Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౧౧౩] ౩. సిఙ్గాలజాతకవణ్ణనా
[113] 3. Siṅgālajātakavaṇṇanā
సద్దహాసి సిఙ్గాలస్సాతి ఇదం సత్థా వేళువనే విహరన్తో దేవదత్తం ఆరబ్భ కథేసి. తస్మిఞ్హి సమయే భిక్ఖూ ధమ్మసభాయం సన్నిపతిత్వా ‘‘ఆవుసో, దేవదత్తేన పఞ్చ భిక్ఖుసతాని ఆదాయ గయాసీసం గన్త్వా ‘యం సమణో గోతమో కరోతి, న సో ధమ్మో. యమహం కరోమి, అయమేవ ధమ్మో’తి తే భిక్ఖూ అత్తనో లద్ధిం గాహాపేత్వా ఠానప్పత్తం ముసావాదం కత్వా సఙ్ఘం భిన్దిత్వా ఏకసీమాయ ద్వే ఉపోసథా కతా’’తి దేవదత్తస్స అగుణకథం కథేన్తా నిసీదింసు. సత్థా ఆగన్త్వా ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే, ఏతరహి కథాయ సన్నిసిన్నా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఇమాయ నామా’’తి వుత్తే ‘‘న, భిక్ఖవే, దేవదత్తో ఇదానేవ ముసావాదీ, పుబ్బేపి ముసావాదీయేవా’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.
Saddahāsisiṅgālassāti idaṃ satthā veḷuvane viharanto devadattaṃ ārabbha kathesi. Tasmiñhi samaye bhikkhū dhammasabhāyaṃ sannipatitvā ‘‘āvuso, devadattena pañca bhikkhusatāni ādāya gayāsīsaṃ gantvā ‘yaṃ samaṇo gotamo karoti, na so dhammo. Yamahaṃ karomi, ayameva dhammo’ti te bhikkhū attano laddhiṃ gāhāpetvā ṭhānappattaṃ musāvādaṃ katvā saṅghaṃ bhinditvā ekasīmāya dve uposathā katā’’ti devadattassa aguṇakathaṃ kathentā nisīdiṃsu. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, devadatto idāneva musāvādī, pubbepi musāvādīyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో సుసానవనే రుక్ఖదేవతా హుత్వా నిబ్బత్తి. తదా బారాణసియం నక్ఖత్తం ఘుట్ఠం అహోసి. మనుస్సా ‘‘యక్ఖబలికమ్మం కరోమా’’తి తేసు తేసు చచ్చరరచ్ఛాదిట్ఠానేసు మచ్ఛమంసాదీని విప్పకిరిత్వా కపాలకేసు బహుం సురం ఠపయింసు. అథేకో సిఙ్గాలో అడ్ఢరత్తసమయే నిద్ధమనేన నగరం పవిసిత్వా మచ్ఛమంసం ఖాదిత్వా సురం పివిత్వా పున్నాగగచ్ఛన్తరం పవిసిత్వా యావ అరుణుగ్గమనా నిద్దం ఓక్కమి. సో పబుజ్ఝిత్వా ఆలోకం దిస్వా ‘‘ఇదాని నిక్ఖమితుం న సక్కా’’తి మగ్గసమీపం గన్త్వా అదిస్సమానో నిపజ్జిత్వా అఞ్ఞే మనుస్సే దిస్వాపి కిఞ్చి అవత్వా ఏకం బ్రాహ్మణం ముఖధోవనత్థాయ గచ్ఛన్తం దిస్వా చిన్తేసి ‘‘బ్రాహ్మణా నామ ధనలోలా హోన్తి, ఇమం ధనేన పలోభేత్వా యథా మం ఉపకచ్ఛకన్తరే కత్వా ఉత్తరాసఙ్గేన పటిచ్ఛాదేత్వా నగరా నీహరతి, తథా కరిస్సామీ’’తి. సో మనుస్సభాసాయ ‘‘బ్రాహ్మణా’’తి ఆహ. సో నివత్తిత్వా ‘‘కో మం పక్కోసతీ’’తి ఆహ. ‘‘అహం, బ్రాహ్మణా’’తి. ‘‘కింకారణా’’తి. ‘‘బ్రాహ్మణ, మయ్హం ద్వే కహాపణసతాని అత్థి. సచే మం ఉపకచ్ఛకన్తరే కత్వా ఉత్తరాసఙ్గేన పటిచ్ఛాదేత్వా యథా న కోచి పస్సతి, తథా నగరా నిక్ఖామేతుం సక్కోసి, తుయ్హం తే కహాపణే దస్సామీ’’తి. బ్రాహ్మణో ధనలోభేన ‘‘సాధూ’’తి సమ్పటిచ్ఛిత్వా తం తథా కత్వా ఆదాయ నగరా నిక్ఖమిత్వా థోకం అగమాసి. అథ నం సిఙ్గాలో పుచ్ఛి ‘‘కతరట్ఠానం, బ్రాహ్మణా’’తి? ‘‘అసుకం నామా’’తి. ‘‘అఞ్ఞం థోకం ఠానం గచ్ఛా’’తి. ఏవం పునప్పునం వదన్తో మహాసుసానం పత్వా ‘‘ఇధ మం ఓతారేహీ’’తి ఆహ. తత్థ నం ఓతారేసి. అథ సిఙ్గాలో ‘‘తేన హి, బ్రాహ్మణ, ఉత్తరిసాటకం పత్థరా’’తి ఆహ. సో ధనలోభేన ‘‘సాధూ’’తి పత్థరి. అథ నం ‘‘ఇమం రుక్ఖమూలం ఖణాహీ’’తి పథవిఖణనే యోజేత్వా బ్రాహ్మణస్స ఉత్తరిసాటకం అభిరుయ్హ చతూసు కణ్ణేసు చ మజ్ఝే చాతి పఞ్చసు ఠానేసు సరీరనిస్సన్దం పాతేత్వా మక్ఖేత్వా చేవ తేమేత్వా చ సుసానవనం పావిసి. బోధిసత్తో రుక్ఖవిటపే ఠత్వా ఇమం గాథమాహ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto susānavane rukkhadevatā hutvā nibbatti. Tadā bārāṇasiyaṃ nakkhattaṃ ghuṭṭhaṃ ahosi. Manussā ‘‘yakkhabalikammaṃ karomā’’ti tesu tesu caccararacchādiṭṭhānesu macchamaṃsādīni vippakiritvā kapālakesu bahuṃ suraṃ ṭhapayiṃsu. Atheko siṅgālo aḍḍharattasamaye niddhamanena nagaraṃ pavisitvā macchamaṃsaṃ khāditvā suraṃ pivitvā punnāgagacchantaraṃ pavisitvā yāva aruṇuggamanā niddaṃ okkami. So pabujjhitvā ālokaṃ disvā ‘‘idāni nikkhamituṃ na sakkā’’ti maggasamīpaṃ gantvā adissamāno nipajjitvā aññe manusse disvāpi kiñci avatvā ekaṃ brāhmaṇaṃ mukhadhovanatthāya gacchantaṃ disvā cintesi ‘‘brāhmaṇā nāma dhanalolā honti, imaṃ dhanena palobhetvā yathā maṃ upakacchakantare katvā uttarāsaṅgena paṭicchādetvā nagarā nīharati, tathā karissāmī’’ti. So manussabhāsāya ‘‘brāhmaṇā’’ti āha. So nivattitvā ‘‘ko maṃ pakkosatī’’ti āha. ‘‘Ahaṃ, brāhmaṇā’’ti. ‘‘Kiṃkāraṇā’’ti. ‘‘Brāhmaṇa, mayhaṃ dve kahāpaṇasatāni atthi. Sace maṃ upakacchakantare katvā uttarāsaṅgena paṭicchādetvā yathā na koci passati, tathā nagarā nikkhāmetuṃ sakkosi, tuyhaṃ te kahāpaṇe dassāmī’’ti. Brāhmaṇo dhanalobhena ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā taṃ tathā katvā ādāya nagarā nikkhamitvā thokaṃ agamāsi. Atha naṃ siṅgālo pucchi ‘‘kataraṭṭhānaṃ, brāhmaṇā’’ti? ‘‘Asukaṃ nāmā’’ti. ‘‘Aññaṃ thokaṃ ṭhānaṃ gacchā’’ti. Evaṃ punappunaṃ vadanto mahāsusānaṃ patvā ‘‘idha maṃ otārehī’’ti āha. Tattha naṃ otāresi. Atha siṅgālo ‘‘tena hi, brāhmaṇa, uttarisāṭakaṃ pattharā’’ti āha. So dhanalobhena ‘‘sādhū’’ti patthari. Atha naṃ ‘‘imaṃ rukkhamūlaṃ khaṇāhī’’ti pathavikhaṇane yojetvā brāhmaṇassa uttarisāṭakaṃ abhiruyha catūsu kaṇṇesu ca majjhe cāti pañcasu ṭhānesu sarīranissandaṃ pātetvā makkhetvā ceva temetvā ca susānavanaṃ pāvisi. Bodhisatto rukkhaviṭape ṭhatvā imaṃ gāthamāha –
౧౧౩.
113.
‘‘సద్దహాసి సిఙ్గాలస్స, సురాపీతస్స బ్రాహ్మణ;
‘‘Saddahāsi siṅgālassa, surāpītassa brāhmaṇa;
సిప్పికానం సతం నత్థి, కుతో కంససతా దువే’’తి.
Sippikānaṃ sataṃ natthi, kuto kaṃsasatā duve’’ti.
తత్థ సద్దహాసీతి సద్దహసి, అయమేవ వా పాఠో, పత్తియాయసీతి అత్థో. సిప్పికానం సతం నత్థీతి ఏతస్స హి సిప్పికాసతమ్పి నత్థి. కుతో కంససతా దువేతి ద్వే కహాపణసతాని పనస్స కుతో ఏవాతి.
Tattha saddahāsīti saddahasi, ayameva vā pāṭho, pattiyāyasīti attho. Sippikānaṃ sataṃ natthīti etassa hi sippikāsatampi natthi. Kuto kaṃsasatā duveti dve kahāpaṇasatāni panassa kuto evāti.
బోధిసత్తో ఇమం గాథం వత్వా ‘‘గచ్ఛ, బ్రాహ్మణ, తవ సాటకం ధోవిత్వా న్హాయిత్వా అత్తనో కమ్మం కరోహీ’’తి వత్వా అన్తరధాయి. బ్రాహ్మణో తథా కత్వా ‘‘వఞ్చితో వతమ్హీ’’తి దోమనస్సప్పత్తో పక్కామి.
Bodhisatto imaṃ gāthaṃ vatvā ‘‘gaccha, brāhmaṇa, tava sāṭakaṃ dhovitvā nhāyitvā attano kammaṃ karohī’’ti vatvā antaradhāyi. Brāhmaṇo tathā katvā ‘‘vañcito vatamhī’’ti domanassappatto pakkāmi.
సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా సిఙ్గాలో దేవదత్తో అహోసి, రుక్ఖదేవతా పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā siṅgālo devadatto ahosi, rukkhadevatā pana ahameva ahosi’’nti.
సిఙ్గాలజాతకవణ్ణనా తతియా.
Siṅgālajātakavaṇṇanā tatiyā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౧౧౩. సిఙ్గాలజాతకం • 113. Siṅgālajātakaṃ