| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[१४२] २. सिङ्गालजातकवण्णना
[142] 2. Siṅgālajātakavaṇṇanā
एतञ्हि ते दुराजानन्ति इदं सत्था वेळुवने विहरन्तो देवदत्तस्स वधाय परिसक्कनं आरब्भ कथेसि। धम्मसभायञ्हि भिक्खूनं कथं सुत्वा सत्था ‘‘न, भिक्खवे, देवदत्तो इदानेव मय्हं वधाय परिसक्कति, पुब्बेपि परिसक्कियेव, न च मं मारेतुं असक्खि, सयमेव पन किलन्तो’’ति वत्वा अतीतं आहरि।
Etañhite durājānanti idaṃ satthā veḷuvane viharanto devadattassa vadhāya parisakkanaṃ ārabbha kathesi. Dhammasabhāyañhi bhikkhūnaṃ kathaṃ sutvā satthā ‘‘na, bhikkhave, devadatto idāneva mayhaṃ vadhāya parisakkati, pubbepi parisakkiyeva, na ca maṃ māretuṃ asakkhi, sayameva pana kilanto’’ti vatvā atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो सिङ्गालयोनियं निब्बत्तित्वा सिङ्गालराजा हुत्वा सिङ्गालगणपरिवुतो सुसानवने विहासि। तेन समयेन राजगहे उस्सवो अहोसि, येभुय्येन मनुस्सा सुरं पिवन्ति, सुराछणोयेव किरेसो। अथेत्थ सम्बहुला धुत्ता बहुं सुरञ्च मंसञ्च आहरापेत्वा मण्डितपसाधिता गायित्वा गायित्वा सुरञ्च पिवन्ति, मंसञ्च खादन्ति। तेसं पठमयामावसाने मंसं खीयि, सुरा पन बहुकाव। अथेको धुत्तो ‘‘मंसखण्डं देही’’ति आह। ‘‘मंसं खीण’’न्ति च वुत्ते ‘‘मयि ठिते मंसक्खयो नाम नत्थी’’ति वत्वा ‘‘आमकसुसाने मतमनुस्समंसं खादनत्थाय आगते सिङ्गाले मारेत्वा मंसं आहरिस्सामी’’ति मुग्गरं गहेत्वा निद्धमनमग्गेन नगरा निक्खमित्वा सुसानं गन्त्वा मुग्गरं गहेत्वा मतको विय उत्तानो निपज्जि। तस्मिं खणे बोधिसत्तो सिङ्गालगणपरिवुतो तत्थ गतो तं दिस्वा ‘‘नायं मतको’’ति ञत्वापि ‘‘सुट्ठुतरं उपपरिक्खिस्सामी’’ति तस्स अधोवातेन गन्त्वा सरीरगन्धं घायित्वा तथतोवस्स अमतकभावं ञत्वा ‘‘लज्जापेत्वा नं उय्योजेस्सामी’’ति गन्त्वा मुग्गरकोटियं डंसित्वा आकड्ढि, धुत्तो मुग्गरं न विस्सजि, उपसङ्कमन्तम्पि न ओलोकेन्तो नं गाळ्हतरं अग्गहेसि। बोधिसत्तो पटिक्कमित्वा ‘‘भो पुरिस, सचे त्वं मतको भवेय्यासि, न मयि मुग्गरं आकड्ढन्ते गाळ्हतरं गण्हेय्यासि, इमिना कारणेन तव मतकभावो वा अमतकभावो वा दुज्जानो’’ति वत्वा इमं गाथमाह –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto siṅgālayoniyaṃ nibbattitvā siṅgālarājā hutvā siṅgālagaṇaparivuto susānavane vihāsi. Tena samayena rājagahe ussavo ahosi, yebhuyyena manussā suraṃ pivanti, surāchaṇoyeva kireso. Athettha sambahulā dhuttā bahuṃ surañca maṃsañca āharāpetvā maṇḍitapasādhitā gāyitvā gāyitvā surañca pivanti, maṃsañca khādanti. Tesaṃ paṭhamayāmāvasāne maṃsaṃ khīyi, surā pana bahukāva. Atheko dhutto ‘‘maṃsakhaṇḍaṃ dehī’’ti āha. ‘‘Maṃsaṃ khīṇa’’nti ca vutte ‘‘mayi ṭhite maṃsakkhayo nāma natthī’’ti vatvā ‘‘āmakasusāne matamanussamaṃsaṃ khādanatthāya āgate siṅgāle māretvā maṃsaṃ āharissāmī’’ti muggaraṃ gahetvā niddhamanamaggena nagarā nikkhamitvā susānaṃ gantvā muggaraṃ gahetvā matako viya uttāno nipajji. Tasmiṃ khaṇe bodhisatto siṅgālagaṇaparivuto tattha gato taṃ disvā ‘‘nāyaṃ matako’’ti ñatvāpi ‘‘suṭṭhutaraṃ upaparikkhissāmī’’ti tassa adhovātena gantvā sarīragandhaṃ ghāyitvā tathatovassa amatakabhāvaṃ ñatvā ‘‘lajjāpetvā naṃ uyyojessāmī’’ti gantvā muggarakoṭiyaṃ ḍaṃsitvā ākaḍḍhi, dhutto muggaraṃ na vissaji, upasaṅkamantampi na olokento naṃ gāḷhataraṃ aggahesi. Bodhisatto paṭikkamitvā ‘‘bho purisa, sace tvaṃ matako bhaveyyāsi, na mayi muggaraṃ ākaḍḍhante gāḷhataraṃ gaṇheyyāsi, iminā kāraṇena tava matakabhāvo vā amatakabhāvo vā dujjāno’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
१४२.
142.
‘‘एतञ्हि ते दुराजानं, यं सेसि मतसायिकं।
‘‘Etañhi te durājānaṃ, yaṃ sesi matasāyikaṃ;
यस्स ते कड्ढमानस्स, हत्था दण्डो न मुच्चती’’ति॥
Yassa te kaḍḍhamānassa, hatthā daṇḍo na muccatī’’ti.
तत्थ एतञ्हि ते दुराजानन्ति एतं कारणं तव दुविञ्ञेय्यं। यं सेसि मतसायिकन्ति येन कारणेन त्वं मतसायिकं सेसि, मतको विय हुत्वा सयसि। यस्स ते कड्ढमानस्साति यस्स तव दण्डकोटियं गहेत्वा कड्ढियमानस्स हत्थतो दण्डो न मुच्चति, सो त्वं तथतो मतको नाम न होसीति।
Tattha etañhi te durājānanti etaṃ kāraṇaṃ tava duviññeyyaṃ. Yaṃ sesi matasāyikanti yena kāraṇena tvaṃ matasāyikaṃ sesi, matako viya hutvā sayasi. Yassa te kaḍḍhamānassāti yassa tava daṇḍakoṭiyaṃ gahetvā kaḍḍhiyamānassa hatthato daṇḍo na muccati, so tvaṃ tathato matako nāma na hosīti.
एवं वुत्ते सो धुत्तो ‘‘अयं मम अमतकभावं जानाती’’ति उट्ठाय दण्डं खिपि, दण्डो विरज्झि। धुत्तो ‘‘गच्छ, विरद्धो दानिसि मया’’ति आह। बोधिसत्तो निवत्तित्वा ‘‘भो पुरिस, मं विरज्झन्तोपि त्वं अट्ठ महानिरये सोळस च उस्सदनिरये अविरद्धोयेवा’’ति वत्वा पक्कामि। धुत्तो किञ्चि अलभित्वा सुसाना निक्खमित्वा परिखायं न्हायित्वा आगतमग्गेनेव नगरं पाविसि।
Evaṃ vutte so dhutto ‘‘ayaṃ mama amatakabhāvaṃ jānātī’’ti uṭṭhāya daṇḍaṃ khipi, daṇḍo virajjhi. Dhutto ‘‘gaccha, viraddho dānisi mayā’’ti āha. Bodhisatto nivattitvā ‘‘bho purisa, maṃ virajjhantopi tvaṃ aṭṭha mahāniraye soḷasa ca ussadaniraye aviraddhoyevā’’ti vatvā pakkāmi. Dhutto kiñci alabhitvā susānā nikkhamitvā parikhāyaṃ nhāyitvā āgatamaggeneva nagaraṃ pāvisi.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा धुत्तो देवदत्तो अहोसि, सिङ्गालराजा पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā dhutto devadatto ahosi, siṅgālarājā pana ahameva ahosi’’nti.
सिङ्गालजातकवण्णना दुतिया।
Siṅgālajātakavaṇṇanā dutiyā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / १४२. सिङ्गालजातकं • 142. Siṅgālajātakaṃ
