉప్పజ్జనతో ఈదిసో పాళిముత్తకో సమ్బన్ధదోసో అత్థీతి దస్సేతి, సో చ ‘‘న, భిక్ఖవే, సీమాయ సీమా సమ్భిన్దితబ్బా’’తిఆదినా బద్ధసీమానం అఞ్ఞమఞ్ఞం సమ్భేదజ్ఝోత్థరణం పటిక్ఖిపిత్వా ‘‘అనుజానామి భిక్ఖవే సీమం సమ్మన్నన్తేన సీమన్తరికం ఠపేత్వా సీమం సమ్మన్నితు’’న్తి (మహావ॰ ౧౪౮) ఉభిన్నం బద్ధసీమానం అన్తరా సీమన్తరికం ఠపేత్వా బన్ధితుం అనుజాననేన సమ్భేదజ్ఝోత్థరణే వియ తాసం అఞ్ఞమఞ్ఞం ఫుసిత్వా తిట్ఠనవసేన బన్ధనమ్పి న వట్టతీతి సిద్ధత్తా బద్ధానమ్పి తాసం పచ్ఛా అఞ్ఞమఞ్ఞం ఏకరుక్ఖాదీహి ఫుసిత్వా ఠానమ్పి న వట్టతీతి భగవతో అధిప్పాయఞ్ఞూహి సఙ్గీతికారకేహి నిద్ధారితో బన్ధనకాలే పటిక్ఖిత్తస్స సమ్బన్ధదోసస్స అనులోమేన అకప్పియానులోమత్తా. అయం పన సమ్బన్ధదోసో పుబ్బే సుట్ఠు బద్ధానం పచ్ఛా సఞ్జాతత్తా బజ్ఝమానక్ఖణే వియ అసీమత్తం కాతుం న సక్కోతి, తస్మా రుక్ఖాదిసమ్బన్ధే అపనీతమత్తే తా సీమా పాకతికా హోన్తి. యథా చాయం పచ్ఛా న వట్టతి, ఏవం బజ్ఝమానక్ఖణేపి తాసం రుక్ఖాదిసమ్బన్ధే సతి తా బన్ధితుం న వట్టతీతి దట్ఠబ్బం.
Mahāsīmaṃ vā sodhetvāti mahāsīmagatānaṃ sabbesaṃ bhikkhūnaṃ hatthapāsānayanachandāharaṇādivasena sakalaṃ mahāsīmaṃ sodhetvā. Etena sabbavipattiyo mocetvā pubbe suṭṭhu baddhānampi dvinnaṃ baddhasīmānaṃ pacchā rukkhādisambandhena uppajjanato īdiso pāḷimuttako sambandhadoso atthīti dasseti, so ca ‘‘na, bhikkhave, sīmāya sīmā sambhinditabbā’’tiādinā baddhasīmānaṃ aññamaññaṃ sambhedajjhottharaṇaṃ paṭikkhipitvā ‘‘anujānāmi bhikkhave sīmaṃ sammannantena sīmantarikaṃ ṭhapetvā sīmaṃ sammannitu’’nti (mahāva. 148) ubhinnaṃ baddhasīmānaṃ antarā sīmantarikaṃ ṭhapetvā bandhituṃ anujānanena sambhedajjhottharaṇe viya tāsaṃ aññamaññaṃ phusitvā tiṭṭhanavasena bandhanampi na vaṭṭatīti siddhattā baddhānampi tāsaṃ pacchā aññamaññaṃ ekarukkhādīhi phusitvā ṭhānampi na vaṭṭatīti bhagavato adhippāyaññūhi saṅgītikārakehi niddhārito bandhanakāle paṭikkhittassa sambandhadosassa anulomena akappiyānulomattā. Ayaṃ pana sambandhadoso pubbe suṭṭhu baddhānaṃ pacchā sañjātattā bajjhamānakkhaṇe viya asīmattaṃ kātuṃ na sakkoti, tasmā rukkhādisambandhe apanītamatte tā sīmā pākatikā honti. Yathā cāyaṃ pacchā na vaṭṭati, evaṃ bajjhamānakkhaṇepi tāsaṃ rukkhādisambandhe sati tā bandhituṃ na vaṭṭatīti daṭṭhabbaṃ.
కేచి పన మహాసీమం వా సోధేత్వాతి ఏత్థ ‘‘మహాసీమగతా భిక్ఖూ యథా తం సాఖం వా పారోహం వా కాయకాయపటిబద్ధేహి న ఫుసన్తి, ఏవం సోధనమేవ ఇధాధిప్పేతం, న సకలసీమాసోధన’’న్తి వదన్తి, తం న యుత్తం అట్ఠకథాయ విరుజ్ఝనతో. తథా హి ‘‘మహాసీమాయ పథవీతలం వా తత్థజాతకరుక్ఖాదీని వా ఆహచ్చ తిట్ఠతీ’’తి ఏవం సాఖాపారోహానం మహాసీమం ఫుసిత్వా ఠానమేవ సమ్బన్ధదోసే కారణత్తేన వుత్తం, న పన తత్థ ఠితభిక్ఖూహి సాఖాదీనం ఫుసనం. యది హి భిక్ఖూనం సాఖాదిం ఫుసిత్వా ఠానమేవ కారణం సియా, ‘‘తస్స సాఖం వా తతో నిగ్గతపారోహం వా మహాసీమాయ పవిట్ఠం తత్రట్ఠో కోచి భిక్ఖు ఫుసిత్వా తిట్ఠతీ’’తి భిక్ఖుఫుసనమేవ వత్తబ్బం సియా. యఞ్హి తత్థ మహాసీమాసోధనే కారణం, తదేవ తస్మిం వాక్యే పధానతో దస్సేతబ్బం. న హి ఆహచ్చట్ఠితమేవ సాఖాదిం ఫుసిత్వా ఠితో భిక్ఖు సోధేతబ్బో ఆకాసట్ఠసాఖాదిం ఫుసిత్వా ఠితభిక్ఖుస్సపి సోధేతబ్బతో, కిం నిరత్థకేన ఆహచ్చట్ఠానవచనేన, ఆకాసట్ఠసాఖాసు చ భిక్ఖుఫుసనమేవ కారణత్తేన వుత్తం , సోధనఞ్చ తస్సేవ భిక్ఖుస్స హత్థపాసానయనాదివసేన సోధనం వుత్తం. ఇధ పన ‘‘మహాసీమం సోధేత్వా’’తి సకలసీమాసాధారణవచనేన సోధనం వుత్తం, అపి చ సాఖాదిం ఫుసిత్వా ఠితభిక్ఖుమత్తసోధనే అభిమతే ‘‘మహాసీమాయ పథవీతల’’న్తి విసేససీమోపాదానం నిరత్థకం సియా యత్థ కత్థచి అన్తమసో ఆకాసేపి ఠత్వా సాఖాదిం ఫుసిత్వా ఠితస్స సోధేతబ్బతో.
Keci pana mahāsīmaṃ vā sodhetvāti ettha ‘‘mahāsīmagatā bhikkhū yathā taṃ sākhaṃ vā pārohaṃ vā kāyakāyapaṭibaddhehi na phusanti, evaṃ sodhanameva idhādhippetaṃ, na sakalasīmāsodhana’’nti vadanti, taṃ na yuttaṃ aṭṭhakathāya virujjhanato. Tathā hi ‘‘mahāsīmāya pathavītalaṃ vā tatthajātakarukkhādīni vā āhacca tiṭṭhatī’’ti evaṃ sākhāpārohānaṃ mahāsīmaṃ phusitvā ṭhānameva sambandhadose kāraṇattena vuttaṃ, na pana tattha ṭhitabhikkhūhi sākhādīnaṃ phusanaṃ. Yadi hi bhikkhūnaṃ sākhādiṃ phusitvā ṭhānameva kāraṇaṃ siyā, ‘‘tassa sākhaṃ vā tato niggatapārohaṃ vā mahāsīmāya paviṭṭhaṃ tatraṭṭho koci bhikkhu phusitvā tiṭṭhatī’’ti bhikkhuphusanameva vattabbaṃ siyā. Yañhi tattha mahāsīmāsodhane kāraṇaṃ, tadeva tasmiṃ vākye padhānato dassetabbaṃ. Na hi āhaccaṭṭhitameva sākhādiṃ phusitvā ṭhito bhikkhu sodhetabbo ākāsaṭṭhasākhādiṃ phusitvā ṭhitabhikkhussapi sodhetabbato, kiṃ niratthakena āhaccaṭṭhānavacanena, ākāsaṭṭhasākhāsu ca bhikkhuphusanameva kāraṇattena vuttaṃ , sodhanañca tasseva bhikkhussa hatthapāsānayanādivasena sodhanaṃ vuttaṃ. Idha pana ‘‘mahāsīmaṃ sodhetvā’’ti sakalasīmāsādhāraṇavacanena sodhanaṃ vuttaṃ, api ca sākhādiṃ phusitvā ṭhitabhikkhumattasodhane abhimate ‘‘mahāsīmāya pathavītala’’nti visesasīmopādānaṃ niratthakaṃ siyā yattha katthaci antamaso ākāsepi ṭhatvā sākhādiṃ phusitvā ṭhitassa sodhetabbato.
ఛిన్దిత్వా బహిట్ఠకా కాతబ్బాతి తత్థ పతిట్ఠితభావవియోజనవచనతో చ విసభాగసీమానం ఫుసనేనేవ సకలసీమాసోధనహేతుకో అట్ఠకథాసిద్ధోయం ఏకో సమ్బన్ధదోసో అత్థేవాతి గహేతబ్బో. తేనేవ ఉదకుక్ఖేపసీమాకథాయమ్పి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౪౭) ‘‘విహారసీమాయ వా గామసీమాయ వా పతిట్ఠితో’’తి చ ‘‘నదీతీరే పన ఖాణుకం కోట్టేత్వా తత్థ బద్ధనావాయ వా న వట్టతీ’’తి చ ‘‘సచే పన సేతు వా సేతుపాదా వా బహితీరే పతిట్ఠితా, కమ్మం కాతుం న వట్టతీ’’తి చ ఏవం విసభాగాసు గామసీమాసు సాఖాదీనం ఫుసనమేవ సఙ్కరదోసకారణత్తేన వుత్తం, న భిక్ఖుఫుసనం. తథా హి ‘‘అన్తోనదియం జాతరుక్ఖే బన్ధిత్వా కమ్మం కాతబ్బ’’న్తి నదియం నావాబన్ధనం అనుఞ్ఞాతం ఉదకుక్ఖేపనిస్సయత్తేన నదీసీమాయ సభాగత్తా. యది హి భిక్ఖూనం ఫుసనమేవ పటిచ్చ సబ్బత్థ సమ్బన్ధదోసో వుత్తో సియా, నదియమ్పి బన్ధనం పటిక్ఖిపితబ్బం భవేయ్య. తత్థాపి హి భిక్ఖుఫుసనం కమ్మకోపకారణం హోతి, తస్మా సభాగసీమాసు పవిసిత్వా భూమిఆదిం ఫుసిత్వా, అఫుసిత్వా వా సాఖాదిమ్హి ఠితే తం సాఖాదిం ఫుసన్తోవ భిక్ఖు సోధేతబ్బో. విసభాగసీమాసు పన సాఖాదిమ్హి ఫుసిత్వా ఠితే తం సాఖాదిం అఫుసన్తాపి సబ్బే భిక్ఖూ సోధేతబ్బా, అఫుసిత్వా ఠితే పన తం సాఖాదిం ఫుసన్తావ భిక్ఖూ సోధేతబ్బాతి నిట్ఠమేత్థ గన్తబ్బం.
Chinditvā bahiṭṭhakā kātabbāti tattha patiṭṭhitabhāvaviyojanavacanato ca visabhāgasīmānaṃ phusaneneva sakalasīmāsodhanahetuko aṭṭhakathāsiddhoyaṃ eko sambandhadoso atthevāti gahetabbo. Teneva udakukkhepasīmākathāyampi (mahāva. aṭṭha. 147) ‘‘vihārasīmāya vā gāmasīmāya vā patiṭṭhito’’ti ca ‘‘nadītīre pana khāṇukaṃ koṭṭetvā tattha baddhanāvāya vā na vaṭṭatī’’ti ca ‘‘sace pana setu vā setupādā vā bahitīre patiṭṭhitā, kammaṃ kātuṃ na vaṭṭatī’’ti ca evaṃ visabhāgāsu gāmasīmāsu sākhādīnaṃ phusanameva saṅkaradosakāraṇattena vuttaṃ, na bhikkhuphusanaṃ. Tathā hi ‘‘antonadiyaṃ jātarukkhe bandhitvā kammaṃ kātabba’’nti nadiyaṃ nāvābandhanaṃ anuññātaṃ udakukkhepanissayattena nadīsīmāya sabhāgattā. Yadi hi bhikkhūnaṃ phusanameva paṭicca sabbattha sambandhadoso vutto siyā, nadiyampi bandhanaṃ paṭikkhipitabbaṃ bhaveyya. Tatthāpi hi bhikkhuphusanaṃ kammakopakāraṇaṃ hoti, tasmā sabhāgasīmāsu pavisitvā bhūmiādiṃ phusitvā, aphusitvā vā sākhādimhi ṭhite taṃ sākhādiṃ phusantova bhikkhu sodhetabbo. Visabhāgasīmāsu pana sākhādimhi phusitvā ṭhite taṃ sākhādiṃ aphusantāpi sabbe bhikkhū sodhetabbā, aphusitvā ṭhite pana taṃ sākhādiṃ phusantāva bhikkhū sodhetabbāti niṭṭhamettha gantabbaṃ.
యం పనేత్థ కేచి ‘‘బద్ధసీమానం ద్విన్నం అఞ్ఞమఞ్ఞం వియ బద్ధసీమగామసీమానమ్పి తదఞ్ఞాసమ్పి సబ్బాసం సమానసంవాసకసీమానం అఞ్ఞమఞ్ఞం రుక్ఖాదిసమ్బన్ధే సతి తదుభయమ్పి ఏకసీమం వియ సోధేత్వా ఏకత్థేవ కమ్మం కాతబ్బం, అఞ్ఞథా కతం కమ్మం విపజ్జతి, నత్థేత్థ సభాగవిసభాగభేదో’’తి వదన్తి, తం తేసం మతిమత్తం సభాగసీమానం అఞ్ఞమఞ్ఞం సమ్బన్ధదోసాభావస్స విసభాగసీమానమేవ తబ్భావస్స సుత్తసుత్తానులోమాదివినయనయేహి సిద్ధత్తా. తథా హి ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, సీమం సమ్మన్నితు’’న్తి (మహావ॰ ౧౩౮) గామసీమాయమేవ బద్ధసీమం సమ్మన్నితుం అనుఞ్ఞాతత్తా తాసం నిస్సయనిస్సితభావేన సభాగతా, సమ్భేదజ్ఝోత్థరణదోసాభావో చ సుత్తతోవ సిద్ధో. బన్ధనకాలే పన అనుఞ్ఞాతస్స సమ్బన్ధస్స అనులోమతో పచ్ఛా సఞ్జాతరుక్ఖాదిసమ్బన్ధోపి తాసం వట్టతి ఏవ. ‘‘యం, భిక్ఖవే…పే॰… కప్పియం అనులోమేతి, అకప్పియం పటిబాహతి, తం వో కప్పతీ’’తి (మహావ॰ ౩౦౫) వుత్తత్తా ఏవం తావ గామబద్ధసీమానం అఞ్ఞమఞ్ఞం సభాగతా, సమ్భేదాదిదోసాభావో చ సుత్తసుత్తానులోమతో సిద్ధో, ఇమినా ఏవ నయేన అరఞ్ఞసీమసత్తబ్భన్తరసీమానం నదీఆదిసీమఉదకుక్ఖేపసీమానఞ్చ సుత్తసుత్తానులోమతో అఞ్ఞమఞ్ఞం సభాగతా, సమ్భేదాదిదోసాభావో చ సిద్ధోతి వేదితబ్బో.
Yaṃ panettha keci ‘‘baddhasīmānaṃ dvinnaṃ aññamaññaṃ viya baddhasīmagāmasīmānampi tadaññāsampi sabbāsaṃ samānasaṃvāsakasīmānaṃ aññamaññaṃ rukkhādisambandhe sati tadubhayampi ekasīmaṃ viya sodhetvā ekattheva kammaṃ kātabbaṃ, aññathā kataṃ kammaṃ vipajjati, natthettha sabhāgavisabhāgabhedo’’ti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ sabhāgasīmānaṃ aññamaññaṃ sambandhadosābhāvassa visabhāgasīmānameva tabbhāvassa suttasuttānulomādivinayanayehi siddhattā. Tathā hi ‘‘anujānāmi, bhikkhave, sīmaṃ sammannitu’’nti (mahāva. 138) gāmasīmāyameva baddhasīmaṃ sammannituṃ anuññātattā tāsaṃ nissayanissitabhāvena sabhāgatā, sambhedajjhottharaṇadosābhāvo ca suttatova siddho. Bandhanakāle pana anuññātassa sambandhassa anulomato pacchā sañjātarukkhādisambandhopi tāsaṃ vaṭṭati eva. ‘‘Yaṃ, bhikkhave…pe… kappiyaṃ anulometi, akappiyaṃ paṭibāhati, taṃ vo kappatī’’ti (mahāva. 305) vuttattā evaṃ tāva gāmabaddhasīmānaṃ aññamaññaṃ sabhāgatā, sambhedādidosābhāvo ca suttasuttānulomato siddho, iminā eva nayena araññasīmasattabbhantarasīmānaṃ nadīādisīmaudakukkhepasīmānañca suttasuttānulomato aññamaññaṃ sabhāgatā, sambhedādidosābhāvo ca siddhoti veditabbo.
బద్ధసీమాయ పన అఞ్ఞాయ బద్ధసీమాయ నదీఆదిసీమాసు చ బన్ధితుం పటిక్ఖేపసిద్ధితో చేవ ఉదకుక్ఖేపసత్తబ్భన్తరసీమానం నదీఆదీసు ఏవ కాతుం నియమనసుత్తసామత్థియేన బద్ధసీమగామసీమాసు కరణపటిక్ఖేపసిద్ధో చ తాసం అఞ్ఞమఞ్ఞసభాగతా ఉప్పత్తిక్ఖణే పచ్ఛా చ రుక్ఖాదీహి సమ్భేదాదిదోససమ్భవో చ వుత్తనయేన సుత్తసుత్తానులోమతోవ సిజ్ఝన్తి. తేనేవ అట్ఠకథాయం విసభాగసీమానమేవ వటరుక్ఖాదివచనేహి సమ్బన్ధదోసం దస్సేత్వా సభాగానం బద్ధసీమగామసీమాదీనం సమ్బన్ధదోసో న దస్సితో. న కేవలఞ్చ న దస్సితో, అథ ఖో తాసం సభాగసీమానం రుక్ఖాదిసమ్బన్ధేపి దోసాభావోపి పాళిఅట్ఠకథాసు ఞాపితో ఏవ. తథా హి పాళియం (మహావ॰ ౧౩౮) ‘‘పబ్బతనిమిత్తం పాసాణనిమిత్తం వననిమిత్తం రుక్ఖనిమిత్త’’న్తిఆదినా వడ్ఢనకనిమిత్తాని అనుఞ్ఞాతాని, తేన నేసం రుక్ఖాదినిమిత్తానం వడ్ఢనే బద్ధసీమగామసీమానం సఙ్కరదోసాభావో ఞాపితోవ హోతి, ద్విన్నం పన బద్ధసీమానం ఈదిసో సమ్బన్ధో న వట్టతి. వుత్తఞ్హి ‘‘ఏకరుక్ఖోపి ద్విన్నం సీమానం నిమిత్తం హోతి, సో పన వడ్ఢన్తో సీమసఙ్కరం కరోతి, తస్మా న కాతబ్బో’’తి. ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, తియోజనపరమం సీమం బన్ధితు’’న్తి (మహావ॰ ౧౪౦) వచనతోపి చాయం ఞాపితో. తియోజనపరమాయ హి సీమాయ సమన్తా పరియన్తేసు రుక్ఖలతాగుమ్బాదీహి బద్ధగామసీమానం నియమేన అఞ్ఞమఞ్ఞం సమ్బన్ధస్స సమ్భవతో ‘‘ఈదిసం సమ్బన్ధం వినాసేత్వావ సీమా సమ్మన్నితబ్బా’’తి అట్ఠకథాయమ్పి న వుత్తం.
Baddhasīmāya pana aññāya baddhasīmāya nadīādisīmāsu ca bandhituṃ paṭikkhepasiddhito ceva udakukkhepasattabbhantarasīmānaṃ nadīādīsu eva kātuṃ niyamanasuttasāmatthiyena baddhasīmagāmasīmāsu karaṇapaṭikkhepasiddho ca tāsaṃ aññamaññasabhāgatā uppattikkhaṇe pacchā ca rukkhādīhi sambhedādidosasambhavo ca vuttanayena suttasuttānulomatova sijjhanti. Teneva aṭṭhakathāyaṃ visabhāgasīmānameva vaṭarukkhādivacanehi sambandhadosaṃ dassetvā sabhāgānaṃ baddhasīmagāmasīmādīnaṃ sambandhadoso na dassito. Na kevalañca na dassito, atha kho tāsaṃ sabhāgasīmānaṃ rukkhādisambandhepi dosābhāvopi pāḷiaṭṭhakathāsu ñāpito eva. Tathā hi pāḷiyaṃ (mahāva. 138) ‘‘pabbatanimittaṃ pāsāṇanimittaṃ vananimittaṃ rukkhanimitta’’ntiādinā vaḍḍhanakanimittāni anuññātāni, tena nesaṃ rukkhādinimittānaṃ vaḍḍhane baddhasīmagāmasīmānaṃ saṅkaradosābhāvo ñāpitova hoti, dvinnaṃ pana baddhasīmānaṃ īdiso sambandho na vaṭṭati. Vuttañhi ‘‘ekarukkhopi dvinnaṃ sīmānaṃ nimittaṃ hoti, so pana vaḍḍhanto sīmasaṅkaraṃ karoti, tasmā na kātabbo’’ti. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, tiyojanaparamaṃ sīmaṃ bandhitu’’nti (mahāva. 140) vacanatopi cāyaṃ ñāpito. Tiyojanaparamāya hi sīmāya samantā pariyantesu rukkhalatāgumbādīhi baddhagāmasīmānaṃ niyamena aññamaññaṃ sambandhassa sambhavato ‘‘īdisaṃ sambandhaṃ vināsetvāva sīmā sammannitabbā’’ti aṭṭhakathāyampi na vuttaṃ.
యది చేత్థ రుక్ఖాదిసమ్బన్ధేన కమ్మవిపత్తి భవేయ్య, అవస్సమేవ వత్తబ్బం సియా. విపత్తిపరిహారత్థఞ్హి ఆచరియా నిరాసఙ్కట్ఠానేసుపి ‘‘భిత్తిం అకిత్తేత్వా’’తిఆదినా సిద్ధమేవత్థం పునప్పునం అవోచుం, ఇధ పన ‘‘వనమజ్ఝే విహారం కరోన్తి, వనం న కిత్తేతబ్బ’’న్తిఆదినా రుక్ఖలతాదీహి నిరన్తరే వనమజ్ఝేపి సీమాబన్ధనమవోచుం. తథా థమ్భానం ఉపరి కతపాసాదాదీసు హేట్ఠా థమ్భాదీహి ఏకాబద్ధేసు ఉపరిమతలాదీసు సీమాబన్ధనం బహుధా వుత్తం, తస్మా బద్ధసీమగామసీమానం రుక్ఖాదిసమ్బన్ధో తేహి ముఖతోవ విహితో, అపిచ గామసీమానమ్పి పాటేక్కం బద్ధసీమాసదిసతాయ ఏకాయ గామసీమాయ కమ్మం కరోన్తేహి దబ్బతిణమత్తేనపి సమ్బన్ధా గామన్తరపరమ్పరా అరఞ్ఞనదీసముద్దా చ సోధేతబ్బాతి సకలం దీపం సోధేత్వావ కాతబ్బం సియా. ఏవం పన అసోధేత్వా పఠమమహాసఙ్గీతికాలతో పభుతి కతానం ఉపసమ్పదాదికమ్మానం సీమాసమ్ముతీనఞ్చ విపజ్జనతో సబ్బేసమ్పి భిక్ఖూనం అనుపసమ్పన్నసఙ్కాపసఙ్గో చ దున్నివారో హోతి, న చేతం యుత్తం, తస్మా వుత్తనయేన విసభాగసీమానమేవ రుక్ఖాదిసమ్బన్ధదోసో, న బద్ధసీమగామసీమాదీనం సభాగసీమానన్తి గహేతబ్బం.
Yadi cettha rukkhādisambandhena kammavipatti bhaveyya, avassameva vattabbaṃ siyā. Vipattiparihāratthañhi ācariyā nirāsaṅkaṭṭhānesupi ‘‘bhittiṃ akittetvā’’tiādinā siddhamevatthaṃ punappunaṃ avocuṃ, idha pana ‘‘vanamajjhe vihāraṃ karonti, vanaṃ na kittetabba’’ntiādinā rukkhalatādīhi nirantare vanamajjhepi sīmābandhanamavocuṃ. Tathā thambhānaṃ upari katapāsādādīsu heṭṭhā thambhādīhi ekābaddhesu uparimatalādīsu sīmābandhanaṃ bahudhā vuttaṃ, tasmā baddhasīmagāmasīmānaṃ rukkhādisambandho tehi mukhatova vihito, apica gāmasīmānampi pāṭekkaṃ baddhasīmāsadisatāya ekāya gāmasīmāya kammaṃ karontehi dabbatiṇamattenapi sambandhā gāmantaraparamparā araññanadīsamuddā ca sodhetabbāti sakalaṃ dīpaṃ sodhetvāva kātabbaṃ siyā. Evaṃ pana asodhetvā paṭhamamahāsaṅgītikālato pabhuti katānaṃ upasampadādikammānaṃ sīmāsammutīnañca vipajjanato sabbesampi bhikkhūnaṃ anupasampannasaṅkāpasaṅgo ca dunnivāro hoti, na cetaṃ yuttaṃ, tasmā vuttanayena visabhāgasīmānameva rukkhādisambandhadoso, na baddhasīmagāmasīmādīnaṃ sabhāgasīmānanti gahetabbaṃ.
మహాసీమాసోధనస్స దుక్కరతాయ ఖణ్డసీమాయమేవ యేభుయ్యేన సఙ్ఘకమ్మకరణన్తి ఆహ ‘‘సీమమాళకే’’తిఆది. మహాసఙ్ఘసన్నిపాతేసు పన ఖణ్డసీమాయ అప్పహోనకతాయ మహాసీమాయ కమ్మే కరియమానేపి అయం నయో గహేతబ్బోవ. ఉక్ఖిపాపేత్వాతి ఇమినా కాయపటిబద్ధేన సీమం ఫుసన్తోపి సీమట్ఠోవ హోతీతి దస్సేతి. పురిమనయేపీతి ఖణ్డసీమతో మహాసీమం పవిట్ఠసాఖానయేపి. సీమట్ఠరుక్ఖసాఖాయ నిసిన్నో సీమట్ఠోవ హోతీతి ఆహ ‘హత్థపాసమేవ ఆనేతబ్బో’’తి. ఏత్థ చ ‘‘రుక్ఖసాఖాదీహి అఞ్ఞమఞ్ఞసమ్బన్ధాసు ఏతాసు ఖణ్డసీమాయ తయో భిక్ఖూ, మహాసీమాయ ద్వేతి ఏవం ద్వీసు సీమాసు సీమన్తరికం అఫుసిత్వా, హత్థపాసఞ్చ అవిజహిత్వా ఠితేహి పఞ్చహి భిక్ఖూహి ఉపసమ్పదాది కమ్మం కాతుం వట్టతీ’’తి కేచి వదన్తి, తం న యుత్తం ‘‘నానాసీమాయం ఠితచతుత్థో కమ్మం కరేయ్య, అకమ్మం న చ కరణీయ’’న్తిఆదివచనతో (మహావ॰ ౩౮౯). తేనేవేత్థాపి మహాసీమం సోధేత్వా మాళకసీమాయమేవ కమ్మకరణం విహితం. అఞ్ఞథా భిన్నసీమట్ఠతాయ తత్రట్ఠస్స గణపూరకత్తాభావా కమ్మకోపోవ హోతీతి.
Mahāsīmāsodhanassa dukkaratāya khaṇḍasīmāyameva yebhuyyena saṅghakammakaraṇanti āha ‘‘sīmamāḷake’’tiādi. Mahāsaṅghasannipātesu pana khaṇḍasīmāya appahonakatāya mahāsīmāya kamme kariyamānepi ayaṃ nayo gahetabbova. Ukkhipāpetvāti iminā kāyapaṭibaddhena sīmaṃ phusantopi sīmaṭṭhova hotīti dasseti. Purimanayepīti khaṇḍasīmato mahāsīmaṃ paviṭṭhasākhānayepi. Sīmaṭṭharukkhasākhāya nisinno sīmaṭṭhova hotīti āha ‘hatthapāsameva ānetabbo’’ti. Ettha ca ‘‘rukkhasākhādīhi aññamaññasambandhāsu etāsu khaṇḍasīmāya tayo bhikkhū, mahāsīmāya dveti evaṃ dvīsu sīmāsu sīmantarikaṃ aphusitvā, hatthapāsañca avijahitvā ṭhitehi pañcahi bhikkhūhi upasampadādi kammaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti keci vadanti, taṃ na yuttaṃ ‘‘nānāsīmāyaṃ ṭhitacatuttho kammaṃ kareyya, akammaṃ na ca karaṇīya’’ntiādivacanato (mahāva. 389). Tenevetthāpi mahāsīmaṃ sodhetvā māḷakasīmāyameva kammakaraṇaṃ vihitaṃ. Aññathā bhinnasīmaṭṭhatāya tatraṭṭhassa gaṇapūrakattābhāvā kammakopova hotīti.
యది ఏవం కథం ఛన్దపారిసుద్ధిఆహరణవసేన మహాసీమాసోధనన్తి? తమ్పి వినయఞ్ఞూ న ఇచ్ఛన్తి, హత్థపాసానయనబహిసీమకరణవసేన పనేత్థ సోధనం ఇచ్ఛన్తి, దిన్నస్సపి ఛన్దస్స అనాగమనేన మహాసీమట్ఠో కమ్మం కోపేతీతి. యది చస్స ఛన్దాది నాగచ్ఛతి, కథం సో కమ్మం కోపేస్సతీతి? ద్విన్నం విసభాగసీమానం సమ్బన్ధదోసతో, సో చ సమ్బన్ధదోసో అట్ఠకథావచనప్పమాణతో. న హి వినయే సబ్బత్థ యుత్తి సక్కా ఞాతుం బుద్ధగోచరత్తాతి వేదితబ్బం. కేచి పన ‘‘సచే ద్వేపి సీమాయో పూరేత్వా నిరన్తరం ఠితేసు భిక్ఖూసు కమ్మం కరోన్తేసు ఏకాయ ఏవ సీమాయ గణో చ ఉపసమ్పదాపేక్ఖో చ అనుస్సావకో చ ఏకతో తిట్ఠతి , కమ్మం సుకతమేవ హోతి. సచే పన కమ్మారహో వా అనుస్సావకో వా సీమన్తరట్ఠో హోతి, కమ్మం విపజ్జతీ’’తి వదన్తి, తఞ్చ బద్ధసీమగామసీమాదిసభాగసీమాసు ఏవ యుజ్జతి. యాసు అఞ్ఞమఞ్ఞం రుక్ఖాదిసమ్బన్ధేసుపి దోసో నత్థి, యాసు పన అత్థి, న తాసు, విసభాగసీమాసు రుక్ఖాదిసమ్బన్ధే సతి ఏకత్థ ఠితో ఇతరట్ఠానం కమ్మం కోపేతి ఏవ అట్ఠకథాయ సామఞ్ఞతో సోధనస్స వుత్తత్తాతి అమ్హాకం ఖన్తి, వీమంసిత్వా గహేతబ్బం.
Yadi evaṃ kathaṃ chandapārisuddhiāharaṇavasena mahāsīmāsodhananti? Tampi vinayaññū na icchanti, hatthapāsānayanabahisīmakaraṇavasena panettha sodhanaṃ icchanti, dinnassapi chandassa anāgamanena mahāsīmaṭṭho kammaṃ kopetīti. Yadi cassa chandādi nāgacchati, kathaṃ so kammaṃ kopessatīti? Dvinnaṃ visabhāgasīmānaṃ sambandhadosato, so ca sambandhadoso aṭṭhakathāvacanappamāṇato. Na hi vinaye sabbattha yutti sakkā ñātuṃ buddhagocarattāti veditabbaṃ. Keci pana ‘‘sace dvepi sīmāyo pūretvā nirantaraṃ ṭhitesu bhikkhūsu kammaṃ karontesu ekāya eva sīmāya gaṇo ca upasampadāpekkho ca anussāvako ca ekato tiṭṭhati , kammaṃ sukatameva hoti. Sace pana kammāraho vā anussāvako vā sīmantaraṭṭho hoti, kammaṃ vipajjatī’’ti vadanti, tañca baddhasīmagāmasīmādisabhāgasīmāsu eva yujjati. Yāsu aññamaññaṃ rukkhādisambandhesupi doso natthi, yāsu pana atthi, na tāsu, visabhāgasīmāsu rukkhādisambandhe sati ekattha ṭhito itaraṭṭhānaṃ kammaṃ kopeti eva aṭṭhakathāya sāmaññato sodhanassa vuttattāti amhākaṃ khanti, vīmaṃsitvā gahetabbaṃ.
సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౧౩౮) ‘‘ఉక్ఖిపాపేత్వా కాతుం న వట్టతీతి ఖణ్డసీమాయ అన్తో ఠితత్తా రుక్ఖస్స తత్థ ఠితో హత్థపాసమేవ ఆనేతబ్బోతి ఉక్ఖిపాపేత్వా కాతుం న వట్టతీ’’తి వుత్తం. వజిరబుద్ధిటీకాయం (వజిర॰ టీ॰ మహావగ్గ ౧౩౮) పన ‘‘ఉక్ఖిపాపేత్వా కాతుం న వట్టతి, కస్మా? అన్తో ఠితత్తా. రుక్ఖస్స హి హేట్ఠా పథవీగతం మూలం ఖణ్డసీమాయేవ హోతి. అబ్బోహారికం వాతి అపరే. ‘మజ్ఝే పన ఛిన్నే మహాసీమాయ ఠితం మూలం మహాసీమమేవ భజతి, ఖణ్డసీమాయ ఠితం ఖణ్డసీమమేవ భజతి తదాయత్తపథవీఆదీహి అనుగ్గహితత్తా’తి చ వుత్తం. ‘సీమాయ పచ్ఛా ఉట్ఠితరుక్ఖే నిసీదిత్వా కమ్మం కాతుం వట్టతి పచ్ఛా సీమాయం కతగేహే వియా’తి వత్వా ‘బన్ధనకాలే ఠితే రుక్ఖే నిసీదిత్వా కాతుం న వట్టతి ఉపరిసీమాయ అగమనతో’తి కారణం వదన్తి. ఏవం సతి బన్ధనకాలే పున ఆరోహణం నామ నత్థి, బన్ధితకాలే ఏవ ఆరోహతీతి ఆపజ్జతి పచ్ఛా ఉట్ఠితరుక్ఖో పన తప్పటిబద్ధత్తా సీమాసఙ్ఖమేవ గతో. ఏవం పుబ్బే ఉట్ఠితరుక్ఖోపీతి గహేతబ్బం. ‘‘యం కిఞ్చీ’’తి వచనతో తిణాదిపి సఙ్గహితం, మహాథేరాపి తిణం సోధేత్వావ కరోన్తీ’’తి వుత్తం.
Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.138) ‘‘ukkhipāpetvā kātuṃ na vaṭṭatīti khaṇḍasīmāya anto ṭhitattā rukkhassa tattha ṭhito hatthapāsameva ānetabboti ukkhipāpetvā kātuṃ na vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. mahāvagga 138) pana ‘‘ukkhipāpetvā kātuṃ na vaṭṭati, kasmā? Anto ṭhitattā. Rukkhassa hi heṭṭhā pathavīgataṃ mūlaṃ khaṇḍasīmāyeva hoti. Abbohārikaṃ vāti apare. ‘Majjhe pana chinne mahāsīmāya ṭhitaṃ mūlaṃ mahāsīmameva bhajati, khaṇḍasīmāya ṭhitaṃ khaṇḍasīmameva bhajati tadāyattapathavīādīhi anuggahitattā’ti ca vuttaṃ. ‘Sīmāya pacchā uṭṭhitarukkhe nisīditvā kammaṃ kātuṃ vaṭṭati pacchā sīmāyaṃ katagehe viyā’ti vatvā ‘bandhanakāle ṭhite rukkhe nisīditvā kātuṃ na vaṭṭati uparisīmāya agamanato’ti kāraṇaṃ vadanti. Evaṃ sati bandhanakāle puna ārohaṇaṃ nāma natthi, bandhitakāle eva ārohatīti āpajjati pacchā uṭṭhitarukkho pana tappaṭibaddhattā sīmāsaṅkhameva gato. Evaṃ pubbe uṭṭhitarukkhopīti gahetabbaṃ. ‘‘Yaṃ kiñcī’’ti vacanato tiṇādipi saṅgahitaṃ, mahātherāpi tiṇaṃ sodhetvāva karontī’’ti vuttaṃ.
న ఓతరతీతి పణవసణ్ఠానపబ్బతాదీసు హేట్ఠా పమాణరహితం ఠానం న ఓతరతి. కిఞ్చాపి పనేత్థ బజ్ఝమానక్ఖణే ఉద్ధమ్పి పమాణరహితపబ్బతాది నారోహతి, తథాపి తం పచ్ఛా సీమట్ఠతాయ సీమా హోతి. హేట్ఠా పణవసణ్ఠానాది పన ఉపరి బద్ధాయపి సీమాయ సీమసఙ్ఖం న గచ్ఛతి, తస్సేవ వసేన ‘‘న ఓతరతీ’’తి వుత్తం, ఇతరథా ఓరోహణారోహణానం సాధారణవసేన ‘‘న ఓతరతీ’’తిఆదినా వత్తబ్బతో. జాతం యం కిఞ్చీతి నిట్ఠితసీమాయ ఉపరి జాతం విజ్జమానం పుబ్బే ఠితం పచ్ఛా సఞ్జాతం పవిట్ఠఞ్చ యం కిఞ్చి సవిఞ్ఞాణకావిఞ్ఞాణకం సబ్బమ్పీతి అత్థో. అన్తోసీమాయ హి హత్థిక్ఖన్ధాదిసవిఞ్ఞాణకేసు నిసిన్నోపి భిక్ఖు సీమట్ఠోవ హోతి. బద్ధాయ సీమాయాతి ఇదఞ్చ పకరణవసేన ఉపలక్ఖణతో వుత్తం. అబద్ధసీమాసుపి సబ్బాసు ఠితం తం సీమాసఙ్ఖమేవ గచ్ఛతి. ఏకసమ్బన్ధేన గతన్తి రుక్ఖలతాదితత్రజాతమేవసన్ధాయ వుత్తం. తాదిసఞ్హి ‘‘ఇతో గత’’న్తి వత్తబ్బతం అరహతి.
Na otaratīti paṇavasaṇṭhānapabbatādīsu heṭṭhā pamāṇarahitaṃ ṭhānaṃ na otarati. Kiñcāpi panettha bajjhamānakkhaṇe uddhampi pamāṇarahitapabbatādi nārohati, tathāpi taṃ pacchā sīmaṭṭhatāya sīmā hoti. Heṭṭhā paṇavasaṇṭhānādi pana upari baddhāyapi sīmāya sīmasaṅkhaṃ na gacchati, tasseva vasena ‘‘na otaratī’’ti vuttaṃ, itarathā orohaṇārohaṇānaṃ sādhāraṇavasena ‘‘na otaratī’’tiādinā vattabbato. Jātaṃ yaṃ kiñcīti niṭṭhitasīmāya upari jātaṃ vijjamānaṃ pubbe ṭhitaṃ pacchā sañjātaṃ paviṭṭhañca yaṃ kiñci saviññāṇakāviññāṇakaṃ sabbampīti attho. Antosīmāya hi hatthikkhandhādisaviññāṇakesu nisinnopi bhikkhu sīmaṭṭhova hoti. Baddhāya sīmāyāti idañca pakaraṇavasena upalakkhaṇato vuttaṃ. Abaddhasīmāsupi sabbāsu ṭhitaṃ taṃ sīmāsaṅkhameva gacchati. Ekasambandhena gatanti rukkhalatāditatrajātamevasandhāya vuttaṃ. Tādisañhi ‘‘ito gata’’nti vattabbataṃ arahati.
యం పన ‘‘ఇతో గత’’న్తి వా ‘‘తతో ఆగత’’న్తి వా వత్తుం అసక్కుణేయ్యం ఉభోసు బద్ధసీమగామసీమాసు ఉదకుక్ఖేపనదీఆదీసు చ తిరియం పతితరజ్జుదణ్డాది, తత్థ కిం కాతబ్బన్తి? ఏత్థ పన ‘‘బద్ధసీమాయ పతిట్ఠితభాగో బద్ధసీమా, గామసీమాయ పతిట్ఠితభాగో గామసీమా తదుభయసీమట్ఠపబ్బతాది వియ, బద్ధసీమతో ఉట్ఠితవటరుక్ఖస్స పారోహే, గామసీమాయ గామసీమతో ఉట్ఠితవటరుక్ఖస్స పారోహే చ బద్ధసీమాయ పతిట్ఠితేపి ఏసేవ నయో. మూలే పతిట్ఠితకాలతో పట్ఠాయ హి ‘ఇతో గతం, తతో ఆగత’న్తి వత్తుం అసక్కుణేయ్యతో సో భాగో యథాపవిట్ఠసీమట్ఠసఙ్ఖమేవ గచ్ఛతి. తేసం రుక్ఖపారోహానం అన్తరా పన ఆకాసట్ఠసాఖా భూమియం సీమాపరిచ్ఛేదప్పమాణేన తదుభయసీమా హోతీ’’తి కేచి వదన్తి. యస్మా పనస్సా సాఖాయ పారోహో పవిట్ఠసీమాయ పథవియం మూలేహి పతిట్ఠహిత్వాపి యావ సాఖం వినా ఠాతుం న సక్కోతి, తావ మూలసీమట్ఠతం న విజహతి. యదా పన సణ్ఠాతుం సక్కోతి, తదాపి పారోహమత్తమేవ పవిట్ఠసీమతం సముపేతి, తస్మా సబ్బోపి ఆకాసట్ఠసాఖాభాగో పురిమసీమట్ఠతం న విజహతి తతో ఆగతభాగస్స అవిజహితత్తాతి అమ్హాకం ఖన్తి. ఉదకుక్ఖేపనదీఆదీసుపి ఏసేవ నయో. తత్థ చ విసభాగసీమాయ ఏవ పవిట్ఠే సకలసీమాసోధనం, సభాగాయ పవిట్ఠే ఫుసిత్వా ఠితమత్తభిక్ఖుసోధనఞ్చ సబ్బం పుబ్బే వుత్తనయమేవ.
Yaṃ pana ‘‘ito gata’’nti vā ‘‘tato āgata’’nti vā vattuṃ asakkuṇeyyaṃ ubhosu baddhasīmagāmasīmāsu udakukkhepanadīādīsu ca tiriyaṃ patitarajjudaṇḍādi, tattha kiṃ kātabbanti? Ettha pana ‘‘baddhasīmāya patiṭṭhitabhāgo baddhasīmā, gāmasīmāya patiṭṭhitabhāgo gāmasīmā tadubhayasīmaṭṭhapabbatādi viya, baddhasīmato uṭṭhitavaṭarukkhassa pārohe, gāmasīmāya gāmasīmato uṭṭhitavaṭarukkhassa pārohe ca baddhasīmāya patiṭṭhitepi eseva nayo. Mūle patiṭṭhitakālato paṭṭhāya hi ‘ito gataṃ, tato āgata’nti vattuṃ asakkuṇeyyato so bhāgo yathāpaviṭṭhasīmaṭṭhasaṅkhameva gacchati. Tesaṃ rukkhapārohānaṃ antarā pana ākāsaṭṭhasākhā bhūmiyaṃ sīmāparicchedappamāṇena tadubhayasīmā hotī’’ti keci vadanti. Yasmā panassā sākhāya pāroho paviṭṭhasīmāya pathaviyaṃ mūlehi patiṭṭhahitvāpi yāva sākhaṃ vinā ṭhātuṃ na sakkoti, tāva mūlasīmaṭṭhataṃ na vijahati. Yadā pana saṇṭhātuṃ sakkoti, tadāpi pārohamattameva paviṭṭhasīmataṃ samupeti, tasmā sabbopi ākāsaṭṭhasākhābhāgo purimasīmaṭṭhataṃ na vijahati tato āgatabhāgassa avijahitattāti amhākaṃ khanti. Udakukkhepanadīādīsupi eseva nayo. Tattha ca visabhāgasīmāya eva paviṭṭhe sakalasīmāsodhanaṃ, sabhāgāya paviṭṭhe phusitvā ṭhitamattabhikkhusodhanañca sabbaṃ pubbe vuttanayameva.
౧౬౪. ఏత్థ చ నదీపారసీమాకథాయ పారయతీతి అజ్ఝోత్థరతి. నదియా ఉభోసు తీరేసు పతిట్ఠహమానా సీమా నదీఅజ్ఝోత్థరా నామ హోతీతి ఆహ ‘‘నదిం అజ్ఝోత్థరమాన’’న్తి. అన్తోనదియఞ్హి సీమా న ఓతరతి. నదీలక్ఖణే పన అసతి ఓతరతి. సా చ తదా నదీపారసీమా న హోతీతి ఆహ ‘‘నదియా లక్ఖణం నదీనిమిత్తే వుత్తనయమేవా’’తి. అస్సాతి భవేయ్య. అవస్సం లబ్భనేయ్యా పన ధువనావావ హోతీతి సమ్బన్ధో. న నావాయాతి ఇమినా నావం వినాపి సీమా బద్ధా సుబద్ధా ఏవ హోతి, ఆపత్తిపరిహారత్థా నావాతి దస్సేతి.
164. Ettha ca nadīpārasīmākathāya pārayatīti ajjhottharati. Nadiyā ubhosu tīresu patiṭṭhahamānā sīmā nadīajjhottharā nāma hotīti āha ‘‘nadiṃ ajjhottharamāna’’nti. Antonadiyañhi sīmā na otarati. Nadīlakkhaṇe pana asati otarati. Sā ca tadā nadīpārasīmā na hotīti āha ‘‘nadiyā lakkhaṇaṃ nadīnimitte vuttanayamevā’’ti. Assāti bhaveyya. Avassaṃ labbhaneyyā pana dhuvanāvāva hotīti sambandho. Na nāvāyāti iminā nāvaṃ vināpi sīmā baddhā subaddhā eva hoti, āpattiparihāratthā nāvāti dasseti.
రుక్ఖసఙ్ఘాటమయోతి అనేకరుక్ఖే ఏకతో ఘటేత్వా కతసేతు. రుక్ఖం ఛిన్దిత్వా కతోతి పాఠసేసో. ‘‘సబ్బనిమిత్తానం అన్తో ఠితభిక్ఖూ హత్థపాసే కత్వాతి ఇదం ఉభిన్నం తీరానం ఏకగామఖేత్తభావం సన్ధాయ వుత్తం. పబ్బతసణ్ఠానాతి ఏకతో ఉగ్గతదీపసిఖరత్తా సమన్తపాసాదికాయం వుత్తం.
Rukkhasaṅghāṭamayoti anekarukkhe ekato ghaṭetvā katasetu. Rukkhaṃ chinditvā katoti pāṭhaseso. ‘‘Sabbanimittānaṃ anto ṭhitabhikkhū hatthapāse katvāti idaṃ ubhinnaṃ tīrānaṃ ekagāmakhettabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ. Pabbatasaṇṭhānāti ekato uggatadīpasikharattā samantapāsādikāyaṃ vuttaṃ.
౧౬౫. సీమాసమూహనకథాయం సోతి భిక్ఖునిసఙ్ఘో. ద్వేపీతి ద్వే సమానసంవాసఅవిప్పవాససీమాయో. అవిప్పవాససీమాతి మహాసీమం సన్ధాయ వదతి. తత్థేవ యేభుయ్యేన అవిప్పవాసాతి. అవిప్పవాసం అజానన్తాపీతి ఇదం మహాసీమాయ విజ్జమానావిజ్జమానత్తం, తస్సా బాహిరపరిచ్ఛేదఞ్చ అజానన్తానం వసేన వుత్తం. ఏవం అజానన్తేహిపి అన్తోసీమాయ ఠత్వా కమ్మవాచాయ కతాయ సా సీమా సమూహతావ హోతీతి ఆహ ‘‘సమూహనితుఞ్చేవ బన్ధితుఞ్చ సక్ఖిస్సన్తీ’’తి. నిరాసఙ్కట్ఠానేతి ఖణ్డసీమారహితట్ఠానే. ఇదఞ్చ మహాసీమాయ విజ్జమానాయపి కమ్మకరణసుఖత్థం ఖణ్డసీమా ఇచ్ఛితాతి తం చేతియఙ్గణాదిబహుసన్నిపాతట్ఠానే న బన్ధతీతి వుత్తం. తత్థాపి సా బద్ధా సుబద్ధా ఏవ మహాసీమా వియ. పటిబన్ధితుం పన న సక్ఖిస్సన్తేవాతి ఇదం ఖణ్డసీమాయ అసమూహతత్తా, తస్సా అవిజ్జమానత్తస్స అజాననతో చ మహాసీమాబన్ధనం సన్ధాయ వుత్తం. ఖణ్డసీమా పన నిరాసఙ్కట్ఠానే బన్ధితుం సక్ఖిస్సన్తేవ. సీమాసమ్భేదం కత్వాతి ఖణ్డసీమాయ విజ్జమానపక్ఖే సీమాయ సీమం అజ్ఝోత్థరణసమ్భేదం కత్వా అవిజ్జమానపక్ఖేపి సమ్భేదసఙ్కాయ అనివత్తనేన సమ్భేదసఙ్కం కత్వా. అవిహారం కరేయ్యున్తి సఙ్ఘకమ్మానారహం కరేయ్యుం. పుబ్బే హి చేతియఙ్గణాదినిరాసఙ్కట్ఠానే కమ్మం కాతుం సక్కా, ఇదాని తమ్పి వినాసితన్తి అధిప్పాయో. న సమూహనితబ్బాతి ఖణ్డసీమం అజానన్తేహి న సమూహనితబ్బా. ఉభోపి న జానన్తీతి ఉభిన్నం పదేసనియమం వా తాసం ద్విన్నమ్పి వా అఞ్ఞతరాయ వా విజ్జమానతం వా అవిజ్జమానతం వా న జానన్తి, సబ్బత్థ సఙ్కా ఏవ హోతి. నేవ సమూహనితుం, న బన్ధితుం సక్ఖిస్సన్తీతి ఇదం నిరాసఙ్కట్ఠానే ఠత్వా సమూహనితుం సక్కోన్తాపి మహాసీమం పటిబన్ధితుం న సక్ఖిస్సన్తీతి ఇమమత్థం సన్ధాయ వుత్తం. న చ సక్కా…పే॰… కమ్మవాచా కాతున్తి ఇదం సీమాబన్ధనకమ్మవాచం సన్ధాయ వుత్తం. తస్మాతి యస్మా బన్ధితుం న సక్కా, తస్మా న సమూహనితబ్బాతి అత్థో.
165. Sīmāsamūhanakathāyaṃ soti bhikkhunisaṅgho. Dvepīti dve samānasaṃvāsaavippavāsasīmāyo. Avippavāsasīmāti mahāsīmaṃ sandhāya vadati. Tattheva yebhuyyena avippavāsāti. Avippavāsaṃ ajānantāpīti idaṃ mahāsīmāya vijjamānāvijjamānattaṃ, tassā bāhiraparicchedañca ajānantānaṃ vasena vuttaṃ. Evaṃ ajānantehipi antosīmāya ṭhatvā kammavācāya katāya sā sīmā samūhatāva hotīti āha ‘‘samūhanituñceva bandhituñca sakkhissantī’’ti. Nirāsaṅkaṭṭhāneti khaṇḍasīmārahitaṭṭhāne. Idañca mahāsīmāya vijjamānāyapi kammakaraṇasukhatthaṃ khaṇḍasīmā icchitāti taṃ cetiyaṅgaṇādibahusannipātaṭṭhāne na bandhatīti vuttaṃ. Tatthāpi sā baddhā subaddhā eva mahāsīmā viya. Paṭibandhituṃ pana na sakkhissantevāti idaṃ khaṇḍasīmāya asamūhatattā, tassā avijjamānattassa ajānanato ca mahāsīmābandhanaṃ sandhāya vuttaṃ. Khaṇḍasīmā pana nirāsaṅkaṭṭhāne bandhituṃ sakkhissanteva. Sīmāsambhedaṃ katvāti khaṇḍasīmāya vijjamānapakkhe sīmāya sīmaṃ ajjhottharaṇasambhedaṃ katvā avijjamānapakkhepi sambhedasaṅkāya anivattanena sambhedasaṅkaṃ katvā. Avihāraṃ kareyyunti saṅghakammānārahaṃ kareyyuṃ. Pubbe hi cetiyaṅgaṇādinirāsaṅkaṭṭhāne kammaṃ kātuṃ sakkā, idāni tampi vināsitanti adhippāyo. Na samūhanitabbāti khaṇḍasīmaṃ ajānantehi na samūhanitabbā. Ubhopi na jānantīti ubhinnaṃ padesaniyamaṃ vā tāsaṃ dvinnampi vā aññatarāya vā vijjamānataṃ vā avijjamānataṃ vā na jānanti, sabbattha saṅkā eva hoti. Neva samūhanituṃ, na bandhituṃ sakkhissantīti idaṃ nirāsaṅkaṭṭhāne ṭhatvā samūhanituṃ sakkontāpi mahāsīmaṃ paṭibandhituṃ na sakkhissantīti imamatthaṃ sandhāya vuttaṃ. Na ca sakkā…pe… kammavācā kātunti idaṃ sīmābandhanakammavācaṃ sandhāya vuttaṃ. Tasmāti yasmā bandhituṃ na sakkā, tasmā na samūhanitabbāti attho.
కేచి పన ‘‘ఈదిసేసుపి విహారేసు ఛపఞ్చమత్తే భిక్ఖూ గహేత్వా విహారకోటితో పట్ఠాయ విహారపరిక్ఖేపస్స అన్తో చ బహి చ సమన్తా లేడ్డుపాతే సబ్బత్థ మఞ్చప్పమాణే ఓకాసే నిరన్తరం ఠత్వా పఠమం అవిప్పవాససీమం, తతో సమానసంవాసకసీమఞ్చ సమూహననవసేన సీమాయ సముగ్ఘాతే కతే తస్మిం విహారే ఖణ్డసీమాయ, మహాసీమాయ వా ఠితవిజ్జమానత్తే సతి అవస్సం ఏకస్మిం మఞ్చట్ఠానే తాసం మజ్ఝగతా తే భిక్ఖూ తా సమూహనేయ్యుం, తతో గామసీమా ఏవ అవసిస్సేయ్య. న హేత్థ సీమాయ, తప్పరిచ్ఛేదస్స వా జాననం అఙ్గం. సీమాయ పన అన్తోఠానం ‘సమూహనిస్సామా’తి కమ్మవాచాకరణఞ్చేత్థ అఙ్గం. అట్ఠకథాయం ‘ఖణ్డసీమం పన జానన్తా అవిప్పవాసం అజానన్తాపి సమూహనితుఞ్చేవ బన్ధితుఞ్చ సక్ఖిస్సన్తీ’తి ఏవం మహాసీమాయ పరిచ్ఛేదస్స అజాననేపి సమూహననస్స వుత్తత్తా గామసీమాయ ఏవ చ అవసిట్ఠాయ తత్థ యథారుచి దువిధమ్పి సీమం బన్ధితుఞ్చేవ ఉపసమ్పదాదికమ్మం కాతుఞ్చ వట్టతీ’’తి వదన్తి, తం యుత్తం వియ దిస్సతి, వీమంసిత్వా గహేతబ్బన్తి విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౪౪) ఆగతో వినిచ్ఛయో. సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౧౪౪) పన ‘‘అవిప్పవాససీమా న సమూహన్తబ్బాతి మహాసీమం సన్ధాయ వదతి. నిరాసఙ్కట్ఠానేసు ఠత్వాతి చేతియఙ్గణాదీనం ఖణ్డసీమాయ అనోకాసత్తా వుత్తం. ఖణ్డసీమఞ్హి బన్ధన్తా తాదిసం ఠానం పహాయ అఞ్ఞస్మిం వివిత్తే ఓకాసే బన్ధన్తి. అప్పేవ నామ సమూహనితుం సక్ఖిస్సన్తీతి అవిప్పవాససీమంయేవ సమూహనితుం సక్ఖిస్సన్తి, న ఖణ్డసీమం. పటిబన్ధితుం పన న సక్ఖిస్సన్తేవాతి ఖణ్డసీమాయం అఞ్ఞాతత్తా న సక్ఖిస్సన్తి. న సమూహనితబ్బాతి ఖణ్డసీమం అజానన్తేహి న సమూహనితబ్బా’’తి వుత్తం.
Keci pana ‘‘īdisesupi vihāresu chapañcamatte bhikkhū gahetvā vihārakoṭito paṭṭhāya vihāraparikkhepassa anto ca bahi ca samantā leḍḍupāte sabbattha mañcappamāṇe okāse nirantaraṃ ṭhatvā paṭhamaṃ avippavāsasīmaṃ, tato samānasaṃvāsakasīmañca samūhananavasena sīmāya samugghāte kate tasmiṃ vihāre khaṇḍasīmāya, mahāsīmāya vā ṭhitavijjamānatte sati avassaṃ ekasmiṃ mañcaṭṭhāne tāsaṃ majjhagatā te bhikkhū tā samūhaneyyuṃ, tato gāmasīmā eva avasisseyya. Na hettha sīmāya, tapparicchedassa vā jānanaṃ aṅgaṃ. Sīmāya pana antoṭhānaṃ ‘samūhanissāmā’ti kammavācākaraṇañcettha aṅgaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ ‘khaṇḍasīmaṃ pana jānantā avippavāsaṃ ajānantāpi samūhanituñceva bandhituñca sakkhissantī’ti evaṃ mahāsīmāya paricchedassa ajānanepi samūhananassa vuttattā gāmasīmāya eva ca avasiṭṭhāya tattha yathāruci duvidhampi sīmaṃ bandhituñceva upasampadādikammaṃ kātuñca vaṭṭatī’’ti vadanti, taṃ yuttaṃ viya dissati, vīmaṃsitvā gahetabbanti vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.144) āgato vinicchayo. Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.144) pana ‘‘avippavāsasīmā na samūhantabbāti mahāsīmaṃ sandhāya vadati. Nirāsaṅkaṭṭhānesu ṭhatvāti cetiyaṅgaṇādīnaṃ khaṇḍasīmāya anokāsattā vuttaṃ. Khaṇḍasīmañhi bandhantā tādisaṃ ṭhānaṃ pahāya aññasmiṃ vivitte okāse bandhanti. Appeva nāma samūhanituṃ sakkhissantīti avippavāsasīmaṃyeva samūhanituṃ sakkhissanti, na khaṇḍasīmaṃ. Paṭibandhituṃ pana na sakkhissantevāti khaṇḍasīmāyaṃ aññātattā na sakkhissanti. Na samūhanitabbāti khaṇḍasīmaṃ ajānantehi na samūhanitabbā’’ti vuttaṃ.
౧౬౬. ఏవం బద్ధసీమావినిచ్ఛయం కథేత్వా ఇదాని అబద్ధసీమావినిచ్ఛయం దస్సేతుం ‘‘అబద్ధసీమా పనా’’తి ఆహ. సా కతివిధాతి ఆహ ‘‘గామసీమా సత్తబ్భన్తరసీమా ఉదకుక్ఖేపసీమాతి తివిధా’’తి. పాళియం (మహావ॰ ౧౪౭) ‘‘అసమ్మతాయ, భిక్ఖవే, సీమాయా’’తిఆదినా గామసీమా ఏవ బద్ధసీమాయ ఖేత్తం అరఞ్ఞనదీఆదయో వియ సత్తబ్భన్తరఉదకుక్ఖేపాదీనం, సా చ గామసీమా బద్ధసీమాయ రహితట్ఠానే సయమేవ సమానసంవాసా హోతీతి దస్సేతి. ‘‘యా తస్స గామస్స గామసీమా’’తి ఏత్థ గామపరిక్ఖేపస్స అన్తో చ బహి చ ఖేత్తవత్థుఅరఞ్ఞపబ్బతాదికం సబ్బం గామక్ఖేత్తం సన్ధాయ ‘‘గామస్సా’’తి వుత్తం, న అన్తరఘరమేవ, తస్మా తస్స సకలస్స గామక్ఖేత్తస్స సమ్బన్ధనీయా గామసీమాతి ఏవమత్థో గహేతబ్బో. యో హి సో అన్తరఘరఖేత్తాదీసు అనేకేసు భూమిభాగేసు ‘‘గామో’’తి ఏకత్తేన లోకజనేహి పఞ్ఞత్తో గామవోహారో, సోవ ఇధ ‘‘గామసీమా’’తిపి వుచ్చతీతి అధిప్పాయో. గామో ఏవ హి గామసీమా. ఇమినావ నయేన ఉపరి అరఞ్ఞం నదీ సముద్దో జాతస్సరోతి, ఏవం తేసు తేసు భూమిప్పదేసేసు ఏకత్తేన లోకజనపఞ్ఞత్తానమేవ అరఞ్ఞాదీనం అరఞ్ఞసీమాదిభావో వేదితబ్బో, లోకే పన గామసీమాదివోహారో గామాదీనం మరియాదాయమేవ వత్తుం వట్టతి, న గామక్ఖేత్తాదీసు సబ్బత్థ. సాసనే పన తే గామాదయో ఇతరనివత్తిఅత్థేన సయమేవ అత్తనో మరియాదాతి కత్వా గామో ఏవ గామసీమా, అరఞ్ఞమేవ అరఞ్ఞసీమా, సముద్దో ఏవ సముద్దసీమాతి సీమావోహారేన వుత్తాతి వేదితబ్బో. పాళియం నిగమస్స వాతి ఇదం గామసీమప్పభేదం ఉపలక్ఖణవసేన దస్సేతుం వుత్తం. తేనాహ ‘‘నగరమ్పి గహితమేవా’’తి.
166. Evaṃ baddhasīmāvinicchayaṃ kathetvā idāni abaddhasīmāvinicchayaṃ dassetuṃ ‘‘abaddhasīmā panā’’ti āha. Sā katividhāti āha ‘‘gāmasīmā sattabbhantarasīmā udakukkhepasīmāti tividhā’’ti. Pāḷiyaṃ (mahāva. 147) ‘‘asammatāya, bhikkhave, sīmāyā’’tiādinā gāmasīmā eva baddhasīmāya khettaṃ araññanadīādayo viya sattabbhantaraudakukkhepādīnaṃ, sā ca gāmasīmā baddhasīmāya rahitaṭṭhāne sayameva samānasaṃvāsā hotīti dasseti. ‘‘Yā tassa gāmassa gāmasīmā’’ti ettha gāmaparikkhepassa anto ca bahi ca khettavatthuaraññapabbatādikaṃ sabbaṃ gāmakkhettaṃ sandhāya ‘‘gāmassā’’ti vuttaṃ, na antaragharameva, tasmā tassa sakalassa gāmakkhettassa sambandhanīyā gāmasīmāti evamattho gahetabbo. Yo hi so antaragharakhettādīsu anekesu bhūmibhāgesu ‘‘gāmo’’ti ekattena lokajanehi paññatto gāmavohāro, sova idha ‘‘gāmasīmā’’tipi vuccatīti adhippāyo. Gāmo eva hi gāmasīmā. Imināva nayena upari araññaṃ nadī samuddo jātassaroti, evaṃ tesu tesu bhūmippadesesu ekattena lokajanapaññattānameva araññādīnaṃ araññasīmādibhāvo veditabbo, loke pana gāmasīmādivohāro gāmādīnaṃ mariyādāyameva vattuṃ vaṭṭati, na gāmakkhettādīsu sabbattha. Sāsane pana te gāmādayo itaranivattiatthena sayameva attano mariyādāti katvā gāmo eva gāmasīmā, araññameva araññasīmā, samuddo eva samuddasīmāti sīmāvohārena vuttāti veditabbo. Pāḷiyaṃ nigamassa vāti idaṃ gāmasīmappabhedaṃ upalakkhaṇavasena dassetuṃ vuttaṃ. Tenāha ‘‘nagarampi gahitamevā’’ti.
బలిం లభన్తీతి ఇదం యేభుయ్యవసేన వుత్తం. ‘‘అయం గామో ఏత్తకో కరీసభాగో’’తిఆదినా పన రాజపణ్ణేసు ఆరోపితేసు భూమిభాగేసు యస్మిం యస్మిం తళాకమాతికాసుసానపబ్బతాదికే పదేసే బలిం న గణ్హన్తి, సోపి గామసీమా ఏవ. రాజాదీహి పరిచ్ఛిన్నభూమిభాగో హి సబ్బోవ ఠపేత్వా నదీలోణిజాతస్సరే గామసీమాతి వేదితబ్బా. తేనాహ ‘‘పరిచ్ఛిన్దిత్వా రాజా కస్సచి దేతీ’’తి. సచే పన తత్థ రాజా కఞ్చి పదేసం గామన్తరేన యోజేతి, సో పవిట్ఠగామసీమతం ఏవ భజతి. నదీజాతస్సరే వినాసేత్వా తళాకాదిభావం వా పూరేత్వా ఖేత్తాదిభావం వా పాపితేసుపి ఏసేవ నయో.
Baliṃ labhantīti idaṃ yebhuyyavasena vuttaṃ. ‘‘Ayaṃ gāmo ettako karīsabhāgo’’tiādinā pana rājapaṇṇesu āropitesu bhūmibhāgesu yasmiṃ yasmiṃ taḷākamātikāsusānapabbatādike padese baliṃ na gaṇhanti, sopi gāmasīmā eva. Rājādīhi paricchinnabhūmibhāgo hi sabbova ṭhapetvā nadīloṇijātassare gāmasīmāti veditabbā. Tenāha ‘‘paricchinditvā rājā kassaci detī’’ti. Sace pana tattha rājā kañci padesaṃ gāmantarena yojeti, so paviṭṭhagāmasīmataṃ eva bhajati. Nadījātassare vināsetvā taḷākādibhāvaṃ vā pūretvā khettādibhāvaṃ vā pāpitesupi eseva nayo.
యే పన గామా రాజచోరాదిభయపీళితేహి మనుస్సేహి ఛడ్డితా చిరమ్పి నిమ్మనుస్సా తిట్ఠన్తి, సమన్తా పన గామా సన్తి, తేపి పాటేక్కం గామసీమావ. తేసు హి రాజానో సమన్తగామవాసీహి కసాపేత్వా వా యేహి కేహిచి కసితట్ఠానం లిఖిత్వా వా బలిం గణ్హన్తి, అఞ్ఞేన వా గామేన ఏకీభావం ఉపనేన్తి, యే పన గామా రాజూహిపి పరిచ్చత్తా గామఖేత్తానన్తరికా మహాఅరఞ్ఞేన ఏకీభూతా, తే అగామకారఞ్ఞసీమతం పాపుణన్తి, పురిమా గామసీమా వినస్సతి, రాజానో పన ఏకస్మిం అరఞ్ఞాదిపదేసే మహన్తం గామం కత్వా అనేకసహస్సాని కులాని వాసాపేత్వా తత్థ వాసీనం భోగగామాతి సమన్తా భూతగామే పరిచ్ఛిన్దిత్వా దేన్తి, పురాణనామం పన పరిచ్ఛేదఞ్చ న వినాసేన్తి, తేపి పచ్చేకం గామసీమా ఏవ, ఏత్తావతా పురిమగామసీమతం న విజహన్తి. సా చ ఇతరా చాతిఆది ‘‘సమానసంవాసా ఏకూపోసథా’’తి పాళిపదస్స (మహావ॰ ౧౪౩) అధిప్పాయవివరణం. తత్థ హి సా చ రాజిచ్ఛావసేన పరివత్తేత్వా సముప్పన్నా అభినవా, ఇతరా చ అపరివత్తా పకతిగామసీమా యథా బద్ధసీమాయ సబ్బం సఙ్ఘకమ్మం కాతుం వట్టతి, ఏవమేతాపి సబ్బకమ్మారహతాసదిసేన బద్ధసీమాసదిసా సమానసంవాసా ఏకూపోసథాతి అధిప్పాయో . సామఞ్ఞతో ‘‘బద్ధసీమాసదిసా’’తి వుత్తే తిచీవరావిప్పవాససీమం బద్ధసీమం ఏవ మఞ్ఞన్తీతి తంసదిసతానివత్తనముఖేన ఉపరిసత్తబ్భన్తరసీమాయ తంసదిసతాపి అత్థీతి దస్సననయస్స ఇధేవ పసఙ్గం దస్సేతుం ‘‘కేవల’’న్తిఆది వుత్తం.
Ye pana gāmā rājacorādibhayapīḷitehi manussehi chaḍḍitā cirampi nimmanussā tiṭṭhanti, samantā pana gāmā santi, tepi pāṭekkaṃ gāmasīmāva. Tesu hi rājāno samantagāmavāsīhi kasāpetvā vā yehi kehici kasitaṭṭhānaṃ likhitvā vā baliṃ gaṇhanti, aññena vā gāmena ekībhāvaṃ upanenti, ye pana gāmā rājūhipi pariccattā gāmakhettānantarikā mahāaraññena ekībhūtā, te agāmakāraññasīmataṃ pāpuṇanti, purimā gāmasīmā vinassati, rājāno pana ekasmiṃ araññādipadese mahantaṃ gāmaṃ katvā anekasahassāni kulāni vāsāpetvā tattha vāsīnaṃ bhogagāmāti samantā bhūtagāme paricchinditvā denti, purāṇanāmaṃ pana paricchedañca na vināsenti, tepi paccekaṃ gāmasīmā eva, ettāvatā purimagāmasīmataṃ na vijahanti. Sā ca itarā cātiādi ‘‘samānasaṃvāsā ekūposathā’’ti pāḷipadassa (mahāva. 143) adhippāyavivaraṇaṃ. Tattha hi sā ca rājicchāvasena parivattetvā samuppannā abhinavā, itarā ca aparivattā pakatigāmasīmā yathā baddhasīmāya sabbaṃ saṅghakammaṃ kātuṃ vaṭṭati, evametāpi sabbakammārahatāsadisena baddhasīmāsadisā samānasaṃvāsā ekūposathāti adhippāyo . Sāmaññato ‘‘baddhasīmāsadisā’’ti vutte ticīvarāvippavāsasīmaṃ baddhasīmaṃ eva maññantīti taṃsadisatānivattanamukhena uparisattabbhantarasīmāya taṃsadisatāpi atthīti dassananayassa idheva pasaṅgaṃ dassetuṃ ‘‘kevala’’ntiādi vuttaṃ.
విఞ్ఝాటవిసదిసే అరఞ్ఞేతి యత్థ ‘‘అసుకగామస్స ఇదం ఖేత్త’’న్తి గామవోహారో నత్థి, యత్థ చ నేవ కసన్తి న వపన్తి, తాదిసే అరఞ్ఞే. మచ్ఛబన్ధానం అగమనపథా నిమ్మనుస్సావాసా సముద్దన్తరదీపకాపి ఏత్థేవ సఙ్గయ్హన్తి. యం యఞ్హి అగామక్ఖేత్తభూతం నదీసముద్దజాతస్సరవిరహితపదేసం, తం సబ్బం అరఞ్ఞసీమాతి వేదితబ్బం. సా చ సత్తబ్భన్తరసీమం వినా సయమేవ సమానసంవాసా బద్ధసీమాసదిసా, నదీఆదిసీమాసు వియ సబ్బమేత్థ సఙ్ఘకమ్మం కాతుం వట్టతి. నదీసముద్దజాతస్సరానం తావ అట్ఠకథాయం ‘‘అత్తనో సభావేనేవ బద్ధసీమాసదిసా’’తిఆదినా వుత్తత్తా సీమతా సిద్ధా. అరఞ్ఞస్స పన సీమతా కథన్తి? సత్తబ్భన్తరసీమానుజాననసుత్తాదిసామత్థియతో. యథా హి గామసీమాయ వగ్గకమ్మపరిహారత్థం బహూ బద్ధసీమాయో అనుఞ్ఞాతా, తాసఞ్చ ద్విన్నం అన్తరా అఞ్ఞమఞ్ఞం అసమ్భేదత్థం సీమన్తరికా అనుఞ్ఞాతా, ఏవమిధ అరఞ్ఞేపి సత్తబ్భన్తరసీమా. తాసఞ్చ ద్విన్నం అన్తరాపి సీమన్తరికాయ పాళిఅట్ఠకథాసు విధానసామత్థియతో అరఞ్ఞస్సపి సభావేనేవ నదీఆదీనం వియ సీమభావో తత్థ వగ్గకమ్మపరిహారత్థమేవ సత్తబ్భన్తరసీమాయ అనుఞ్ఞాతత్తావ సిద్ధోతి వేదితబ్బం. తత్థ సీమాయమేవ హి ఠితా సీమట్ఠానం వగ్గకమ్మం కరోన్తి, న అసీమాయం ఆకాసే ఠితా వియ ఆకాసట్ఠానం. ఏవమేవ హి సామత్థియం గహేత్వా ‘‘సబ్బా, భిక్ఖవే, నదీ అసీమా’’తిఆదినా (మహావ॰ ౧౪౭) పటిక్ఖిత్తబద్ధసీమానమ్పి నదీసముద్దజాతస్సరానం అత్తనో సభావేనేవ సీమభావో అట్ఠకథాయం (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౪౭) వుత్తోతి గహేతబ్బో.
Viñjhāṭavisadise araññeti yattha ‘‘asukagāmassa idaṃ khetta’’nti gāmavohāro natthi, yattha ca neva kasanti na vapanti, tādise araññe. Macchabandhānaṃ agamanapathā nimmanussāvāsā samuddantaradīpakāpi ettheva saṅgayhanti. Yaṃ yañhi agāmakkhettabhūtaṃ nadīsamuddajātassaravirahitapadesaṃ, taṃ sabbaṃ araññasīmāti veditabbaṃ. Sā ca sattabbhantarasīmaṃ vinā sayameva samānasaṃvāsā baddhasīmāsadisā, nadīādisīmāsu viya sabbamettha saṅghakammaṃ kātuṃ vaṭṭati. Nadīsamuddajātassarānaṃ tāva aṭṭhakathāyaṃ ‘‘attano sabhāveneva baddhasīmāsadisā’’tiādinā vuttattā sīmatā siddhā. Araññassa pana sīmatā kathanti? Sattabbhantarasīmānujānanasuttādisāmatthiyato. Yathā hi gāmasīmāya vaggakammaparihāratthaṃ bahū baddhasīmāyo anuññātā, tāsañca dvinnaṃ antarā aññamaññaṃ asambhedatthaṃ sīmantarikā anuññātā, evamidha araññepi sattabbhantarasīmā. Tāsañca dvinnaṃ antarāpi sīmantarikāya pāḷiaṭṭhakathāsu vidhānasāmatthiyato araññassapi sabhāveneva nadīādīnaṃ viya sīmabhāvo tattha vaggakammaparihāratthameva sattabbhantarasīmāya anuññātattāva siddhoti veditabbaṃ. Tattha sīmāyameva hi ṭhitā sīmaṭṭhānaṃ vaggakammaṃ karonti, na asīmāyaṃ ākāse ṭhitā viya ākāsaṭṭhānaṃ. Evameva hi sāmatthiyaṃ gahetvā ‘‘sabbā, bhikkhave, nadī asīmā’’tiādinā (mahāva. 147) paṭikkhittabaddhasīmānampi nadīsamuddajātassarānaṃ attano sabhāveneva sīmabhāvo aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 147) vuttoti gahetabbo.
అథస్స ఠితోకాసతోతి తస్స భిక్ఖుస్స ఠితోకాసతో. సచేపి హి భిక్ఖుసహస్సం తిట్ఠతి, తస్స ఠితోకాసస్స బాహిరన్తతో పట్ఠాయ భిక్ఖూనం వగ్గకమ్మపరిహారత్థం సీమాపేక్ఖాయ ఉప్పన్నాయ తాయ సహ సయమేవ ఉప్పన్నా సత్తబ్భన్తరసీమా సమానసంవాసకాతి అధిప్పాయో. యత్థ పన ఖుద్దకే అరఞ్ఞే మహన్తేహి భిక్ఖూహి పరిపుణ్ణతాయ వగ్గకమ్మసఙ్కాభావేన సత్తబ్భన్తరసీమాపేక్ఖా నత్థి, తత్థ సత్తబ్భన్తరసీమా న ఉప్పజ్జతి. కేవలారఞ్ఞసీమాయమేవ, తత్థ సఙ్ఘేన కమ్మం కాతబ్బం. నదీఆదీసుపి ఏసేవ నయో. వక్ఖతి హి ‘‘సచే నదీ నాతిదీఘా హోతి, పభవతో పట్ఠాయ యావ ముఖద్వారా సబ్బత్థ సఙ్ఘో నిసీదతి, ఉదకుక్ఖేపసీమాయ కమ్మం నత్థీ’’తిఆది (వి॰ సఙ్గ॰ అట్ఠ॰ ౧౬౭), ఇమినా ఏవ చ వచనేన వగ్గకమ్మపరిహారత్థం సీమాపేక్ఖాయ సతి ఏవ ఉదకుక్ఖేపసత్తబ్భన్తరసీమా ఉప్పజ్జన్తి, నాసతీతి దట్ఠబ్బం.
Athassaṭhitokāsatoti tassa bhikkhussa ṭhitokāsato. Sacepi hi bhikkhusahassaṃ tiṭṭhati, tassa ṭhitokāsassa bāhirantato paṭṭhāya bhikkhūnaṃ vaggakammaparihāratthaṃ sīmāpekkhāya uppannāya tāya saha sayameva uppannā sattabbhantarasīmā samānasaṃvāsakāti adhippāyo. Yattha pana khuddake araññe mahantehi bhikkhūhi paripuṇṇatāya vaggakammasaṅkābhāvena sattabbhantarasīmāpekkhā natthi, tattha sattabbhantarasīmā na uppajjati. Kevalāraññasīmāyameva, tattha saṅghena kammaṃ kātabbaṃ. Nadīādīsupi eseva nayo. Vakkhati hi ‘‘sace nadī nātidīghā hoti, pabhavato paṭṭhāya yāva mukhadvārā sabbattha saṅgho nisīdati, udakukkhepasīmāya kammaṃ natthī’’tiādi (vi. saṅga. aṭṭha. 167), iminā eva ca vacanena vaggakammaparihāratthaṃ sīmāpekkhāya sati eva udakukkhepasattabbhantarasīmā uppajjanti, nāsatīti daṭṭhabbaṃ.
కేచి పన ‘‘సమన్తా అబ్భన్తరం మినిత్వా పరిచ్ఛేదకరణేనేవ సీమా సఞ్జాయతి, న సయమేవా’’తి వదన్తి, తం న గహేతబ్బం. యది హి అబ్భన్తరపరిచ్ఛేదకరణప్పకారేన సీమా ఉప్పజ్జేయ్య, అబద్ధసీమావ న సియా భిక్ఖూనం కిరియాపకారసిద్ధితో. అపిచ వడ్ఢకిహత్థానం పకతిహత్థానఞ్చ లోకే అనేకవిధత్తా, వినయే ‘‘ఈదిసం హత్థపమాణ’’న్తి అవుత్తత్తా చ ‘‘యేన కేనచి మినితే భగవతా అనుఞ్ఞాతేన ను ఖో హత్థేన మినితం, న ను ఖో’’తి సీమాయ విపత్తిసఙ్కా భవేయ్య, మినన్తేహి చ అనుమత్తమ్పి ఊనమధికమకత్వా మినితుం అసక్కుణేయ్యతాయ విపత్తి ఏవ సియా, పరిసవసేన చాయం వడ్ఢమానా తేసం మిననేన వడ్ఢతి, హాయతి వా. సఙ్ఘే చ కమ్మం కత్వా గతే అయం భిక్ఖూనం పయోగేన సముప్పన్నా సీమా తేసం పయోగేన విగచ్ఛతి న విగచ్ఛతి చ, కథం బద్ధసీమా వియ యావ సాసనన్తరధానా న తిట్ఠేయ్య, ఠితియా చ పురాణవిహారేసు వియ సకలేపి విసుం అరఞ్ఞే కతసీమా సమ్భేదసఙ్కా న భవేయ్య, తస్మా సీమాపేక్ఖాయ ఏవ సముప్పజ్జతి, తబ్బిగమేన విగచ్ఛతీతి గహేతబ్బం. యథా చేత్థ, ఏవం ఉదకుక్ఖేపసీమాయమ్పి నదీఆదీసుపి.
Keci pana ‘‘samantā abbhantaraṃ minitvā paricchedakaraṇeneva sīmā sañjāyati, na sayamevā’’ti vadanti, taṃ na gahetabbaṃ. Yadi hi abbhantaraparicchedakaraṇappakārena sīmā uppajjeyya, abaddhasīmāva na siyā bhikkhūnaṃ kiriyāpakārasiddhito. Apica vaḍḍhakihatthānaṃ pakatihatthānañca loke anekavidhattā, vinaye ‘‘īdisaṃ hatthapamāṇa’’nti avuttattā ca ‘‘yena kenaci minite bhagavatā anuññātena nu kho hatthena minitaṃ, na nu kho’’ti sīmāya vipattisaṅkā bhaveyya, minantehi ca anumattampi ūnamadhikamakatvā minituṃ asakkuṇeyyatāya vipatti eva siyā, parisavasena cāyaṃ vaḍḍhamānā tesaṃ minanena vaḍḍhati, hāyati vā. Saṅghe ca kammaṃ katvā gate ayaṃ bhikkhūnaṃ payogena samuppannā sīmā tesaṃ payogena vigacchati na vigacchati ca, kathaṃ baddhasīmā viya yāva sāsanantaradhānā na tiṭṭheyya, ṭhitiyā ca purāṇavihāresu viya sakalepi visuṃ araññe katasīmā sambhedasaṅkā na bhaveyya, tasmā sīmāpekkhāya eva samuppajjati, tabbigamena vigacchatīti gahetabbaṃ. Yathā cettha, evaṃ udakukkhepasīmāyampi nadīādīsupi.
తత్థాపి హి మజ్ఝిమపురిసో న పఞ్ఞాయతి, తథా సబ్బథామేన ఖిపనం, ఉభయత్థపి చ యస్సం దిసాయం సత్తబ్భన్తరస్స, ఉదకుక్ఖేపస్స వా ఓకాసో నప్పహోతి, తత్థ కథం మిననం, ఖిపనం వా భవేయ్య, గామక్ఖేత్తాదీసు పవిసనతో అఖేత్తే సీమా పవిట్ఠా కిన్నామ సీమా న విపజ్జేయ్య. అపేక్ఖాయ సీముప్పత్తియం పన యతో పహోతి, తత్థ సత్తబ్భన్తరఉదకుక్ఖేపసీమా సయమేవ పరిపుణ్ణా జాయన్తి. యతో పన నప్పహోతి, తత్థ అత్తనో ఖేత్తప్పమాణేనేవ జాయన్తి, న బహి. యం పనేత్థ అబ్భన్తరమిననప్పమాణస్స వాలుకాదిఖిపనకమ్మస్స చ దస్సనం, తం సయంజాతసీమానం ఠితట్ఠానస్స పరిచ్ఛేదనత్థం కతం గామూపచారఘరూపచారజాననత్థం లేడ్డుసుప్పాదిఖిపనవిధానదస్సనం వియ. తేనేవ మాతికాట్ఠకథాయం (కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ ఊనవీసతివస్ససిక్ఖాపదవణ్ణనా) ‘‘సీమం వా సమ్మన్నతి, ఉదకుక్ఖేపం వా పరిచ్ఛిన్దతీ’’తి వుత్తం. ఏవం కతేపి తస్స పరిచ్ఛేదస్స యాథావతో ఞాతుం అసక్కుణేయ్యత్తేన పుథులతో ఞత్వా అన్తో తిట్ఠన్తేహి నిరాసఙ్కట్ఠానే ఠాతబ్బం, అఞ్ఞం బహి కరోన్తేహి అతిదూరే నిరాసఙ్కట్ఠానే పేసేతబ్బం.
Tatthāpi hi majjhimapuriso na paññāyati, tathā sabbathāmena khipanaṃ, ubhayatthapi ca yassaṃ disāyaṃ sattabbhantarassa, udakukkhepassa vā okāso nappahoti, tattha kathaṃ minanaṃ, khipanaṃ vā bhaveyya, gāmakkhettādīsu pavisanato akhette sīmā paviṭṭhā kinnāma sīmā na vipajjeyya. Apekkhāya sīmuppattiyaṃ pana yato pahoti, tattha sattabbhantaraudakukkhepasīmā sayameva paripuṇṇā jāyanti. Yato pana nappahoti, tattha attano khettappamāṇeneva jāyanti, na bahi. Yaṃ panettha abbhantaraminanappamāṇassa vālukādikhipanakammassa ca dassanaṃ, taṃ sayaṃjātasīmānaṃ ṭhitaṭṭhānassa paricchedanatthaṃ kataṃ gāmūpacāragharūpacārajānanatthaṃ leḍḍusuppādikhipanavidhānadassanaṃ viya. Teneva mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. ūnavīsativassasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘sīmaṃ vā sammannati, udakukkhepaṃ vā paricchindatī’’ti vuttaṃ. Evaṃ katepi tassa paricchedassa yāthāvato ñātuṃ asakkuṇeyyattena puthulato ñatvā anto tiṭṭhantehi nirāsaṅkaṭṭhāne ṭhātabbaṃ, aññaṃ bahi karontehi atidūre nirāsaṅkaṭṭhāne pesetabbaṃ.
అపరే పన ‘‘సీమాపేక్ఖాయ కిచ్చం నత్థి, మగ్గగమననహానాదిఅత్థేహి ఏకభిక్ఖుస్మిమ్పి అరఞ్ఞే వా నదీఆదీసు వా పవిట్ఠే తం పరిక్ఖిపిత్వా సత్తబ్భన్తరఉదకుక్ఖేపసీమా సయమేవ పభా వియ పదీపస్స సముప్పజ్జతి. గామక్ఖేత్తాదీసు తస్మిం ఓతిణ్ణమత్తే విగచ్ఛతి. తేనేవేత్థ ద్విన్నం సఙ్ఘానం విసుం కమ్మం కరోన్తానం సీమాద్వయస్స అన్తరా సీమన్తరికం అఞ్ఞం సత్తబ్భన్తరం ఉదకుక్ఖేపఞ్చ ఠపేతుం అనుఞ్ఞాతం. సీమాపరియన్తే హి కేనచి కమ్మేన పేసితస్స భిక్ఖునో సమన్తా సఞ్జాతా సీమా ఇతరేసం సీమాయ ఫుసిత్వా సీమాసమ్భేదం కరేయ్య, సో మా హోతూతి వా, ఇతరథా హత్థచతురఙ్గులమత్తాయపేత్థ సీమన్తరికాయ అనుజానితబ్బతో. అపిచ సీమన్తరికాయ ఠితస్స ఉభయత్థ కమ్మకోపవచనతోపి చేతం సిజ్ఝతి తమ్పి పరిక్ఖిపిత్వా సయమేవ సఞ్జాతాయ సీమాయ ఉభిన్నమ్పి సీమానం, ఏకాయ ఏవ వా సఙ్కరతో. ఇతరథా తస్స కమ్మకోపవచనం న యుజ్జేయ్య. వుత్తఞ్హి మాతికాట్ఠకథాయం (కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ నిదానవణ్ణనా) ‘పరిచ్ఛేదబ్భన్తరే హత్థపాసం విజహిత్వా ఠితోపి పరిచ్ఛేదతో బహి అఞ్ఞం తత్తకంయేవ పరిచ్ఛేదం అనతిక్కమిత్వా ఠితోపి కమ్మం కోపేతీ’తి. కిఞ్చ అగామకారఞ్ఞే ఠితస్స కమ్మకరణిచ్ఛావిరహితస్సపి భిక్ఖునో సత్తబ్భన్తరపరిచ్ఛిన్నే అబ్భోకాసే చీవరవిప్పవాసో భగవతా అనుఞ్ఞాతో, సో చ పరిచ్ఛేదో సీమా, ఏవం అపేక్ఖం వినా సముప్పన్నా. తేనేవేత్థ ‘అయం సీమా చీవరవిప్పవాసపరిహారమ్పి లభతీ’తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౪౭) వుత్తం, తస్మా కమ్మకరణిచ్ఛం వినాపి వుత్తనయేన సముప్పత్తి గహేతబ్బా’’తి వదన్తి. తం న యుత్తం పదీపపభా వియ సబ్బపుగ్గలానమ్పి పచ్చేకం సీమాసమ్భవేన సఙ్ఘే, గణే వా కమ్మం కరోన్తే తత్థ ఠితానం భిక్ఖూనం సమన్తా పచ్చేకం సముప్పన్నానం అనేకసీమానం అఞ్ఞమఞ్ఞం సఙ్కరదోసప్పసఙ్గతో. పరిసవసేన చస్సా వడ్ఢి హాని చ సమ్భవతి, పచ్ఛా ఆగతానం అభినవసీమన్తరుప్పత్తి ఏవ, గతానం సమన్తా ఠితసీమావినాసో చ భవేయ్య.
Apare pana ‘‘sīmāpekkhāya kiccaṃ natthi, maggagamananahānādiatthehi ekabhikkhusmimpi araññe vā nadīādīsu vā paviṭṭhe taṃ parikkhipitvā sattabbhantaraudakukkhepasīmā sayameva pabhā viya padīpassa samuppajjati. Gāmakkhettādīsu tasmiṃ otiṇṇamatte vigacchati. Tenevettha dvinnaṃ saṅghānaṃ visuṃ kammaṃ karontānaṃ sīmādvayassa antarā sīmantarikaṃ aññaṃ sattabbhantaraṃ udakukkhepañca ṭhapetuṃ anuññātaṃ. Sīmāpariyante hi kenaci kammena pesitassa bhikkhuno samantā sañjātā sīmā itaresaṃ sīmāya phusitvā sīmāsambhedaṃ kareyya, so mā hotūti vā, itarathā hatthacaturaṅgulamattāyapettha sīmantarikāya anujānitabbato. Apica sīmantarikāya ṭhitassa ubhayattha kammakopavacanatopi cetaṃ sijjhati tampi parikkhipitvā sayameva sañjātāya sīmāya ubhinnampi sīmānaṃ, ekāya eva vā saṅkarato. Itarathā tassa kammakopavacanaṃ na yujjeyya. Vuttañhi mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) ‘paricchedabbhantare hatthapāsaṃ vijahitvā ṭhitopi paricchedato bahi aññaṃ tattakaṃyeva paricchedaṃ anatikkamitvā ṭhitopi kammaṃ kopetī’ti. Kiñca agāmakāraññe ṭhitassa kammakaraṇicchāvirahitassapi bhikkhuno sattabbhantaraparicchinne abbhokāse cīvaravippavāso bhagavatā anuññāto, so ca paricchedo sīmā, evaṃ apekkhaṃ vinā samuppannā. Tenevettha ‘ayaṃ sīmā cīvaravippavāsaparihārampi labhatī’ti (mahāva. aṭṭha. 147) vuttaṃ, tasmā kammakaraṇicchaṃ vināpi vuttanayena samuppatti gahetabbā’’ti vadanti. Taṃ na yuttaṃ padīpapabhā viya sabbapuggalānampi paccekaṃ sīmāsambhavena saṅghe, gaṇe vā kammaṃ karonte tattha ṭhitānaṃ bhikkhūnaṃ samantā paccekaṃ samuppannānaṃ anekasīmānaṃ aññamaññaṃ saṅkaradosappasaṅgato. Parisavasena cassā vaḍḍhi hāni ca sambhavati, pacchā āgatānaṃ abhinavasīmantaruppatti eva, gatānaṃ samantā ṭhitasīmāvināso ca bhaveyya.
పాళియం (మహావ॰ ౧౪౭) పన ‘‘సమన్తా సత్తబ్భన్తరా, అయం తత్థ సమానసంవాసా’’తిఆదినా ఏకా ఏవ సత్తబ్భన్తరా ఉదకుక్ఖేపా చ అనుఞ్ఞాతా, న చేసా సీమా సభావేన, కారణసామత్థియేన వా పభా వియ పదీపస్స ఉప్పజ్జతి, కిన్తు భగవతో అనుజాననేనేవ. భగవా చ ఇమా అనుజానన్తో భిక్ఖూనం వగ్గకమ్మపరిహారేన కమ్మకరణసుఖత్థమేవ అనుఞ్ఞాసీతి కథం నహానాదికిచ్చేన పవిట్ఠానమ్పి సమన్తా తాసం సీమానం సముప్పత్తి పయోజనాభావా, పయోజనే చ ఏకం ఏవ పయోజనన్తి కథం పచ్చేకం భిక్ఖుగణనాయ అనేకసీమాసముప్పత్తి. ‘‘ఏకసీమాయ హత్థపాసం అవిజహిత్వా ఠితా’’తి (కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ నిదానవణ్ణనా) హి వుత్తం. యం పన ద్విన్నం సీమానం అన్తరా తత్తకపరిచ్ఛేదేనేవ సీమన్తరికాఠపనవచనం, తత్థ ఠితానం కమ్మకోపవచనఞ్చ, తమ్పి ఇమాసం సీమానం పరిచ్ఛేదస్స దుబ్బోధతాయ సీమాయ సమ్భేదసఙ్కం కమ్మకోపసఙ్కఞ్చ దూరతో పరిహరితుం వుత్తం.
Pāḷiyaṃ (mahāva. 147) pana ‘‘samantā sattabbhantarā, ayaṃ tattha samānasaṃvāsā’’tiādinā ekā eva sattabbhantarā udakukkhepā ca anuññātā, na cesā sīmā sabhāvena, kāraṇasāmatthiyena vā pabhā viya padīpassa uppajjati, kintu bhagavato anujānaneneva. Bhagavā ca imā anujānanto bhikkhūnaṃ vaggakammaparihārena kammakaraṇasukhatthameva anuññāsīti kathaṃ nahānādikiccena paviṭṭhānampi samantā tāsaṃ sīmānaṃ samuppatti payojanābhāvā, payojane ca ekaṃ eva payojananti kathaṃ paccekaṃ bhikkhugaṇanāya anekasīmāsamuppatti. ‘‘Ekasīmāya hatthapāsaṃ avijahitvā ṭhitā’’ti (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) hi vuttaṃ. Yaṃ pana dvinnaṃ sīmānaṃ antarā tattakaparicchedeneva sīmantarikāṭhapanavacanaṃ, tattha ṭhitānaṃ kammakopavacanañca, tampi imāsaṃ sīmānaṃ paricchedassa dubbodhatāya sīmāya sambhedasaṅkaṃ kammakopasaṅkañca dūrato pariharituṃ vuttaṃ.
యో చ చీవరవిప్పవాసత్థం భగవతా అబ్భోకాసే దస్సితో సత్తబ్భన్తరపరిచ్ఛేదో, సో సీమా ఏవ న హోతి, ఖేత్తతళాకాదిపరిచ్ఛేదో వియ అయమేత్థ ఏకో పరిచ్ఛేదోవ. తత్థ చ బహూసు భిక్ఖూసు ఏకతో ఠితేసు తేసం విసుం విసుం అత్తనో ఠితట్ఠానతో పట్ఠాయ సమన్తా సత్తబ్భన్తరపరిచ్ఛేదబ్భన్తరే ఏవ చీవరం ఠపేతబ్బం, న పరిసపరియన్తతో. పరిసపరియన్తతో పట్ఠాయ హి అబ్భన్తరే గయ్హమానే సత్తబ్భన్తరపరియోసానే ఠపితచీవరం మజ్ఝే ఠితస్స సత్తబ్భన్తరతో బహి హోతీతి తం అరుణుగ్గమనే నిస్సగ్గియం సియా. సీమా పన పరిసపరియన్తతోవ గహేతబ్బా. చీవరవిప్పవాసపరిహారోపేత్థ అజ్ఝోకాసపరిచ్ఛేదస్స విజ్జమానత్తా వుత్తో, న పన యావ సీమాపరిచ్ఛేదం లబ్భమానత్తా మహాసీమాయ అవిప్పవాససీమావోహారో వియ. మహాసీమాయమ్పి హి గామగామూపచారేసు చీవరం నిస్సగ్గియం హోతి, ఇధాపి మజ్ఝే ఠితస్స సీమాపరియన్తే నిస్సగ్గియం హోతి, తస్మా యథావుత్తసీమాపేక్ఖావసేనేవ తాసం సత్తబ్భన్తరఉదకుక్ఖేపసీమానం ఉప్పత్తి, తబ్బిగమేన వినాసో చ గహేతబ్బోతి అమ్హాకం ఖన్తి, వీమంసిత్వా గహేతబ్బం. అఞ్ఞో వా పకారో ఇతో యుత్తతరో గవేసితబ్బో.
Yo ca cīvaravippavāsatthaṃ bhagavatā abbhokāse dassito sattabbhantaraparicchedo, so sīmā eva na hoti, khettataḷākādiparicchedo viya ayamettha eko paricchedova. Tattha ca bahūsu bhikkhūsu ekato ṭhitesu tesaṃ visuṃ visuṃ attano ṭhitaṭṭhānato paṭṭhāya samantā sattabbhantaraparicchedabbhantare eva cīvaraṃ ṭhapetabbaṃ, na parisapariyantato. Parisapariyantato paṭṭhāya hi abbhantare gayhamāne sattabbhantarapariyosāne ṭhapitacīvaraṃ majjhe ṭhitassa sattabbhantarato bahi hotīti taṃ aruṇuggamane nissaggiyaṃ siyā. Sīmā pana parisapariyantatova gahetabbā. Cīvaravippavāsaparihāropettha ajjhokāsaparicchedassa vijjamānattā vutto, na pana yāva sīmāparicchedaṃ labbhamānattā mahāsīmāya avippavāsasīmāvohāro viya. Mahāsīmāyampi hi gāmagāmūpacāresu cīvaraṃ nissaggiyaṃ hoti, idhāpi majjhe ṭhitassa sīmāpariyante nissaggiyaṃ hoti, tasmā yathāvuttasīmāpekkhāvaseneva tāsaṃ sattabbhantaraudakukkhepasīmānaṃ uppatti, tabbigamena vināso ca gahetabboti amhākaṃ khanti, vīmaṃsitvā gahetabbaṃ. Añño vā pakāro ito yuttataro gavesitabbo.
ఇధ పన ‘‘అరఞ్ఞే సమన్తా సత్తబ్భన్తరా’’తి ఏవం పాళియం (మహావ॰ ౧౪౭), ‘‘విఞ్ఝాటవిసదిసే అరఞ్ఞే సమన్తా సత్తబ్భన్తరా’’తి అట్ఠకథాయఞ్చ (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౪౭) రుక్ఖాదినిరన్తరేపి అరఞ్ఞే సత్తబ్భన్తరసీమాయ విహితత్తా అత్తనో నిస్సయభూతాయ అరఞ్ఞసీమాయ సహ ఏతిస్సా రుక్ఖాదిసమ్బన్ధే దోసాభావో, పగేవ అగామకే రుక్ఖేతి నిస్సితేపి పదేసే చీవరవిప్పవాసస్స రుక్ఖపరిహారం వినావ అజ్ఝోకాసపరిహారో చ అనుమతోతి సిద్ధోతి వేదితబ్బం.
Idha pana ‘‘araññe samantā sattabbhantarā’’ti evaṃ pāḷiyaṃ (mahāva. 147), ‘‘viñjhāṭavisadise araññe samantā sattabbhantarā’’ti aṭṭhakathāyañca (mahāva. aṭṭha. 147) rukkhādinirantarepi araññe sattabbhantarasīmāya vihitattā attano nissayabhūtāya araññasīmāya saha etissā rukkhādisambandhe dosābhāvo, pageva agāmake rukkheti nissitepi padese cīvaravippavāsassa rukkhaparihāraṃ vināva ajjhokāsaparihāro ca anumatoti siddhoti veditabbaṃ.
ఉపచారత్థాయాతి సీమన్తరికత్థాయ. సత్తబ్భన్తరతో అధికం వట్టతి, ఊనకం పన న వట్టతి ఏవ సత్తబ్భన్తరపరిచ్ఛేదస్స దుబ్బిజానత్తా. తస్మా సఙ్ఘం వినా ఏకేనపి భిక్ఖునా బహి తిట్ఠన్తేన అఞ్ఞం సత్తబ్భన్తరం అతిక్కమిత్వా దూరే ఏవ ఠాతబ్బం. ఇతరథా కమ్మకోపసఙ్కరతో. ఉదకుక్ఖేపేపి ఏసేవ నయో. తేనేవ వక్ఖతి ‘‘ఊనకం పన న వట్టతీ’’తి (వి॰ సఙ్గ॰అట్ఠ॰ ౧౬౭). ఇదఞ్చేత్థ సీమన్తరికావిధానం ద్విన్నం బద్ధసీమానం సీమన్తరికానుజాననసుత్తానులోమతో సిద్ధన్తి దట్ఠబ్బం. కిఞ్చాపి హి భగవతా నిదానవసేన ఏకగామనిస్సితానం ఏకసభాగానఞ్చ ద్విన్నం బద్ధసీమానమేవ అఞ్ఞమఞ్ఞం సమ్భేదఅజ్ఝోత్థరణదోసపరిహారాయ సీమన్తరికా అనుఞ్ఞాతా, తథాపి తదనులోమతో ఏకం అరఞ్ఞసీమం నదీఆదిసీమఞ్చ నిస్సితానం ఏకసభాగానం ద్విన్నం సత్తబ్భన్తరసీమానమ్పి ఉదకుక్ఖేపసీమానమ్పి అఞ్ఞమఞ్ఞం సమ్భేదజ్ఝోత్థరణం, సీమన్తరికం వినా అబ్యవధానేన ఠానఞ్చ భగవతా అనభిమతమేవాతి ఞత్వా అట్ఠకథాచరియా ఇధాపి సీమన్తరికావిధానమకంసు. విసభాగసీమానమ్పి హి ఏకసీమానిస్సితత్తం ఏకసభాగత్తఞ్చాతి ద్వీహఙ్గేహి సమన్నాగమే సతి ఏవ సీమన్తరికం వినా ఠానం సమ్భేదాయ హోతి, నాసతీతి దట్ఠబ్బం. సీమన్తరికవిధానసామత్థియేనేవ చేతాసం రుక్ఖాదిసమ్బన్ధోపి బద్ధసీమా వియ అఞ్ఞమఞ్ఞం న వట్టతీతి అయమ్పి నయతో దస్సితోవాతి గహేతబ్బం.
Upacāratthāyāti sīmantarikatthāya. Sattabbhantarato adhikaṃ vaṭṭati, ūnakaṃ pana na vaṭṭati eva sattabbhantaraparicchedassa dubbijānattā. Tasmā saṅghaṃ vinā ekenapi bhikkhunā bahi tiṭṭhantena aññaṃ sattabbhantaraṃ atikkamitvā dūre eva ṭhātabbaṃ. Itarathā kammakopasaṅkarato. Udakukkhepepi eseva nayo. Teneva vakkhati ‘‘ūnakaṃ pana na vaṭṭatī’’ti (vi. saṅga.aṭṭha. 167). Idañcettha sīmantarikāvidhānaṃ dvinnaṃ baddhasīmānaṃ sīmantarikānujānanasuttānulomato siddhanti daṭṭhabbaṃ. Kiñcāpi hi bhagavatā nidānavasena ekagāmanissitānaṃ ekasabhāgānañca dvinnaṃ baddhasīmānameva aññamaññaṃ sambhedaajjhottharaṇadosaparihārāya sīmantarikā anuññātā, tathāpi tadanulomato ekaṃ araññasīmaṃ nadīādisīmañca nissitānaṃ ekasabhāgānaṃ dvinnaṃ sattabbhantarasīmānampi udakukkhepasīmānampi aññamaññaṃ sambhedajjhottharaṇaṃ, sīmantarikaṃ vinā abyavadhānena ṭhānañca bhagavatā anabhimatamevāti ñatvā aṭṭhakathācariyā idhāpi sīmantarikāvidhānamakaṃsu. Visabhāgasīmānampi hi ekasīmānissitattaṃ ekasabhāgattañcāti dvīhaṅgehi samannāgame sati eva sīmantarikaṃ vinā ṭhānaṃ sambhedāya hoti, nāsatīti daṭṭhabbaṃ. Sīmantarikavidhānasāmatthiyeneva cetāsaṃ rukkhādisambandhopi baddhasīmā viya aññamaññaṃ na vaṭṭatīti ayampi nayato dassitovāti gahetabbaṃ.
౧౬౭. సభావేనేవాతి ఇమినా గామసీమా వియ అబద్ధసీమాతి దస్సేతి. సబ్బమేత్థ సఙ్ఘకమ్మం కాతుం వట్టతీతి సమానసంవాసా ఏకూపోసథాతి దస్సేతి. యేన కేనచీతి అన్తమసో సూకరాదినా సత్తేన. మహోఘేన పన ఉణ్ణతట్ఠానతో నిన్నట్ఠానే పతన్తేన ఖతో ఖుద్దకో వా మహన్తో వా లక్ఖణయుత్తో ‘‘జాతస్సరో’’త్వేవ వుచ్చతి. ఏత్థపి ఖుద్దకే ఉదకుక్ఖేపకిచ్చం నత్థి. సముద్దే పన సబ్బత్థ ఉదకుక్ఖేపసీమాయమేవ కమ్మం కాతబ్బం సోధేతుం దుక్కరత్తా. పున తత్థాతి లోకవోహారసిద్ధీసు ఏవ తాసు నదీఆదీసు తీసు అబద్ధసీమాసు పున వగ్గకమ్మపరిహారత్థం సాసనవోహారసిద్ధాయ అబద్ధసీమాయ పరిచ్ఛేదం దస్సేన్తోతి అధిప్పాయో. పాళియం (మహావ॰ ౧౪౭) ‘‘యం మజ్ఝిమస్స పురిసస్సా’’తిఆదీసు ఉదకం ఉక్ఖిపిత్వా ఖిపీయతి ఏత్థాతి ఉదకుక్ఖేపో, ఉదకస్స పతనోకాసో, తస్మా ఉదకుక్ఖేపా, అయఞ్హేత్థ పదసమ్బన్ధవసేన అత్థో – పరిసపరియన్తతో పట్ఠాయ సమన్తా యావ మజ్ఝిమస్స పురిసస్స ఉదకుక్ఖేపో ఉదకస్స పతనట్ఠానం, తావ యం తం పరిచ్ఛిన్నట్ఠానం, అయం తత్థ నదీఆదీసు అపరా సమానసంవాసా ఉదకుక్ఖేపసీమాతి.
167.Sabhāvenevāti iminā gāmasīmā viya abaddhasīmāti dasseti. Sabbamettha saṅghakammaṃ kātuṃ vaṭṭatīti samānasaṃvāsā ekūposathāti dasseti. Yena kenacīti antamaso sūkarādinā sattena. Mahoghena pana uṇṇataṭṭhānato ninnaṭṭhāne patantena khato khuddako vā mahanto vā lakkhaṇayutto ‘‘jātassaro’’tveva vuccati. Etthapi khuddake udakukkhepakiccaṃ natthi. Samudde pana sabbattha udakukkhepasīmāyameva kammaṃ kātabbaṃ sodhetuṃ dukkarattā. Puna tatthāti lokavohārasiddhīsu eva tāsu nadīādīsu tīsu abaddhasīmāsu puna vaggakammaparihāratthaṃ sāsanavohārasiddhāya abaddhasīmāya paricchedaṃ dassentoti adhippāyo. Pāḷiyaṃ (mahāva. 147) ‘‘yaṃ majjhimassa purisassā’’tiādīsu udakaṃ ukkhipitvā khipīyati etthāti udakukkhepo, udakassa patanokāso, tasmā udakukkhepā, ayañhettha padasambandhavasena attho – parisapariyantato paṭṭhāya samantā yāva majjhimassa purisassa udakukkhepo udakassa patanaṭṭhānaṃ, tāva yaṃ taṃ paricchinnaṭṭhānaṃ, ayaṃ tattha nadīādīsu aparā samānasaṃvāsā udakukkhepasīmāti.
తస్స అన్తోతి తస్స ఉదకుక్ఖేపపరిచ్ఛిన్నస్స ఠానస్స అన్తో. న కేవలఞ్చ తస్సేవ అన్తో, తతో బహిపి, ‘‘ఏకస్స ఉదకుక్ఖేపస్స అన్తో ఠాతుం న వట్టతీ’’తి వచనం ఉదకుక్ఖేపపరిచ్ఛేదస్స దుబ్బిజానతో కమ్మకోపసఙ్కా హోతీతి . తేనేవ మాతికాట్ఠకథాయం (కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ నిదానవణ్ణనా) ‘‘పరిచ్ఛేదబ్భన్తరే హత్థపాసం విజహిత్వా ఠితోపి పరిచ్ఛేదతో బహి అఞ్ఞం తత్తకంయేవ పరిచ్ఛేదం అనతిక్కమిత్వా ఠితోపి కమ్మం కోపేతి, ఇదం సబ్బఅట్ఠకథాసు సన్నిట్ఠాన’’న్తి వుత్తం. యం పనేత్థ సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౧౪౭) ‘‘తస్స అన్తోహత్థపాసం విజహిత్వా ఠితో కమ్మం కోపేతీతి ఇమినా పరిచ్ఛేదతో బహి యత్థ కత్థచి ఠితో కమ్మం న కోపేతీ’’తి వత్వా మాతికాట్ఠకథావచనమ్పి పటిక్ఖిపిత్వా ‘‘నేవ పాళియం న అట్ఠకథాయం ఉపలబ్భతీ’’తిఆది బహు పపఞ్చితం, తం న సున్దరం ఇధ అట్ఠకథావచనేన మాతికాట్ఠకథావచనస్స నయతో సంసన్దనతో సఙ్ఘటనతో. తథా హి ద్విన్నం ఉదకుక్ఖేపపఅచ్ఛేదానమన్తరా విదత్థిచతురఙ్గులమత్తమ్పి సీమన్తరికం అఠపేత్వా ‘‘అఞ్ఞో ఉదకుక్ఖేపో సీమన్తరికాయ ఠపేతబ్బో, ‘‘తతో అధికం వట్టతి ఏవ, ఊనకం పన న వట్టతీ’’తి ఏవం ఇధేవ వుత్తేన ఇమినా అట్ఠకథావచనేన సీమన్తరికోపచారే ఉదకుక్ఖేపతో ఊనకే ఠపితే సీమాయ సీమాసమ్భేదతో కమ్మకోపోపి వుత్తో ఏవ. యదగ్గేన చ ఏవం వుత్తో, తదగ్గేన చ తత్థ ఏకభిక్ఖునో పవేసేపి సతి తస్స సీమట్ఠభావతో కమ్మకోపో వుత్తో ఏవ హోతి. అట్ఠకథాయం ‘‘ఊనకం పన న వట్టతీ’’తి కథనఞ్చేతం ఉదకుక్ఖేపపరిచ్ఛేదస్స దుబ్బిజానన్తేనపి సీమాసమ్భేదసఙ్కాపరిహారత్థం వుత్తం. సత్తబ్భన్తరసీమానమన్తరా తత్తకపరిచ్ఛేదేనేవ సీమన్తరికవిధానవచనతోపి ఏతాసం దుబ్బిజానపరిచ్ఛేదతా, తత్థ చ ఠితానం కమ్మకోపసఙ్కా సిజ్ఝతి. కమ్మకోపసఙ్కట్ఠానమ్పి ఆచరియా దూరతో పరిహారత్థం ‘‘కమ్మకోపట్ఠాన’’న్తి వత్వావ ఠపేసున్తి గహేతబ్బం.
Tassa antoti tassa udakukkhepaparicchinnassa ṭhānassa anto. Na kevalañca tasseva anto, tato bahipi, ‘‘ekassa udakukkhepassa anto ṭhātuṃ na vaṭṭatī’’ti vacanaṃ udakukkhepaparicchedassa dubbijānato kammakopasaṅkā hotīti . Teneva mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) ‘‘paricchedabbhantare hatthapāsaṃ vijahitvā ṭhitopi paricchedato bahi aññaṃ tattakaṃyeva paricchedaṃ anatikkamitvā ṭhitopi kammaṃ kopeti, idaṃ sabbaaṭṭhakathāsu sanniṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Yaṃ panettha sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.147) ‘‘tassa antohatthapāsaṃ vijahitvā ṭhito kammaṃ kopetīti iminā paricchedato bahi yattha katthaci ṭhito kammaṃ na kopetī’’ti vatvā mātikāṭṭhakathāvacanampi paṭikkhipitvā ‘‘neva pāḷiyaṃ na aṭṭhakathāyaṃ upalabbhatī’’tiādi bahu papañcitaṃ, taṃ na sundaraṃ idha aṭṭhakathāvacanena mātikāṭṭhakathāvacanassa nayato saṃsandanato saṅghaṭanato. Tathā hi dvinnaṃ udakukkhepapaacchedānamantarā vidatthicaturaṅgulamattampi sīmantarikaṃ aṭhapetvā ‘‘añño udakukkhepo sīmantarikāya ṭhapetabbo, ‘‘tato adhikaṃ vaṭṭati eva, ūnakaṃ pana na vaṭṭatī’’ti evaṃ idheva vuttena iminā aṭṭhakathāvacanena sīmantarikopacāre udakukkhepato ūnake ṭhapite sīmāya sīmāsambhedato kammakopopi vutto eva. Yadaggena ca evaṃ vutto, tadaggena ca tattha ekabhikkhuno pavesepi sati tassa sīmaṭṭhabhāvato kammakopo vutto eva hoti. Aṭṭhakathāyaṃ ‘‘ūnakaṃ pana na vaṭṭatī’’ti kathanañcetaṃ udakukkhepaparicchedassa dubbijānantenapi sīmāsambhedasaṅkāparihāratthaṃ vuttaṃ. Sattabbhantarasīmānamantarā tattakaparicchedeneva sīmantarikavidhānavacanatopi etāsaṃ dubbijānaparicchedatā, tattha ca ṭhitānaṃ kammakopasaṅkā sijjhati. Kammakopasaṅkaṭṭhānampi ācariyā dūrato parihāratthaṃ ‘‘kammakopaṭṭhāna’’nti vatvāva ṭhapesunti gahetabbaṃ.
సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౧౪౭) పన – అపరిచ్ఛిన్నాయాతి బద్ధసీమావసేన అకతపరిచ్ఛేదాయ. యేన కేనచి ఖణిత్వా అకతోతి అన్తమసో తిరచ్ఛానేనపి ఖణిత్వా అకతో. తస్స అన్తోహత్థపాసం విజహిత్వా ఠితో కమ్మం కోపేతీతి ఇమినా పరిచ్ఛేదతో బహి యత్థ కత్థచి ఠితో కమ్మం న కోపేతీతి దీపేతి. యం పన వుత్తం మాతికాట్ఠకథాయం (కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ నిదానవణ్ణనా) ‘‘పరిచ్ఛేదబ్భన్తరే హత్థపాసం విజహిత్వా ఠితోపి పరిచ్ఛేదతో బహి అఞ్ఞం తత్తకంయేవ పరిచ్ఛేదం అనతిక్కమిత్వా ఠితోపి కమ్మం కోపేతి, ఇదం సబ్బఅట్ఠకథాసు సన్నిట్ఠాన’’న్తి. తత్థ అఞ్ఞం తత్తకంయేవ పరిచ్ఛేదం అనతిక్కమిత్వా ఠితోపి కమ్మం కోపేతీతి ఇదం నేవ పాళియం, న అట్ఠకథాయం ఉపలబ్భతి, యది చేతం ద్విన్నం సఙ్ఘానం విసుం ఉపోసథాదికమ్మకరణాధికారే వుత్తత్తా ఉదకుక్ఖేపతో బహి అఞ్ఞం ఉదకుక్ఖేపం అనతిక్కమిత్వా ఉపోసథాదికరణత్థం ఠితో సఙ్ఘో సీమాసమ్భేదసమ్భవతో కమ్మం కోపేతీతి ఇమినా అధిప్పాయేన వుత్తం సియా, ఏవమ్పి యుజ్జేయ్య. తేనేవ మాతికాట్ఠకథాయ లీనత్థప్పకాసనియం (కఙ్ఖా॰ టీ॰ నిదానవణ్ణనా) వుత్తం ‘‘అఞ్ఞం తత్తకంయేవ పరిచ్ఛేదన్తి దుతియం ఉదకుక్ఖేపం అనతిక్కన్తోపి కోపేతి. కస్మా? అత్తనో ఉదకుక్ఖేపసీమాయ పరేసం ఉదకుక్ఖేపసీమాయ అజ్ఝోత్థటత్తా సీమాసమ్భేదో హోతి, తస్మా కోపేతీ’’తి. ‘‘ఇదం సబ్బఅట్ఠకథాసు సన్నిట్ఠాన’’న్తి చ ఇమినావ అధిప్పాయేన వుత్తన్తి గహేతబ్బం సబ్బాసుపి అట్ఠకథాసు సీమాసమ్భేదస్స అనిచ్ఛితత్తా. తేనేవ హి ‘‘అత్తనో చ అఞ్ఞేసఞ్చ ఉదకుక్ఖేపపరిచ్ఛేదస్స అన్తరా అఞ్ఞో ఉదకుక్ఖేపో సీమన్తరికత్థాయ ఠపేతబ్బో’’తి వుత్తం. అఞ్ఞే పనేత్థ అఞ్ఞథాపి పపఞ్చేన్తి, తం న గహేతబ్బం.
Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.147) pana – aparicchinnāyāti baddhasīmāvasena akataparicchedāya. Yena kenaci khaṇitvā akatoti antamaso tiracchānenapi khaṇitvā akato. Tassa antohatthapāsaṃ vijahitvā ṭhito kammaṃ kopetīti iminā paricchedato bahi yattha katthaci ṭhito kammaṃ na kopetīti dīpeti. Yaṃ pana vuttaṃ mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) ‘‘paricchedabbhantare hatthapāsaṃ vijahitvā ṭhitopi paricchedato bahi aññaṃ tattakaṃyeva paricchedaṃ anatikkamitvā ṭhitopi kammaṃ kopeti, idaṃ sabbaaṭṭhakathāsu sanniṭṭhāna’’nti. Tattha aññaṃ tattakaṃyeva paricchedaṃ anatikkamitvā ṭhitopi kammaṃ kopetīti idaṃ neva pāḷiyaṃ, na aṭṭhakathāyaṃ upalabbhati, yadi cetaṃ dvinnaṃ saṅghānaṃ visuṃ uposathādikammakaraṇādhikāre vuttattā udakukkhepato bahi aññaṃ udakukkhepaṃ anatikkamitvā uposathādikaraṇatthaṃ ṭhito saṅgho sīmāsambhedasambhavato kammaṃ kopetīti iminā adhippāyena vuttaṃ siyā, evampi yujjeyya. Teneva mātikāṭṭhakathāya līnatthappakāsaniyaṃ (kaṅkhā. ṭī. nidānavaṇṇanā) vuttaṃ ‘‘aññaṃ tattakaṃyeva paricchedanti dutiyaṃ udakukkhepaṃ anatikkantopi kopeti. Kasmā? Attano udakukkhepasīmāya paresaṃ udakukkhepasīmāya ajjhotthaṭattā sīmāsambhedo hoti, tasmā kopetī’’ti. ‘‘Idaṃ sabbaaṭṭhakathāsu sanniṭṭhāna’’nti ca imināva adhippāyena vuttanti gahetabbaṃ sabbāsupi aṭṭhakathāsu sīmāsambhedassa anicchitattā. Teneva hi ‘‘attano ca aññesañca udakukkhepaparicchedassa antarā añño udakukkhepo sīmantarikatthāya ṭhapetabbo’’ti vuttaṃ. Aññe panettha aññathāpi papañcenti, taṃ na gahetabbaṃ.
సబ్బత్థ సఙ్ఘో నిసీదతీతి హత్థపాసం అవిజహిత్వా నిసీదతి. ఉదకుక్ఖేపసీమాయ కమ్మం నత్థీతి యస్మా సబ్బోపి నదీపదేసో భిక్ఖూహి అజ్ఝోత్థటో, తస్మా సమన్తతో నదియా అభావా ఉదకుక్ఖేపప్పయోజనం నత్థి. ఉదకుక్ఖేపప్పమాణా సీమన్తరికా సువిఞ్ఞేయ్యతరా హోతి, సీమాసమ్భేదసఙ్కా చ న సియాతి సామీచిదస్సనత్థం ‘‘అఞ్ఞో ఉదకుక్ఖేపో సీమన్తరికత్థాయ ఠపేతబ్బో’’తి వుత్తం. యత్తకేన పన సీమాసమ్భేదో న హోతి, తత్తకం ఠపేతుం వట్టతియేవ. తేనేవాహు పోరాణా ‘‘యత్తకేన సీమాసమ్భేదో న హోతి, తత్తకమ్పి ఠపేతుం వట్టతీ’’తి. ఊనకం పన న వట్టతీతి ఇదమ్పి ఉదకుక్ఖేపసీమాయ పరిసవసేన వడ్ఢనతో సీమాసమ్భేదసఙ్కా సియాతి తన్నివారణత్థమేవ వుత్తన్తి వుత్తం.
Sabbattha saṅgho nisīdatīti hatthapāsaṃ avijahitvā nisīdati. Udakukkhepasīmāya kammaṃ natthīti yasmā sabbopi nadīpadeso bhikkhūhi ajjhotthaṭo, tasmā samantato nadiyā abhāvā udakukkhepappayojanaṃ natthi. Udakukkhepappamāṇā sīmantarikā suviññeyyatarā hoti, sīmāsambhedasaṅkā ca na siyāti sāmīcidassanatthaṃ ‘‘añño udakukkhepo sīmantarikatthāya ṭhapetabbo’’ti vuttaṃ. Yattakena pana sīmāsambhedo na hoti, tattakaṃ ṭhapetuṃ vaṭṭatiyeva. Tenevāhu porāṇā ‘‘yattakena sīmāsambhedo na hoti, tattakampi ṭhapetuṃ vaṭṭatī’’ti. Ūnakaṃ pana na vaṭṭatīti idampi udakukkhepasīmāya parisavasena vaḍḍhanato sīmāsambhedasaṅkā siyāti tannivāraṇatthameva vuttanti vuttaṃ.
వజిరబుద్ధిటీకాయమ్పి (వజిర॰ టీ॰ మహావగ్గ ౧౪౭) – యం మజ్ఝిమస్స పురిసస్స సమన్తా ఉదకుక్ఖేపాతి పన ఏతిస్సా నదియా చతువగ్గాదీనం సఙ్ఘానం విసుం చతువగ్గకరణీయాదికమ్మకరణకాలే సీమాపరిచ్ఛేదదస్సనత్థం వుత్తం తిచీవరేన విప్పవాసావిప్పవాసపరిచ్ఛేదదస్సనత్థమ్పి సత్తబ్భన్తరసీమాయ పరిచ్ఛేదదస్సనం వియాతి ఆచరియా, తస్మా ఉదకుక్ఖేపపరిచ్ఛేదాభావేపి అన్తోనదియం కమ్మం కాతుం వట్టతీతి సిద్ధం. అయం పన విసేసో – తత్థ నావాగతో చే, నావాయం వుత్తనయేన, సత్థగతో చే, సత్థే వుత్తనయేన. సో చే అతిరేకచాతుమాసనివుత్థో చే, గామే వుత్తనయేన తిచీవరావిప్పవాసో వేదితబ్బో. తత్థాపి అయం విసేసో – సచే సత్థో ఉదకుక్ఖేపస్స అన్తో హోతి, ఉదకుక్ఖేపసీమా పమాణన్తి ఏకే. సత్థోవ పమాణన్తి ఆచరియా. సచే పనేత్థ బహూ భిక్ఖూతిఆదిమ్హి కేచి అధిట్ఠానుపోసథం, కేచి గణుపోసథం, కేచి సఙ్ఘుపోసథన్తి వత్తుకామతాయ ‘‘బహూ సఙ్ఘా’’తి అవత్వా ‘‘భిక్ఖూ’’తి వుత్తం. ఊనకం పన న వట్టతీతి ఏత్థ సీమాసమ్భేదసమ్భవతోతి ఉపతిస్సత్థేరో. ఠపేన్తే హి ఊనకం న ఠపేతబ్బం, ‘‘అట్ఠపేతుమ్పి వట్టతి ఏవా’’తి వుత్తన్తి వుత్తం.
Vajirabuddhiṭīkāyampi (vajira. ṭī. mahāvagga 147) – yaṃ majjhimassa purisassa samantā udakukkhepāti pana etissā nadiyā catuvaggādīnaṃ saṅghānaṃ visuṃ catuvaggakaraṇīyādikammakaraṇakāle sīmāparicchedadassanatthaṃ vuttaṃ ticīvarena vippavāsāvippavāsaparicchedadassanatthampi sattabbhantarasīmāya paricchedadassanaṃ viyāti ācariyā, tasmā udakukkhepaparicchedābhāvepi antonadiyaṃ kammaṃ kātuṃ vaṭṭatīti siddhaṃ. Ayaṃ pana viseso – tattha nāvāgato ce, nāvāyaṃ vuttanayena, satthagato ce, satthe vuttanayena. So ce atirekacātumāsanivuttho ce, gāme vuttanayena ticīvarāvippavāso veditabbo. Tatthāpi ayaṃ viseso – sace sattho udakukkhepassa anto hoti, udakukkhepasīmā pamāṇanti eke. Satthova pamāṇanti ācariyā. Sace panettha bahū bhikkhūtiādimhi keci adhiṭṭhānuposathaṃ, keci gaṇuposathaṃ, keci saṅghuposathanti vattukāmatāya ‘‘bahū saṅghā’’ti avatvā ‘‘bhikkhū’’ti vuttaṃ. Ūnakaṃ pana na vaṭṭatīti ettha sīmāsambhedasambhavatoti upatissatthero. Ṭhapente hi ūnakaṃ na ṭhapetabbaṃ, ‘‘aṭṭhapetumpi vaṭṭati evā’’ti vuttanti vuttaṃ.
తన్తి సీమం. సీఘమేవ అతిక్కమతీతి ఇమినా తం అనతిక్కమిత్వా అన్తో ఏవ పరివత్తమానాయ కాతుం వట్టతీతి దస్సేతి. ఏతదత్థమేవ హి వాలికాదీహి సీమాపరిచ్ఛిన్దనం, ఇతరథా బహి పరివత్తా ను ఖో, నో వాతి కమ్మకోపసఙ్కా భవేయ్యాతి. అఞ్ఞిస్సా అనుస్సావనాతి కేవలాయ నదీసీమాయ అనుస్సావనా. అన్తోనదియం జాతరుక్ఖే వాతి ఉదకుక్ఖేపపరిచ్ఛేదస్స బహి ఠితే రుక్ఖే వా. బహినదీతీరమేవ హి విసభాగసీమత్తా అబన్ధితబ్బట్ఠానం, న అన్తోనదీ నిస్సయత్తేన సభాగత్తా. తేనేవ ‘‘బహినదీతీరే విహారసీమాయ వా’’తిఆదినా తీరమేవ అబన్ధితబ్బట్ఠానత్తేన దస్సితం, న పన నదీ. జాతరుక్ఖేపి ఠితేహీతి ఇదం అన్తోఉదకుక్ఖేపట్ఠం సన్ధాయ వుత్తం. న హి బహిఉదకుక్ఖేపే భిక్ఖూనం ఠాతుం వట్టతి.
Tanti sīmaṃ. Sīghameva atikkamatīti iminā taṃ anatikkamitvā anto eva parivattamānāya kātuṃ vaṭṭatīti dasseti. Etadatthameva hi vālikādīhi sīmāparicchindanaṃ, itarathā bahi parivattā nu kho, no vāti kammakopasaṅkā bhaveyyāti. Aññissā anussāvanāti kevalāya nadīsīmāya anussāvanā. Antonadiyaṃ jātarukkhe vāti udakukkhepaparicchedassa bahi ṭhite rukkhe vā. Bahinadītīrameva hi visabhāgasīmattā abandhitabbaṭṭhānaṃ, na antonadī nissayattena sabhāgattā. Teneva ‘‘bahinadītīre vihārasīmāya vā’’tiādinā tīrameva abandhitabbaṭṭhānattena dassitaṃ, na pana nadī. Jātarukkhepi ṭhitehīti idaṃ antoudakukkhepaṭṭhaṃ sandhāya vuttaṃ. Na hi bahiudakukkhepe bhikkhūnaṃ ṭhātuṃ vaṭṭati.
రుక్ఖస్సాతి తస్సేవ అన్తోఉదకుక్ఖేపట్ఠస్స రుక్ఖస్స. సీమం వా సోధేత్వాతి యథావుత్తం విహారే బద్ధసీమం గామసీమఞ్చ తత్థ ఠితభిక్ఖూనం హత్థపాసానయనబహిసీమకరణవసేనేవ సోధేత్వా. యథా చ ఉదకుక్ఖేపసీమాయం కమ్మం కరోన్తేహి, ఏవం బద్ధసీమాయం వా గామసీమాయం వా కమ్మం కరోన్తేహిపి ఉదకుక్ఖేపసీమట్ఠే సోధేత్వావ కాతబ్బం. ఏతేనేవ సత్తబ్భన్తరఅరఞ్ఞసీమాహిపి సద్ధిం ఉదకుక్ఖేపసీమాయ, ఇమాయ చ సద్ధిం తాసం రుక్ఖాదిసమ్బన్ధదోసోపి నయతో దస్సితోవ హోతి. ఇమినావ నయేన సత్తబ్భన్తరసీమాయ బద్ధసీమగామసీమాహిపి సద్ధిం, ఏతాసఞ్చ సత్తబ్భన్తరసీమాయ సద్ధిం సమ్బన్ధదోసో ఞాతబ్బో. అట్ఠకథాయం పనేతం సబ్బం వుత్తనయతోవ సక్కా విఞ్ఞాతున్తి అఞ్ఞమఞ్ఞాసన్నానమేవేత్థ దస్సితం.
Rukkhassāti tasseva antoudakukkhepaṭṭhassa rukkhassa. Sīmaṃ vā sodhetvāti yathāvuttaṃ vihāre baddhasīmaṃ gāmasīmañca tattha ṭhitabhikkhūnaṃ hatthapāsānayanabahisīmakaraṇavaseneva sodhetvā. Yathā ca udakukkhepasīmāyaṃ kammaṃ karontehi, evaṃ baddhasīmāyaṃ vā gāmasīmāyaṃ vā kammaṃ karontehipi udakukkhepasīmaṭṭhe sodhetvāva kātabbaṃ. Eteneva sattabbhantaraaraññasīmāhipi saddhiṃ udakukkhepasīmāya, imāya ca saddhiṃ tāsaṃ rukkhādisambandhadosopi nayato dassitova hoti. Imināva nayena sattabbhantarasīmāya baddhasīmagāmasīmāhipi saddhiṃ, etāsañca sattabbhantarasīmāya saddhiṃ sambandhadoso ñātabbo. Aṭṭhakathāyaṃ panetaṃ sabbaṃ vuttanayatova sakkā viññātunti aññamaññāsannānamevettha dassitaṃ.
తత్రిదం సుత్తానులోమతో నయగ్గహణముఖం – యథా హి బద్ధసీమాయం సమ్మతా బద్ధసీమా విపత్తిసీమా హోతీతి తాసం అఞ్ఞమఞ్ఞం రుక్ఖాదిసమ్బన్ధో న వట్టతి, ఏవం నదీఆదీసు సమ్మతాపి బద్ధసీమా విపత్తిసీమావ హోతీతి తాహిపి సద్ధిం తస్సా రుక్ఖాదిసమ్బన్ధో న వట్టతీతి సిజ్ఝతి. ఇమినా నయేన సత్తబ్భన్తరసీమాయ గామనదీఆదీహి సద్ధిం, ఉదకుక్ఖేపసీమాయ చ అరఞ్ఞాదీహి సద్ధిం రుక్ఖాదిసమ్బన్ధస్సనవట్టనకభావో ఞాతబ్బో, ఏవమేతా భగవతా అనుఞ్ఞాతా బద్ధసీమసత్తబ్భన్తరఉదకుక్ఖేపసీమా అఞ్ఞమఞ్ఞఞ్చేవ అత్తనో నిస్సయవిరహితాహి ఇతరీతరాసం నిస్సయసీమాహి చ రుక్ఖాదిసమ్బన్ధే సతి సమ్భేదదోసమాపజ్జతీతి సుత్తానులోమనయో ఞాతబ్బోవ.
Tatridaṃ suttānulomato nayaggahaṇamukhaṃ – yathā hi baddhasīmāyaṃ sammatā baddhasīmā vipattisīmā hotīti tāsaṃ aññamaññaṃ rukkhādisambandho na vaṭṭati, evaṃ nadīādīsu sammatāpi baddhasīmā vipattisīmāva hotīti tāhipi saddhiṃ tassā rukkhādisambandho na vaṭṭatīti sijjhati. Iminā nayena sattabbhantarasīmāya gāmanadīādīhi saddhiṃ, udakukkhepasīmāya ca araññādīhi saddhiṃ rukkhādisambandhassanavaṭṭanakabhāvo ñātabbo, evametā bhagavatā anuññātā baddhasīmasattabbhantaraudakukkhepasīmā aññamaññañceva attano nissayavirahitāhi itarītarāsaṃ nissayasīmāhi ca rukkhādisambandhe sati sambhedadosamāpajjatīti suttānulomanayo ñātabbova.
అత్తనో అత్తనో పన నిస్సయభూతగామాదీహి సద్ధిం బద్ధసీమాదీనం తిస్సన్నం ఉప్పత్తికాలే భగవతా అనుఞ్ఞాతస్స సమ్భేదజ్ఝోత్థరణస్స అనులోమనతో రుక్ఖాదిసమ్బన్ధోపి అనుఞ్ఞాతోవ హోతీతి దట్ఠబ్బం. యది ఏవం ఉదకుక్ఖేపబద్ధసీమాదీనం అన్తరా కస్మా సీమన్తరికా న విహితాతి? నిస్సయభేదసభావభేదేహి సయమేవ భిన్నత్తా. ఏకనిస్సయఏకసభావానమేవ హి సీమన్తరికాయ వినాసం కరోతీతి వుత్తోవాయమత్థో. ఏతేనేవ నదీనిమిత్తం కత్వా బద్ధాయ సీమాయ సఙ్ఘే కమ్మం కరోన్తే నదియమ్పి యావ గామక్ఖేత్తం ఆహచ్చ ఠితాయ ఉదకుక్ఖేపసీమాయ అఞ్ఞేసం కమ్మం కాతుం వట్టతీతి సిద్ధం హోతి. యా పనేతా లోకవోహారసిద్ధా గామారఞ్ఞనదీసముద్దజాతస్సరసీమా పఞ్చ, తా అఞ్ఞమఞ్ఞం రుక్ఖాదిసమ్బన్ధేపి సమ్భేదదోసం నాపజ్జతి తథా లోకవోహారాభావతో. న హి గామాదయో గామన్తరాదీహి నదీఆదీహి చ రుక్ఖాదిసమ్బన్ధమత్తేన సమ్భిన్నాతి లోకే వోహరన్తి. లోకవోహారసిద్ధానఞ్చ లోకవోహారతోవ సమ్భేదో వా అసమ్భేదో వా గహేతబ్బో, న అఞ్ఞథా. తేనేవ అట్ఠకథాయం తాసం అఞ్ఞమఞ్ఞం కత్థచిపి సమ్భేదనయో న దస్సితో, సాసనవోహారసిద్ధో ఏవ దస్సితోతి.
Attano attano pana nissayabhūtagāmādīhi saddhiṃ baddhasīmādīnaṃ tissannaṃ uppattikāle bhagavatā anuññātassa sambhedajjhottharaṇassa anulomanato rukkhādisambandhopi anuññātova hotīti daṭṭhabbaṃ. Yadi evaṃ udakukkhepabaddhasīmādīnaṃ antarā kasmā sīmantarikā na vihitāti? Nissayabhedasabhāvabhedehi sayameva bhinnattā. Ekanissayaekasabhāvānameva hi sīmantarikāya vināsaṃ karotīti vuttovāyamattho. Eteneva nadīnimittaṃ katvā baddhāya sīmāya saṅghe kammaṃ karonte nadiyampi yāva gāmakkhettaṃ āhacca ṭhitāya udakukkhepasīmāya aññesaṃ kammaṃ kātuṃ vaṭṭatīti siddhaṃ hoti. Yā panetā lokavohārasiddhā gāmāraññanadīsamuddajātassarasīmā pañca, tā aññamaññaṃ rukkhādisambandhepi sambhedadosaṃ nāpajjati tathā lokavohārābhāvato. Na hi gāmādayo gāmantarādīhi nadīādīhi ca rukkhādisambandhamattena sambhinnāti loke voharanti. Lokavohārasiddhānañca lokavohāratova sambhedo vā asambhedo vā gahetabbo, na aññathā. Teneva aṭṭhakathāyaṃ tāsaṃ aññamaññaṃ katthacipi sambhedanayo na dassito, sāsanavohārasiddho eva dassitoti.
ఏత్థ పన బద్ధసీమాయ తావ ‘‘హేట్ఠా పథవీసన్ధారకం ఉదకం పరియన్తం కత్వా సీమా గతా హోతీ’’తిఆదినా అధోభాగపరిచ్ఛేదో అట్ఠకథాయం సబ్బథా దస్సితో, గామసీమాదీనం పన న దస్సితో. కథమయం జానితబ్బోతి? కేచి తావేత్థ ‘‘గామసీమాదయోపి బద్ధసీమా వియ పథవీసన్ధారకం ఉదకం ఆహచ్చ తిట్ఠతీ’’తి వదన్తి.
Ettha pana baddhasīmāya tāva ‘‘heṭṭhā pathavīsandhārakaṃ udakaṃ pariyantaṃ katvā sīmā gatā hotī’’tiādinā adhobhāgaparicchedo aṭṭhakathāyaṃ sabbathā dassito, gāmasīmādīnaṃ pana na dassito. Kathamayaṃ jānitabboti? Keci tāvettha ‘‘gāmasīmādayopi baddhasīmā viya pathavīsandhārakaṃ udakaṃ āhacca tiṭṭhatī’’ti vadanti.
కేచి పన తం పటిక్ఖిపిత్వా ‘‘నదీసముద్దజాతస్సరసీమా, తావ తన్నిస్సితఉదకుక్ఖేపసీమా చ పథవియా ఉపరితలే హేట్ఠా చ ఉదకేన అజ్ఝోత్థరణప్పదేసే ఏవ తిట్ఠన్తి, న తతో హేట్ఠా ఉదకస్స అజ్ఝోత్థరణాభావా. సచే పన ఉదకోఘాదినా యోజనప్పమాణమ్పి నిన్నట్ఠానం హోతి, నదీసీమాదయోవ హోన్తి, న తతో హేట్ఠా. తస్మా నదీఆదీనం హేట్ఠా బహితీరముఖేన ఉమఙ్గేన, ఇద్ధియా వా పవిట్ఠో భిక్ఖు నదియం ఠితానం కమ్మం న కోపేతి, సో పన ఆసన్నగామే భిక్ఖూనం కమ్మం కోపేతి. సచే పన సో ఉభిన్నం తీరగామానం మజ్ఝే నిసిన్నో హోతి, ఉభయగామట్ఠానం కమ్మం కోపేతి. సచే పన తీరం గామక్ఖేత్తం న హోతి, అగామకారఞ్ఞమేవ. తత్థ పన తీరద్వయేపి సత్తబ్భన్తరసీమం వినా కేవలాయ ఖుద్దకారఞ్ఞసీమాయమేవ కమ్మం కోపేతి. సచే సత్తబ్భన్తరసీమాయ కరోన్తి, తదా యది తేసం సత్తబ్భన్తరసీమాయ పరిచ్ఛేదో ఏతస్స నిసిన్నోకాసస్స పరతో ఏకం సత్తబ్భన్తరం అతిక్కమిత్వా ఠితో న కమ్మకోపో. నో చే, కమ్మకోపో. గామసీమాయం పన అన్తోఉమఙ్గే వా బిలే వా ఖణిత్వా వా యత్థ పవిసితుం సక్కా, యత్థ వా సువణ్ణమణిఆదిం ఖణిత్వా గణ్హన్తి, గహేతుం సక్కాతి వా సమ్భావనా హోతి, తత్తకం హేట్ఠాపి గామసీమా, తత్థ ఇద్ధియా అన్తో నిసిన్నోపి కమ్మం కోపేతి. యత్థ పన పకతిమనుస్సానం పవేససమ్భావనాపి నత్థి, తం సబ్బం యావ పథవీసన్ధారకఉదకా అరఞ్ఞసీమావ, న గామసీమా. అరఞ్ఞసీమాయమ్పి ఏసేవ నయో. తత్థపి హి యత్తకే పదేసే పవేససమ్భావనా, తత్తకమేవ ఉపరితలే అరఞ్ఞసీమా పవత్తతి. తతో పన హేట్ఠా న అరఞ్ఞసీమా తత్థ ఉపరితలేన సహ ఏకారఞ్ఞవోహారాభావతో. న హి తత్థ పవిట్ఠం అరఞ్ఞం పవిట్ఠోతి వోహరన్తి, తస్మా తత్రట్ఠో ఉపరి అరఞ్ఞట్ఠానం కమ్మం న కోపేతి ఉమఙ్గనదియం ఠితో వియ ఉపరినదియం ఠితానం. ఏకస్మిఞ్హి చక్కవాళే గామనదీసముద్దజాతస్సరే ముఞ్చిత్వా తదవసేసం అమనుస్సావాసం దేవబ్రహ్మలోకం ఉపాదాయ సబ్బం అరఞ్ఞమేవ. ‘గామా వా అరఞ్ఞా వా’తి వుత్తత్తా హి నదీసముద్దజాతస్సరాదిపి అరఞ్ఞమేవ. ఇధ పన నదీఆదీనం విసుం సీమాభావేన గహితత్తా తదవసేసమేవ అరఞ్ఞం గహేతబ్బం. తత్థ చ యత్తకే పదేసే ఏకం అరఞ్ఞన్తి వోహరన్తి, అయమేకా అరఞ్ఞసీమా. ఇన్దపురఞ్హి సబ్బం ఏకారఞ్ఞసీమా, తథా అసురయక్ఖపురాది. ఆకాసట్ఠదేవబ్రహ్మవిమానాని పన సమన్తా ఆకాసపరిచ్ఛిన్నాని పచ్చేకం అరఞ్ఞసీమా సముద్దమజ్ఝే పబ్బతదీపకా వియ. తత్థ సబ్బత్థ సత్తబ్భన్తరసీమాయం, అరఞ్ఞసీమాయమేవ వా కమ్మం కాతబ్బం, తస్మా ఇధాపి ఉపరిఅరఞ్ఞతలేన సద్ధిం హేట్ఠాపథవియా ఏకారఞ్ఞవోహారాభావా విసుం అరఞ్ఞసీమాతి గహేతబ్బం. తేనేవేత్థ గామనదీఆదిసీమాకథాయ అట్ఠకథాయం (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౩౮) ‘ఇద్ధిమా భిక్ఖు హేట్ఠాపథవితలే ఠితో కమ్మం కోపేతీ’తి బద్ధసీమాయం దస్సితనయో న దస్సితో’’తి వదన్తి.
Keci pana taṃ paṭikkhipitvā ‘‘nadīsamuddajātassarasīmā, tāva tannissitaudakukkhepasīmā ca pathaviyā uparitale heṭṭhā ca udakena ajjhottharaṇappadese eva tiṭṭhanti, na tato heṭṭhā udakassa ajjhottharaṇābhāvā. Sace pana udakoghādinā yojanappamāṇampi ninnaṭṭhānaṃ hoti, nadīsīmādayova honti, na tato heṭṭhā. Tasmā nadīādīnaṃ heṭṭhā bahitīramukhena umaṅgena, iddhiyā vā paviṭṭho bhikkhu nadiyaṃ ṭhitānaṃ kammaṃ na kopeti, so pana āsannagāme bhikkhūnaṃ kammaṃ kopeti. Sace pana so ubhinnaṃ tīragāmānaṃ majjhe nisinno hoti, ubhayagāmaṭṭhānaṃ kammaṃ kopeti. Sace pana tīraṃ gāmakkhettaṃ na hoti, agāmakāraññameva. Tattha pana tīradvayepi sattabbhantarasīmaṃ vinā kevalāya khuddakāraññasīmāyameva kammaṃ kopeti. Sace sattabbhantarasīmāya karonti, tadā yadi tesaṃ sattabbhantarasīmāya paricchedo etassa nisinnokāsassa parato ekaṃ sattabbhantaraṃ atikkamitvā ṭhito na kammakopo. No ce, kammakopo. Gāmasīmāyaṃ pana antoumaṅge vā bile vā khaṇitvā vā yattha pavisituṃ sakkā, yattha vā suvaṇṇamaṇiādiṃ khaṇitvā gaṇhanti, gahetuṃ sakkāti vā sambhāvanā hoti, tattakaṃ heṭṭhāpi gāmasīmā, tattha iddhiyā anto nisinnopi kammaṃ kopeti. Yattha pana pakatimanussānaṃ pavesasambhāvanāpi natthi, taṃ sabbaṃ yāva pathavīsandhārakaudakā araññasīmāva, na gāmasīmā. Araññasīmāyampi eseva nayo. Tatthapi hi yattake padese pavesasambhāvanā, tattakameva uparitale araññasīmā pavattati. Tato pana heṭṭhā na araññasīmā tattha uparitalena saha ekāraññavohārābhāvato. Na hi tattha paviṭṭhaṃ araññaṃ paviṭṭhoti voharanti, tasmā tatraṭṭho upari araññaṭṭhānaṃ kammaṃ na kopeti umaṅganadiyaṃ ṭhito viya uparinadiyaṃ ṭhitānaṃ. Ekasmiñhi cakkavāḷe gāmanadīsamuddajātassare muñcitvā tadavasesaṃ amanussāvāsaṃ devabrahmalokaṃ upādāya sabbaṃ araññameva. ‘Gāmā vā araññā vā’ti vuttattā hi nadīsamuddajātassarādipi araññameva. Idha pana nadīādīnaṃ visuṃ sīmābhāvena gahitattā tadavasesameva araññaṃ gahetabbaṃ. Tattha ca yattake padese ekaṃ araññanti voharanti, ayamekā araññasīmā. Indapurañhi sabbaṃ ekāraññasīmā, tathā asurayakkhapurādi. Ākāsaṭṭhadevabrahmavimānāni pana samantā ākāsaparicchinnāni paccekaṃ araññasīmā samuddamajjhe pabbatadīpakā viya. Tattha sabbattha sattabbhantarasīmāyaṃ, araññasīmāyameva vā kammaṃ kātabbaṃ, tasmā idhāpi upariaraññatalena saddhiṃ heṭṭhāpathaviyā ekāraññavohārābhāvā visuṃ araññasīmāti gahetabbaṃ. Tenevettha gāmanadīādisīmākathāya aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 138) ‘iddhimā bhikkhu heṭṭhāpathavitale ṭhito kammaṃ kopetī’ti baddhasīmāyaṃ dassitanayo na dassito’’ti vadanti.
ఇదఞ్చేతాసం గామసీమాదీనం హేట్ఠాపమాణదస్సనం సుత్తాదివిరోధాభావా యుత్తం వియ దిస్సతి, వీమంసిత్వా గహేతబ్బం. ఏవం గహణే చ గామసీమాయం సమ్మతా బద్ధసీమా ఉపరిగామసీమం, హేట్ఠా ఉదకపరియన్తం అరఞ్ఞసీమఞ్చ అవత్థరతీతి తస్సా అరఞ్ఞసీమాపి ఖేత్తన్తి సిజ్ఝతి. భగవతా చ ‘‘సబ్బా, భిక్ఖవే, నదీ అసీమా’’తిఆదినా (మహావ॰ ౧౪౭) నదీసముద్దజాతస్సరా బద్ధసీమాయ అఖేత్తభావేన వుత్తా, న పన అరఞ్ఞం, తస్మా అరఞ్ఞమ్పి బద్ధసీమాయ ఖేత్తమేవాతి గహేతబ్బం. యది ఏవం కస్మా తత్థ సా న బజ్ఝతీతి? పయోజనాభావా. సీమాపేక్ఖానన్తరమేవ హి సత్తబ్భన్తరసీమాయ సమ్భవతో, తస్సా చ ఉపరి సమ్మతాయ బద్ధసీమాయ సమ్భేదజ్ఝోత్థరణానులోమతో విపత్తిసీమా ఏవ సియా. గామక్ఖేత్తే పన ఠత్వా అగామకారఞ్ఞేకదేసమ్పి అన్తోకరిత్వా సమ్మతా కిఞ్చాపి సుసమ్మతా అగామకారఞ్ఞే భగవతా విహితాయ సత్తబ్భన్తరసీమాయపి అనివత్తనతో, తత్థ పన కమ్మం కాతుం పవిట్ఠానమ్పి తతో బహి కేవలారఞ్ఞే కరోన్తానమ్పి అన్తరా తీణి సత్తబ్భన్తరాని ఠపేతబ్బాని. అఞ్ఞథా విపత్తి ఏవ సియాతి సబ్బథా నిరత్థకమేవ అగామకే అరఞ్ఞే బద్ధసీమాకరణన్తి వేదితబ్బం.
Idañcetāsaṃ gāmasīmādīnaṃ heṭṭhāpamāṇadassanaṃ suttādivirodhābhāvā yuttaṃ viya dissati, vīmaṃsitvā gahetabbaṃ. Evaṃ gahaṇe ca gāmasīmāyaṃ sammatā baddhasīmā uparigāmasīmaṃ, heṭṭhā udakapariyantaṃ araññasīmañca avattharatīti tassā araññasīmāpi khettanti sijjhati. Bhagavatā ca ‘‘sabbā, bhikkhave, nadī asīmā’’tiādinā (mahāva. 147) nadīsamuddajātassarā baddhasīmāya akhettabhāvena vuttā, na pana araññaṃ, tasmā araññampi baddhasīmāya khettamevāti gahetabbaṃ. Yadi evaṃ kasmā tattha sā na bajjhatīti? Payojanābhāvā. Sīmāpekkhānantarameva hi sattabbhantarasīmāya sambhavato, tassā ca upari sammatāya baddhasīmāya sambhedajjhottharaṇānulomato vipattisīmā eva siyā. Gāmakkhette pana ṭhatvā agāmakāraññekadesampi antokaritvā sammatā kiñcāpi susammatā agāmakāraññe bhagavatā vihitāya sattabbhantarasīmāyapi anivattanato, tattha pana kammaṃ kātuṃ paviṭṭhānampi tato bahi kevalāraññe karontānampi antarā tīṇi sattabbhantarāni ṭhapetabbāni. Aññathā vipatti eva siyāti sabbathā niratthakameva agāmake araññe baddhasīmākaraṇanti veditabbaṃ.
అన్తోనదియం పవిట్ఠసాఖాయాతి నదియా పథవీతలం ఆహచ్చ ఠితాయ సాఖాయపి, పగేవ అనాహచ్చ ఠితాయ. పారోహేపి ఏసేవ నయో. ఏతేన సభాగనదీసీమం ఫుసిత్వా ఠితేన విసభాగసీమాసమ్బన్ధసాఖాదినా ఉదకుక్ఖేపసీమాయ సమ్బన్ధో న వట్టతీతి దస్సేతి. ఏతేనేవ మహాసీమం గామసీమఞ్చ ఫుసిత్వా ఠితేన సాఖాదినా మాళకసీమాయ సమ్బన్ధో న వట్టతీతి ఞాపితోతి దట్ఠబ్బో. అన్తోనదియంయేవాతి సేతుపాదానం తీరట్ఠితత్తం నివత్తేతి. తేన ఉదకుక్ఖేపపరిచ్ఛేదతో బహినదియం పతిట్ఠితత్తేపి సమ్భేదాభావం దస్సేతి. తేనాహ ‘‘బహితీరే పతిట్ఠితా’’తిఆది. యది హి ఉదకుక్ఖేపతో బహి అన్తోనదియమ్పి పతిట్ఠితత్తే సమ్భేదో భవేయ్య, తమ్పి పటిక్ఖిపితబ్బం భవేయ్య కమ్మకోపస్స సమానత్తా, న చ పటిక్ఖిత్తం, తస్మా సబ్బత్థ అత్తనో నిస్సయసీమాయ సమ్భేదదోసో నత్థేవాతి గహేతబ్బం.
Antonadiyaṃ paviṭṭhasākhāyāti nadiyā pathavītalaṃ āhacca ṭhitāya sākhāyapi, pageva anāhacca ṭhitāya. Pārohepi eseva nayo. Etena sabhāganadīsīmaṃ phusitvā ṭhitena visabhāgasīmāsambandhasākhādinā udakukkhepasīmāya sambandho na vaṭṭatīti dasseti. Eteneva mahāsīmaṃ gāmasīmañca phusitvā ṭhitena sākhādinā māḷakasīmāya sambandho na vaṭṭatīti ñāpitoti daṭṭhabbo. Antonadiyaṃyevāti setupādānaṃ tīraṭṭhitattaṃ nivatteti. Tena udakukkhepaparicchedato bahinadiyaṃ patiṭṭhitattepi sambhedābhāvaṃ dasseti. Tenāha ‘‘bahitīre patiṭṭhitā’’tiādi. Yadi hi udakukkhepato bahi antonadiyampi patiṭṭhitatte sambhedo bhaveyya, tampi paṭikkhipitabbaṃ bhaveyya kammakopassa samānattā, na ca paṭikkhittaṃ, tasmā sabbattha attano nissayasīmāya sambhedadoso natthevāti gahetabbaṃ.
ఆవరణేన వాతి దారుఆదీని ఖణిత్వా ఉదకనివారణేన. కోట్టకబన్ధనేన వాతి మత్తికాదీహి పూరేత్వా కతసేతుబన్ధనేన వా, ఉభయేనాపి ఆవరణమేవ దస్సేతి. ‘‘నదిం వినాసేత్వా’’తి వుత్తమేవత్థం విభావేతి ‘‘హేట్ఠా పాళి బద్ధా’’తి, హేట్ఠా నదిం ఆవరిత్వా పాళి బద్ధాతి అత్థో. ఛడ్డితోదకన్తి అతిరిత్తోదకం. నదిం ఓతరిత్వా సన్దనట్ఠానతోతి ఇమినా తళాకనదీనం అన్తరా పవత్తనట్ఠానే న వట్టతీతి దస్సేతి. ఉప్పతిత్వాతి తీరాదిభిన్దనవసేన విపులా హుత్వా. విహారసీమన్తి బద్ధసీమం.
Āvaraṇena vāti dāruādīni khaṇitvā udakanivāraṇena. Koṭṭakabandhanena vāti mattikādīhi pūretvā katasetubandhanena vā, ubhayenāpi āvaraṇameva dasseti. ‘‘Nadiṃ vināsetvā’’ti vuttamevatthaṃ vibhāveti ‘‘heṭṭhā pāḷibaddhā’’ti, heṭṭhā nadiṃ āvaritvā pāḷi baddhāti attho. Chaḍḍitodakanti atirittodakaṃ. Nadiṃ otaritvā sandanaṭṭhānatoti iminā taḷākanadīnaṃ antarā pavattanaṭṭhāne na vaṭṭatīti dasseti. Uppatitvāti tīrādibhindanavasena vipulā hutvā. Vihārasīmanti baddhasīmaṃ.
అగమనపథేతి తదహేవ గన్త్వా నివత్తితుం అసక్కుణేయ్యే. అరఞ్ఞసీమాసఙ్ఖ్యమేవ గచ్ఛతీతి లోకవోహారసిద్ధం అగామకారఞ్ఞసీమం సన్ధాయ వదతి. తత్థాతి పకతియా మచ్ఛబన్ధానం గమనపథేసు దీపకేసు.
Agamanapatheti tadaheva gantvā nivattituṃ asakkuṇeyye. Araññasīmāsaṅkhyameva gacchatīti lokavohārasiddhaṃ agāmakāraññasīmaṃ sandhāya vadati. Tatthāti pakatiyā macchabandhānaṃ gamanapathesu dīpakesu.
తం ఠానన్తి తేసం ఆవాటాదీనం కతట్ఠానమేవ, న అకతన్తి అత్థో. లోణీతి సముద్దోదకస్స ఉప్పత్తివేగనిన్నో మాతికాకారేన పవత్తనకో.
Taṃ ṭhānanti tesaṃ āvāṭādīnaṃ kataṭṭhānameva, na akatanti attho. Loṇīti samuddodakassa uppattiveganinno mātikākārena pavattanako.
సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౧౪౭) పన – గచ్ఛన్తియా పన నావాయ కాతుం న వట్టతీతి ఏత్థ ఉదకుక్ఖేపమనతిక్కమిత్వా పరివత్తమానాయ కాతుం వట్టతీతి వేదితబ్బం. సీమం వా సోధేత్వాతి ఏత్థ సీమాసోధనం నామ గామసీమాదీసు ఠితానం హత్థపాసానయనాది. ‘‘నదిం వినాసేత్వా తళాకం కరోన్తీ’’తి వుత్తమేవత్థం విభావేతి ‘‘హేట్ఠా పాళి బద్ధా’’తి, హేట్ఠా నదిం ఆవరిత్వా పాళి బద్ధాతి అత్థో. ఛడ్డితోదకన్తి తళాకరక్ఖణత్థం ఏకమన్తేన ఛడ్డితముదకం. దేవే అవస్సన్తేతి దుబ్బుట్ఠికాలే వస్సానేపి దేవే అవస్సన్తే. ఉప్పతిత్వాతి ఉత్తరిత్వా. గామనిగమసీమం ఓత్థరిత్వా పవత్తతీతి వుత్తప్పకారే వస్సకాలే చత్తారో మాసే అబ్బోచ్ఛిన్నా పవత్తతి. విహారసీమన్తి బద్ధసీమం సన్ధాయ వదతి.
Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.147) pana – gacchantiyā pana nāvāya kātuṃ na vaṭṭatīti ettha udakukkhepamanatikkamitvā parivattamānāya kātuṃ vaṭṭatīti veditabbaṃ. Sīmaṃ vā sodhetvāti ettha sīmāsodhanaṃ nāma gāmasīmādīsu ṭhitānaṃ hatthapāsānayanādi. ‘‘Nadiṃ vināsetvā taḷākaṃ karontī’’ti vuttamevatthaṃ vibhāveti ‘‘heṭṭhā pāḷi baddhā’’ti, heṭṭhā nadiṃ āvaritvā pāḷi baddhāti attho. Chaḍḍitodakanti taḷākarakkhaṇatthaṃ ekamantena chaḍḍitamudakaṃ. Deve avassanteti dubbuṭṭhikāle vassānepi deve avassante. Uppatitvāti uttaritvā. Gāmanigamasīmaṃ ottharitvā pavattatīti vuttappakāre vassakāle cattāro māse abbocchinnā pavattati. Vihārasīmanti baddhasīmaṃ sandhāya vadati.
అగమనపథేతి యత్థ తదహేవ గన్త్వా పచ్చాగన్తుం న సక్కోతి, తాదిసే పదేసే. అరఞ్ఞసీమాసఙ్ఖ్యమేవ గచ్ఛతీతి సత్తబ్భన్తరసీమం సన్ధాయ వదతి. తేసన్తి మచ్ఛబన్ధానం. గమనపరియన్తస్స ఓరతోతి గమనపరియన్తస్స ఓరిమభాగే దీపకం పబ్బతఞ్చ సన్ధాయ వుత్తం, న సముద్దప్పదేసన్తి వుత్తం.
Agamanapatheti yattha tadaheva gantvā paccāgantuṃ na sakkoti, tādise padese. Araññasīmāsaṅkhyameva gacchatīti sattabbhantarasīmaṃ sandhāya vadati. Tesanti macchabandhānaṃ. Gamanapariyantassaoratoti gamanapariyantassa orimabhāge dīpakaṃ pabbatañca sandhāya vuttaṃ, na samuddappadesanti vuttaṃ.
సమ్భిన్దన్తీతి యత్థ చతూహి భిక్ఖూహి నిసీదితుం న సక్కా, తత్థ తతో పట్ఠాయ యావ కేసగ్గమత్తమ్పి అత్తనో సీమాయ కరోన్తా సమ్భిన్దన్తి, చతున్నమ్పి భిక్ఖూనం పహోనకతో పట్ఠాయ యావ సకలమ్పి అన్తోకరోన్తా అజ్ఝోత్థరన్తీతి వేదితబ్బం. సంసట్ఠవిటపాతి అఞ్ఞమఞ్ఞం సిబ్బిత్వా ఠితమహాసాఖమూలా, ఏతేన అఞ్ఞమఞ్ఞస్స అతిఆసన్నతం దీపేతి. సాఖాయ సాఖం ఫుసన్తాపి హి దూరట్ఠాపి సియుం, తతో ఏకంసతో సమ్భేదలక్ఖణం న దస్సితం సియాతి తం దస్సేతుం విటపగ్గహణం కతం. ఏవఞ్హి భిక్ఖూనం నిసీదితుం అప్పహోనకట్ఠానం అత్తనో సీమాయ అన్తోసీమట్ఠం కరిత్వా పురాణవిహారం కరోన్తా సీమాయ సీమం సమ్భిన్దన్తి నామ, న తతో పరన్తి దస్సితమేవ హోతి. బద్ధా హోతీతి పోరాణకవిహారసీమం సన్ధాయ వుత్తం. తం అమ్బన్తి అపరేన సమయేన పురాణవిహారపరిక్ఖేపాదీనం వినట్ఠత్తా అజానన్తానం తం పురాణవిహారసీమాయ నిమిత్తభూతం అమ్బం. అత్తనో సీమాయ అన్తోసీమట్ఠం కరిత్వా పురాణవిహారసీమట్ఠం జమ్బుం కిత్తేత్వా అమ్బజమ్బూనం అన్తరే యం ఠానం, తం అత్తనో సీమాయ పవేసేత్వా బద్ధాతి అత్థో. ఏత్థ చ పురాణసీమాయ నిమిత్తభూతస్స గామట్ఠస్స అమ్బరుక్ఖస్స అన్తోసీమట్ఠాయ జమ్బుయా సహ సంసట్ఠవిటపత్తేపి సీమాయ బన్ధనకాలే విపత్తి వా పచ్ఛా గామసీమాయ సహ సమ్భేదో వా కమ్మవిపత్తి వా నాహోసీతి ముఖతోవ వుత్తన్తి వేదితబ్బం.
Sambhindantīti yattha catūhi bhikkhūhi nisīdituṃ na sakkā, tattha tato paṭṭhāya yāva kesaggamattampi attano sīmāya karontā sambhindanti, catunnampi bhikkhūnaṃ pahonakato paṭṭhāya yāva sakalampi antokarontā ajjhottharantīti veditabbaṃ. Saṃsaṭṭhaviṭapāti aññamaññaṃ sibbitvā ṭhitamahāsākhamūlā, etena aññamaññassa atiāsannataṃ dīpeti. Sākhāya sākhaṃ phusantāpi hi dūraṭṭhāpi siyuṃ, tato ekaṃsato sambhedalakkhaṇaṃ na dassitaṃ siyāti taṃ dassetuṃ viṭapaggahaṇaṃ kataṃ. Evañhi bhikkhūnaṃ nisīdituṃ appahonakaṭṭhānaṃ attano sīmāya antosīmaṭṭhaṃ karitvā purāṇavihāraṃ karontā sīmāya sīmaṃ sambhindanti nāma, na tato paranti dassitameva hoti. Baddhā hotīti porāṇakavihārasīmaṃ sandhāya vuttaṃ. Taṃ ambanti aparena samayena purāṇavihāraparikkhepādīnaṃ vinaṭṭhattā ajānantānaṃ taṃ purāṇavihārasīmāya nimittabhūtaṃ ambaṃ. Attano sīmāya antosīmaṭṭhaṃ karitvā purāṇavihārasīmaṭṭhaṃ jambuṃ kittetvā ambajambūnaṃ antare yaṃ ṭhānaṃ, taṃ attano sīmāya pavesetvā baddhāti attho. Ettha ca purāṇasīmāya nimittabhūtassa gāmaṭṭhassa ambarukkhassa antosīmaṭṭhāya jambuyā saha saṃsaṭṭhaviṭapattepi sīmāya bandhanakāle vipatti vā pacchā gāmasīmāya saha sambhedo vā kammavipatti vā nāhosīti mukhatova vuttanti veditabbaṃ.
పదేసన్తి సఙ్ఘస్స నిసీదనప్పహోనకం పదేసం. సీమన్తరికం ఠపేత్వాతిఆదినా సమ్భేదజ్ఝోత్థరణం కత్వా బద్ధసీమాపి అఞ్ఞమఞ్ఞం ఫుసాపేత్వా అబ్యవధానేన బద్ధసీమాపి అసీమా ఏవాతి దస్సేతి, తస్మా ఏకద్వఙ్గులమత్తాపి సీమన్తరికా వట్టతి ఏవ. సా పన దుబ్బోధాతి అట్ఠకథాసు చతురఙ్గులాదికా వుత్తాతి దట్ఠబ్బం. ద్విన్నం సీమానన్తి ద్విన్నం బద్ధసీమానం. నిమిత్తం హోతీతి నిమిత్తస్స సీమతో బాహిరత్తా బన్ధనకాలే తావ సమ్భేదదోసో నత్థీతి అధిప్పాయో. న కేవలఞ్చ నిమిత్తకతో ఏవ సఙ్కరం కరోతి, అథ ఖో సీమన్తరికాయ ఠితో అఞ్ఞోపి రుక్ఖో కరోతి ఏవ, తస్మా అప్పమత్తికాయ సీమన్తరికాయ వడ్ఢనకరుక్ఖాదయో న వట్టన్తి ఏవ. ఏత్థ చ ఉపరి దిస్సమానఖన్ధసాఖాదిపవేసేసు ఏవ సఙ్కరదోసస్స సబ్బత్థ దస్సితత్తా అదిస్సమానానం మూలానం పవేసేపి భూమిగతికత్తా దోసో నత్థీతి సిజ్ఝతి. సచే పన మూలానిపి దిస్సమానాని నేవ పవిసన్తి, సఙ్కరోవ, పబ్బతపాసాణా పన దిస్సమానాపి భూమిగతికాయేవ. యది పన బన్ధనకాలే ఏవ ఏకో థూలరుక్ఖో ఉభయమ్పి సీమం ఆహచ్చ తిట్ఠతి, పచ్ఛా బద్ధా అసీమా హోతీతి దట్ఠబ్బం.
Padesanti saṅghassa nisīdanappahonakaṃ padesaṃ. Sīmantarikaṃ ṭhapetvātiādinā sambhedajjhottharaṇaṃ katvā baddhasīmāpi aññamaññaṃ phusāpetvā abyavadhānena baddhasīmāpi asīmā evāti dasseti, tasmā ekadvaṅgulamattāpi sīmantarikā vaṭṭati eva. Sā pana dubbodhāti aṭṭhakathāsu caturaṅgulādikā vuttāti daṭṭhabbaṃ. Dvinnaṃ sīmānanti dvinnaṃ baddhasīmānaṃ. Nimittaṃ hotīti nimittassa sīmato bāhirattā bandhanakāle tāva sambhedadoso natthīti adhippāyo. Na kevalañca nimittakato eva saṅkaraṃ karoti, atha kho sīmantarikāya ṭhito aññopi rukkho karoti eva, tasmā appamattikāya sīmantarikāya vaḍḍhanakarukkhādayo na vaṭṭanti eva. Ettha ca upari dissamānakhandhasākhādipavesesu eva saṅkaradosassa sabbattha dassitattā adissamānānaṃ mūlānaṃ pavesepi bhūmigatikattā doso natthīti sijjhati. Sace pana mūlānipi dissamānāni neva pavisanti, saṅkarova, pabbatapāsāṇā pana dissamānāpi bhūmigatikāyeva. Yadi pana bandhanakāle eva eko thūlarukkho ubhayampi sīmaṃ āhacca tiṭṭhati, pacchā baddhā asīmā hotīti daṭṭhabbaṃ.
సీమసఙ్కరన్తి సీమసమ్భేదం. యం పనేత్థ సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౧౪౮) వుత్తం ‘‘సీమసఙ్కరం కరోతీతి వడ్ఢిత్వా సీమప్పదేసం పవిట్ఠే ద్విన్నం సీమానం గతట్ఠానస్స దుబ్బిఞ్ఞేయ్యత్తా వుత్త’’న్తి, తం న యుత్తం గామసీమాయపి సహ సఙ్కరం కరోతీతి వత్తబ్బతో. తత్థాపి హి నిమిత్తే వడ్ఢితే గామసీమబద్ధసీమానం గతట్ఠానం దుబ్బిఞ్ఞేయ్యమేవ హోతి. తత్థ పన అవత్వా ద్విన్నం బద్ధసీమానమేవ సఙ్కరస్స వుత్తత్తా యథావుత్తసమ్బన్ధదోసోవ సఙ్కరసద్దేన వుత్తోతి గహేతబ్బం. పాళియం (మహావ॰ ౧౪౮) పన నిదానవసేన ‘‘యేసం, భిక్ఖవే, సీమా పచ్ఛా సమ్మతా, తేసం తం కమ్మం అధమ్మిక’’న్తిఆదినా పచ్ఛా సమ్మతాయ అసీమత్తే వుత్తేపి ద్వీసు గామసీమాసు ఠత్వా ద్వీహి సఙ్ఘేహి సమ్భేదం వా అజ్ఝోత్థరణం వా కత్వా సీమన్తరికం అట్ఠపేత్వా వా రుక్ఖపారోహాదిసమ్బన్ధం అవియోజేత్వా వా ఏకస్మిం ఖణే కమ్మవాచానిట్ఠాపనవసేన ఏకతో సమ్మతానం ద్విన్నమ్పి సీమానం అసీమతా పకాసితాతి వేదితబ్బం.
Sīmasaṅkaranti sīmasambhedaṃ. Yaṃ panettha sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.148) vuttaṃ ‘‘sīmasaṅkaraṃ karotīti vaḍḍhitvā sīmappadesaṃ paviṭṭhe dvinnaṃ sīmānaṃ gataṭṭhānassa dubbiññeyyattā vutta’’nti, taṃ na yuttaṃ gāmasīmāyapi saha saṅkaraṃ karotīti vattabbato. Tatthāpi hi nimitte vaḍḍhite gāmasīmabaddhasīmānaṃ gataṭṭhānaṃ dubbiññeyyameva hoti. Tattha pana avatvā dvinnaṃ baddhasīmānameva saṅkarassa vuttattā yathāvuttasambandhadosova saṅkarasaddena vuttoti gahetabbaṃ. Pāḷiyaṃ (mahāva. 148) pana nidānavasena ‘‘yesaṃ, bhikkhave, sīmā pacchā sammatā, tesaṃ taṃ kammaṃ adhammika’’ntiādinā pacchā sammatāya asīmatte vuttepi dvīsu gāmasīmāsu ṭhatvā dvīhi saṅghehi sambhedaṃ vā ajjhottharaṇaṃ vā katvā sīmantarikaṃ aṭṭhapetvā vā rukkhapārohādisambandhaṃ aviyojetvā vā ekasmiṃ khaṇe kammavācāniṭṭhāpanavasena ekato sammatānaṃ dvinnampi sīmānaṃ asīmatā pakāsitāti veditabbaṃ.
సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౧౪౮) ‘‘సంసట్ఠవిటపాతి ఇమినా అఞ్ఞమఞ్ఞస్స ఆసన్నతం దీపేతి. బద్ధా హోతీతి పచ్ఛిమదిసాభాగే సీమం సన్ధాయ వుత్తం. తస్సా పదేసన్తి యత్థ ఠత్వా భిక్ఖూహి కమ్మం కాతుం సక్కా హోతి, తాదిసం పదేసం. యత్థ పన ఠితేహి కమ్మం కాతుం న సక్కా హోతి, తాదిసం పదేసం అన్తో కరిత్వా బన్ధన్తా సీమాయ సీమం సమ్భిన్దన్తి నామ. ద్విన్నం సీమానం నిమిత్తం హోతీతి నిమిత్తస్స సీమతో బాహిరత్తా సీమసమ్భేదో న హోతీతి వుత్తం. సీమసఙ్కరం కరోతీతి వడ్ఢిత్వా సీమప్పదేసం పవిట్ఠే ద్విన్నం సీమానం గతట్ఠానస్స దువిఞ్ఞేయ్యత్తా వుత్తం, న చ పన తత్థ కమ్మం కాతుం న వట్టతీతి దస్సనత్థం. న హి సీమా తత్తకేన అసీమా హోతి, ద్వే పన సీమా పచ్ఛా వడ్ఢితేన రుక్ఖేన అజ్ఝోత్థటా ఏకాబద్ధా హోన్తి, తస్మా ఏకత్థ ఠత్వా కమ్మం కరోన్తేహి ఇతరం సోధేత్వా కాతబ్బ’’న్తి వుత్తం.
Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.148) ‘‘saṃsaṭṭhaviṭapāti iminā aññamaññassa āsannataṃ dīpeti. Baddhā hotīti pacchimadisābhāge sīmaṃ sandhāya vuttaṃ. Tassā padesanti yattha ṭhatvā bhikkhūhi kammaṃ kātuṃ sakkā hoti, tādisaṃ padesaṃ. Yattha pana ṭhitehi kammaṃ kātuṃ na sakkā hoti, tādisaṃ padesaṃ anto karitvā bandhantā sīmāya sīmaṃ sambhindanti nāma. Dvinnaṃ sīmānaṃ nimittaṃ hotīti nimittassa sīmato bāhirattā sīmasambhedo na hotīti vuttaṃ. Sīmasaṅkaraṃ karotīti vaḍḍhitvā sīmappadesaṃ paviṭṭhe dvinnaṃ sīmānaṃ gataṭṭhānassa duviññeyyattā vuttaṃ, na ca pana tattha kammaṃ kātuṃ na vaṭṭatīti dassanatthaṃ. Na hi sīmā tattakena asīmā hoti, dve pana sīmā pacchā vaḍḍhitena rukkhena ajjhotthaṭā ekābaddhā honti, tasmā ekattha ṭhatvā kammaṃ karontehi itaraṃ sodhetvā kātabba’’nti vuttaṃ.
ఇతి వినయసఙ్గహసంవణ్ణనాభూతే వినయాలఙ్కారే
Iti vinayasaṅgahasaṃvaṇṇanābhūte vinayālaṅkāre
సీమావినిచ్ఛయకథాలఙ్కారో నామ
Sīmāvinicchayakathālaṅkāro nāma
చతువీసతిమో పరిచ్ఛేదో.
Catuvīsatimo paricchedo.
సీమాబన్ధనవినిచ్ఛయకథా
Sīmābandhanavinicchayakathā
ఏవం సీమావినిచ్ఛయం కథేత్వా పాళియం సీమకథాయ ఉపోసథక్ఖన్ధకపరియాపన్నత్తా ఉపోసథక్ఖన్ధకానన్తరఞ్చ పవారణక్ఖన్ధకస్స ఆగతత్తా తదనుక్కమేన సీమావినిచ్ఛయతో ఉపోసథపవారణవినిచ్ఛయం కథేతుమారద్ధేపి సాసనవుద్ధికరణత్థం ఉపసమ్పదాదివినయకమ్మకరణట్ఠానభూతం సీమం బన్ధితుకామానం లజ్జిపేసలబహుస్సుతసిక్ఖాకామభిక్ఖూనం పఞ్ఞాసతివీరియజననత్థం సీమాబన్ధనకథా అమ్హేహి ఆరభీయతే . తత్థ అపలోకనాదిచతుబ్బిధకమ్మకరణట్ఠానభూతా సీమా నామ బద్ధఅబద్ధవసేన దువిధా హోతి. తత్థాపి బద్ధసీమా ఖణ్డసీమా, సమానసంవాసకసీమా, అవిప్పవాససీమాతి తిబ్బిధా హోతి, తథా అబద్ధసీమాపి గామసీమా, ఉదకుక్ఖేపసీమా, సత్తబ్భన్తరసీమాతి. వుత్తఞ్హేతం ఆచరియబుద్ధదత్తత్థేరేన వినయవినిచ్ఛయే –
Evaṃ sīmāvinicchayaṃ kathetvā pāḷiyaṃ sīmakathāya uposathakkhandhakapariyāpannattā uposathakkhandhakānantarañca pavāraṇakkhandhakassa āgatattā tadanukkamena sīmāvinicchayato uposathapavāraṇavinicchayaṃ kathetumāraddhepi sāsanavuddhikaraṇatthaṃ upasampadādivinayakammakaraṇaṭṭhānabhūtaṃ sīmaṃ bandhitukāmānaṃ lajjipesalabahussutasikkhākāmabhikkhūnaṃ paññāsativīriyajananatthaṃ sīmābandhanakathā amhehi ārabhīyate . Tattha apalokanādicatubbidhakammakaraṇaṭṭhānabhūtā sīmā nāma baddhaabaddhavasena duvidhā hoti. Tatthāpi baddhasīmā khaṇḍasīmā, samānasaṃvāsakasīmā, avippavāsasīmāti tibbidhā hoti, tathā abaddhasīmāpi gāmasīmā, udakukkhepasīmā, sattabbhantarasīmāti. Vuttañhetaṃ ācariyabuddhadattattherena vinayavinicchaye –
‘‘ఖణ్డసమానసంవాసా-విప్పవాసాతి భేదతో;
‘‘Khaṇḍasamānasaṃvāsā-vippavāsāti bhedato;
ఇతి బద్ధా తిధా వుత్తా, అబద్ధాపి తిధా మతా.
Iti baddhā tidhā vuttā, abaddhāpi tidhā matā.
‘‘గామతో ఉదకుక్ఖేపా, సత్తబ్భన్తరతోపి చ;
‘‘Gāmato udakukkhepā, sattabbhantaratopi ca;
తత్థ గామపరిచ్ఛేదో, గామసీమాతి వుచ్చతీ’’తి.
Tattha gāmaparicchedo, gāmasīmāti vuccatī’’ti.
తత్థ బద్ధసీమం బన్ధితుకామేన అతిఖుద్దికా, అతిమహతీ, ఖణ్డనిమిత్తా, ఛాయానిమిత్తా, అనిమిత్తా, బహిసీమే ఠితసమ్మతా, నదియా సమ్మతా, సముద్దే సమ్మతా, జాతస్సరే సమ్మతా, సీమాయ సీమం సమ్భిన్దన్తేన సమ్మతా, సీమాయ సీమం అజ్ఝోత్థరన్తేన సమ్మతాతి వుత్తా ఇమా ఏకాదస విపత్తిసీమాయో అతిక్కమిత్వా నిమిత్తసమ్పత్తి, పరిససమ్పత్తి, కమ్మవాచాసమ్పత్తీతి వుత్తాయ తివిధసమ్పత్తియా యుత్తం కత్వా పఠమం కిత్తితనిమిత్తేన సబ్బపచ్ఛిమకిత్తితనిమిత్తం సమ్బన్ధం కత్వా బన్ధితబ్బా. వుత్తఞ్హేతం అట్ఠకథాచరియేన కఙ్ఖావితరణియం (కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ నిదానవణ్ణనా) ‘‘తత్థ ఏకాదస విపత్తిసీమాయో అతిక్కమిత్వా తివిధసమ్పత్తియుత్తా నిమిత్తేన నిమిత్తం సమ్బన్ధిత్వా సమ్మతా సీమా బద్ధసీమా నామా’’తి. ఏతేన ఏతేసు ఏకాదససు విపత్తీసు ఏకాయపి యుత్తాయ, తివిధసమ్పత్తీసు ఏకాయపి అయుత్తాయ, నిమిత్తేన నిమిత్తం అసమ్బన్ధం కత్వా సమ్మతాయ చ సతి సీమా న హోతీతి దస్సేతి.
Tattha baddhasīmaṃ bandhitukāmena atikhuddikā, atimahatī, khaṇḍanimittā, chāyānimittā, animittā, bahisīme ṭhitasammatā, nadiyā sammatā, samudde sammatā, jātassare sammatā, sīmāya sīmaṃ sambhindantena sammatā, sīmāya sīmaṃ ajjhottharantena sammatāti vuttā imā ekādasa vipattisīmāyo atikkamitvā nimittasampatti, parisasampatti, kammavācāsampattīti vuttāya tividhasampattiyā yuttaṃ katvā paṭhamaṃ kittitanimittena sabbapacchimakittitanimittaṃ sambandhaṃ katvā bandhitabbā. Vuttañhetaṃ aṭṭhakathācariyena kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) ‘‘tattha ekādasa vipattisīmāyo atikkamitvā tividhasampattiyuttā nimittena nimittaṃ sambandhitvā sammatā sīmā baddhasīmā nāmā’’ti. Etena etesu ekādasasu vipattīsu ekāyapi yuttāya, tividhasampattīsu ekāyapi ayuttāya, nimittena nimittaṃ asambandhaṃ katvā sammatāya ca sati sīmā na hotīti dasseti.
ఏవం సీమం బన్ధితుకామేన భిక్ఖునా సబ్బలక్ఖణపరిపూరత్థం మహన్తో ఉస్సాహో కరణీయో హోతి, తస్మా సీమాబన్ధనకాలే తీసు సమ్పత్తీసు పరిససమ్పత్తిసిద్ధియా పఠమం తావ గామసీమా ఉపపరిక్ఖితబ్బా. ఏత్థాహ ‘‘నను బద్ధసీమా వా బన్ధితబ్బా, అథ కస్మా గామసీమా ఉపపరిక్ఖితబ్బా’’తి? గామసీమాయం ఠత్వా బద్ధసీమాయ బన్ధితబ్బతో. వుత్తఞ్హేతం భగవతా ‘‘అసమ్మతాయ, భిక్ఖవే, సీమాయ అట్ఠపితాయ యం గామం వా నిగమం వా ఉపనిస్సాయ విహరతి, యా తస్స వా గామస్స గామసీమా, నిగమస్స వా నిగమసీమా, అయం తత్థ సమానసంవాసా ఏకూపోసథా’’తి (మహావ॰ ౧౪౭). ఇధ పాళియం సరూపేన అనాగతమ్పి అట్ఠకథాయం (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౪౭) ‘‘గామగ్గహణేన చేత్థ నగరమ్పి గహితమేవ హోతీ’’తి వుత్తత్తా నగరసీమాపి గహితా హోతి, తస్మా యస్మిం అబద్ధసీమవిహారే భిక్ఖూ యం గామం ఉపనిస్సాయ విహరన్తి, తస్స గామస్స పరిచ్ఛేదో గామసీమా నామ. యం నిగమం ఉపనిస్సాయ విహరన్తి, తస్స నిగమస్స పరిచ్ఛేదో నిగమసీమా నామ. యం నగరం ఉపనిస్సాయ విహరన్తి, తస్స నగరస్స పరిచ్ఛేదో నగరసీమా నామ. తా సబ్బాపి గామసీమాతి వుచ్చన్తి. తేసం భిక్ఖూనం సమానసంవాసా ఏకూపోసథబద్ధసీమా వియ ఏకతో ఉపోసథాదిసఙ్ఘకమ్మకరణారహా హోన్తి, ఈదిసేయేవ చ పదేసే సీమం బన్ధితుమరహతి, న ఉపోసథాదిసఙ్ఘకమ్మానరహే పదేసేతి వుత్తం హోతి.
Evaṃ sīmaṃ bandhitukāmena bhikkhunā sabbalakkhaṇaparipūratthaṃ mahanto ussāho karaṇīyo hoti, tasmā sīmābandhanakāle tīsu sampattīsu parisasampattisiddhiyā paṭhamaṃ tāva gāmasīmā upaparikkhitabbā. Etthāha ‘‘nanu baddhasīmā vā bandhitabbā, atha kasmā gāmasīmā upaparikkhitabbā’’ti? Gāmasīmāyaṃ ṭhatvā baddhasīmāya bandhitabbato. Vuttañhetaṃ bhagavatā ‘‘asammatāya, bhikkhave, sīmāya aṭṭhapitāya yaṃ gāmaṃ vā nigamaṃ vā upanissāya viharati, yā tassa vā gāmassa gāmasīmā, nigamassa vā nigamasīmā, ayaṃ tattha samānasaṃvāsā ekūposathā’’ti (mahāva. 147). Idha pāḷiyaṃ sarūpena anāgatampi aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 147) ‘‘gāmaggahaṇena cettha nagarampi gahitameva hotī’’ti vuttattā nagarasīmāpi gahitā hoti, tasmā yasmiṃ abaddhasīmavihāre bhikkhū yaṃ gāmaṃ upanissāya viharanti, tassa gāmassa paricchedo gāmasīmā nāma. Yaṃ nigamaṃ upanissāya viharanti, tassa nigamassa paricchedo nigamasīmā nāma. Yaṃ nagaraṃ upanissāya viharanti, tassa nagarassa paricchedo nagarasīmā nāma. Tā sabbāpi gāmasīmāti vuccanti. Tesaṃ bhikkhūnaṃ samānasaṃvāsā ekūposathabaddhasīmā viya ekato uposathādisaṅghakammakaraṇārahā honti, īdiseyeva ca padese sīmaṃ bandhitumarahati, na uposathādisaṅghakammānarahe padeseti vuttaṃ hoti.
తత్థ ‘‘యత్తకే పదేసే తస్స తస్స గామస్స గామభోజకా బలిం లభన్తి, సో పదేసో అప్పో వా హోతు మహన్తో వా, గామసీమాత్వేవ సఙ్ఖ్యం గచ్ఛతీ’’తి అట్ఠకథాయం వచనతో గామాదిభోజకానం బలిలభనట్ఠానం గామసీమా హోతి, ఇదఞ్చ యేభుయ్యవసేన వుత్తం. బలిం అలభన్తోపి రాజపణ్ణే ఆరోపితపదేసే తస్స గామస్స గామసీమాయేవ. వుత్తఞ్హి విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౪౭) ‘‘బలిం లభన్తీతి ఇదం యేభుయ్యవసేన వుత్తం. ‘అయం గామో ఏత్తకో కరీసభాగో’తిఆదినా పన రాజపణ్ణేసు ఆరోపితేసు భూమిభాగేసు యస్మిం యస్మిం తళాకమాతికాసుసానపబ్బతాదికే పదేసే బలిం న గణ్హన్తి, సోపి గామసీమా ఏవ. రాజాదీహి పరిచ్ఛిన్నభూమిభాగో హి సబ్బోవ ఠపేత్వా నదీలోణిజాతస్సరే గామసీమాతి వేదితబ్బో’’తి. అయం పకతిగామసీమా నామ. ‘‘యమ్పి ఏకస్మింయేవ గామక్ఖేత్తే ఏకం పదేసం, ‘అయం విసుంగామో హోతూ’తి పరిచ్ఛిన్దిత్వా రాజా కస్సచి దేతి, సోపి విసుంగామసీమా హోతియేవా’’తి అట్ఠకథాయం (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౪౭) వచనతో రాజా ‘‘పకతిగామక్ఖేత్తేయేవ పకతిగామతో విసుం పకతిగామేన అసమ్మిస్సో గామో హోతూ’’తి యం పదేసం దేతి, సో పదేసో విసుంగామసీమా నామ. ఇతి పకతిగామసీమా చ రాజూనం ఇచ్ఛావసేన పవత్తా విసుంగామసీమా చ బద్ధసీమా వియ సబ్బకమ్మారహా, తస్మా అభినవబద్ధసీమం బన్ధితుకామేహి పకతిగామసీమం వా విసుంగామసీమం వా సోధేత్వా కత్తబ్బం హోతి. తథా హి వుత్తం అట్ఠకథాయం ‘‘తస్మా సా చ ఇతరా చ పకతిగామనగరనిగమసీమా బద్ధసీమాసదిసాయేవ హోన్తీ’’తి. విమతివినోదనియఞ్చ (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౪౭) ‘‘తత్థ హి సా చ రాజిచ్ఛావసేన పరివత్తిత్వా సముప్పన్నా అభినవా చ ఇతరా చ అపరివత్తా పకతిగామసీమా, యథా బద్ధసీమాయం సబ్బం సఙ్ఘకమ్మం కాతుం వట్టతి, ఏవమేతాపి సబ్బకమ్మారహతాసదిసేన బద్ధసీమాసదిసా, సా సమానసంవాసా ఏకూపోసథాతి అధిప్పాయో’’తి వుత్తం.
Tattha ‘‘yattake padese tassa tassa gāmassa gāmabhojakā baliṃ labhanti, so padeso appo vā hotu mahanto vā, gāmasīmātveva saṅkhyaṃ gacchatī’’ti aṭṭhakathāyaṃ vacanato gāmādibhojakānaṃ balilabhanaṭṭhānaṃ gāmasīmā hoti, idañca yebhuyyavasena vuttaṃ. Baliṃ alabhantopi rājapaṇṇe āropitapadese tassa gāmassa gāmasīmāyeva. Vuttañhi vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.147) ‘‘baliṃ labhantīti idaṃ yebhuyyavasena vuttaṃ. ‘Ayaṃ gāmo ettako karīsabhāgo’tiādinā pana rājapaṇṇesu āropitesu bhūmibhāgesu yasmiṃ yasmiṃ taḷākamātikāsusānapabbatādike padese baliṃ na gaṇhanti, sopi gāmasīmā eva. Rājādīhi paricchinnabhūmibhāgo hi sabbova ṭhapetvā nadīloṇijātassare gāmasīmāti veditabbo’’ti. Ayaṃ pakatigāmasīmā nāma. ‘‘Yampi ekasmiṃyeva gāmakkhette ekaṃ padesaṃ, ‘ayaṃ visuṃgāmo hotū’ti paricchinditvā rājā kassaci deti, sopi visuṃgāmasīmā hotiyevā’’ti aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 147) vacanato rājā ‘‘pakatigāmakkhetteyeva pakatigāmato visuṃ pakatigāmena asammisso gāmo hotū’’ti yaṃ padesaṃ deti, so padeso visuṃgāmasīmā nāma. Iti pakatigāmasīmā ca rājūnaṃ icchāvasena pavattā visuṃgāmasīmā ca baddhasīmā viya sabbakammārahā, tasmā abhinavabaddhasīmaṃ bandhitukāmehi pakatigāmasīmaṃ vā visuṃgāmasīmaṃ vā sodhetvā kattabbaṃ hoti. Tathā hi vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tasmā sā ca itarā ca pakatigāmanagaranigamasīmā baddhasīmāsadisāyeva hontī’’ti. Vimativinodaniyañca (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.147) ‘‘tattha hi sā ca rājicchāvasena parivattitvā samuppannā abhinavā ca itarā ca aparivattā pakatigāmasīmā, yathā baddhasīmāyaṃ sabbaṃ saṅghakammaṃ kātuṃ vaṭṭati, evametāpi sabbakammārahatāsadisena baddhasīmāsadisā, sā samānasaṃvāsā ekūposathāti adhippāyo’’ti vuttaṃ.
కేచి పన ఆచరియా ‘‘మయం సీమం బన్ధితుకామా, తస్మా ఏత్తకో భూమిపరిచ్ఛేదో విసుం ఖేత్తం హోతూ’’తి రాజానం ఆపుచ్ఛిత్వా తేన ఓకాసే కతే ‘‘ఇదం ఠానం విసుంగామక్ఖేత్తం హోతీ’’తి మనసి కత్వా తత్రట్ఠేయేవ భిక్ఖూ చ హత్థపాసానయనాదినా సోధేత్వా సీమాసమూహనసీమాబన్ధనాదీని కరోన్తి, తం కరణం ‘‘అయం విసుంగామో హోతూతి పరిచ్ఛిన్దిత్వా రాజా కస్సచి దేతీ’’తి అట్ఠకథావచనేన, ‘‘సా చ రాజిచ్ఛావసేన పరివత్తిత్వా సముప్పన్నా అభినవా చా’’తి ఆగతేన విమతివినోదనీటీకావచనేన చ సమేన్తం వియ న దిస్సతి. కథం? అట్ఠకథావచనే తావ ‘‘అయం విసుంగామో హోతూ’’తి ఇమినా న కేవలం పురిమగామోయేవ గామో హోతు, అథ ఖో ఇదాని పరిచ్ఛిన్నపదేసోపి విసుంయేవ గామో హోతూతి ఏకంయేవ గామక్ఖేత్తం ద్వే గామే కరోతీతి దస్సేతి. ‘‘రాజా కస్సచి దేతీ’’తి ఇమినా గామభోజకస్స దిన్నభావం పకాసేతి, ఇధ పన నేవ ద్వే గామే కరోతి, న చ గామభోజకస్స దేతి, కేవలం భిక్ఖూనం అనుమతియా యావకాలికవసేనేవ ఓకాసం కరోతి, ఏవం అట్ఠకథావచనేనపి సమేన్తం వియ న దిస్సతి. విమతివినోదనీటీకావచనేనపి ‘‘రాజిచ్ఛావసేన పరివత్తిత్వా’’తి ఇమినా అగామభూతం ఖేత్తం రాజిచ్ఛావసేన పరివత్తిత్వా గామో హోతీతి దస్సేతి. ‘‘అభినవా చా’’తి ఇమినా పురాణగామసీమా చ అభినవగామసీమా చాతి పురిమగామేన అమిస్సం విసుంగామలక్ఖణం దస్సేతి. ఇధ పన రాజిచ్ఛావసేన పరివత్తిత్వా ఖేత్తస్స విసుంగామభూతభావో చ అభినవభావేన విసుంగామలక్ఖణఞ్చ న దిస్సతి, ఏవం టీకావచనేనపి సమేన్తం వియ న దిస్సతి.
Keci pana ācariyā ‘‘mayaṃ sīmaṃ bandhitukāmā, tasmā ettako bhūmiparicchedo visuṃ khettaṃ hotū’’ti rājānaṃ āpucchitvā tena okāse kate ‘‘idaṃ ṭhānaṃ visuṃgāmakkhettaṃ hotī’’ti manasi katvā tatraṭṭheyeva bhikkhū ca hatthapāsānayanādinā sodhetvā sīmāsamūhanasīmābandhanādīni karonti, taṃ karaṇaṃ ‘‘ayaṃ visuṃgāmo hotūti paricchinditvā rājā kassaci detī’’ti aṭṭhakathāvacanena, ‘‘sā ca rājicchāvasena parivattitvā samuppannā abhinavā cā’’ti āgatena vimativinodanīṭīkāvacanena ca samentaṃ viya na dissati. Kathaṃ? Aṭṭhakathāvacane tāva ‘‘ayaṃ visuṃgāmo hotū’’ti iminā na kevalaṃ purimagāmoyeva gāmo hotu, atha kho idāni paricchinnapadesopi visuṃyeva gāmo hotūti ekaṃyeva gāmakkhettaṃ dve gāme karotīti dasseti. ‘‘Rājā kassaci detī’’ti iminā gāmabhojakassa dinnabhāvaṃ pakāseti, idha pana neva dve gāme karoti, na ca gāmabhojakassa deti, kevalaṃ bhikkhūnaṃ anumatiyā yāvakālikavaseneva okāsaṃ karoti, evaṃ aṭṭhakathāvacanenapi samentaṃ viya na dissati. Vimativinodanīṭīkāvacanenapi ‘‘rājicchāvasena parivattitvā’’ti iminā agāmabhūtaṃ khettaṃ rājicchāvasena parivattitvā gāmo hotīti dasseti. ‘‘Abhinavā cā’’ti iminā purāṇagāmasīmā ca abhinavagāmasīmā cāti purimagāmena amissaṃ visuṃgāmalakkhaṇaṃ dasseti. Idha pana rājicchāvasena parivattitvā khettassa visuṃgāmabhūtabhāvo ca abhinavabhāvena visuṃgāmalakkhaṇañca na dissati, evaṃ ṭīkāvacanenapi samentaṃ viya na dissati.
వినయవినిచ్ఛయటీకాయఞ్చ ‘‘గామపరిచ్ఛేదోతి సబ్బదిసాసు సమ్మా పరిచ్ఛిన్దిత్వా ‘ఇమస్స పదేసస్స ఏత్తకో కరో’తి ఏవం కరేన నియమితో గామప్పదేసో’’తి ఏవం ఆయవసేనేవ పరిచ్ఛిన్దనం వుత్తం, న అనుమతికరణమత్తేన, తస్మా విసుంగామలక్ఖణం అప్పత్తతాయ పకతిగామేన సఙ్కరో హోతి, న తత్థ ఉపోసథాదిసఙ్ఘకమ్మం కాతుమరహతి, ఉపోసథాదిసఙ్ఘకమ్మకరణారహపదేసేయేవ సీమాసమూహననసీమాబన్ధనకమ్మమ్పి కరణారహం హోతి ఞత్తిదుతియకమ్మత్తా తేసం కమ్మానం, తస్మా తేసం ఆచరియానం తం కరణం అఞ్ఞే ఆచరియా న ఇచ్ఛన్తి. అఞ్ఞే పన ఆచరియా ‘‘తం పరిచ్ఛిన్నప్పదేసం ‘విసుంగామో హోతూ’తి రాజా కస్సచి దేతి, గామభోజకో చ తతో బలిం పటిగ్గణ్హాతి, తదా విసుంగామో హోతి, న తతో పుబ్బే’’తి వదన్తి. తేసం తం వచనం ‘‘ఏవం కరేన నియమితో పదేసో’’తి వినిచ్ఛయటీకావచనఞ్చ ‘‘గామాదీనం కరగ్గాహపరిచ్ఛిన్నో సమన్తతో పదేసో గామసీమా’’తి సీమాలఙ్కారగణ్ఠివచనఞ్చ సన్ధాయ వుత్తం సియా, తేసు పన ‘‘ఇమస్స పదేసస్స ఏత్తకో కరో’’తి ఏవం కరపరిచ్ఛిన్దనం వుత్తం, న గామభోజకస్స బలిగ్గహణం. అట్ఠకథాయఞ్చ ‘‘రాజా కస్సచి దేతీ’’తి దానమేవ వదతి, న ‘‘గామభోజకో చ బలిం గణ్హాతీ’’తి పటిగ్గహణం, తస్మా తమ్పి వచనం అఞ్ఞే పణ్డితా న సమ్పటిచ్ఛన్తి, తస్మా పథవిస్సరో రాజా ‘‘ఇమస్మిం గామక్ఖేత్తే ఏత్తకకరీసమత్తో పదేసో పురిమగామతో విసుంగామో హోతూ’’తి పరిచ్ఛిన్దిత్వా దేతి, ఏత్తావతా సో పదేసో బలిం పటిగ్గహితో వా హోతు అప్పటిగ్గహితో వా, విసుంగామో నామ హోతీతి దట్ఠబ్బో.
Vinayavinicchayaṭīkāyañca ‘‘gāmaparicchedoti sabbadisāsu sammā paricchinditvā ‘imassa padesassa ettako karo’ti evaṃ karena niyamito gāmappadeso’’ti evaṃ āyavaseneva paricchindanaṃ vuttaṃ, na anumatikaraṇamattena, tasmā visuṃgāmalakkhaṇaṃ appattatāya pakatigāmena saṅkaro hoti, na tattha uposathādisaṅghakammaṃ kātumarahati, uposathādisaṅghakammakaraṇārahapadeseyeva sīmāsamūhananasīmābandhanakammampi karaṇārahaṃ hoti ñattidutiyakammattā tesaṃ kammānaṃ, tasmā tesaṃ ācariyānaṃ taṃ karaṇaṃ aññe ācariyā na icchanti. Aññe pana ācariyā ‘‘taṃ paricchinnappadesaṃ ‘visuṃgāmo hotū’ti rājā kassaci deti, gāmabhojako ca tato baliṃ paṭiggaṇhāti, tadā visuṃgāmo hoti, na tato pubbe’’ti vadanti. Tesaṃ taṃ vacanaṃ ‘‘evaṃ karena niyamito padeso’’ti vinicchayaṭīkāvacanañca ‘‘gāmādīnaṃ karaggāhaparicchinno samantato padeso gāmasīmā’’ti sīmālaṅkāragaṇṭhivacanañca sandhāya vuttaṃ siyā, tesu pana ‘‘imassa padesassa ettako karo’’ti evaṃ karaparicchindanaṃ vuttaṃ, na gāmabhojakassa baliggahaṇaṃ. Aṭṭhakathāyañca ‘‘rājā kassaci detī’’ti dānameva vadati, na ‘‘gāmabhojako ca baliṃ gaṇhātī’’ti paṭiggahaṇaṃ, tasmā tampi vacanaṃ aññe paṇḍitā na sampaṭicchanti, tasmā pathavissaro rājā ‘‘imasmiṃ gāmakkhette ettakakarīsamatto padeso purimagāmato visuṃgāmo hotū’’ti paricchinditvā deti, ettāvatā so padeso baliṃ paṭiggahito vā hotu appaṭiggahito vā, visuṃgāmo nāma hotīti daṭṭhabbo.
ఏవం పకతిగామలక్ఖణఞ్చ విసుంగామలక్ఖణఞ్చ తథతో ఞత్వా బద్ధసీమం బన్ధితుకామో యది పకతిగామసీమా నాతివిత్థారా హోతి సుఖరక్ఖితా, తమేవ పకతిగామసీమం సుట్ఠు రక్ఖాపేత్వా సుట్ఠు సోధేత్వా సీమాసమూహననసీమాసమ్ముతికమ్మాని కాతబ్బాని. యది పన పకతిగామసీమా అతివిత్థారా హోతి, నిగమసీమా, నగరసీమా వా హోన్తి, బహూనం భిక్ఖూనం నిసిన్నట్ఠానసఞ్చరణట్ఠానత్తా సోధేతుం వా రక్ఖితుం వా న సక్కోన్తి, ఏవఞ్చ సతి పథవిస్సరరాజూహి పరిచ్ఛిన్నాయ విసుంగామసీమాయ సుట్ఠు సోధేత్వా సురక్ఖితం కత్వా సీమాసమూహననసీమాసమ్ముతికమ్మం కాతబ్బం. కథం పన సుట్ఠు సోధనఞ్చ సుట్ఠు రక్ఖణఞ్చ కాతబ్బం? సీమం బన్ధితుకామేన హి సామన్తవిహారేసు భిక్ఖూ తస్స తస్స విహారస్స సీమాపరిచ్ఛేదం పుచ్ఛిత్వా బద్ధసీమవిహారానం సీమాయ సీమన్తరికం, అబద్ధసీమవిహారానం సీమాయ ఉపచారం ఠపేత్వా దిసాచారికభిక్ఖూనం నిస్సఞ్చారసమయే సచే ఏకస్మిం గామక్ఖేత్తే సీమం బన్ధితుకామా, యే తత్థ బద్ధసీమవిహారా, తేసు భిక్ఖూనం ‘‘మయం అజ్జ సీమం బన్ధిస్సామ, తుమ్హే సకసకసీమాయ పరిచ్ఛేదతో మా నిక్ఖమథా’’తి పేసేతబ్బం. యే అబద్ధసీమవిహారా, తేసు భిక్ఖూ ఏకజ్ఝం సన్నిపాతేతబ్బా, ఛన్దారహానం ఛన్దో ఆహరాపేతబ్బో. ఏవం సన్నిపతితేసు పన భిక్ఖూసు ఛన్దారహానం ఛన్దే ఆహటే తేసు తేసు మగ్గేసు చ నదీతిత్థగామద్వారాదీసు చ ఆగన్తుకభిక్ఖూనం సీఘం సీఘం హత్థపాసానయనత్థఞ్చ బహిసీమకరణత్థఞ్చ ఆరామికే చేవ సమణుద్దేసే చ ఠపేత్వా భేరిసఞ్ఞం వా సఙ్ఖసఞ్ఞం వా కత్వా సీమా సమూహనితబ్బాతి.
Evaṃ pakatigāmalakkhaṇañca visuṃgāmalakkhaṇañca tathato ñatvā baddhasīmaṃ bandhitukāmo yadi pakatigāmasīmā nātivitthārā hoti sukharakkhitā, tameva pakatigāmasīmaṃ suṭṭhu rakkhāpetvā suṭṭhu sodhetvā sīmāsamūhananasīmāsammutikammāni kātabbāni. Yadi pana pakatigāmasīmā ativitthārā hoti, nigamasīmā, nagarasīmā vā honti, bahūnaṃ bhikkhūnaṃ nisinnaṭṭhānasañcaraṇaṭṭhānattā sodhetuṃ vā rakkhituṃ vā na sakkonti, evañca sati pathavissararājūhi paricchinnāya visuṃgāmasīmāya suṭṭhu sodhetvā surakkhitaṃ katvā sīmāsamūhananasīmāsammutikammaṃ kātabbaṃ. Kathaṃ pana suṭṭhu sodhanañca suṭṭhu rakkhaṇañca kātabbaṃ? Sīmaṃ bandhitukāmena hi sāmantavihāresu bhikkhū tassa tassa vihārassa sīmāparicchedaṃ pucchitvā baddhasīmavihārānaṃ sīmāya sīmantarikaṃ, abaddhasīmavihārānaṃ sīmāya upacāraṃ ṭhapetvā disācārikabhikkhūnaṃ nissañcārasamaye sace ekasmiṃ gāmakkhette sīmaṃ bandhitukāmā, ye tattha baddhasīmavihārā, tesu bhikkhūnaṃ ‘‘mayaṃ ajja sīmaṃ bandhissāma, tumhe sakasakasīmāya paricchedato mā nikkhamathā’’ti pesetabbaṃ. Ye abaddhasīmavihārā, tesu bhikkhū ekajjhaṃ sannipātetabbā, chandārahānaṃ chando āharāpetabbo. Evaṃ sannipatitesu pana bhikkhūsu chandārahānaṃ chande āhaṭe tesu tesu maggesu ca nadītitthagāmadvārādīsu ca āgantukabhikkhūnaṃ sīghaṃ sīghaṃ hatthapāsānayanatthañca bahisīmakaraṇatthañca ārāmike ceva samaṇuddese ca ṭhapetvā bherisaññaṃ vā saṅkhasaññaṃ vā katvā sīmā samūhanitabbāti.
నను చ ఇదం సోధనం రక్ఖణఞ్చ సీమాసమ్ముతికాలేయేవ అట్ఠకథాయం వుత్తం, అథ కస్మా ఇధ సీమాసమూహననే వుత్తన్తి? ఇమస్సపి సీమాసమూహననకమ్మస్స ఞత్తిదుతియకమ్మత్తా పరిససమ్పత్తిజననత్థం వుత్తన్తి దట్ఠబ్బం. ఏవం సన్తేపి ఇదం సీమాసమూహననకమ్మం నామ యది పోరాణా బద్ధసీమా అత్థి, తదట్ఠకసఙ్ఘే హత్థపాసగతే అఞ్ఞేసు భిక్ఖూసు గామసీమం పవిట్ఠేసుపి కమ్మభేదో నత్థి. యది పోరాణా బద్ధసీమా నత్థి, ఏవమ్పి సతి కేవలం గామసీమాభూతత్తా సీమాసమూహననకమ్మే అసమ్పజ్జన్తేపి దోసో నత్థి, అథ కస్మా సోధనా వుత్తాతి? సచ్చం, తథాపి సమూహనితబ్బా పోరాణసీమాపరిచ్ఛేదస్స దువిఞ్ఞేయ్యత్తా. సచే హి మహతియా పోరాణబద్ధసీమాయ ఏకస్మిం పదేసే సీమం సమూహనిస్సామాతి సఙ్ఘే సన్నిపతితే తస్సాయేవ సీమాయ అఞ్ఞస్మిం పదేసే భిక్ఖుమ్హి పవిట్ఠే అజానన్తస్సపి కమ్మం విపజ్జతి, తస్మా మహుస్సాహేన సోధేతబ్బావాతి దట్ఠబ్బం. ఏవం గామసీమసోధనం ‘‘పరిససమ్పత్తియా యుత్తా నామ సబ్బన్తిమేన పరిచ్ఛేదేన చతూహి భిక్ఖూహి సన్నిపతిత్వా యావతికా తస్మిం గామక్ఖేత్తే బద్ధసీమం వా నదీసముద్దజాతస్సరే వా అనోక్కమిత్వా ఠితా భిక్ఖూ, తే సబ్బే హత్థపాసే వా కత్వా ఛన్దం వా ఆహరిత్వా సమ్మతా’’తి కఙ్ఖావితరణియం (కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ నిదానవణ్ణనా) ఆగతత్తా పరిససమ్పత్తికారణం హోతీతి విఞ్ఞాయతి. తతో ‘‘సీమాయ సీమం సమ్భిన్దన్తేన సమ్మతా, సీమాయ సీమం అజ్ఝోత్థరన్తేన సమ్మతా’’తి వుత్తేహి ద్వీహి విపత్తిదోసేహి ముచ్చనత్థం సీమసమూహననకమ్మం కాతబ్బం.
Nanu ca idaṃ sodhanaṃ rakkhaṇañca sīmāsammutikāleyeva aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ, atha kasmā idha sīmāsamūhanane vuttanti? Imassapi sīmāsamūhananakammassa ñattidutiyakammattā parisasampattijananatthaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ. Evaṃ santepi idaṃ sīmāsamūhananakammaṃ nāma yadi porāṇā baddhasīmā atthi, tadaṭṭhakasaṅghe hatthapāsagate aññesu bhikkhūsu gāmasīmaṃ paviṭṭhesupi kammabhedo natthi. Yadi porāṇā baddhasīmā natthi, evampi sati kevalaṃ gāmasīmābhūtattā sīmāsamūhananakamme asampajjantepi doso natthi, atha kasmā sodhanā vuttāti? Saccaṃ, tathāpi samūhanitabbā porāṇasīmāparicchedassa duviññeyyattā. Sace hi mahatiyā porāṇabaddhasīmāya ekasmiṃ padese sīmaṃ samūhanissāmāti saṅghe sannipatite tassāyeva sīmāya aññasmiṃ padese bhikkhumhi paviṭṭhe ajānantassapi kammaṃ vipajjati, tasmā mahussāhena sodhetabbāvāti daṭṭhabbaṃ. Evaṃ gāmasīmasodhanaṃ ‘‘parisasampattiyā yuttā nāma sabbantimena paricchedena catūhi bhikkhūhi sannipatitvā yāvatikā tasmiṃ gāmakkhette baddhasīmaṃ vā nadīsamuddajātassare vā anokkamitvā ṭhitā bhikkhū, te sabbe hatthapāse vā katvā chandaṃ vā āharitvā sammatā’’ti kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) āgatattā parisasampattikāraṇaṃ hotīti viññāyati. Tato ‘‘sīmāya sīmaṃ sambhindantena sammatā, sīmāya sīmaṃ ajjhottharantena sammatā’’ti vuttehi dvīhi vipattidosehi muccanatthaṃ sīmasamūhananakammaṃ kātabbaṃ.
సీమాయ అసమూహతాయ సతి కథం విపత్తిద్వయం ఆపజ్జేయ్యాతి, తథా సోధితాయపి గామసీమాయ. యది పోరాణబద్ధసీమా విజ్జమానా భవేయ్య, తస్సా విజ్జమానభావం అజానన్తా నవం బద్ధసీమం బన్ధేయ్యుం. పోరాణసీమాయ హి నిమిత్తం అన్తో కత్వా తస్స సమీపే పోరాణసీమాయ అన్తో ఠితం అఞ్ఞం నిమిత్తం కత్వా నవం బద్ధసీమం బన్ధేయ్యుం, సీమాయ సీమం సమ్భిన్దన్తేన సమ్మతా నామ హోతి. తేన వుత్తం కఙ్ఖావితరణియం (కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ నిదానవణ్ణనా) ‘‘సీమాయ సీమం సమ్భిన్దన్తేన సమ్మతా నామ అత్తనో సీమాయ పరేసం సీమం సమ్భిన్దన్తేన సమ్మతా. సచే హి పోరాణకస్స విహారస్స పురత్థిమాయ దిసాయ అమ్బో చేవ జమ్బూ చాతి ద్వే రుక్ఖా అఞ్ఞమఞ్ఞం సంసట్ఠవిటపా హోన్తి, తేసు అమ్బస్స పచ్ఛిమదిసాభాగే జమ్బూ. విహారసీమా చ జమ్బుం అన్తో కత్వా అమ్బం కిత్తేత్వా బద్ధా హోతి, అథ పచ్ఛా తస్స విహారస్స పురత్థిమదిసాయం విహారే కతే సీమం బన్ధన్తా భిక్ఖూ అమ్బం అన్తో కత్వా జమ్బుం కిత్తేత్వా బన్ధన్తి, సీమాయ సీమా సమ్భిన్నా నామ హోతీ’’తి. పోరాణసీమాయ చ ఏకదేసం వా సకలపోరాణసీమం వా అన్తో కరిత్వా నవం సీమం బన్ధేయ్యుం, సీమాయ సీమం అజ్ఝోత్థరన్తేన సమ్మతా నామ . వుత్తఞ్హేతం కఙ్ఖావితరణియం (కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ నిదానవణ్ణనా) ‘‘సీమాయ సీమం అజ్ఝోత్థరన్తేన సమ్మతా నామ అత్తనో సీమాయ పరేసం సీమం అజ్ఝోత్థరన్తేన సమ్మతా. సచే హి పరేసం బద్ధసీమం సకలం వా తస్సా పదేసం వా అన్తో కత్వా అత్తనో సీమం సమ్మన్నన్తి, సీమాయ సీమం అజ్ఝోత్థరితా నామ హోతీ’’తి.
Sīmāya asamūhatāya sati kathaṃ vipattidvayaṃ āpajjeyyāti, tathā sodhitāyapi gāmasīmāya. Yadi porāṇabaddhasīmā vijjamānā bhaveyya, tassā vijjamānabhāvaṃ ajānantā navaṃ baddhasīmaṃ bandheyyuṃ. Porāṇasīmāya hi nimittaṃ anto katvā tassa samīpe porāṇasīmāya anto ṭhitaṃ aññaṃ nimittaṃ katvā navaṃ baddhasīmaṃ bandheyyuṃ, sīmāya sīmaṃ sambhindantena sammatā nāma hoti. Tena vuttaṃ kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) ‘‘sīmāya sīmaṃ sambhindantena sammatā nāma attano sīmāya paresaṃ sīmaṃ sambhindantena sammatā. Sace hi porāṇakassa vihārassa puratthimāya disāya ambo ceva jambū cāti dve rukkhā aññamaññaṃ saṃsaṭṭhaviṭapā honti, tesu ambassa pacchimadisābhāge jambū. Vihārasīmā ca jambuṃ anto katvā ambaṃ kittetvā baddhā hoti, atha pacchā tassa vihārassa puratthimadisāyaṃ vihāre kate sīmaṃ bandhantā bhikkhū ambaṃ anto katvā jambuṃ kittetvā bandhanti, sīmāya sīmā sambhinnā nāma hotī’’ti. Porāṇasīmāya ca ekadesaṃ vā sakalaporāṇasīmaṃ vā anto karitvā navaṃ sīmaṃ bandheyyuṃ, sīmāya sīmaṃ ajjhottharantena sammatā nāma . Vuttañhetaṃ kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) ‘‘sīmāya sīmaṃ ajjhottharantena sammatā nāma attano sīmāya paresaṃ sīmaṃ ajjhottharantena sammatā. Sace hi paresaṃ baddhasīmaṃ sakalaṃ vā tassā padesaṃ vā anto katvā attano sīmaṃ sammannanti, sīmāya sīmaṃ ajjhottharitā nāma hotī’’ti.
యస్మిం పదేసే చత్తారో భిక్ఖూ నిసీదిత్వా కమ్మం కాతుం న సక్కోన్తి, తత్థ తతో పట్ఠాయ యావ కేసగ్గమత్తమ్పి అఞ్ఞేసం పోరాణబద్ధసీమప్పదేసం అత్తనో సీమాయ అన్తో కరోన్తో సీమాయ సీమం సమ్భిన్దతి నామ. చతున్నం భిక్ఖూనం నిసీదితుం పహోనకట్ఠానతో పట్ఠాయ యావ సకలమ్పి అఞ్ఞేసం పోరాణబద్ధసీమాపదేసం అత్తనో సీమాయ అన్తో కరోన్తో సీమాయ సీమం అజ్ఝోత్థరతి నామ. వుత్తఞ్హేతం కఙ్ఖావితరణియా లీనత్థపకాసనియం (కఙ్ఖా॰ అభి॰ టీ॰ నిదానవణ్ణనా) ‘‘తస్సా పదేసన్తి తస్సా ఏకదేసం, యత్థ ఠత్వా చతూహి భిక్ఖూహి కమ్మం కాతుం సక్కా హోతి, తాదిసం ఏకదేసన్తి వుత్తం హోతి. యత్థ పన ఠితేహి కమ్మం కాతుం న సక్కా, తాదిసం పదేసం అన్తో కరిత్వా సీమాయ సీమం సమ్భిన్దన్తి నామ, న తు అజ్ఝోత్థరన్తి నామాతి గహేతబ్బ’’న్తి. విమతివినోదనియమ్పి (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౪౮) ‘‘యత్థ చతూహి భిక్ఖూహి నిసీదితుం న సక్కా, తత్తకతో పట్ఠాయ యావ కేసగ్గమత్తమ్పి అత్తనో సీమాయ కరోన్తా సమ్భిన్దన్తి, చతున్నమ్పి భిక్ఖూనం పహోనకతో పట్ఠాయ యావ సకలమ్పి అన్తో కరోన్తా అజ్ఝోత్థరన్తీతి వేదితబ్బ’’న్తి వుత్తం.
Yasmiṃ padese cattāro bhikkhū nisīditvā kammaṃ kātuṃ na sakkonti, tattha tato paṭṭhāya yāva kesaggamattampi aññesaṃ porāṇabaddhasīmappadesaṃ attano sīmāya anto karonto sīmāya sīmaṃ sambhindati nāma. Catunnaṃ bhikkhūnaṃ nisīdituṃ pahonakaṭṭhānato paṭṭhāya yāva sakalampi aññesaṃ porāṇabaddhasīmāpadesaṃ attano sīmāya anto karonto sīmāya sīmaṃ ajjhottharati nāma. Vuttañhetaṃ kaṅkhāvitaraṇiyā līnatthapakāsaniyaṃ (kaṅkhā. abhi. ṭī. nidānavaṇṇanā) ‘‘tassā padesanti tassā ekadesaṃ, yattha ṭhatvā catūhi bhikkhūhi kammaṃ kātuṃ sakkā hoti, tādisaṃ ekadesanti vuttaṃ hoti. Yattha pana ṭhitehi kammaṃ kātuṃ na sakkā, tādisaṃ padesaṃ anto karitvā sīmāya sīmaṃ sambhindanti nāma, na tu ajjhottharanti nāmāti gahetabba’’nti. Vimativinodaniyampi (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.148) ‘‘yattha catūhi bhikkhūhi nisīdituṃ na sakkā, tattakato paṭṭhāya yāva kesaggamattampi attano sīmāya karontā sambhindanti, catunnampi bhikkhūnaṃ pahonakato paṭṭhāya yāva sakalampi anto karontā ajjhottharantīti veditabba’’nti vuttaṃ.
ఏవం హోతు, తస్మిం గామసీమపరిచ్ఛేదే పోరాణకసీమాయ విజ్జమానాయ విపత్తిద్వయమోచనత్థం సీమాసమూహననకమ్మం సాత్థకం, అవిజ్జమానాయ కథం సాత్థకం భవేయ్యాతి సఙ్కానివత్తనత్థం సీమాసమూహననకమ్మం అకత్వా అభినవసీమాయ బజ్ఝమానాయ సఙ్కా ఉప్పజ్జేయ్య, భగవతో ధరమానకాలతో పట్ఠాయ యావజ్జతనా గణనపథం వీతిక్కన్తా భిక్ఖూ ఉపసమ్పదాదికమ్మకరణత్థం తస్మిం తస్మిం పదేసే సీమం బన్ధన్తి. సా సీమా ఏత్థ అత్థి, ఏత్థ నత్థీతి న సక్కా జానితుం, తస్మా ‘‘అమ్హాకం సీమాబన్ధనట్ఠానే పోరాణకసీమా భవేయ్య ను ఖో’’తి సఙ్కా భవేయ్య, ఏవం సతి సా అభినవసీమా చ ఆసఙ్కనీయా హోతీతి సీమాయం కతం ఉపసమ్పదాదికమ్మమ్పి ఆసఙ్కనీయం హోతి, తస్మా సఙ్కానివత్తనత్థం అభినవసీమం బన్ధితుకామేహి యతిపుఙ్గవేహి అవస్సం సీమాసమూహననకమ్మం కాతబ్బం హోతి. సమూహనన్తేహి పన ‘‘సీమం, భిక్ఖవే, సమూహనన్తేన పఠమం తిచీవరేన అవిప్పవాసో సమూహన్తబ్బో, పచ్ఛా సీమా సమూహన్తబ్బా’’తి (మహావ॰ ౧౪౪) వచనతో పఠమం అవిప్పవాససీమా సమూహనితబ్బా, తతో సమానసంవాసకసీమా సమూహనితబ్బా. తస్మిం సమూహననకాలే చ ‘‘ఖణ్డసీమాయం ఠత్వా అవిప్పవాససీమా న సమూహన్తబ్బా, తథా అవిప్పవాససీమాయ ఠత్వా ఖణ్డసీమాపి. ఖణ్డసీమాయ పన ఠితేన ఖణ్డసీమావ సమూహనితబ్బా, తథా ఇతరాయ ఠితేన ఇతరా’’తి అట్ఠకథాయం (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౪౪) వచనతో ఖణ్డసీమాయం ఠత్వావ ఖణ్డసీమా సమూహనితబ్బా, మహాసీమాయమేవ ఠత్వా మహాసీమా సమూహనితబ్బా, అఞ్ఞిస్సా సీమాయ ఠత్వా అఞ్ఞా సీమా న సమూహనితబ్బా. అట్ఠకథాయం అవిప్పవాససీమాతి మహాసీమం వదతి తత్థేవ యేభుయ్యేన చీవరేన విప్పవసనతో.
Evaṃ hotu, tasmiṃ gāmasīmaparicchede porāṇakasīmāya vijjamānāya vipattidvayamocanatthaṃ sīmāsamūhananakammaṃ sātthakaṃ, avijjamānāya kathaṃ sātthakaṃ bhaveyyāti saṅkānivattanatthaṃ sīmāsamūhananakammaṃ akatvā abhinavasīmāya bajjhamānāya saṅkā uppajjeyya, bhagavato dharamānakālato paṭṭhāya yāvajjatanā gaṇanapathaṃ vītikkantā bhikkhū upasampadādikammakaraṇatthaṃ tasmiṃ tasmiṃ padese sīmaṃ bandhanti. Sā sīmā ettha atthi, ettha natthīti na sakkā jānituṃ, tasmā ‘‘amhākaṃ sīmābandhanaṭṭhāne porāṇakasīmā bhaveyya nu kho’’ti saṅkā bhaveyya, evaṃ sati sā abhinavasīmā ca āsaṅkanīyā hotīti sīmāyaṃ kataṃ upasampadādikammampi āsaṅkanīyaṃ hoti, tasmā saṅkānivattanatthaṃ abhinavasīmaṃ bandhitukāmehi yatipuṅgavehi avassaṃ sīmāsamūhananakammaṃ kātabbaṃ hoti. Samūhanantehi pana ‘‘sīmaṃ, bhikkhave, samūhanantena paṭhamaṃ ticīvarena avippavāso samūhantabbo, pacchā sīmā samūhantabbā’’ti (mahāva. 144) vacanato paṭhamaṃ avippavāsasīmā samūhanitabbā, tato samānasaṃvāsakasīmā samūhanitabbā. Tasmiṃ samūhananakāle ca ‘‘khaṇḍasīmāyaṃ ṭhatvā avippavāsasīmā na samūhantabbā, tathā avippavāsasīmāya ṭhatvā khaṇḍasīmāpi. Khaṇḍasīmāya pana ṭhitena khaṇḍasīmāva samūhanitabbā, tathā itarāya ṭhitena itarā’’ti aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 144) vacanato khaṇḍasīmāyaṃ ṭhatvāva khaṇḍasīmā samūhanitabbā, mahāsīmāyameva ṭhatvā mahāsīmā samūhanitabbā, aññissā sīmāya ṭhatvā aññā sīmā na samūhanitabbā. Aṭṭhakathāyaṃ avippavāsasīmāti mahāsīmaṃ vadati tattheva yebhuyyena cīvarena vippavasanato.
‘‘తత్థ సచే ఖణ్డసీమఞ్చ అవిప్పవాససీమఞ్చ జానన్తి, సమూహనితుఞ్చేవ బన్ధితుఞ్చ సక్ఖిస్సన్తి. ఖణ్డసీమం పన జానన్తా అవిప్పవాసం అజానన్తాపి సమూహనితుఞ్చేవ బన్ధితుఞ్చ సక్ఖిస్సన్తి. ఖణ్డసీమం పన అజానన్తా అవిప్పవాసంయేవ జానన్తా చేతియఙ్గణబోధియఙ్గణఉపోసథాగారాదీసు నిరాసఙ్కట్ఠానేసు ఠత్వా అప్పేవ నామ సమూహనితుం సక్ఖిస్సన్తి, పటిబన్ధితుం పన న సక్ఖిస్సన్తేవ. సచే బన్ధేయ్యుం, సీమాసమ్భేదం కత్వా విహారం అవిహారం కరేయ్యుం, తస్మా న సమూహనితబ్బా. యే పన ఉభోపి న జానన్తి, తేనేవ సమూహనితుం న బన్ధితుం సక్ఖిస్సన్తి. అయఞ్హి సీమా నామ కమ్మవాచాయ వా అసీమా హోతి సాసనన్తరధానేన వా, న చ సక్కా సీమం అజానన్తేహి కమ్మవాచా కాతుం, తస్మా న సమూహనితబ్బా, సాధుకం పన ఞత్వాయేవ సమూహనితబ్బా చ బన్ధితబ్బా చా’’తి అట్ఠకథాయం (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౪౪) వచనతో ‘‘ఇదాని సీమం సమూహనిస్సామా’’తి పరిచ్ఛిన్నాయ గామసీమాయ అన్తో ఖణ్డసీమమహాసీమానం అత్థిభావం వా నత్థిభావం వా తాసం సీమానం పరిచ్ఛేదఞ్చ న జానన్తి, ఏవం అజానన్తా భిక్ఖూ తా పోరాణసీమాయో సమూహనితుం న సక్కుణేయ్యుం, పోరాణసీమం సమూహనితుం అసక్కోన్తా చ కథం అభినవసీమం బన్ధితుం సక్కుణిస్సన్తీతి పరమ్పరేహి ఆచరియేహి సమ్మా వినిచ్ఛితం అనులోమనయం నిస్సాయ మహన్తం ఉస్సాహం కరిత్వా అఙ్గం అపరిహాపేత్వా సమ్మా విహితనయేన పోరాణసీమం సమూహనితుం సక్ఖిస్సన్తి.
‘‘Tattha sace khaṇḍasīmañca avippavāsasīmañca jānanti, samūhanituñceva bandhituñca sakkhissanti. Khaṇḍasīmaṃ pana jānantā avippavāsaṃ ajānantāpi samūhanituñceva bandhituñca sakkhissanti. Khaṇḍasīmaṃ pana ajānantā avippavāsaṃyeva jānantā cetiyaṅgaṇabodhiyaṅgaṇauposathāgārādīsu nirāsaṅkaṭṭhānesu ṭhatvā appeva nāma samūhanituṃ sakkhissanti, paṭibandhituṃ pana na sakkhissanteva. Sace bandheyyuṃ, sīmāsambhedaṃ katvā vihāraṃ avihāraṃ kareyyuṃ, tasmā na samūhanitabbā. Ye pana ubhopi na jānanti, teneva samūhanituṃ na bandhituṃ sakkhissanti. Ayañhi sīmā nāma kammavācāya vā asīmā hoti sāsanantaradhānena vā, na ca sakkā sīmaṃ ajānantehi kammavācā kātuṃ, tasmā na samūhanitabbā, sādhukaṃ pana ñatvāyeva samūhanitabbā ca bandhitabbā cā’’ti aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 144) vacanato ‘‘idāni sīmaṃ samūhanissāmā’’ti paricchinnāya gāmasīmāya anto khaṇḍasīmamahāsīmānaṃ atthibhāvaṃ vā natthibhāvaṃ vā tāsaṃ sīmānaṃ paricchedañca na jānanti, evaṃ ajānantā bhikkhū tā porāṇasīmāyo samūhanituṃ na sakkuṇeyyuṃ, porāṇasīmaṃ samūhanituṃ asakkontā ca kathaṃ abhinavasīmaṃ bandhituṃ sakkuṇissantīti paramparehi ācariyehi sammā vinicchitaṃ anulomanayaṃ nissāya mahantaṃ ussāhaṃ karitvā aṅgaṃ aparihāpetvā sammā vihitanayena porāṇasīmaṃ samūhanituṃ sakkhissanti.
కథం? తస్మిం సీమాసమూహననకాలే యది పకతిగామసీమాయం ఆరద్ధం, తం పకతిగామపరిచ్ఛేదం, యది విసుంగామసీమాయం ఆరద్ధం, తం విసుంగామపరిచ్ఛేదం అఞ్ఞేసం భిక్ఖూనం అప్పవిసనత్థాయ సమన్తతో సుసంవిహితారక్ఖం కారాపేత్వా కమ్మవాచం సావేతుం సమత్థేన బ్యత్తిబలసమ్పన్నేన వినయధరేన సహ సమానసంవాసకే లజ్జిపేసలే ఇమస్స కమ్మస్స చతువగ్గకరణీయత్తా చత్తారో భిక్ఖూ కమ్మప్పత్తే భిక్ఖూనం పకతత్తభావస్స దుబ్బిఞ్ఞేయ్యత్తా వా తతో అధికప్పమాణే భిక్ఖూ గహేత్వా ఇదాని బన్ధితబ్బాయ సీమాయ నిమిత్తానం విహారపరిక్ఖేపస్స చ అన్తో చ సబ్బత్థ బహి చ సమన్తా లేడ్డుపాతమత్తే పదేసే సబ్బత్థ మఞ్చప్పమాణే మఞ్చప్పమాణే ఠానే హత్థపాసం అవిజహిత్వా తిట్ఠన్తా, నిసీదన్తా వా హుత్వా పఠమం అవిప్పవాససీమాసమూహననకమ్మవాచం, తతో సమానసంవాసకసీమాసమూహననకమ్మవాచం సావేత్వా సీమాయ సముగ్ఘాతే కతే పోరాణసీమాసు విజ్జమానాసుపి పచ్ఛిమన్తేన ఏకవీసతియా భిక్ఖూనం నిసీదనారహత్తా సీమాయ మఞ్చప్పమాణే మఞ్చప్పమాణే ఠానే తిట్ఠన్తా భిక్ఖూ అవస్సం తాసు సీమాసు తిట్ఠన్తా భవేయ్యుం, తస్మా సీమట్ఠా హుత్వా సీమాసమూహననకమ్మవాచం వత్వా తా సీమా సమూహనేయ్యుం. తతో పోరాణబద్ధసీమానం సమూహతత్తా గామసీమాయేవ అవసిట్ఠా భవేయ్యాతి. వుత్తఞ్హేతం విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౪౪) ‘‘కేచి పన ఈదిసేసు విహారేసు ఛపఞ్చమత్తే భిక్ఖూ గహేత్వా విహారకోటితో పట్ఠాయ విహారపరిక్ఖేపస్స అన్తో చ బహి చ సమన్తా లేడ్డుపాతే సబ్బత్థ మఞ్చప్పమాణే మఞ్చప్పమాణే ఓకాసే నిరన్తరం ఠత్వా పఠమం అవిప్పవాససీమం , తతో సమానసంవాసకసీమఞ్చ సమూహననవసేన సీమాయ సముగ్ఘాతే కతే తస్మిం విహారే ఖణ్డసీమాయ మహాసీమాయ చ విజ్జమానత్తే సతిపి అవస్సం ఏకస్మిం మఞ్చట్ఠానే తాసం మజ్ఝగతా తే భిక్ఖూ తా సమూహనేయ్యుం, తతో గామసీమా ఏవ అవసిస్సేయ్యా’’తి.
Kathaṃ? Tasmiṃ sīmāsamūhananakāle yadi pakatigāmasīmāyaṃ āraddhaṃ, taṃ pakatigāmaparicchedaṃ, yadi visuṃgāmasīmāyaṃ āraddhaṃ, taṃ visuṃgāmaparicchedaṃ aññesaṃ bhikkhūnaṃ appavisanatthāya samantato susaṃvihitārakkhaṃ kārāpetvā kammavācaṃ sāvetuṃ samatthena byattibalasampannena vinayadharena saha samānasaṃvāsake lajjipesale imassa kammassa catuvaggakaraṇīyattā cattāro bhikkhū kammappatte bhikkhūnaṃ pakatattabhāvassa dubbiññeyyattā vā tato adhikappamāṇe bhikkhū gahetvā idāni bandhitabbāya sīmāya nimittānaṃ vihāraparikkhepassa ca anto ca sabbattha bahi ca samantā leḍḍupātamatte padese sabbattha mañcappamāṇe mañcappamāṇe ṭhāne hatthapāsaṃ avijahitvā tiṭṭhantā, nisīdantā vā hutvā paṭhamaṃ avippavāsasīmāsamūhananakammavācaṃ, tato samānasaṃvāsakasīmāsamūhananakammavācaṃ sāvetvā sīmāya samugghāte kate porāṇasīmāsu vijjamānāsupi pacchimantena ekavīsatiyā bhikkhūnaṃ nisīdanārahattā sīmāya mañcappamāṇe mañcappamāṇe ṭhāne tiṭṭhantā bhikkhū avassaṃ tāsu sīmāsu tiṭṭhantā bhaveyyuṃ, tasmā sīmaṭṭhā hutvā sīmāsamūhananakammavācaṃ vatvā tā sīmā samūhaneyyuṃ. Tato porāṇabaddhasīmānaṃ samūhatattā gāmasīmāyeva avasiṭṭhā bhaveyyāti. Vuttañhetaṃ vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.144) ‘‘keci pana īdisesu vihāresu chapañcamatte bhikkhū gahetvā vihārakoṭito paṭṭhāya vihāraparikkhepassa anto ca bahi ca samantā leḍḍupāte sabbattha mañcappamāṇe mañcappamāṇe okāse nirantaraṃ ṭhatvā paṭhamaṃ avippavāsasīmaṃ , tato samānasaṃvāsakasīmañca samūhananavasena sīmāya samugghāte kate tasmiṃ vihāre khaṇḍasīmāya mahāsīmāya ca vijjamānatte satipi avassaṃ ekasmiṃ mañcaṭṭhāne tāsaṃ majjhagatā te bhikkhū tā samūhaneyyuṃ, tato gāmasīmā eva avasisseyyā’’ti.
‘‘సాధుకం పన ఞత్వాయేవ సమూహనితబ్బా చేవ బన్ధితబ్బా చా’’తి అట్ఠకథాయం (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౪౪) వచనతో సీమం జానన్తాయేవ సమూహనితుం సక్ఖిస్సన్తి, కథం అజానన్తాతి. ఇమస్మిం సీమాసమూహననాధికారే సీమం వా సీమాపరిచ్ఛేదం వా జాననభావో అఙ్గం న హోతి, అన్తోసీమాయం ఠితభావో, ‘‘సీమం సమూహనిస్సామా’’తి కమ్మవాచాకరణన్తి ఇదమేవ ద్వయం అఙ్గం హోతి, తస్మా ఇమినా అఙ్గద్వయేన సమ్పన్నే సతి ఇమం అజానన్తాపి సమూహనితుం సక్కోన్తీతి. ఇమినా అఙ్గద్వయేన సమ్పన్నే సతి సీమం అజానన్తానం సమూహనితుం సమత్థభావో కథం విఞ్ఞాతబ్బోతి? అట్ఠకథాయం ‘‘ఖణ్డసీమం పన జానన్తా అవిప్పవాసం అజానన్తాపి సమూహనితుఞ్చేవ బన్ధితుఞ్చ సక్ఖిస్సన్తీ’’తి ఏవం మహాసీమాయ పరిచ్ఛేదం అజాననట్ఠానేపి సమూహననస్స వుత్తత్తా విమతివినోదనియమ్పి (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౪౪) ‘‘న హేత్థ సీమాయ, తప్పరిచ్ఛేదస్స వా జాననం అఙ్గం, సీమాయ పన అన్తోఠానం, ‘సమూహనిస్సామా’తి కమ్మవాచాకరణఞ్చ అఙ్గం. అట్ఠకథాయం (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౪౪) ‘ఖణ్డసీమం పన జానన్తా అవిప్పవాసం అజానన్తాపి సమూహనితుఞ్చేవ బన్ధితుఞ్చ సక్ఖిస్సన్తీ’తి ఏవం మహాసీమాయ పరిచ్ఛేదస్స అజాననేపి సమూహననస్స వుత్తత్తా’’తి వుత్తం. తతో పోరాణబద్ధసీమానం సమూహతత్తా గామసీమాయేవ అవసిట్ఠా భవేయ్యాతి తస్మిం అవసిట్ఠాయ తతో పరం కిం కాతబ్బన్తి. గామసీమాయ అవసిట్ఠాయ సతి తం గామసీమం పుబ్బే వుత్తనయేన సోధనం రక్ఖణఞ్చ కత్వా తిస్సం గామసీమాయం ఖణ్డసీమం మహాసీమఞ్చ యథారుచి బన్ధితుం లభతి, సీమం అబన్ధిత్వావ కేవలాయ గామసీమాయ ఉపసమ్పదాదిసఙ్ఘకమ్మఞ్చ కాతుమ్పి లభతి.
‘‘Sādhukaṃ pana ñatvāyeva samūhanitabbā ceva bandhitabbā cā’’ti aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 144) vacanato sīmaṃ jānantāyeva samūhanituṃ sakkhissanti, kathaṃ ajānantāti. Imasmiṃ sīmāsamūhananādhikāre sīmaṃ vā sīmāparicchedaṃ vā jānanabhāvo aṅgaṃ na hoti, antosīmāyaṃ ṭhitabhāvo, ‘‘sīmaṃ samūhanissāmā’’ti kammavācākaraṇanti idameva dvayaṃ aṅgaṃ hoti, tasmā iminā aṅgadvayena sampanne sati imaṃ ajānantāpi samūhanituṃ sakkontīti. Iminā aṅgadvayena sampanne sati sīmaṃ ajānantānaṃ samūhanituṃ samatthabhāvo kathaṃ viññātabboti? Aṭṭhakathāyaṃ ‘‘khaṇḍasīmaṃ pana jānantā avippavāsaṃ ajānantāpi samūhanituñceva bandhituñca sakkhissantī’’ti evaṃ mahāsīmāya paricchedaṃ ajānanaṭṭhānepi samūhananassa vuttattā vimativinodaniyampi (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.144) ‘‘na hettha sīmāya, tapparicchedassa vā jānanaṃ aṅgaṃ, sīmāya pana antoṭhānaṃ, ‘samūhanissāmā’ti kammavācākaraṇañca aṅgaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 144) ‘khaṇḍasīmaṃ pana jānantā avippavāsaṃ ajānantāpi samūhanituñceva bandhituñca sakkhissantī’ti evaṃ mahāsīmāya paricchedassa ajānanepi samūhananassa vuttattā’’ti vuttaṃ. Tato porāṇabaddhasīmānaṃ samūhatattā gāmasīmāyeva avasiṭṭhā bhaveyyāti tasmiṃ avasiṭṭhāya tato paraṃ kiṃ kātabbanti. Gāmasīmāya avasiṭṭhāya sati taṃ gāmasīmaṃ pubbe vuttanayena sodhanaṃ rakkhaṇañca katvā tissaṃ gāmasīmāyaṃ khaṇḍasīmaṃ mahāsīmañca yathāruci bandhituṃ labhati, sīmaṃ abandhitvāva kevalāya gāmasīmāya upasampadādisaṅghakammañca kātumpi labhati.
వుత్తఞ్హి విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౪౪) – ‘‘గామసీమాయ ఏవ చ అవసిట్ఠాయ తత్థ యథారుచి దువిధమ్పి సీమం బన్ధితుఞ్చేవ ఉపసమ్పదాదికమ్మం కాతుఞ్చ వట్టతీతి వదన్తి, తం యుత్తం వియ దిస్సతి, వీమంసిత్వా గహేతబ్బ’’న్తి. తస్మా యది సట్ఠిహత్థాయామం చత్తాలీసహత్థవిత్థారం ఖణ్డసీమమేవ కత్తుకామా హోన్తి, ఏత్తకే పదేసే మఞ్చట్ఠానం గణ్హన్తో పమాణయుత్తకో మఞ్చోతి సబ్బపచ్ఛిమప్పమాణయుత్తో మఞ్చో. సో హి పకతివిదత్థియా నవవిదత్థికో, అట్ఠవిదత్థికో వా హోతి. తతో ఖుద్దకో మఞ్చో సీసుపధానం ఠపేత్వా పాదం పసారేత్వా నిపజ్జితుం నప్పహోతీతి సబ్బపచ్ఛిమమఞ్చస్స ఆయామప్పమాణస్స సమన్తపాసాదికాయం వుత్తత్తా తతో అధికాయామోపి హోతియేవ. మఞ్చస్స విత్థారో పన ఆయామస్స ఉపడ్ఢో హోతి, తస్మా మఞ్చప్పమాణట్ఠానం ఆయామతో పఞ్చహత్థం, విత్థారతో పఞ్చవిదత్థికన్తి గహేత్వా తేన పమాణేన గణ్హన్తో సట్ఠిహత్థాయామం సీమట్ఠానం చతువీసతిమఞ్చకం హోతి, చత్తాలీసహత్థవిత్థారం అట్ఠమఞ్చకం హోతి. ఏవం గణ్హన్తో దక్ఖిణుత్తరాయామో మఞ్చో హోతి, సట్ఠిహత్థాయామం సీమట్ఠానం ద్వాదసమఞ్చకం హోతి, చత్తాలీసహత్థవిత్థారం సోళసమఞ్చకం హోతి. ఏవం గణ్హన్తో పాచీనపచ్ఛిమాయామో మఞ్చో హోతి. దువిధేపి ఆయామం విత్థారేన గుణితం కరోన్తో సకలం అన్తోసీమట్ఠానం ద్వానహుత్తరసతమఞ్చకం హోతి, బహిసీమట్ఠానమ్పి సమన్తతో ఏకమఞ్చకం వా ద్వితిమఞ్చకం వా గహేతబ్బం. తేన సహ గణనం వడ్ఢేతబ్బం. విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౪౪) పన ‘‘సమన్తా లేడ్డుపాతో’’తి వుత్తం, తం పన మహాసీమాబన్ధనకాలే విహారపరిక్ఖేపస్స బహిఉపచారం సన్ధాయ వుత్తం సియా. ఖణ్డసీమాయపి దూరతో సమూహననే దోసో నత్థి, దుక్కరత్తా పన కారకానం పమాణం జానితబ్బం. కల్యాణియం నామ సీమాయం పన ఆయామతో చ విత్థారతో చ పఞ్చహత్థప్పమాణం ఠానం ఏకకోట్ఠాసం కత్వా సమూహనతి. తమ్పి పచ్ఛిమమఞ్చప్పమాణతో అధికమేవాతి కత్వా కతం. ఇదాని అమ్హేతి వుత్తట్ఠానం పన పకరణనయేన సంసన్దనత్తా యుత్తతరన్తి దట్ఠబ్బం.
Vuttañhi vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.144) – ‘‘gāmasīmāya eva ca avasiṭṭhāya tattha yathāruci duvidhampi sīmaṃ bandhituñceva upasampadādikammaṃ kātuñca vaṭṭatīti vadanti, taṃ yuttaṃ viya dissati, vīmaṃsitvā gahetabba’’nti. Tasmā yadi saṭṭhihatthāyāmaṃ cattālīsahatthavitthāraṃ khaṇḍasīmameva kattukāmā honti, ettake padese mañcaṭṭhānaṃ gaṇhanto pamāṇayuttako mañcoti sabbapacchimappamāṇayutto mañco. So hi pakatividatthiyā navavidatthiko, aṭṭhavidatthiko vā hoti. Tato khuddako mañco sīsupadhānaṃ ṭhapetvā pādaṃ pasāretvā nipajjituṃ nappahotīti sabbapacchimamañcassa āyāmappamāṇassa samantapāsādikāyaṃ vuttattā tato adhikāyāmopi hotiyeva. Mañcassa vitthāro pana āyāmassa upaḍḍho hoti, tasmā mañcappamāṇaṭṭhānaṃ āyāmato pañcahatthaṃ, vitthārato pañcavidatthikanti gahetvā tena pamāṇena gaṇhanto saṭṭhihatthāyāmaṃ sīmaṭṭhānaṃ catuvīsatimañcakaṃ hoti, cattālīsahatthavitthāraṃ aṭṭhamañcakaṃ hoti. Evaṃ gaṇhanto dakkhiṇuttarāyāmo mañco hoti, saṭṭhihatthāyāmaṃ sīmaṭṭhānaṃ dvādasamañcakaṃ hoti, cattālīsahatthavitthāraṃ soḷasamañcakaṃ hoti. Evaṃ gaṇhanto pācīnapacchimāyāmo mañco hoti. Duvidhepi āyāmaṃ vitthārena guṇitaṃ karonto sakalaṃ antosīmaṭṭhānaṃ dvānahuttarasatamañcakaṃ hoti, bahisīmaṭṭhānampi samantato ekamañcakaṃ vā dvitimañcakaṃ vā gahetabbaṃ. Tena saha gaṇanaṃ vaḍḍhetabbaṃ. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.144) pana ‘‘samantā leḍḍupāto’’ti vuttaṃ, taṃ pana mahāsīmābandhanakāle vihāraparikkhepassa bahiupacāraṃ sandhāya vuttaṃ siyā. Khaṇḍasīmāyapi dūrato samūhanane doso natthi, dukkarattā pana kārakānaṃ pamāṇaṃ jānitabbaṃ. Kalyāṇiyaṃ nāma sīmāyaṃ pana āyāmato ca vitthārato ca pañcahatthappamāṇaṃ ṭhānaṃ ekakoṭṭhāsaṃ katvā samūhanati. Tampi pacchimamañcappamāṇato adhikamevāti katvā kataṃ. Idāni amheti vuttaṭṭhānaṃ pana pakaraṇanayena saṃsandanattā yuttataranti daṭṭhabbaṃ.
సమూహననాకారో పన ఏవం వేదితబ్బో – ఇదాని బన్ధితబ్బాయ సీమాయ నిమిత్తానం అన్తో చ బహి చ యథావుత్తనయేన సమూహనితబ్బసీమట్ఠానం ఆదాసతలం వియ సమం సుద్ధం విమలం కత్వా యథావుత్తమఞ్చప్పమాణం మఞ్చప్పమాణం ఠానం అట్ఠపదకలేఖం వియ రజ్జునా వా దణ్డేన వా లేఖం కారాపేత్వా లేఖానుసారేన తమ్బమత్తికచుణ్ణేన వా సేతమత్తికచుణ్ణేన వా వణ్ణవిసేసం కారాపేత్వా పన్తి పన్తి కోట్ఠాసం కోట్ఠాసం కారాపేత్వా పుబ్బే వుత్తనయేన ఆరక్ఖం సోధనఞ్చ కారాపేత్వా ‘‘ఇదాని సీమం సమూహనిస్సామా’’తి చత్తారో వా తదుత్తరి వా సమానసంవాసకభిక్ఖూ గహేత్వా పఠమపన్తియం పఠమకోట్ఠాసే మఞ్చట్ఠానే ఠత్వా పఠమం అవిప్పవాససీమాసమూహననకమ్మవాచం, తతో సమానసంవాసకసీమాసమూహననకమ్మవాచం సావేత్వా తస్మిం కోట్ఠాసేయేవ అఞ్ఞమఞ్ఞస్స ఠితట్ఠానం పరివత్తేత్వా పరివత్తేత్వా తిక్ఖత్తుం వా సత్తక్ఖత్తుం వా సమూహనిత్వా తతో నిక్ఖమిత్వా పఠమపన్తియంయేవ దుతియకోట్ఠాసే ఠత్వా తథేవ కత్వా తతో పఠమపన్తియంయేవ అనులోమనయేన యావ అన్తిమకోట్ఠాసా ఏకేకస్మిం కోట్ఠాసే తథేవ కత్వా పఠమపన్తియా పరిక్ఖీణాయ దుతియపన్తియా అన్తిమకోట్ఠాసే ఠత్వా తథేవ కత్వా తతో పట్ఠాయ దుతియపన్తియంయేవ పటిలోమనయేన యావ ఆదికోట్ఠాసా తథేవ కత్వా ఏవం తతియపన్తిఆదీసుపి ఏకదా అనులోమతో ఏకదా పటిలోమతో గన్త్వా సబ్బాసు పన్తీసు సబ్బస్మిం కోట్ఠాసే పరిక్ఖీణే ఇదం సీమాసమూహననకమ్మం నిట్ఠితం నామ హోతి. ‘‘చత్తారో తదుత్తరి వా’’తి ఇదం పన ఇమస్స కమ్మస్స చతువగ్గకరణీయత్తా వుత్తం. విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౪౪) పన భిక్ఖూనం పకతత్తభావస్స దువిఞ్ఞేయ్యత్తా లజ్జీపేసలభిక్ఖూనఞ్చ దుల్లభత్తా ‘‘ఛపఞ్చమత్తే’’తి వుత్తం.
Samūhananākāro pana evaṃ veditabbo – idāni bandhitabbāya sīmāya nimittānaṃ anto ca bahi ca yathāvuttanayena samūhanitabbasīmaṭṭhānaṃ ādāsatalaṃ viya samaṃ suddhaṃ vimalaṃ katvā yathāvuttamañcappamāṇaṃ mañcappamāṇaṃ ṭhānaṃ aṭṭhapadakalekhaṃ viya rajjunā vā daṇḍena vā lekhaṃ kārāpetvā lekhānusārena tambamattikacuṇṇena vā setamattikacuṇṇena vā vaṇṇavisesaṃ kārāpetvā panti panti koṭṭhāsaṃ koṭṭhāsaṃ kārāpetvā pubbe vuttanayena ārakkhaṃ sodhanañca kārāpetvā ‘‘idāni sīmaṃ samūhanissāmā’’ti cattāro vā taduttari vā samānasaṃvāsakabhikkhū gahetvā paṭhamapantiyaṃ paṭhamakoṭṭhāse mañcaṭṭhāne ṭhatvā paṭhamaṃ avippavāsasīmāsamūhananakammavācaṃ, tato samānasaṃvāsakasīmāsamūhananakammavācaṃ sāvetvā tasmiṃ koṭṭhāseyeva aññamaññassa ṭhitaṭṭhānaṃ parivattetvā parivattetvā tikkhattuṃ vā sattakkhattuṃ vā samūhanitvā tato nikkhamitvā paṭhamapantiyaṃyeva dutiyakoṭṭhāse ṭhatvā tatheva katvā tato paṭhamapantiyaṃyeva anulomanayena yāva antimakoṭṭhāsā ekekasmiṃ koṭṭhāse tatheva katvā paṭhamapantiyā parikkhīṇāya dutiyapantiyā antimakoṭṭhāse ṭhatvā tatheva katvā tato paṭṭhāya dutiyapantiyaṃyeva paṭilomanayena yāva ādikoṭṭhāsā tatheva katvā evaṃ tatiyapantiādīsupi ekadā anulomato ekadā paṭilomato gantvā sabbāsu pantīsu sabbasmiṃ koṭṭhāse parikkhīṇe idaṃ sīmāsamūhananakammaṃ niṭṭhitaṃ nāma hoti. ‘‘Cattāro taduttari vā’’ti idaṃ pana imassa kammassa catuvaggakaraṇīyattā vuttaṃ. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.144) pana bhikkhūnaṃ pakatattabhāvassa duviññeyyattā lajjīpesalabhikkhūnañca dullabhattā ‘‘chapañcamatte’’ti vuttaṃ.
కల్యాణీసీమాయం పన సీహళదీపతో అభినవసిక్ఖం గహేత్వా నివత్తన్తేహి గరహవివాదమత్తమ్పి అలభన్తేహి ధమ్మచేతియరఞ్ఞా విచినిత్వా గహితేహి చుద్దసహి భిక్ఖూహి కతన్తి పాసాణలేఖాయం ఆగతం. రతనపూరనగరే పన సిరీసుధమ్మరాజాధిపతినామకస్స చూళఅగ్గరాజినో కాలే మహాసీహళప్పత్తోతి విస్సుతో సిరీసద్ధమ్మకిత్తినామకో మహాథేరవరో అత్తనో వసనట్ఠానస్స అవిదూరే పబ్బతమత్థకే సీమం బన్ధన్తో అత్తనో నిస్సితకే అగ్గహేత్వా అత్తనా అభిరుచితే లజ్జిపేసలబహుస్సుతసిక్ఖాకామభూతే అఞ్ఞే మహాథేరే గహేత్వా అత్తచతుత్థోవ హుత్వా కమ్మం కరోతీతి వదన్తి. తం ఇమస్స కమ్మస్స చతువగ్గకరణీయత్తా తేసఞ్చ థేరానం పకతత్తభావే నిరాసఙ్కత్తా కతం భవేయ్య, ఏవం సన్తేపి భిక్ఖూనం పకతత్తభావస్స దుబ్బిఞ్ఞేయ్యత్తా చతువగ్గకరణీయకమ్మస్స అతిరేకచతువగ్గేన కరణే దోసాభావతో అతిరేకభిక్ఖూహి కతభావో పసత్థతరో హోతి. తేనేవ చ కారణేన విమతివినోదనీనామికాయం వినయటీకాయం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౪౪) ‘‘ఛపఞ్చమత్తే భిక్ఖూ గహేత్వా’’తి వుత్తం, కల్యాణీసీమాయఞ్చ చుద్దసహి భిక్ఖూహి కతన్తి దట్ఠబ్బం. ఏవం నిట్ఠితేపి పన సీమాసమూహననకమ్మే నానావాదానం నానాచరియానం నానానికాయానం నానాదేసవాసికానం భిక్ఖూనం చిత్తారాధనత్థం గరహవివాదమోచనత్థఞ్చ పునప్పునం తేహిపి భిక్ఖూహి తథేవ కారాపేతబ్బం. వుత్తఞ్హి అట్ఠకథాయం (పరి॰ అట్ఠ॰ ౪౮౨-౪౮౩; వి॰ సఙ్గ॰ అట్ఠ॰ ౨౫౧) ‘‘పునప్పునం పన కాతబ్బం. తఞ్హి కుప్పస్స కమ్మస్స కమ్మం హుత్వా తిట్ఠతి, అకుప్పస్స థిరకమ్మభావాయ హోతీ’’తి. తేనేవ చ కారణేన హంసావతీనగరే అనేకపణ్డరహత్థిసామిమహాధమ్మరాజా సహపుఞ్ఞకమ్మభూతతో మహాచేతియతో చతూసు దిసాసు సీమాసమూహననకాలే రామఞ్ఞదేసవాసీహి మహాథేరేహి చ మరమ్మదేసవాసీహి మహాథేరేహి చ విసుం విసుం కారాపేసీతి దట్ఠబ్బం.
Kalyāṇīsīmāyaṃ pana sīhaḷadīpato abhinavasikkhaṃ gahetvā nivattantehi garahavivādamattampi alabhantehi dhammacetiyaraññā vicinitvā gahitehi cuddasahi bhikkhūhi katanti pāsāṇalekhāyaṃ āgataṃ. Ratanapūranagare pana sirīsudhammarājādhipatināmakassa cūḷaaggarājino kāle mahāsīhaḷappattoti vissuto sirīsaddhammakittināmako mahātheravaro attano vasanaṭṭhānassa avidūre pabbatamatthake sīmaṃ bandhanto attano nissitake aggahetvā attanā abhirucite lajjipesalabahussutasikkhākāmabhūte aññe mahāthere gahetvā attacatutthova hutvā kammaṃ karotīti vadanti. Taṃ imassa kammassa catuvaggakaraṇīyattā tesañca therānaṃ pakatattabhāve nirāsaṅkattā kataṃ bhaveyya, evaṃ santepi bhikkhūnaṃ pakatattabhāvassa dubbiññeyyattā catuvaggakaraṇīyakammassa atirekacatuvaggena karaṇe dosābhāvato atirekabhikkhūhi katabhāvo pasatthataro hoti. Teneva ca kāraṇena vimativinodanīnāmikāyaṃ vinayaṭīkāyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.144) ‘‘chapañcamatte bhikkhū gahetvā’’ti vuttaṃ, kalyāṇīsīmāyañca cuddasahi bhikkhūhi katanti daṭṭhabbaṃ. Evaṃ niṭṭhitepi pana sīmāsamūhananakamme nānāvādānaṃ nānācariyānaṃ nānānikāyānaṃ nānādesavāsikānaṃ bhikkhūnaṃ cittārādhanatthaṃ garahavivādamocanatthañca punappunaṃ tehipi bhikkhūhi tatheva kārāpetabbaṃ. Vuttañhi aṭṭhakathāyaṃ (pari. aṭṭha. 482-483; vi. saṅga. aṭṭha. 251) ‘‘punappunaṃ pana kātabbaṃ. Tañhi kuppassa kammassa kammaṃ hutvā tiṭṭhati, akuppassa thirakammabhāvāya hotī’’ti. Teneva ca kāraṇena haṃsāvatīnagare anekapaṇḍarahatthisāmimahādhammarājā sahapuññakammabhūtato mahācetiyato catūsu disāsu sīmāsamūhananakāle rāmaññadesavāsīhi mahātherehi ca marammadesavāsīhi mahātherehi ca visuṃ visuṃ kārāpesīti daṭṭhabbaṃ.
యది పన మహాసీమం బన్ధితుకామో హోతి, తదా ఉసభమత్తం వా ద్విఉసభమత్తం వా తదుత్తరి వా పదేసం సల్లక్ఖేత్వా ‘‘ఏత్తకే ఠానే విహారం కరిస్సామా’’తి పరిక్ఖేపం కారాపేత్వా తస్స విహారపరిక్ఖేపస్స అన్తో చ సబ్బత్థ బహి చ సమన్తా లేడ్డుపాతట్ఠానే మఞ్చప్పమాణే మఞ్చప్పమాణే ఓకాసే హేట్ఠా వుత్తనయేన పన్తికోట్ఠాసే కత్వా కమ్మప్పత్తేహి భిక్ఖూహి సద్ధిం నిరన్తరం ఠత్వా పఠమం అవిప్పవాససీమా తతో సమానసంవాసకసీమా చ సమూహనితబ్బా. ఏవం సీమాయ సముగ్ఘాతే కతే తస్మిం విహారే ఖణ్డసీమాయ మహాసీమాయ చ విజ్జమానత్తే సతి అవస్సం ఏకస్మిం మఞ్చట్ఠానే తాసం మజ్ఝగతా తే భిక్ఖూ తా సమూహనేయ్యుం, తతో గామసీమా ఏవ అవసిస్సేయ్య, తస్సం గామసీమాయం ఖణ్డసీమామహాసీమావసేన దువిధా సీమా యథారుచి బన్ధితబ్బా. బన్ధనాకారం పన ఉపరి వక్ఖామ.
Yadi pana mahāsīmaṃ bandhitukāmo hoti, tadā usabhamattaṃ vā dviusabhamattaṃ vā taduttari vā padesaṃ sallakkhetvā ‘‘ettake ṭhāne vihāraṃ karissāmā’’ti parikkhepaṃ kārāpetvā tassa vihāraparikkhepassa anto ca sabbattha bahi ca samantā leḍḍupātaṭṭhāne mañcappamāṇe mañcappamāṇe okāse heṭṭhā vuttanayena pantikoṭṭhāse katvā kammappattehi bhikkhūhi saddhiṃ nirantaraṃ ṭhatvā paṭhamaṃ avippavāsasīmā tato samānasaṃvāsakasīmā ca samūhanitabbā. Evaṃ sīmāya samugghāte kate tasmiṃ vihāre khaṇḍasīmāya mahāsīmāya ca vijjamānatte sati avassaṃ ekasmiṃ mañcaṭṭhāne tāsaṃ majjhagatā te bhikkhū tā samūhaneyyuṃ, tato gāmasīmā eva avasisseyya, tassaṃ gāmasīmāyaṃ khaṇḍasīmāmahāsīmāvasena duvidhā sīmā yathāruci bandhitabbā. Bandhanākāraṃ pana upari vakkhāma.
కస్మా పన నిమిత్తానం బహిపి సీమాసమూహననం కతం, నను నిమిత్తానం అన్తోయేవ అభినవసీమా ఇచ్ఛితబ్బాతి తత్థేవ సమ్భేదజ్ఝోత్థరణవిమోచనత్థం పోరాణకసీమాయ సమూహననం కాతబ్బన్తి? సచ్చం, దువిఞ్ఞేయ్యత్తా పన ఏవం కతన్తి దట్ఠబ్బం. దువిఞ్ఞేయ్యో హి పోరాణకసీమాయ విజ్జమానావిజ్జమానభావో, తస్మా యది నిమిత్తానం అన్తోయేవ సీమాసమూహననం కరేయ్య, తతో బహి పోరాణకసీమా తిట్ఠేయ్య, తతో అప్పమత్తకం ఠానం అన్తో పవిసేయ్య, తం ఠానం కమ్మవాచాపాఠకేన సహ సీమాసమూహననకారకసఙ్ఘస్స పతిట్ఠహనప్పహోనకం న భవేయ్య, ఏవం సన్తే సా పోరాణకసీమా అసమూహతావ భవేయ్య. తం సమూహతసఞ్ఞాయ సీమాసమ్మన్ననకాలే అన్తోనిమిత్తట్ఠానం సమ్మన్నేయ్యుం, తం అసమూహతపోరాణసీమాకోటిపవిట్ఠత్తా సీమాయ సీమం సమ్భేదదోసో, యది పన తం ఠానం చతున్నం నిసిన్నప్పహోనకం భవేయ్య, సీమాయ సీమం అజ్ఝోత్థరణదోసో, యదిపి అన్తో న పవిసతి, నిరన్తరం ఫుట్ఠమత్తం హోతి, ఏవమ్పి సీమాసఙ్కరదోసోతి ఇమస్మా దోసత్తయా విమోచనత్థం నిమిత్తానం బహిపి సీమాసమూహననం కతం. తేనేవ విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౪౪) ‘‘బహి చ సమన్తా లేడ్డుపాతే’’తిఆది వుత్తన్తి దట్ఠబ్బం.
Kasmā pana nimittānaṃ bahipi sīmāsamūhananaṃ kataṃ, nanu nimittānaṃ antoyeva abhinavasīmā icchitabbāti tattheva sambhedajjhottharaṇavimocanatthaṃ porāṇakasīmāya samūhananaṃ kātabbanti? Saccaṃ, duviññeyyattā pana evaṃ katanti daṭṭhabbaṃ. Duviññeyyo hi porāṇakasīmāya vijjamānāvijjamānabhāvo, tasmā yadi nimittānaṃ antoyeva sīmāsamūhananaṃ kareyya, tato bahi porāṇakasīmā tiṭṭheyya, tato appamattakaṃ ṭhānaṃ anto paviseyya, taṃ ṭhānaṃ kammavācāpāṭhakena saha sīmāsamūhananakārakasaṅghassa patiṭṭhahanappahonakaṃ na bhaveyya, evaṃ sante sā porāṇakasīmā asamūhatāva bhaveyya. Taṃ samūhatasaññāya sīmāsammannanakāle antonimittaṭṭhānaṃ sammanneyyuṃ, taṃ asamūhataporāṇasīmākoṭipaviṭṭhattā sīmāya sīmaṃ sambhedadoso, yadi pana taṃ ṭhānaṃ catunnaṃ nisinnappahonakaṃ bhaveyya, sīmāya sīmaṃ ajjhottharaṇadoso, yadipi anto na pavisati, nirantaraṃ phuṭṭhamattaṃ hoti, evampi sīmāsaṅkaradosoti imasmā dosattayā vimocanatthaṃ nimittānaṃ bahipi sīmāsamūhananaṃ kataṃ. Teneva vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.144) ‘‘bahi ca samantā leḍḍupāte’’tiādi vuttanti daṭṭhabbaṃ.
కేచి పన ఆచరియా సమన్తా నిమిత్తానం అన్తో రజ్జుపసారణం కత్వా అన్తో ఠత్వా రజ్జుయా హేట్ఠా పాదే పవేసేత్వా రజ్జుతో బహి కిఞ్చిమత్తం ఠానం అతిక్కమిత్వా సీమాసమూహననం కరోన్తి, తదేతం విచారేతబ్బం. పాదగ్గట్ఠపనమత్తేన పోరాణసీమాసముగ్ఘాతో న హోతి, అథ ఖో కమ్మవాచాపాఠకేన సహ కమ్మపత్తసఙ్ఘస్స పతిట్ఠానేన కమ్మవాచాయ పాఠనేన చ సముగ్ఘాతో హోతి. వుత్తఞ్హి విమతివినోదనిప్పకరణే (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౪౪) ‘‘సీమాయ పన అన్తోఠానం, ‘సమూహనిస్సామా’తి కమ్మవాచాయ కరణఞ్చేత్థ అఙ్గ’’న్తి, తస్మా ఏకదేసేన అన్తోపవిట్ఠాయ చ ఏకసమ్బన్ధేన ఠితాయ పోరాణకబద్ధసీమాయ సముగ్ఘాతే అకతే వుత్తనయేన దోసత్తయతో న ముచ్చేయ్య, తస్మా నిమిత్తతో బహిపి ఠత్వా సమూహననకరణభావోవ పాసంసతరో హోతి. అఞ్ఞే పన ఆచరియా కమ్మకారకభిక్ఖూనం పదవలఞ్జసమ్బన్ధం కత్వా సమూహనన్తి, తం గరుకరణవసేన కతన్తి గయ్హమానే దోసో నత్థి. ఏకచ్చే పన థేరా ‘‘కారకసఙ్ఘస్స అక్కన్తట్ఠానేయేవ సీమా సమూహతా, న అనక్కన్తట్ఠానేతి సఞ్ఞాయ పఠమతరం సాలం కరిత్వా పచ్ఛా సీమాయ సమూహతాయ థమ్భట్ఠానే అక్కమితుం న లభతి, తస్మా అసమూహతా సీమా’’తి వదన్తి.
Keci pana ācariyā samantā nimittānaṃ anto rajjupasāraṇaṃ katvā anto ṭhatvā rajjuyā heṭṭhā pāde pavesetvā rajjuto bahi kiñcimattaṃ ṭhānaṃ atikkamitvā sīmāsamūhananaṃ karonti, tadetaṃ vicāretabbaṃ. Pādaggaṭṭhapanamattena porāṇasīmāsamugghāto na hoti, atha kho kammavācāpāṭhakena saha kammapattasaṅghassa patiṭṭhānena kammavācāya pāṭhanena ca samugghāto hoti. Vuttañhi vimativinodanippakaraṇe (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.144) ‘‘sīmāya pana antoṭhānaṃ, ‘samūhanissāmā’ti kammavācāya karaṇañcettha aṅga’’nti, tasmā ekadesena antopaviṭṭhāya ca ekasambandhena ṭhitāya porāṇakabaddhasīmāya samugghāte akate vuttanayena dosattayato na mucceyya, tasmā nimittato bahipi ṭhatvā samūhananakaraṇabhāvova pāsaṃsataro hoti. Aññe pana ācariyā kammakārakabhikkhūnaṃ padavalañjasambandhaṃ katvā samūhananti, taṃ garukaraṇavasena katanti gayhamāne doso natthi. Ekacce pana therā ‘‘kārakasaṅghassa akkantaṭṭhāneyeva sīmā samūhatā, na anakkantaṭṭhāneti saññāya paṭhamataraṃ sālaṃ karitvā pacchā sīmāya samūhatāya thambhaṭṭhāne akkamituṃ na labhati, tasmā asamūhatā sīmā’’ti vadanti.
పుబ్బేపి సిరీఖేత్తనగరే మహాసత్తధమ్మరాజస్స కాలే తేన రఞ్ఞా కతస్స నన్దనవిహారస్స పురతో తస్స రఞ్ఞో అగ్గమహేసియా సీమాయ పతిట్ఠాపితాయ పఠమం జేతవనసాలం కత్వా పచ్ఛా సీమం సమూహనింసు, తదా తస్మిం నగరే మహారుక్ఖమూలికో నామ ఏకో గణపామోక్ఖత్థేరో ‘‘సచే థమ్భం విజ్ఝిత్వా పాదే ఠపేతుం సక్ఖిస్సామి, ఏవం సన్తే అహం ఆగచ్ఛిస్సామీ’’తి వత్వా నాగచ్ఛతి. సబ్బే థేరా ‘‘న థమ్భమత్తేన పోరాణసీమా తిట్ఠతి, థమ్భస్స సమన్తతో ఠత్వా కమ్మవాచాయ కతాయ సీమా సమూహతా హోతీ’’తి వత్వా తస్స వచనం అగ్గహేత్వా సమూహనింసు చేవ బన్ధింసు చ. హంసావతీనగరే ధమ్మచేతియరఞ్ఞో కల్యాణియసీమాబన్ధనకాలేపి పఠమం సాలం కరిత్వావ పచ్ఛా సమూహనింసు, న చ పాళిఅట్ఠకథాటీకాదీసు ‘‘పదవలఞ్జసమ్బన్ధం కత్వా సీమా సమూహనితబ్బా’’తి పాఠో అత్థి, ‘‘మఞ్చప్పమాణే మఞ్చప్పమాణే ఠానే’’తి (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౪౪) పన అత్థి. పోరాణసీమాయ అన్తో ఠత్వా ఏకస్మిం ఠానే సీమాసమూహననకమ్మవాచాయ కతాయ సకలాపి సీమా సమూహతావ హోతి, తస్మా ‘‘పదవలఞ్జసమ్బన్ధం కత్వా సమూహనితబ్బ’’న్తి వచనం పణ్డితా న సమ్పటిచ్ఛన్తి. ఈదిసం పన వచనం గరుకరణవసేన వుత్తన్తి గయ్హమానే కిఞ్చాపి దోసో నత్థి, తథాపి సిస్సానుసిస్సానం దిట్ఠానుగతిఆపజ్జనకారణం హోతి. తే హి ‘‘అమ్హాకం ఆచరియా ఏవం కథేన్తి, ఏవం కరోన్తీ’’తి దళ్హీకమ్మవసేన గహేత్వా తథా అకతే సీమా సమూహతా న హోతీతి మఞ్ఞన్తి, తస్మా పకరణాగతనయవసేనేవ కరణం వరం పసత్థం హోతీతి దట్ఠబ్బం.
Pubbepi sirīkhettanagare mahāsattadhammarājassa kāle tena raññā katassa nandanavihārassa purato tassa rañño aggamahesiyā sīmāya patiṭṭhāpitāya paṭhamaṃ jetavanasālaṃ katvā pacchā sīmaṃ samūhaniṃsu, tadā tasmiṃ nagare mahārukkhamūliko nāma eko gaṇapāmokkhatthero ‘‘sace thambhaṃ vijjhitvā pāde ṭhapetuṃ sakkhissāmi, evaṃ sante ahaṃ āgacchissāmī’’ti vatvā nāgacchati. Sabbe therā ‘‘na thambhamattena porāṇasīmā tiṭṭhati, thambhassa samantato ṭhatvā kammavācāya katāya sīmā samūhatā hotī’’ti vatvā tassa vacanaṃ aggahetvā samūhaniṃsu ceva bandhiṃsu ca. Haṃsāvatīnagare dhammacetiyarañño kalyāṇiyasīmābandhanakālepi paṭhamaṃ sālaṃ karitvāva pacchā samūhaniṃsu, na ca pāḷiaṭṭhakathāṭīkādīsu ‘‘padavalañjasambandhaṃ katvā sīmā samūhanitabbā’’ti pāṭho atthi, ‘‘mañcappamāṇe mañcappamāṇe ṭhāne’’ti (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.144) pana atthi. Porāṇasīmāya anto ṭhatvā ekasmiṃ ṭhāne sīmāsamūhananakammavācāya katāya sakalāpi sīmā samūhatāva hoti, tasmā ‘‘padavalañjasambandhaṃ katvā samūhanitabba’’nti vacanaṃ paṇḍitā na sampaṭicchanti. Īdisaṃ pana vacanaṃ garukaraṇavasena vuttanti gayhamāne kiñcāpi doso natthi, tathāpi sissānusissānaṃ diṭṭhānugatiāpajjanakāraṇaṃ hoti. Te hi ‘‘amhākaṃ ācariyā evaṃ kathenti, evaṃ karontī’’ti daḷhīkammavasena gahetvā tathā akate sīmā samūhatā na hotīti maññanti, tasmā pakaraṇāgatanayavaseneva karaṇaṃ varaṃ pasatthaṃ hotīti daṭṭhabbaṃ.
అపరమ్పి ఇమస్మిం సీమాసమూహననాధికారే ధమ్మగారవేహి వినయధరేహి చిన్తేతబ్బం గమ్భీరం దుద్దసం ఠానం అత్థి, తం కతమన్తి చే? ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, తియోజనపరమం సీమం సమ్మన్నితు’’న్తి (మహావ॰ ౧౪౦) వచనతో నానాగామక్ఖేత్తాని అవత్థరిత్వా సమ్మతా తియోజనికాదికాయో మహాసీమాయో భగవతా అనుఞ్ఞాతా అత్థి, అథ ఏకం గామక్ఖేత్తం సోధేత్వా ఆరక్ఖం దత్వా సీమాయ సమూహతాయ యది తతో అఞ్ఞేసు గామక్ఖేత్తేసు భిక్ఖూ సన్తి, న గామసీమా బద్ధసీమం పరిచ్ఛిన్దితుం సక్కోతి, తస్మా తే భిక్ఖూ తస్మిం కమ్మే వగ్గం కరేయ్యుం, ఏవం సతి సీమా సమూహతా న భవేయ్య, తాయ అసమూహతాయ సతి అభినవసీమా సమ్మన్నితబ్బా న భవేయ్య, ఇతి ఇదం ఠానం దుజ్జానం దుద్దసం, తస్మా పాసాణచ్ఛత్తం వియ భగవతో ఆణం గరుం కరోన్తేహి లజ్జిపేసలబహుస్సుతసిక్ఖాకామభూతేహి వినయవిదూహి సుట్ఠు చిన్తేతబ్బన్తి.
Aparampi imasmiṃ sīmāsamūhananādhikāre dhammagāravehi vinayadharehi cintetabbaṃ gambhīraṃ duddasaṃ ṭhānaṃ atthi, taṃ katamanti ce? ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, tiyojanaparamaṃ sīmaṃ sammannitu’’nti (mahāva. 140) vacanato nānāgāmakkhettāni avattharitvā sammatā tiyojanikādikāyo mahāsīmāyo bhagavatā anuññātā atthi, atha ekaṃ gāmakkhettaṃ sodhetvā ārakkhaṃ datvā sīmāya samūhatāya yadi tato aññesu gāmakkhettesu bhikkhū santi, na gāmasīmā baddhasīmaṃ paricchindituṃ sakkoti, tasmā te bhikkhū tasmiṃ kamme vaggaṃ kareyyuṃ, evaṃ sati sīmā samūhatā na bhaveyya, tāya asamūhatāya sati abhinavasīmā sammannitabbā na bhaveyya, iti idaṃ ṭhānaṃ dujjānaṃ duddasaṃ, tasmā pāsāṇacchattaṃ viya bhagavato āṇaṃ garuṃ karontehi lajjipesalabahussutasikkhākāmabhūtehi vinayavidūhi suṭṭhu cintetabbanti.
ఇమస్మిం అధికారే చిన్తేన్తో గవేసన్తో విచినన్తో ఇదం కారణం దిస్సతి – తియోజనికాదిమహాసీమాయో ఇద్ధిమన్తానం భిక్ఖూనం ధరమానకాలే సన్నిపతితుం వా విసోధేతుం వా సక్కుణేయ్యభావతో తమారబ్భ భగవతా అనుజానితా భవేయ్యుం. సబ్బస్మిం కాలే సబ్బస్మిం పదేసే సబ్బే భిక్ఖూ తాదిసం మహాసీమం సోధేతుం వా సన్నిపతితుం వా న సక్కా, న చ భగవా అసక్కుణేయ్యం అలబ్భనేయ్యం కారణం వదేయ్య. భగవతో ధరమానకాలే రాజగహనగరే అట్ఠారస మహావిహారా ఏకసీమావ ధమ్మసేనాపతిసారిపుత్తత్థేరేన సమ్మతాతి. సీహళదీపే మహావిహారసీమా అనురాధపురం అన్తోకత్వా పవత్తా మహామహిన్దత్థేరేన సమ్మతాతి చ పకరణేసు దిస్సతి, న తథా ఇమస్మిం నామ దేసే ద్వియోజనికా వా తియోజనికా వా సీమా అసుకేన భిక్ఖునా సమ్మతాతి దిస్సతి. ఇమస్మిఞ్చ మరమ్మదేసే తాదిసానం సీమానం నత్థిభావో ఉపపరిక్ఖిత్వా జానితబ్బో. తథా హి అనేకసతఅనేకసహస్సవస్సకాలతో ఉప్పన్నా బద్ధసీమా పాసాణథమ్భనిమిత్తేన సహ తస్మిం తస్మిం పదేసే దిస్సన్తి. అరిమద్దనపురే చ అనురుద్ధమహారాజేన సమ్మన్నాపితా ద్వాసట్ఠయాధికసతహత్థాయామా సత్తచత్తాలీసాధికసతహత్థవిత్థారా మహాసీమా నిమిత్తేన సహ దిస్సతి. రతనపూరనగరే చ నరపతిజేయ్యసూరమహారాజకాలే అట్ఠసత్తతాధికచతుసతకలియుగే సమ్మన్నితా సీమా పాసాణలేఖాయ సద్ధిం దిస్సతి. యది తియోజనపరమాదిమహాసీమాయో అత్థి, పోరాణాచరియా నవం నవం బద్ధసీమం న బన్ధేయ్యుం, అథ చ పన బన్ధన్తి, తాసు చ నవసీమాసు ఉపసమ్పదాదిసఙ్ఘకమ్మం కరోన్తి, తతో ఏవ చ గణనపథమతిక్కన్తా భిక్ఖూ పరమ్పరతో వడ్ఢేన్తా యావజ్జతనా సాసనం పతిట్ఠపేన్తి. ఇమినా చ కారణేన ఇమస్మిం పదేసే తియోజనా సీమాయో నత్థీతి విఞ్ఞాయతి.
Imasmiṃ adhikāre cintento gavesanto vicinanto idaṃ kāraṇaṃ dissati – tiyojanikādimahāsīmāyo iddhimantānaṃ bhikkhūnaṃ dharamānakāle sannipatituṃ vā visodhetuṃ vā sakkuṇeyyabhāvato tamārabbha bhagavatā anujānitā bhaveyyuṃ. Sabbasmiṃ kāle sabbasmiṃ padese sabbe bhikkhū tādisaṃ mahāsīmaṃ sodhetuṃ vā sannipatituṃ vā na sakkā, na ca bhagavā asakkuṇeyyaṃ alabbhaneyyaṃ kāraṇaṃ vadeyya. Bhagavato dharamānakāle rājagahanagare aṭṭhārasa mahāvihārā ekasīmāva dhammasenāpatisāriputtattherena sammatāti. Sīhaḷadīpe mahāvihārasīmā anurādhapuraṃ antokatvā pavattā mahāmahindattherena sammatāti ca pakaraṇesu dissati, na tathā imasmiṃ nāma dese dviyojanikā vā tiyojanikā vā sīmā asukena bhikkhunā sammatāti dissati. Imasmiñca marammadese tādisānaṃ sīmānaṃ natthibhāvo upaparikkhitvā jānitabbo. Tathā hi anekasataanekasahassavassakālato uppannā baddhasīmā pāsāṇathambhanimittena saha tasmiṃ tasmiṃ padese dissanti. Arimaddanapure ca anuruddhamahārājena sammannāpitā dvāsaṭṭhayādhikasatahatthāyāmā sattacattālīsādhikasatahatthavitthārā mahāsīmā nimittena saha dissati. Ratanapūranagare ca narapatijeyyasūramahārājakāle aṭṭhasattatādhikacatusatakaliyuge sammannitā sīmā pāsāṇalekhāya saddhiṃ dissati. Yadi tiyojanaparamādimahāsīmāyo atthi, porāṇācariyā navaṃ navaṃ baddhasīmaṃ na bandheyyuṃ, atha ca pana bandhanti, tāsu ca navasīmāsu upasampadādisaṅghakammaṃ karonti, tato eva ca gaṇanapathamatikkantā bhikkhū paramparato vaḍḍhentā yāvajjatanā sāsanaṃ patiṭṭhapenti. Iminā ca kāraṇena imasmiṃ padese tiyojanā sīmāyo natthīti viññāyati.
అథ వా ‘‘విహారపరిక్ఖేపస్స అన్తో చ బహి చ సమన్తా లేడ్డుపాతే’’తి విహారపరిక్ఖేపస్స అన్తో చ విహారూపచారభూతే బహి లేడ్డుపాతే చ ఠానేయేవ సీమాసమూహననస్స విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౪౪) వుత్తత్తాపి తాదిసా మహాసీమాయో నత్థీతి విఞ్ఞాయతి. యది అత్థి, సీమాసమూహననం పకరణాచరియా న కథేయ్యుం. కథేన్తాపి సమన్తా తియోజనం ఠానం సోధేత్వా సీమాసమూహననం కరేయ్యుం, తథా పన అకథేత్వా విహారవిహారూపచారేసుయేవ సీమాసమూహననస్స కథితత్తా తియోజనికాదయో మహాసీమాయో నత్థీతి విఞ్ఞాయతి.
Atha vā ‘‘vihāraparikkhepassa anto ca bahi ca samantā leḍḍupāte’’ti vihāraparikkhepassa anto ca vihārūpacārabhūte bahi leḍḍupāte ca ṭhāneyeva sīmāsamūhananassa vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.144) vuttattāpi tādisā mahāsīmāyo natthīti viññāyati. Yadi atthi, sīmāsamūhananaṃ pakaraṇācariyā na katheyyuṃ. Kathentāpi samantā tiyojanaṃ ṭhānaṃ sodhetvā sīmāsamūhananaṃ kareyyuṃ, tathā pana akathetvā vihāravihārūpacāresuyeva sīmāsamūhananassa kathitattā tiyojanikādayo mahāsīmāyo natthīti viññāyati.
అథ వా ‘‘ఖణ్డసీమం పన జానన్తా అవిప్పవాసం అజానన్తాపి సమూహనితుఞ్చేవ బన్ధితుఞ్చ సక్ఖిస్సన్తీ’’తి అట్ఠకథాయం (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౪౪) వచనతోపి తేసు తేసు జనపదేసు తియోజనికాదికాయో మహాసీమాయో నత్థీతి విఞ్ఞాయతి. కథం? యది తాదిసా సీమాయో అత్థి, సకలమ్పి తం సీమం అసోధేత్వా సీమాసమూహననం అట్ఠకథాచరియా న కథేయ్యుం, అథ చ పన ఖణ్డసీమం జానన్తా అవిప్పవాసం అజానన్తాపి సీమం సమూహనితుం బన్ధితుఞ్చ సమత్థభావం కథేన్తి, సా కథా ఖన్ధసీమాయ సీమన్తరికన్తరితమత్తా హుత్వా తస్మిం గామక్ఖేత్తే అవిప్పవాససీమా భవేయ్య, తస్మా తస్మిం ఠానే ఠత్వా సమూహనితుం సమత్థభావేన అట్ఠకథాచరియేహి కథీయతి, న నానాగామక్ఖేత్తాని అవత్థరిత్వా సమ్మతాయ తియోజనికాదిభేదాయ సీమాయ అఞ్ఞేసు గామక్ఖేత్తేసు అఞ్ఞేసు భిక్ఖూసు సన్తేసుపి సమూహనితుం సమత్థభావేన, తేన ఞాయతి ‘‘న సబ్బేసు ఠానేసు తియోజనికాదిభేదాయో మహాసీమాయో న సన్తీ’’తి. ఈదిసాని కారణాని భగవతో ఆణం గరుం కరోన్తేహి వినయత్థవిదూహి వినయధరేహి పునప్పునం చిన్తేతబ్బాని ఉపపరిక్ఖితబ్బాని, ఇతో అఞ్ఞానిపి కారణాని గవేసితబ్బానీతి.
Atha vā ‘‘khaṇḍasīmaṃ pana jānantā avippavāsaṃ ajānantāpi samūhanituñceva bandhituñca sakkhissantī’’ti aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 144) vacanatopi tesu tesu janapadesu tiyojanikādikāyo mahāsīmāyo natthīti viññāyati. Kathaṃ? Yadi tādisā sīmāyo atthi, sakalampi taṃ sīmaṃ asodhetvā sīmāsamūhananaṃ aṭṭhakathācariyā na katheyyuṃ, atha ca pana khaṇḍasīmaṃ jānantā avippavāsaṃ ajānantāpi sīmaṃ samūhanituṃ bandhituñca samatthabhāvaṃ kathenti, sā kathā khandhasīmāya sīmantarikantaritamattā hutvā tasmiṃ gāmakkhette avippavāsasīmā bhaveyya, tasmā tasmiṃ ṭhāne ṭhatvā samūhanituṃ samatthabhāvena aṭṭhakathācariyehi kathīyati, na nānāgāmakkhettāni avattharitvā sammatāya tiyojanikādibhedāya sīmāya aññesu gāmakkhettesu aññesu bhikkhūsu santesupi samūhanituṃ samatthabhāvena, tena ñāyati ‘‘na sabbesu ṭhānesu tiyojanikādibhedāyo mahāsīmāyo na santī’’ti. Īdisāni kāraṇāni bhagavato āṇaṃ garuṃ karontehi vinayatthavidūhi vinayadharehi punappunaṃ cintetabbāni upaparikkhitabbāni, ito aññānipi kāraṇāni gavesitabbānīti.
ఇతో పరమ్పి ‘‘సచే అఞ్ఞానిపి గామక్ఖేత్తాని అన్తోకాతుకామా, తేసు గామేసు యే భిక్ఖూ వసన్తి, తేహిపి ఆగన్తబ్బ’’న్తిఆదివచనతో (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౩౮) ఏకస్మింయేవ గామక్ఖేత్తే సీమం న బన్ధన్తి, అథ ఖో అఞ్ఞానిపి గామక్ఖేత్తాని అన్తోకరిత్వాపి బన్ధన్తి, తస్మా ఇదాని సమ్మన్నితబ్బాయ సీమాయ నిస్సయభూతం పకతిగామక్ఖేత్తం వా విసుంగామక్ఖేత్తం వా సోధితన్తి మనసి న కాతబ్బం. కఙ్ఖచ్ఛేదనత్థం సీమాసమూహననకమ్మవాచాభణనసమయే తేన గామక్ఖేత్తేన సమ్బన్ధేసు అఞ్ఞేసు గామక్ఖేత్తేసు వసన్తే భిక్ఖూపి యాచిత్వా తతో గామక్ఖేత్తతో బహి దూరే వాసాపేతబ్బా. ఏవఞ్హి కరోన్తే అఞ్ఞాని గామక్ఖేత్తాని అన్తోకరిత్వా పోరాణసీమాయ విజ్జమానాయపి తే వగ్గం కాతుం న సక్కోన్తి. తతో సీమాసమూహననకమ్మవాచా సమ్పజ్జతి, తస్మా ఏవరూపో సుఖుమో నిపుణో అత్థో వినయధరేహి చిన్తేతబ్బో. ఏవం సీమాసమూహననవిధానేన సీమాయ సీమం సమ్భిన్దన్తేన సమ్మతా, సీమాయ సీమం అజ్ఝోత్థరన్తేన సమ్మతాతి వుత్తేహి ద్వీహి విపత్తిదోసేహి ముత్తా హోతి.
Ito parampi ‘‘sace aññānipi gāmakkhettāni antokātukāmā, tesu gāmesu ye bhikkhū vasanti, tehipi āgantabba’’ntiādivacanato (mahāva. aṭṭha. 138) ekasmiṃyeva gāmakkhette sīmaṃ na bandhanti, atha kho aññānipi gāmakkhettāni antokaritvāpi bandhanti, tasmā idāni sammannitabbāya sīmāya nissayabhūtaṃ pakatigāmakkhettaṃ vā visuṃgāmakkhettaṃ vā sodhitanti manasi na kātabbaṃ. Kaṅkhacchedanatthaṃ sīmāsamūhananakammavācābhaṇanasamaye tena gāmakkhettena sambandhesu aññesu gāmakkhettesu vasante bhikkhūpi yācitvā tato gāmakkhettato bahi dūre vāsāpetabbā. Evañhi karonte aññāni gāmakkhettāni antokaritvā porāṇasīmāya vijjamānāyapi te vaggaṃ kātuṃ na sakkonti. Tato sīmāsamūhananakammavācā sampajjati, tasmā evarūpo sukhumo nipuṇo attho vinayadharehi cintetabbo. Evaṃ sīmāsamūhananavidhānena sīmāya sīmaṃ sambhindantena sammatā, sīmāya sīmaṃ ajjhottharantena sammatāti vuttehi dvīhi vipattidosehi muttā hoti.
తతో ‘‘అతిఖుద్దికా అతిమహన్తీ’’తి (పరి॰ ౪౮౬) వుత్తేహి విపత్తిదోసేహి విముచ్చనత్థం సీమాయ పమాణం జానితబ్బం. కథం? సీమా నామ ఏకవీసతియా భిక్ఖూనం నిసీదితుం అప్పహోన్తే సతి అతిఖుద్దికా నామ హోతి, సమ్మతాపి సీమా న హోతి. తియోజనతో పరం కేసగ్గమత్తమ్పి ఠానం అన్తో కరోన్తే సతి అతిమహతీ నామ హోతి, సమ్మతాపి సీమా న హోతి , తస్మా ఏకవీసతియా భిక్ఖూనం నిసీదనప్పహోనకతో పట్ఠాయ తియోజనం అనతిక్కమిత్వా యత్థ యం పమాణం సఙ్ఘో ఇచ్ఛతి, తత్థ తం పమాణం కత్వా సీమా సమ్మన్నితబ్బా. కథం విఞ్ఞాయతీతి చే? ‘‘తత్థ అతిఖుద్దికా నామ యత్థ ఏకవీసతి భిక్ఖూ నిసీదితుం న సక్కోన్తి. అతిమహన్తీ నామ అన్తమసో కేసగ్గమత్తేనపి తియోజనం అతిక్కమిత్వా సమ్మతా’’తి కఙ్ఖావితరణియం (కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ నిదానవణ్ణనా) వచనతో విఞ్ఞాయతి. ఏవం సీమాయ పమాణగ్గహణేన ‘‘అతిఖుద్దికా అతిమహన్తీ’’తి వుత్తేహి ద్వీహి దోసేహి ముత్తా హోతి.
Tato ‘‘atikhuddikā atimahantī’’ti (pari. 486) vuttehi vipattidosehi vimuccanatthaṃ sīmāya pamāṇaṃ jānitabbaṃ. Kathaṃ? Sīmā nāma ekavīsatiyā bhikkhūnaṃ nisīdituṃ appahonte sati atikhuddikā nāma hoti, sammatāpi sīmā na hoti. Tiyojanato paraṃ kesaggamattampi ṭhānaṃ anto karonte sati atimahatī nāma hoti, sammatāpi sīmā na hoti , tasmā ekavīsatiyā bhikkhūnaṃ nisīdanappahonakato paṭṭhāya tiyojanaṃ anatikkamitvā yattha yaṃ pamāṇaṃ saṅgho icchati, tattha taṃ pamāṇaṃ katvā sīmā sammannitabbā. Kathaṃ viññāyatīti ce? ‘‘Tattha atikhuddikā nāma yattha ekavīsati bhikkhū nisīdituṃ na sakkonti. Atimahantī nāma antamaso kesaggamattenapi tiyojanaṃ atikkamitvā sammatā’’ti kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) vacanato viññāyati. Evaṃ sīmāya pamāṇaggahaṇena ‘‘atikhuddikā atimahantī’’ti vuttehi dvīhi dosehi muttā hoti.
తతో ‘‘ఖణ్డనిమిత్తా ఛాయానిమిత్తా అనిమిత్తా’’తి (పరి॰ ౪౮౬) వుత్తేహి తీహి విపత్తిదోసేహి విముచ్చనత్థం నిమిత్తకిత్తనం కాతబ్బం, తత్థ అసమ్బన్ధకిత్తనేన నిమిత్తా సీమా ఖణ్డనిమిత్తా నామ. కథం? సీమాయ చతూసు దిసాసు ఠపితనిమిత్తేసు పురత్థిమదిసాయ నిమిత్తం కిత్తేత్వా అనుక్కమేన దక్ఖిణపచ్ఛిమఉత్తరదిసాసు నిమిత్తాని కిత్తేత్వా పున పురత్థిమదిసాయ నిమిత్తం కిత్తేతబ్బం, ఏవం కతే అఖణ్డనిమిత్తా నామ హోతి. యది పన పురత్థిమదిసాయ నిమిత్తం కిత్తేత్వా అనుక్కమేన దక్ఖిణపచ్ఛిమఉత్తరదిసాసు నిమిత్తాని కిత్తేత్వా ఠపేతి, పున పురత్థిమదిసాయ నిమిత్తం న కిత్తేతి, ఏవం ఖణ్డనిమిత్తా నామ హోతి. అపరాపి ఖణ్డనిమిత్తా నామ యా అనిమిత్తుపగపాసాణం వా బహిసారరుక్ఖం వా ఖాణుకం వా పంసుపుఞ్జం వా అన్తరా ఏకం నిమిత్తం కత్వా సమ్మతా. పబ్బతచ్ఛాయాదీసు యం కిఞ్చి ఛాయం నిమిత్తం కత్వా సమ్మతా ఛాయానిమిత్తా నామ. సబ్బసో నిమిత్తం అకిత్తేత్వా సమ్మతా అనిమిత్తా నామ. ఇమేహి తీహి దోసేహి విముచ్చనత్థాయ నిమిత్తకిత్తనం కాతబ్బం.
Tato ‘‘khaṇḍanimittā chāyānimittā animittā’’ti (pari. 486) vuttehi tīhi vipattidosehi vimuccanatthaṃ nimittakittanaṃ kātabbaṃ, tattha asambandhakittanena nimittā sīmā khaṇḍanimittā nāma. Kathaṃ? Sīmāya catūsu disāsu ṭhapitanimittesu puratthimadisāya nimittaṃ kittetvā anukkamena dakkhiṇapacchimauttaradisāsu nimittāni kittetvā puna puratthimadisāya nimittaṃ kittetabbaṃ, evaṃ kate akhaṇḍanimittā nāma hoti. Yadi pana puratthimadisāya nimittaṃ kittetvā anukkamena dakkhiṇapacchimauttaradisāsu nimittāni kittetvā ṭhapeti, puna puratthimadisāya nimittaṃ na kitteti, evaṃ khaṇḍanimittā nāma hoti. Aparāpi khaṇḍanimittā nāma yā animittupagapāsāṇaṃ vā bahisārarukkhaṃ vā khāṇukaṃ vā paṃsupuñjaṃ vā antarā ekaṃ nimittaṃ katvā sammatā. Pabbatacchāyādīsu yaṃ kiñci chāyaṃ nimittaṃ katvā sammatā chāyānimittā nāma. Sabbaso nimittaṃ akittetvā sammatā animittā nāma. Imehi tīhi dosehi vimuccanatthāya nimittakittanaṃ kātabbaṃ.
కథం? కమ్మవాచాయ పోరాణసీమాసమూహననం కత్వా పరిసుద్ధాయ కేవలాయ గామసీమాయ సఙ్ఘేన యథాజ్ఝాసయం గహితప్పమాణస్స సీమమణ్డలస్స చతూసు వా దిసాసు అట్ఠసు వా దిసాసు నిమిత్తుపగే హేట్ఠిమపరిచ్ఛేదేన ద్వత్తింసపలగుళపిణ్డప్పమాణే, ఉక్కట్ఠపరిచ్ఛేదేన హత్థిప్పమాణతో ఊనప్పమాణే పాసాణే ఠపేత్వా నిమిత్తానం అన్తో ఠితేన కమ్మవాచాపాఠకేన వినయధరేన ‘‘పురత్థిమాయ దిసాయ కిం నిమిత్త’’న్తి పుచ్ఛితబ్బం. అఞ్ఞేన ‘‘పాసాణో, భన్తే’’తి వత్తబ్బం. పున వినయధరేన ‘‘ఏసో పాసాణో నిమిత్త’’న్తి వత్వా కిత్తేతబ్బం. ఇమినా నయేన సీమమణ్డలం పదక్ఖిణం కరోన్తేన ‘‘పురత్థిమాయ అనుదిసాయ, దక్ఖిణాయ దిసాయ, దక్ఖిణాయ అనుదిసాయ, పచ్ఛిమాయ దిసాయ, పచ్ఛిమాయ అనుదిసాయ, ఉత్తరాయ దిసాయ, ఉత్తరాయ అనుదిసాయ కిం నిమిత్తం? పాసాణో, భన్తే. ఏసో పాసాణో నిమిత్త’’న్తి కిత్తేత్వా పున ‘‘పురత్థిమాయ దిసాయ కిం నిమిత్తం? పాసాణో, భన్తే. ఏసో పాసాణో నిమిత్త’’న్తి కిత్తేత్వా నిట్ఠపేతబ్బం. వుత్తఞ్హి కఙ్ఖావితరణియం (కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ నిదానవణ్ణనా) ‘‘ఖణ్డనిమిత్తా నామ అఘటితనిమిత్తా వుచ్చతీ’’తిఆది. ఏవం నిమిత్తకిత్తనేన ‘‘ఖణ్డనిమిత్తా ఛాయానిమిత్తా అనిమిత్తా’’తి వుత్తేహి తీహి విపత్తిదోసేహి విముత్తా హోతి.
Kathaṃ? Kammavācāya porāṇasīmāsamūhananaṃ katvā parisuddhāya kevalāya gāmasīmāya saṅghena yathājjhāsayaṃ gahitappamāṇassa sīmamaṇḍalassa catūsu vā disāsu aṭṭhasu vā disāsu nimittupage heṭṭhimaparicchedena dvattiṃsapalaguḷapiṇḍappamāṇe, ukkaṭṭhaparicchedena hatthippamāṇato ūnappamāṇe pāsāṇe ṭhapetvā nimittānaṃ anto ṭhitena kammavācāpāṭhakena vinayadharena ‘‘puratthimāya disāya kiṃ nimitta’’nti pucchitabbaṃ. Aññena ‘‘pāsāṇo, bhante’’ti vattabbaṃ. Puna vinayadharena ‘‘eso pāsāṇo nimitta’’nti vatvā kittetabbaṃ. Iminā nayena sīmamaṇḍalaṃ padakkhiṇaṃ karontena ‘‘puratthimāya anudisāya, dakkhiṇāya disāya, dakkhiṇāya anudisāya, pacchimāya disāya, pacchimāya anudisāya, uttarāya disāya, uttarāya anudisāya kiṃ nimittaṃ? Pāsāṇo, bhante. Eso pāsāṇo nimitta’’nti kittetvā puna ‘‘puratthimāya disāya kiṃ nimittaṃ? Pāsāṇo, bhante. Eso pāsāṇo nimitta’’nti kittetvā niṭṭhapetabbaṃ. Vuttañhi kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) ‘‘khaṇḍanimittā nāma aghaṭitanimittā vuccatī’’tiādi. Evaṃ nimittakittanena ‘‘khaṇḍanimittā chāyānimittā animittā’’ti vuttehi tīhi vipattidosehi vimuttā hoti.
తతో పరం ‘‘బహిసీమే ఠితసమ్మతా’’తి (పరి॰ ౪౮౬) వుత్తవిపత్తిదోసతో విముచ్చనత్థం సీమాసమ్ముతికమ్మవాచాపాఠకాలే సఙ్ఘస్స ఠితట్ఠానం జానితబ్బం. కథం? యది నిమిత్తాని కిత్తేత్వా సఙ్ఘో నిమిత్తానం బహి ఠత్వా కమ్మవాచాయ సీమం సమ్మన్నతి, బహిసీమే ఠితసమ్మతా నామ హోతి, సీమా న హోతి, తస్మా నిమిత్తాని కిత్తేత్వా సఙ్ఘేన నిమిత్తానం అన్తో ఠత్వా కమ్మవాచాయ సీమా సమ్మన్నితబ్బా. వుత్తఞ్హేతం కఙ్ఖావితరణియం ‘‘బహిసీమే ఠితసమ్మతా నామ నిమిత్తాని కిత్తేత్వా నిమిత్తానం బహి ఠితేన సమ్మతా’’తి. ఏవం సీమాసమ్మన్ననట్ఠాననియమేన ‘‘బహిసీమే ఠితసమ్మతా’’తి (పరి॰ ౪౮౬) వుత్తవిపత్తిదోసతో ముత్తా హోతి.
Tato paraṃ ‘‘bahisīme ṭhitasammatā’’ti (pari. 486) vuttavipattidosato vimuccanatthaṃ sīmāsammutikammavācāpāṭhakāle saṅghassa ṭhitaṭṭhānaṃ jānitabbaṃ. Kathaṃ? Yadi nimittāni kittetvā saṅgho nimittānaṃ bahi ṭhatvā kammavācāya sīmaṃ sammannati, bahisīme ṭhitasammatā nāma hoti, sīmā na hoti, tasmā nimittāni kittetvā saṅghena nimittānaṃ anto ṭhatvā kammavācāya sīmā sammannitabbā. Vuttañhetaṃ kaṅkhāvitaraṇiyaṃ ‘‘bahisīme ṭhitasammatā nāma nimittāni kittetvā nimittānaṃ bahi ṭhitena sammatā’’ti. Evaṃ sīmāsammannanaṭṭhānaniyamena ‘‘bahisīme ṭhitasammatā’’ti (pari. 486) vuttavipattidosato muttā hoti.
తతో పరం ‘‘నదియం సమ్మతా, సముద్దే సమ్మతా, జాతస్సరే సమ్మతా’’తి (పరి॰ ౪౮౬) వుత్తేహి తీహి విపత్తిదోసేహి చ విముచ్చనత్థం ఏవం మనసి కాతబ్బం – ‘‘సబ్బా, భిక్ఖవే, నదీ అసీమా, సబ్బో సముద్దో అసీమో, సబ్బో జాతస్సరో అసీమో’’తి (మహావ॰ ౧౪౭) భగవతా వచనతో నదీసముద్దజాతస్సరేసు సమ్మతా సీమా న హోతి, పోరాణసీమవిగతాయ సుద్ధాయ గామసీమాయ సమ్మతా ఏవ సీమా హోతి, తస్మా గామసీమాయమేవ బద్ధసీమా సమ్మన్నితబ్బా, న నదీఆదీసూతి. వుత్తఞ్హి కఙ్ఖావితరణియం (కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ నిదానవణ్ణనా) ‘‘నదియా సముద్దే జాతస్సరే సమ్మతా నామ ఏతేసు నదీఆదీసు సమ్మతా’’తిఆది. ఏత్తావతా ‘‘అయం సీమా అతిఖుద్దికా , అతిమహన్తీ, ఖణ్డనిమిత్తా, ఛాయానిమిత్తా, అనిమిత్తా, బహిసీమే ఠితసమ్మతా, నదియం సమ్మతా, సముద్దే సమ్మతా, జాతస్సరే సమ్మతా, సీమాయ సీమం సమ్భిన్దన్తేన సమ్మతా, సీమాయ సీమం అజ్ఝోత్థరన్తేన సమ్మతా’’తి (పరి॰ ౪౮౬) వుత్తేహి ఏకాదసహి దోసేహి విముత్తా హుత్వా ‘‘అబ్భా మహికా ధూమో రజో రాహూ’’తి వుత్తేహి పఞ్చహి ఉపక్కిలేసేహి ముత్తం చన్దమణ్డలం వియ, సూరియమణ్డలం వియ చ సుపరిసుద్ధా హోతి.
Tato paraṃ ‘‘nadiyaṃ sammatā, samudde sammatā, jātassare sammatā’’ti (pari. 486) vuttehi tīhi vipattidosehi ca vimuccanatthaṃ evaṃ manasi kātabbaṃ – ‘‘sabbā, bhikkhave, nadī asīmā, sabbo samuddo asīmo, sabbo jātassaro asīmo’’ti (mahāva. 147) bhagavatā vacanato nadīsamuddajātassaresu sammatā sīmā na hoti, porāṇasīmavigatāya suddhāya gāmasīmāya sammatā eva sīmā hoti, tasmā gāmasīmāyameva baddhasīmā sammannitabbā, na nadīādīsūti. Vuttañhi kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) ‘‘nadiyā samudde jātassare sammatā nāma etesu nadīādīsu sammatā’’tiādi. Ettāvatā ‘‘ayaṃ sīmā atikhuddikā , atimahantī, khaṇḍanimittā, chāyānimittā, animittā, bahisīme ṭhitasammatā, nadiyaṃ sammatā, samudde sammatā, jātassare sammatā, sīmāya sīmaṃ sambhindantena sammatā, sīmāya sīmaṃ ajjhottharantena sammatā’’ti (pari. 486) vuttehi ekādasahi dosehi vimuttā hutvā ‘‘abbhā mahikā dhūmo rajo rāhū’’ti vuttehi pañcahi upakkilesehi muttaṃ candamaṇḍalaṃ viya, sūriyamaṇḍalaṃ viya ca suparisuddhā hoti.
తివిధసమ్పత్తి నామ నిమిత్తసమ్పత్తిపరిససమ్పత్తికమ్మవాచాసమ్పత్తియో. తాసు ‘‘పబ్బతనిమిత్తం పాసాణనిమిత్తం వననిమిత్తం రుక్ఖనిమిత్తం మగ్గనిమిత్తం వమ్మికనిమిత్తం నదీనిమిత్తం ఉదకనిమిత్త’’న్తి (మహావ॰ ౧౩౮) వుత్తేసు అట్ఠసు నిమిత్తేసు తస్సం తస్సం దిసాయం యథాలద్ధాని నిమిత్తాని కిత్తేత్వా సమ్మన్నితబ్బా. వుత్తఞ్హి కఙ్ఖావితరణియం (కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ నిదానవణ్ణనా) ‘‘పురత్థిమాయ దిసాయ కింనిమిత్తం? పాసాణో, భన్తే. ఏసో పాసాణో నిమిత్తన్తిఆదినా నయేన కిత్తేత్వా సమ్మతా’’తి. తేసు చ అట్ఠసు నిమిత్తేసు రుక్ఖనిమిత్తాదీనం యథాజ్ఝాసయట్ఠానేసు దుల్లభభావతో వడ్ఢిత్వా ద్విన్నం బద్ధసీమానం సఙ్కరకరణతో చ పాసాణనిమిత్తస్స పన తథా సఙ్కరకరణాభావతో యథిచ్ఛితట్ఠానం ఆహరిత్వా ఠపేతుం సుకరభావతో చ సీమం బన్ధన్తేహి భిక్ఖూహి సీమమణ్డలస్స సమన్తా నిమిత్తూపగా పాసాణా ఠపేతబ్బా. తేన వుత్తం మహావగ్గట్ఠకథాయం (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౩౮) ‘‘తం బన్ధన్తేహి సమన్తా నిమిత్తూపగా పాసాణా ఠపేతబ్బా’’తి. విమతివినోదనియఞ్చ (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౩౮) ‘‘నిమిత్తూపగా పాసాణా ఠపేతబ్బాతి ఇదం యథారుచితట్ఠానే రుక్ఖనిమిత్తాదీనం దుల్లభతాయా’’తిఆది. ఏత్తావతా నిమిత్తసమ్పత్తిసఙ్ఖాతం పఠమఙ్గం సూపపన్నం హోతి.
Tividhasampatti nāma nimittasampattiparisasampattikammavācāsampattiyo. Tāsu ‘‘pabbatanimittaṃ pāsāṇanimittaṃ vananimittaṃ rukkhanimittaṃ magganimittaṃ vammikanimittaṃ nadīnimittaṃ udakanimitta’’nti (mahāva. 138) vuttesu aṭṭhasu nimittesu tassaṃ tassaṃ disāyaṃ yathāladdhāni nimittāni kittetvā sammannitabbā. Vuttañhi kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) ‘‘puratthimāya disāya kiṃnimittaṃ? Pāsāṇo, bhante. Eso pāsāṇo nimittantiādinā nayena kittetvā sammatā’’ti. Tesu ca aṭṭhasu nimittesu rukkhanimittādīnaṃ yathājjhāsayaṭṭhānesu dullabhabhāvato vaḍḍhitvā dvinnaṃ baddhasīmānaṃ saṅkarakaraṇato ca pāsāṇanimittassa pana tathā saṅkarakaraṇābhāvato yathicchitaṭṭhānaṃ āharitvā ṭhapetuṃ sukarabhāvato ca sīmaṃ bandhantehi bhikkhūhi sīmamaṇḍalassa samantā nimittūpagā pāsāṇā ṭhapetabbā. Tena vuttaṃ mahāvaggaṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 138) ‘‘taṃ bandhantehi samantā nimittūpagā pāsāṇā ṭhapetabbā’’ti. Vimativinodaniyañca (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.138) ‘‘nimittūpagā pāsāṇā ṭhapetabbāti idaṃ yathārucitaṭṭhāne rukkhanimittādīnaṃ dullabhatāyā’’tiādi. Ettāvatā nimittasampattisaṅkhātaṃ paṭhamaṅgaṃ sūpapannaṃ hoti.
తతో సీమాసమ్ముతికరణత్థం సబ్బన్తిమేన పరిచ్ఛేదేన చత్తారో భిక్ఖూ సన్నిపతిత్వా యావతా తస్మిం గామే బద్ధసీమం వా నదీసముద్దజాతస్సరే వా అనోక్కమిత్వా ఠితా భిక్ఖూ సన్తి, సబ్బే తే హత్థపాసే వా కత్వా ఛన్దం వా ఆహరిత్వా యా సీమా సమ్మతా, సా పరిససమ్పత్తియుత్తా నామ హోతి. తేన వుత్తం కఙ్ఖావితరణియం (కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ నిదానవణ్ణనా) ‘‘పరిససమ్పత్తియుత్తా నామ సబ్బన్తిమేన పరిచ్ఛేదేన చతూహి భిక్ఖూహి సన్నిపతిత్వా’’తిఆది. అథ తం సీమం బన్ధన్తా భిక్ఖూ సామన్తవిహారేసు వసన్తే భిక్ఖూ తస్స తస్స విహారస్స సీమాపరిచ్ఛేదం పుచ్ఛిత్వా యే బద్ధసీమవిహారా, తేసం సీమాయ సీమన్తరికం ఠపేత్వా, యే అబద్ధసీమవిహారా, తేసం సీమాయ ఉపచారం ఠపేత్వా దిసాచారికభిక్ఖూనం నిస్సఞ్చారసమయే యది ఏకస్మింయేవ గామక్ఖేత్తే సీమం బన్ధితుకామా , తస్మిం యే భిక్ఖూ బద్ధసీమవిహారా, తేసం పేసేతబ్బం ‘‘అజ్జ మయం సీమం బన్ధిస్సామ, తుమ్హే సకసకసీమాపరిచ్ఛేదతో మా నిక్ఖమథా’’తి. యే అబద్ధసీమవిహారా, తే సబ్బే ఏకజ్ఝం సన్నిపాతాపేతబ్బా, ఛన్దారహానం ఛన్దో ఆహరితబ్బో.
Tato sīmāsammutikaraṇatthaṃ sabbantimena paricchedena cattāro bhikkhū sannipatitvā yāvatā tasmiṃ gāme baddhasīmaṃ vā nadīsamuddajātassare vā anokkamitvā ṭhitā bhikkhū santi, sabbe te hatthapāse vā katvā chandaṃ vā āharitvā yā sīmā sammatā, sā parisasampattiyuttā nāma hoti. Tena vuttaṃ kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) ‘‘parisasampattiyuttā nāma sabbantimena paricchedena catūhi bhikkhūhi sannipatitvā’’tiādi. Atha taṃ sīmaṃ bandhantā bhikkhū sāmantavihāresu vasante bhikkhū tassa tassa vihārassa sīmāparicchedaṃ pucchitvā ye baddhasīmavihārā, tesaṃ sīmāya sīmantarikaṃ ṭhapetvā, ye abaddhasīmavihārā, tesaṃ sīmāya upacāraṃ ṭhapetvā disācārikabhikkhūnaṃ nissañcārasamaye yadi ekasmiṃyeva gāmakkhette sīmaṃ bandhitukāmā , tasmiṃ ye bhikkhū baddhasīmavihārā, tesaṃ pesetabbaṃ ‘‘ajja mayaṃ sīmaṃ bandhissāma, tumhe sakasakasīmāparicchedato mā nikkhamathā’’ti. Ye abaddhasīmavihārā, te sabbe ekajjhaṃ sannipātāpetabbā, chandārahānaṃ chando āharitabbo.
యది అఞ్ఞం గామక్ఖేత్తమ్పి అన్తోకత్తుకామా, తత్థ నివాసినో భిక్ఖూ సమానసంవాసకసీమాసమ్మన్ననకాలే ఆగన్తుమ్పి అనాగన్తుమ్పి వట్టన్తి. అవిప్పవాససీమాసమ్మన్ననకాలే పన అన్తోనిమిత్తగతేహి భిక్ఖూహి ఆగన్తబ్బం, అనాగచ్ఛన్తానం ఛన్దో ఆహరితబ్బో. వుత్తఞ్హేతం సమన్తపాసాదికాయం (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౩౮) ‘‘తం బన్ధితుకామేహి సామన్తవిహారేసు భిక్ఖూ’’తిఆది. ఏవం భిక్ఖూసు సన్నిపతితేసు ఛన్దారహానం ఛన్దే ఆహటే తేసు తేసు మగ్గేసు నదీతిత్థగామద్వారాదీసు చ ఆగన్తుకభిక్ఖూనం సీఘం సీఘం హత్థపాసానయనత్థఞ్చ బహిసీమకరణత్థఞ్చ ఆరామికసామణేరే ఠపేత్వా భేరిసఞ్ఞం వా సఙ్ఖసఞ్ఞం వా కారాపేత్వా నిమిత్తకిత్తనానన్తరం వుత్తాయ ‘‘సుణాతు మే, భన్తే సఙ్ఘో’’తిఆదికాయ (మహావ॰ ౧౩౯) కమ్మవాచాయ సీమా బన్ధితబ్బా. వుత్తఞ్హి అట్ఠకథాయం (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౩౮) ‘‘ఏవం సన్నిపతితేసు పన భిక్ఖూసూ’’తిఆది. ఏత్తావతా పరిససమ్పత్తిసఙ్ఖాతం దుతియఙ్గం సూపపన్నం హోతి.
Yadi aññaṃ gāmakkhettampi antokattukāmā, tattha nivāsino bhikkhū samānasaṃvāsakasīmāsammannanakāle āgantumpi anāgantumpi vaṭṭanti. Avippavāsasīmāsammannanakāle pana antonimittagatehi bhikkhūhi āgantabbaṃ, anāgacchantānaṃ chando āharitabbo. Vuttañhetaṃ samantapāsādikāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 138) ‘‘taṃ bandhitukāmehi sāmantavihāresu bhikkhū’’tiādi. Evaṃ bhikkhūsu sannipatitesu chandārahānaṃ chande āhaṭe tesu tesu maggesu nadītitthagāmadvārādīsu ca āgantukabhikkhūnaṃ sīghaṃ sīghaṃ hatthapāsānayanatthañca bahisīmakaraṇatthañca ārāmikasāmaṇere ṭhapetvā bherisaññaṃ vā saṅkhasaññaṃ vā kārāpetvā nimittakittanānantaraṃ vuttāya ‘‘suṇātu me, bhante saṅgho’’tiādikāya (mahāva. 139) kammavācāya sīmā bandhitabbā. Vuttañhi aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 138) ‘‘evaṃ sannipatitesu pana bhikkhūsū’’tiādi. Ettāvatā parisasampattisaṅkhātaṃ dutiyaṅgaṃ sūpapannaṃ hoti.
తతో పరం కమ్మవాచాపాఠసమయే ‘‘సీమం, భిక్ఖవే, సమ్మన్నన్తేన పఠమం సమానసంవాసకసీమా సమ్మన్నితబ్బా, పచ్ఛా తిచీవరేన అవిప్పవాసో సమ్మన్నితబ్బో’’తి (మహావ॰ ౧౪౪) వచనతో పఠమం సమానసంవాసకసీమా సమ్మన్నితబ్బా, పచ్ఛా అవిప్పవాససీమా సమ్మన్నితబ్బా, సమానసంవాసకకమ్మవాచాపరియోసానేయేవ నిమిత్తాని బహి కత్వా నిమిత్తానం అన్తోపమాణేనేవ సమానసంవాసకసీమా చతునహుతాధికద్విలక్ఖయోజనపుథులం మహాపథవిం వినివిజ్ఝిత్వా పథవీసన్ధారకఉదకం పరియన్తం కత్వా గతా. తేన వుత్తం సమన్తపాసాదికాయం ‘‘కమ్మవాచాపరియోసానేయేవ…పే॰… గతా హోతీ’’తి. అవిప్పవాసకమ్మవాచాపరియోసానే అవిప్పవాససీమా యది అన్తోసీమాయ గామో అత్థి, గామఞ్చ గామూపచారఞ్చ ముఞ్చిత్వా సమానసంవాసకసీమాయ గతపరిచ్ఛేదేనేవ గతా. ఇతి తిచీవరేన అవిప్పవాససీమా గామఞ్చ గామూపచారఞ్చ న అవత్థరతి, సమానసంవాసకసీమావ అవత్థరతి, సమానసంవాసకసీమా అత్తనో ధమ్మతాయ గచ్ఛతి. అవిప్పవాససీమా పన యత్థ సమానసంవాసకసీమా, తత్థేవ గచ్ఛతి. తేన వుత్తం సమన్తపాసాదికాయం ‘‘ఇతి భిక్ఖూనం అవిప్పవాససీమా…పే॰… గచ్ఛతీ’’తి. తస్మా –
Tato paraṃ kammavācāpāṭhasamaye ‘‘sīmaṃ, bhikkhave, sammannantena paṭhamaṃ samānasaṃvāsakasīmā sammannitabbā, pacchā ticīvarena avippavāso sammannitabbo’’ti (mahāva. 144) vacanato paṭhamaṃ samānasaṃvāsakasīmā sammannitabbā, pacchā avippavāsasīmā sammannitabbā, samānasaṃvāsakakammavācāpariyosāneyeva nimittāni bahi katvā nimittānaṃ antopamāṇeneva samānasaṃvāsakasīmā catunahutādhikadvilakkhayojanaputhulaṃ mahāpathaviṃ vinivijjhitvā pathavīsandhārakaudakaṃ pariyantaṃ katvā gatā. Tena vuttaṃ samantapāsādikāyaṃ ‘‘kammavācāpariyosāneyeva…pe… gatā hotī’’ti. Avippavāsakammavācāpariyosāne avippavāsasīmā yadi antosīmāya gāmo atthi, gāmañca gāmūpacārañca muñcitvā samānasaṃvāsakasīmāya gataparicchedeneva gatā. Iti ticīvarena avippavāsasīmā gāmañca gāmūpacārañca na avattharati, samānasaṃvāsakasīmāva avattharati, samānasaṃvāsakasīmā attano dhammatāya gacchati. Avippavāsasīmā pana yattha samānasaṃvāsakasīmā, tattheva gacchati. Tena vuttaṃ samantapāsādikāyaṃ ‘‘iti bhikkhūnaṃ avippavāsasīmā…pe… gacchatī’’ti. Tasmā –
‘‘సుణాతు మే, భన్తే సఙ్ఘో, యావతా సమన్తా నిమిత్తా కిత్తితా. యది సఙ్ఘస్స పత్తకల్లం, సఙ్ఘో ఏతేహి నిమిత్తేహి సీమం సమ్మన్నేయ్య సమానసంవాసం ఏకూపోసథం, ఏసా ఞత్తి.
‘‘Suṇātu me, bhante saṅgho, yāvatā samantā nimittā kittitā. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho etehi nimittehi sīmaṃ sammanneyya samānasaṃvāsaṃ ekūposathaṃ, esā ñatti.
‘‘సుణాతు మే, భన్తే సఙ్ఘో, యావతా సమన్తా నిమిత్తా కిత్తితా, సఙ్ఘో ఏతేహి నిమిత్తేహి సీమం సమ్మన్నతి సమానసంవాసం ఏకూపోసథం. యస్సాయస్మతో ఖమతి ఏతేహి నిమిత్తేహి సీమాయ సమ్ముతి సమానసంవాసాయ ఏకూపోసథాయ, సో తుణ్హస్స. యస్స నక్ఖమతి, సో భాసేయ్య. సమ్మతా సా సీమా సఙ్ఘేన ఏతేహి నిమిత్తేహి సమానసంవాసా ఏకూపోసథా, ఖమతి సఙ్ఘస్స, తస్మా తుణ్హీ. ఏవమేతం ధారయామీ’’తి (మహావ॰ ౧౩౯).
‘‘Suṇātu me, bhante saṅgho, yāvatā samantā nimittā kittitā, saṅgho etehi nimittehi sīmaṃ sammannati samānasaṃvāsaṃ ekūposathaṃ. Yassāyasmato khamati etehi nimittehi sīmāya sammuti samānasaṃvāsāya ekūposathāya, so tuṇhassa. Yassa nakkhamati, so bhāseyya. Sammatā sā sīmā saṅghena etehi nimittehi samānasaṃvāsā ekūposathā, khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī. Evametaṃ dhārayāmī’’ti (mahāva. 139).
ఏసా సమానసంవాసకకమ్మవాచా,
Esā samānasaṃvāsakakammavācā,
‘‘సుణాతు మే, భన్తే సఙ్ఘో, యా సా సఙ్ఘేన సీమా సమ్మతా సమానసంవాసా ఏకూపోసథా. యది సఙ్ఘస్స పత్తకల్లం, సఙ్ఘో తం సీమం తిచీవరేన అవిప్పవాసం సమ్మన్నేయ్య ఠపేత్వా గామఞ్చ గామూపచారఞ్చ, ఏసా ఞత్తి.
‘‘Suṇātu me, bhante saṅgho, yā sā saṅghena sīmā sammatā samānasaṃvāsā ekūposathā. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho taṃ sīmaṃ ticīvarena avippavāsaṃ sammanneyya ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañca, esā ñatti.
‘‘సుణాతు మే, భన్తే సఙ్ఘో, యా సా సఙ్ఘేన సీమా సమ్మతా సమానసంవాసా ఏకూపోసథా. సఙ్ఘో తం సీమం తిచీవరేన అవిప్పవాసం సమ్మన్నతి ఠపేత్వా గామఞ్చ గామూపచారఞ్చ. యస్సాయస్మతో ఖమతి ఏతిస్సా సీమాయ తిచీవరేన అవిప్పవాససమ్ముతి ఠపేత్వా గామఞ్చ గామూపచారఞ్చ, సో తుణ్హస్స. యస్స నక్ఖమతి, సో భాసేయ్య. సమ్మతా సా సీమా సఙ్ఘేన తిచీవరేన అవిప్పవాసా ఠపేత్వా గామఞ్చ గామూపచారఞ్చ, ఖమతి సఙ్ఘస్స, తస్మా తుణ్హీ. ఏవమేతం ధారయామీ’’తి (మహావ॰ ౧౪౪).
‘‘Suṇātu me, bhante saṅgho, yā sā saṅghena sīmā sammatā samānasaṃvāsā ekūposathā. Saṅgho taṃ sīmaṃ ticīvarena avippavāsaṃ sammannati ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañca. Yassāyasmato khamati etissā sīmāya ticīvarena avippavāsasammuti ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañca, so tuṇhassa. Yassa nakkhamati, so bhāseyya. Sammatā sā sīmā saṅghena ticīvarena avippavāsā ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañca, khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī. Evametaṃ dhārayāmī’’ti (mahāva. 144).
ఏసా అవిప్పవాసకమ్మవాచా ఞత్తిదోసఅనుస్సావనాదోసే అనుట్ఠపేత్వా సుట్ఠు భణితబ్బా. ఏత్తావతా కమ్మవాచాసమ్పత్తిసఙ్ఖాతం తతియఙ్గం సూపపన్నం హోతి.
Esā avippavāsakammavācā ñattidosaanussāvanādose anuṭṭhapetvā suṭṭhu bhaṇitabbā. Ettāvatā kammavācāsampattisaṅkhātaṃ tatiyaṅgaṃ sūpapannaṃ hoti.
ఏవమయం సీమా అన్తో మణివిమానం బహి రజతపరిక్ఖిత్తం విమానసామికదేవపుత్తోతి ఇమేహి తీహి అఙ్గేహి సమ్పన్నం చన్దమణ్డలం వియ, అన్తో కనకవిమానం బహి ఫలికపరిక్ఖిత్తం విమానసామికదేవపుత్తోతి ఇమేహి తీహి అఙ్గేహి సమ్పన్నం సూరియమణ్డలం వియ చ నిమిత్తసమ్పత్తిపరిససమ్పత్తికమ్మవాచాసమ్పత్తిసఙ్ఖాతేహి తీహి అఙ్గేహి సమ్పన్నా హుత్వా అతివియ సోభతి విరోచతి, జినసాసనస్స చిరట్ఠితికారణభూతా హుత్వా తిట్ఠతీతి దట్ఠబ్బం. వుత్తఞ్హేతం ఉపోసథక్ఖన్ధకపాళియం ‘‘సీమం, భిక్ఖవే, సమ్మన్నన్తేన పఠమం సమానసంవాసకసీమా సమ్మన్నితబ్బా’’తిఆది.
Evamayaṃ sīmā anto maṇivimānaṃ bahi rajataparikkhittaṃ vimānasāmikadevaputtoti imehi tīhi aṅgehi sampannaṃ candamaṇḍalaṃ viya, anto kanakavimānaṃ bahi phalikaparikkhittaṃ vimānasāmikadevaputtoti imehi tīhi aṅgehi sampannaṃ sūriyamaṇḍalaṃ viya ca nimittasampattiparisasampattikammavācāsampattisaṅkhātehi tīhi aṅgehi sampannā hutvā ativiya sobhati virocati, jinasāsanassa ciraṭṭhitikāraṇabhūtā hutvā tiṭṭhatīti daṭṭhabbaṃ. Vuttañhetaṃ uposathakkhandhakapāḷiyaṃ ‘‘sīmaṃ, bhikkhave, sammannantena paṭhamaṃ samānasaṃvāsakasīmā sammannitabbā’’tiādi.
‘‘నిమిత్తేన నిమిత్తం సమ్బన్ధిత్వా’’తి ఏత్థ పన పుబ్బే వుత్తనయేనేవ పురత్థిమదిసతో పట్ఠాయ పదక్ఖిణం కత్వా సబ్బనిమిత్తాని కిత్తేత్వా ఉత్తరానుదిసం పత్వా తత్థేవ అట్ఠపేత్వా పుబ్బే కిత్తితం పురత్థిమదిసాయ నిమిత్తం పున కిత్తేత్వా సమ్మతాతి అత్థో. ఏవం సమ్మతా అయం సీమా ఏకాదసహి విపత్తీహి ముత్తా, తీహి సమ్పత్తీహి సమన్నాగతా హుత్వా సబ్బాకారసమ్పన్నా పఞ్చవస్ససహస్సపరిమాణకాలం అపరిమాణం భిక్ఖూనం అపలోకనాదిచతుబ్బిధకమ్మకరణట్ఠానభూతా బద్ధసీమా హోతీతి దట్ఠబ్బా.
‘‘Nimittena nimittaṃ sambandhitvā’’ti ettha pana pubbe vuttanayeneva puratthimadisato paṭṭhāya padakkhiṇaṃ katvā sabbanimittāni kittetvā uttarānudisaṃ patvā tattheva aṭṭhapetvā pubbe kittitaṃ puratthimadisāya nimittaṃ puna kittetvā sammatāti attho. Evaṃ sammatā ayaṃ sīmā ekādasahi vipattīhi muttā, tīhi sampattīhi samannāgatā hutvā sabbākārasampannā pañcavassasahassaparimāṇakālaṃ aparimāṇaṃ bhikkhūnaṃ apalokanādicatubbidhakammakaraṇaṭṭhānabhūtā baddhasīmā hotīti daṭṭhabbā.
యది పన సఖణ్డసీమం మహాసీమం బన్ధితుకామా, పుబ్బే వుత్తనయేన సుట్ఠు సోధేత్వా సమూహనితపోరాణసీమాయ కేవలాయ పకతిగామసీమాయ వా విసుంగామసీమాయ వా బన్ధితబ్బా, తాసు చ ద్వీసు సీమాసుపబ్బజ్జుపసమ్పదాదీనం సఙ్ఘకమ్మానం సుఖకరణత్థం సీమా పఠమం బన్ధితబ్బా, తం పన బన్ధన్తేహి వత్తం జానితబ్బం. సచే హి బోధిచేతియభత్తసాలాదీని సబ్బవత్థూని పతిట్ఠాపేత్వా కతవిహారే బన్ధన్తి, విహారమజ్ఝే బహూనం సమోసరణట్ఠానే అబన్ధిత్వా విహారపచ్చన్తే వివిత్తోకాసే బన్ధితబ్బా. అకతవిహారే బన్ధన్తేహి బోధిచేతియాదీనం సబ్బవత్థూనం పతిట్ఠానం సల్లక్ఖేత్వా యథా పతిట్ఠితేసు వత్థూసు విహారపచ్చన్తే వివిత్తోకాసే హోతి, ఏవం బన్ధితబ్బా. తథా హి వుత్తం సమన్తపాసాదికాయం (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౩౮) ‘‘ఇమం పన సమానసంవాసకసీమం సమ్మన్నన్తేహీ’’తిఆది.
Yadi pana sakhaṇḍasīmaṃ mahāsīmaṃ bandhitukāmā, pubbe vuttanayena suṭṭhu sodhetvā samūhanitaporāṇasīmāya kevalāya pakatigāmasīmāya vā visuṃgāmasīmāya vā bandhitabbā, tāsu ca dvīsu sīmāsupabbajjupasampadādīnaṃ saṅghakammānaṃ sukhakaraṇatthaṃ sīmā paṭhamaṃ bandhitabbā, taṃ pana bandhantehi vattaṃ jānitabbaṃ. Sace hi bodhicetiyabhattasālādīni sabbavatthūni patiṭṭhāpetvā katavihāre bandhanti, vihāramajjhe bahūnaṃ samosaraṇaṭṭhāne abandhitvā vihārapaccante vivittokāse bandhitabbā. Akatavihāre bandhantehi bodhicetiyādīnaṃ sabbavatthūnaṃ patiṭṭhānaṃ sallakkhetvā yathā patiṭṭhitesu vatthūsu vihārapaccante vivittokāse hoti, evaṃ bandhitabbā. Tathā hi vuttaṃ samantapāsādikāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 138) ‘‘imaṃ pana samānasaṃvāsakasīmaṃ sammannantehī’’tiādi.
కిత్తకప్పమాణా పన ఖణ్డసీమా బన్ధితబ్బాతి? హేట్ఠిమపరిచ్ఛేదేన సచే ఏకవీసతి భిక్ఖూ గణ్హాతి, వట్టతి, తతో ఓరం న వట్టతి. పరం భిక్ఖుసహస్సం గణ్హన్తీపి వట్టతి. వుత్తఞ్హి అట్ఠకథాయం (మహావ॰ ౧౩౮) ‘‘సా హేట్ఠిమపరిచ్ఛేదేనా’’తిఆది. ఏకవీసతి భిక్ఖూతి చ నిసిన్నే సన్ధాయ వుత్తం, ఇదఞ్చ అబ్భానకరణకాలే కమ్మారహభిక్ఖునా సద్ధిం వీసతిగణస్స సఙ్ఘస్స నిసీదనప్పహోనకత్థం వుత్తం. వుత్తఞ్హి విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౩౮) ‘‘ఏకవీసతి భిక్ఖూ’’తిఆది. తం ఖణ్డసీమం బన్ధన్తేహి భిక్ఖూహి సీమమాళకస్స సమన్తా నిమిత్తూపగా పాసాణా ఠపేతబ్బా. అన్తోఖణ్డసీమాయమేవ ఠత్వా ఖణ్డసీమా బన్ధితబ్బా. ‘‘ఏసో పాసాణో నిమిత్త’’న్తి ఏవం నిమిత్తాని కిత్తేత్వా కమ్మవాచాయ సీమా బన్ధితబ్బా, తస్సాయేవ సీమాయ దళ్హీకమ్మత్థం అవిప్పవాసకమ్మవాచా కాతబ్బా. వుత్తఞ్హి అట్ఠకథాయం (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౩౮) ‘‘తం బన్ధన్తేహీ’’తిఆది. ఏవం ఖణ్డసీమం సమ్మన్నిత్వా బహి సీమన్తరికపాసాణా ఠపేతబ్బా. సీమన్తరికా పచ్ఛిమకోటియా ఏకరతనప్పమాణా వట్టతి, విదత్థిప్పమాణాపి చతురఙ్గులప్పమాణాపి వట్టతి. సచే పన విహారో మహా హోతి, ద్వేపి తిస్సోపి తతుత్తరిపి ఖణ్డసీమాయో బన్ధితబ్బా. వుత్తఞ్హి అట్ఠకథాయం ‘‘సీమం సమ్మన్నిత్వా’’తిఆది.
Kittakappamāṇā pana khaṇḍasīmā bandhitabbāti? Heṭṭhimaparicchedena sace ekavīsati bhikkhū gaṇhāti, vaṭṭati, tato oraṃ na vaṭṭati. Paraṃ bhikkhusahassaṃ gaṇhantīpi vaṭṭati. Vuttañhi aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. 138) ‘‘sā heṭṭhimaparicchedenā’’tiādi. Ekavīsati bhikkhūti ca nisinne sandhāya vuttaṃ, idañca abbhānakaraṇakāle kammārahabhikkhunā saddhiṃ vīsatigaṇassa saṅghassa nisīdanappahonakatthaṃ vuttaṃ. Vuttañhi vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.138) ‘‘ekavīsati bhikkhū’’tiādi. Taṃ khaṇḍasīmaṃ bandhantehi bhikkhūhi sīmamāḷakassa samantā nimittūpagā pāsāṇā ṭhapetabbā. Antokhaṇḍasīmāyameva ṭhatvā khaṇḍasīmā bandhitabbā. ‘‘Eso pāsāṇo nimitta’’nti evaṃ nimittāni kittetvā kammavācāya sīmā bandhitabbā, tassāyeva sīmāya daḷhīkammatthaṃ avippavāsakammavācā kātabbā. Vuttañhi aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 138) ‘‘taṃ bandhantehī’’tiādi. Evaṃ khaṇḍasīmaṃ sammannitvā bahi sīmantarikapāsāṇā ṭhapetabbā. Sīmantarikā pacchimakoṭiyā ekaratanappamāṇā vaṭṭati, vidatthippamāṇāpi caturaṅgulappamāṇāpi vaṭṭati. Sace pana vihāro mahā hoti, dvepi tissopi tatuttaripi khaṇḍasīmāyo bandhitabbā. Vuttañhi aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sīmaṃ sammannitvā’’tiādi.
ఏవం ఖణ్డసీమం సమ్మన్నిత్వా మహాసీమాసమ్ముతికాలే ఖణ్డసీమతో నిక్ఖమిత్వా మహాసీమాయ ఠత్వా సమన్తా అనుపరియాయన్తేహి సీమన్తరికపాసాణా కిత్తేతబ్బా, తతో అవసేసనిమిత్తాని కిత్తేత్వా హత్థపాసం అవిజహన్తేహి కమ్మవాచాయ సమానసంవాసకసీమం సమ్మన్నిత్వా తస్స దళ్హీకమ్మత్థం అవిప్పవాసకమ్మవాచాపి కాతబ్బా. తథా హి వుత్తం అట్ఠకథాయం (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౩౮) ‘‘ఏవం ఖణ్డసీమం సమ్మన్నిత్వా’’తిఆది.
Evaṃ khaṇḍasīmaṃ sammannitvā mahāsīmāsammutikāle khaṇḍasīmato nikkhamitvā mahāsīmāya ṭhatvā samantā anupariyāyantehi sīmantarikapāsāṇā kittetabbā, tato avasesanimittāni kittetvā hatthapāsaṃ avijahantehi kammavācāya samānasaṃvāsakasīmaṃ sammannitvā tassa daḷhīkammatthaṃ avippavāsakammavācāpi kātabbā. Tathā hi vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 138) ‘‘evaṃ khaṇḍasīmaṃ sammannitvā’’tiādi.
‘‘సమన్తా అనుపరియాయన్తేహి సీమన్తరికపాసాణా కిత్తేతబ్బా’’తి వుత్తం. కథం కిత్తేతబ్బాతి? దక్ఖిణతో అనుపరియాయన్తేనేవ కిత్తేతబ్బా. తథా హి ఖణ్డసీమతో పచ్ఛిమాయ దిసాయ పురత్థాభిముఖేన ఠత్వా ‘‘పురత్థిమాయ దిసాయ కిం నిమిత్త’’న్తి తత్థ సబ్బాని నిమిత్తాని అనుక్కమేన కిత్తేత్వా తథా ఉత్తరాయ దిసాయ దక్ఖిణాభిముఖేన ఠత్వా ‘‘దక్ఖిణాయ దిసాయ కిం నిమిత్త’’న్తి అనుక్కమేన కిత్తేత్వా తథా పురత్థిమాయ దిసాయ పచ్ఛిమాభిముఖేన ఠత్వా ‘‘పచ్ఛిమాయ దిసాయ కిం నిమిత్త’’న్తి అనుక్కమేన కిత్తేత్వా తథా దక్ఖిణాయ దిసాయ ఉత్తరాభిముఖేన ఠత్వా ‘‘ఉత్తరాయ దిసాయ కిం నిమిత్త’’న్తి తత్థ సబ్బాని నిమిత్తాని అనుక్కమేన కిత్తేత్వా పున పచ్ఛిమాయ దిసాయ పురత్థాభిముఖేన ఠత్వా పురిమం కిత్తితం వుత్తనయేనేవ పున కిత్తేతబ్బం. ఏవం బహూనమ్పి ఖణ్డసీమానం సీమన్తరికపాసాణా పచ్చేకం కిత్తేతబ్బా, తతో పచ్ఛా అవసేసనిమిత్తానీతి మహాసీమాయ బాహిరబన్ధనేసు నిమిత్తాని. ఏవం సీమన్తరికపాసాణా మహాసీమాయ అన్తో నిమిత్తాని హోన్తి ద్విన్నం సీమానం సఙ్కరదోసాపగమనత్థం సీమన్తరికపాసాణానం ఠపేతబ్బత్తా. ఏవం సమన్తా అనుపరియాయన్తేన సీమన్తరికపాసాణా కిత్తేతబ్బా. తథాహి వుత్తం విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ మహావగ్గ ౨.౧౩౮) ‘‘సీమన్తరికపాసాణాతి సీమన్తరికాయ ఠపితనిమిత్తపాసాణా, తే పన కిత్తేన్తేన పదక్ఖిణతో అనుపరియాయన్తేనేవ కిత్తేతబ్బా’’తిఆది.
‘‘Samantā anupariyāyantehi sīmantarikapāsāṇā kittetabbā’’ti vuttaṃ. Kathaṃ kittetabbāti? Dakkhiṇato anupariyāyanteneva kittetabbā. Tathā hi khaṇḍasīmato pacchimāya disāya puratthābhimukhena ṭhatvā ‘‘puratthimāya disāya kiṃ nimitta’’nti tattha sabbāni nimittāni anukkamena kittetvā tathā uttarāya disāya dakkhiṇābhimukhena ṭhatvā ‘‘dakkhiṇāya disāya kiṃ nimitta’’nti anukkamena kittetvā tathā puratthimāya disāya pacchimābhimukhena ṭhatvā ‘‘pacchimāya disāya kiṃ nimitta’’nti anukkamena kittetvā tathā dakkhiṇāya disāya uttarābhimukhena ṭhatvā ‘‘uttarāya disāya kiṃ nimitta’’nti tattha sabbāni nimittāni anukkamena kittetvā puna pacchimāya disāya puratthābhimukhena ṭhatvā purimaṃ kittitaṃ vuttanayeneva puna kittetabbaṃ. Evaṃ bahūnampi khaṇḍasīmānaṃ sīmantarikapāsāṇā paccekaṃ kittetabbā, tato pacchā avasesanimittānīti mahāsīmāya bāhirabandhanesu nimittāni. Evaṃ sīmantarikapāsāṇā mahāsīmāya anto nimittāni honti dvinnaṃ sīmānaṃ saṅkaradosāpagamanatthaṃ sīmantarikapāsāṇānaṃ ṭhapetabbattā. Evaṃ samantā anupariyāyantena sīmantarikapāsāṇā kittetabbā. Tathāhi vuttaṃ vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.138) ‘‘sīmantarikapāsāṇāti sīmantarikāya ṭhapitanimittapāsāṇā, te pana kittentena padakkhiṇato anupariyāyanteneva kittetabbā’’tiādi.
కిం ఇమినా అనుక్కమేనేవ సీమా సమ్మన్నితబ్బా, ఉదాహు అఞ్ఞేనపి అనుక్కమేన సమ్మన్నితబ్బాతి? సచే పన ఖణ్డసీమాయ నిమిత్తాని కిత్తేత్వా తతో సీమన్తరికాయ నిమిత్తాని కిత్తేత్వా మహాసీమాయ నిమిత్తాని కిత్తేన్తి, ఏవం తీసు ఠానేసు నిమిత్తాని కిత్తేత్వా యం సీమం ఇచ్ఛన్తి, తం పఠమం బన్ధితుం వట్టతి. ఏవం సన్తేపి యథావుత్తనయేన ఖణ్డసీమతోవ పట్ఠాయ బన్ధితబ్బా. తథా హి వుత్తం అట్ఠకథాయం (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౧౩౮) ‘‘సచే పన ఖణ్డసీమాయ నిమిత్తానీ’’తిఆది. ఏవం ఖణ్డసీమమహాసీమబన్ధనేన భిక్ఖూనం కో గుణోతి చే? ఏవం బద్ధాసు పన సీమాసు ఖణ్డసీమాయ ఠితా భిక్ఖూ మహాసీమాయం కమ్మం కరోన్తానం భిక్ఖూనం కమ్మం న కోపేన్తి, మహాసీమాయ వా ఠితా ఖణ్డసీమాయ కమ్మం కరోన్తానం, సీమన్తరికాయ పన ఠితా ఉభిన్నమ్పి న కోపేన్తి. గామక్ఖేత్తే ఠత్వా కమ్మం కరోన్తానం పన సీమన్తరికాయ ఠితా కోపేన్తి. సీమన్తరికా హి గామక్ఖేత్తం భజతి. తథా హి వుత్తం అట్ఠకథాయం ‘‘ఏవం బద్ధాసు పన సీమాసూ’’తిఆది, ఏవం బద్ధసీమవిహారేసు వసన్తా భిక్ఖూ తిచీవరాధిట్ఠానేన అధిట్ఠితేహి తిచీవరేహి వినా యథారుచి వసితుం లభన్తి. సచే పన గామో అత్థి, గామగామూపచారేసు న లభతీతి దట్ఠబ్బం.
Kiṃ iminā anukkameneva sīmā sammannitabbā, udāhu aññenapi anukkamena sammannitabbāti? Sace pana khaṇḍasīmāya nimittāni kittetvā tato sīmantarikāya nimittāni kittetvā mahāsīmāya nimittāni kittenti, evaṃ tīsu ṭhānesu nimittāni kittetvā yaṃ sīmaṃ icchanti, taṃ paṭhamaṃ bandhituṃ vaṭṭati. Evaṃ santepi yathāvuttanayena khaṇḍasīmatova paṭṭhāya bandhitabbā. Tathā hi vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 138) ‘‘sace pana khaṇḍasīmāya nimittānī’’tiādi. Evaṃ khaṇḍasīmamahāsīmabandhanena bhikkhūnaṃ ko guṇoti ce? Evaṃ baddhāsu pana sīmāsu khaṇḍasīmāya ṭhitā bhikkhū mahāsīmāyaṃ kammaṃ karontānaṃ bhikkhūnaṃ kammaṃ na kopenti, mahāsīmāya vā ṭhitā khaṇḍasīmāya kammaṃ karontānaṃ, sīmantarikāya pana ṭhitā ubhinnampi na kopenti. Gāmakkhette ṭhatvā kammaṃ karontānaṃ pana sīmantarikāya ṭhitā kopenti. Sīmantarikā hi gāmakkhettaṃ bhajati. Tathā hi vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘evaṃ baddhāsu pana sīmāsū’’tiādi, evaṃ baddhasīmavihāresu vasantā bhikkhū ticīvarādhiṭṭhānena adhiṭṭhitehi ticīvarehi vinā yathāruci vasituṃ labhanti. Sace pana gāmo atthi, gāmagāmūpacāresu na labhatīti daṭṭhabbaṃ.
ఇతి వినయసఙ్గహసంవణ్ణనాభూతే వినయాలఙ్కారే
Iti vinayasaṅgahasaṃvaṇṇanābhūte vinayālaṅkāre
సీమాబన్ధనవినిచ్ఛయకథాలఙ్కారో.
Sīmābandhanavinicchayakathālaṅkāro.