Tipiṭaka / Tipiṭaka (English) / Dīgha Nikāya, English translation |
ទីឃ និកាយ ៣១
Long Discourses 31
សិង្គាលសុត្ត
Advice to Sigālaka
ឯវំ មេ សុតំ—ឯកំ សមយំ ភគវា រាជគហេ វិហរតិ វេឡុវនេ កលន្ទកនិវាបេ។ តេន ខោ បន សមយេន សិង្គាលកោ គហបតិបុត្តោ កាលស្សេវ ឧដ្ឋាយ រាជគហា និក្ខមិត្វា អល្លវត្ថោ អល្លកេសោ បញ្ជលិកោ បុថុទិសា នមស្សតិ—បុរត្ថិមំ ទិសំ ទក្ខិណំ ទិសំ បច្ឆិមំ ទិសំ ឧត្តរំ ទិសំ ហេដ្ឋិមំ ទិសំ ឧបរិមំ ទិសំ។
So I have heard. At one time the Buddha was staying near Rājagaha, in the Bamboo Grove, the squirrels’ feeding ground. Now at that time the householder’s son Sigālaka rose early and left Rājagaha. With his clothes and hair all wet, he raised his joined palms to revere the various quarters—east, south, west, north, below, and above.
អថ ខោ ភគវា បុព្ពណ្ហសមយំ និវាសេត្វា បត្តចីវរមាទាយ រាជគហំ បិណ្ឌាយ បាវិសិ។ អទ្ទសា ខោ ភគវា សិង្គាលកំ គហបតិបុត្តំ កាលស្សេវ វុដ្ឋាយ រាជគហា និក្ខមិត្វា អល្លវត្ថំ អល្លកេសំ បញ្ជលិកំ បុថុទិសា នមស្សន្តំ—បុរត្ថិមំ ទិសំ ទក្ខិណំ ទិសំ បច្ឆិមំ ទិសំ ឧត្តរំ ទិសំ ហេដ្ឋិមំ ទិសំ ឧបរិមំ ទិសំ។ ទិស្វា សិង្គាលកំ គហបតិបុត្តំ ឯតទវោច: “កិំ នុ ខោ ត្វំ, គហបតិបុត្ត, កាលស្សេវ វុដ្ឋាយ រាជគហា និក្ខមិត្វា អល្លវត្ថោ អល្លកេសោ បញ្ជលិកោ បុថុទិសា នមស្សសិ—បុរត្ថិមំ ទិសំ ទក្ខិណំ ទិសំ បច្ឆិមំ ទិសំ ឧត្តរំ ទិសំ ហេដ្ឋិមំ ទិសំ ឧបរិមំ ទិសន៑”តិ?
Then the Buddha robed up in the morning and, taking his bowl and robe, entered Rājagaha for alms. He saw Sigālaka revering the quarters and said to him, “Householder’s son, why are you revering the quarters in this way?”
“បិតា មំ, ភន្តេ, កាលំ ករោន្តោ ឯវំ អវច: ‘ទិសា, តាត, នមស្សេយ្យាសីៜតិ។ សោ ខោ អហំ, ភន្តេ, បិតុវចនំ សក្ករោន្តោ គរុំ ករោន្តោ មានេន្តោ បូជេន្តោ កាលស្សេវ ឧដ្ឋាយ រាជគហា និក្ខមិត្វា អល្លវត្ថោ អល្លកេសោ បញ្ជលិកោ បុថុទិសា នមស្សាមិ—បុរត្ថិមំ ទិសំ ទក្ខិណំ ទិសំ បច្ឆិមំ ទិសំ ឧត្តរំ ទិសំ ហេដ្ឋិមំ ទិសំ ឧបរិមំ ទិសន៑”តិ។
“Sir, on his deathbed my father said to me: ‘My dear, please revere the quarters.’ Honoring, respecting, and venerating my father’s words, I rose early and left Rājagaha and, with my clothes and hair all wet, raised my joined palms to revere the various quarters—east, south, west, north, below, and above.”
១។ ឆ ទិសា
1. The Six Directions
“ន ខោ, គហបតិបុត្ត, អរិយស្ស វិនយេ ឯវំ ឆ ទិសា នមស្សិតព្ពា”តិ។
“Householder’s son, that’s not how the six directions should be revered in the training of the Noble One.”
“យថា កថំ បន, ភន្តេ, អរិយស្ស វិនយេ ឆ ទិសា នមស្សិតព្ពា? សាធុ មេ, ភន្តេ, ភគវា តថា ធម្មំ ទេសេតុ, យថា អរិយស្ស វិនយេ ឆ ទិសា នមស្សិតព្ពា”តិ។
“But sir, how should the six directions be revered in the training of the Noble One? Sir, please teach me this.”
“តេន ហិ, គហបតិបុត្ត, សុណោហិ សាធុកំ មនសិករោហិ ភាសិស្សាមី”តិ។
“Well then, householder’s son, listen and apply your mind well, I will speak.”
“ឯវំ, ភន្តេ”តិ ខោ សិង្គាលកោ គហបតិបុត្តោ ភគវតោ បច្ចស្សោសិ។ ភគវា ឯតទវោច:
“Yes, sir,” replied Sigālaka. The Buddha said this:
“យតោ ខោ, គហបតិបុត្ត, អរិយសាវកស្ស ចត្តារោ កម្មកិលេសា បហីនា ហោន្តិ, ចតូហិ ច ឋានេហិ បាបកម្មំ ន ករោតិ, ឆ ច ភោគានំ អបាយមុខានិ ន សេវតិ, សោ ឯវំ ចុទ្ទស បាបកាបគតោ ឆទ្ទិសាបដិច្ឆាទី ឧភោលោកវិជយាយ បដិបន្នោ ហោតិ។ តស្ស អយញ្ចេវ លោកោ អារទ្ធោ ហោតិ បរោ ច លោកោ។ សោ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបជ្ជតិ។
“Householder’s son, a noble disciple gives up four corrupt deeds, doesn’t do bad deeds on four grounds, and avoids six drains on wealth. When they’ve left these fourteen bad things behind they have the six directions covered. They’re practicing to win in both worlds, and they succeed in this world and the next. When their body breaks up, after death, they’re reborn in a good place, a heavenly realm.
២។ ចត្តារោ កម្មកិលេសា
2. Four Corrupt Deeds
កតមស្ស ចត្តារោ កម្មកិលេសា បហីនា ហោន្តិ? បាណាតិបាតោ ខោ, គហបតិបុត្ត, កម្មកិលេសោ, អទិន្នាទានំ កម្មកិលេសោ, កាមេសុមិច្ឆាចារោ កម្មកិលេសោ, មុសាវាទោ កម្មកិលេសោ។ ឥមស្ស ចត្តារោ កម្មកិលេសា បហីនា ហោន្តី”តិ។
What four corrupt deeds have they given up? Killing living creatures, stealing, sexual misconduct, and lying: these are corrupt deeds. These are the four corrupt deeds they’ve given up.”
ឥទមវោច ភគវា។ ឥទំ វត្វាន សុគតោ អថាបរំ ឯតទវោច សត្ថា:
That is what the Buddha said. Then the Holy One, the Teacher, went on to say:
“បាណាតិបាតោ អទិន្នាទានំ, មុសាវាទោ ច វុច្ចតិ; បរទារគមនញ្ចេវ, នប្បសំសន្តិ បណ្ឌិតា”តិ។
“Killing, stealing, telling lies, and committing adultery: astute people don’t praise these things.”
៣។ ចតុឋានំ
3. Four Grounds
“កតមេហិ ចតូហិ ឋានេហិ បាបកម្មំ ន ករោតិ? ឆន្ទាគតិំ គច្ឆន្តោ បាបកម្មំ ករោតិ, ទោសាគតិំ គច្ឆន្តោ បាបកម្មំ ករោតិ, មោហាគតិំ គច្ឆន្តោ បាបកម្មំ ករោតិ, ភយាគតិំ គច្ឆន្តោ បាបកម្មំ ករោតិ។ យតោ ខោ, គហបតិបុត្ត, អរិយសាវកោ នេវ ឆន្ទាគតិំ គច្ឆតិ, ន ទោសាគតិំ គច្ឆតិ, ន មោហាគតិំ គច្ឆតិ, ន ភយាគតិំ គច្ឆតិ; ឥមេហិ ចតូហិ ឋានេហិ បាបកម្មំ ន ករោតី”តិ។
“On what four grounds do they not do bad deeds? One does bad deeds prejudiced by favoritism, hostility, stupidity, and cowardice. When a noble disciple is not prejudiced by favoritism, hostility, stupidity, and cowardice, they don’t do bad deeds on these four grounds.”
ឥទមវោច ភគវា។ ឥទំ វត្វាន សុគតោ អថាបរំ ឯតទវោច សត្ថា:
That is what the Buddha said. Then the Holy One, the Teacher, went on to say:
“ឆន្ទា ទោសា ភយា មោហា, យោ ធម្មំ អតិវត្តតិ; និហីយតិ យសោ តស្ស, កាឡបក្ខេវ ចន្ទិមា។
“If you act against the teaching out of favoritism, hostility, cowardice, or stupidity, your fame shrinks, like the moon in the waning fortnight.
ឆន្ទា ទោសា ភយា មោហា, យោ ធម្មំ នាតិវត្តតិ; អាបូរតិ យសោ តស្ស, សុក្កបក្ខេវ ចន្ទិមា”តិ។
If you don’t act against the teaching out of favoritism, hostility, cowardice, and stupidity, your fame swells, like the moon in the waxing fortnight.”
៤។ ឆ អបាយមុខានិ
4. Six Drains on Wealth
“កតមានិ ឆ ភោគានំ អបាយមុខានិ ន សេវតិ? សុរាមេរយមជ្ជប្បមាទដ្ឋានានុយោគោ ខោ, គហបតិបុត្ត, ភោគានំ អបាយមុខំ, វិកាលវិសិខាចរិយានុយោគោ ភោគានំ អបាយមុខំ, សមជ្ជាភិចរណំ ភោគានំ អបាយមុខំ, ជូតប្បមាទដ្ឋានានុយោគោ ភោគានំ អបាយមុខំ, បាបមិត្តានុយោគោ ភោគានំ អបាយមុខំ, អាលស្យានុយោគោ ភោគានំ អបាយមុខំ។
“What six drains on wealth do they avoid? Habitually engaging in the following things is a drain on wealth: drinking alcohol; roaming the streets at night; frequenting festivals; gambling; bad friends; laziness.
៥។ សុរាមេរយស្ស ឆ អាទីនវា
5. Six Drawbacks of Drinking
ឆ ខោមេ, គហបតិបុត្ត, អាទីនវា សុរាមេរយមជ្ជប្បមាទដ្ឋានានុយោគេ។ សន្ទិដ្ឋិកា ធនជានិ, កលហប្បវឌ្ឍនី, រោគានំ អាយតនំ, អកិត្តិសញ្ជននី, កោបីននិទំសនី, បញ្ញាយ ទុព្ពលិករណីត្វេវ ឆដ្ឋំ បទំ ភវតិ។ ឥមេ ខោ, គហបតិបុត្ត, ឆ អាទីនវា សុរាមេរយមជ្ជប្បមាទដ្ឋានានុយោគេ។
There are these six drawbacks of habitually drinking alcohol. Immediate loss of wealth, promotion of quarrels, susceptibility to illness, disrepute, indecent exposure; and weakened wisdom is the sixth thing. These are the six drawbacks of habitually drinking alcohol.
៦។ វិកាលចរិយាយ ឆ អាទីនវា
6. Six Drawbacks of Roaming the Streets at Night
ឆ ខោមេ, គហបតិបុត្ត, អាទីនវា វិកាលវិសិខាចរិយានុយោគេ។ អត្តាបិស្ស អគុត្តោ អរក្ខិតោ ហោតិ, បុត្តទារោបិស្ស អគុត្តោ អរក្ខិតោ ហោតិ, សាបតេយ្យម្បិស្ស អគុត្តំ អរក្ខិតំ ហោតិ, សង្កិយោ ច ហោតិ បាបកេសុ ឋានេសុ, អភូតវចនញ្ច តស្មិំ រូហតិ, ពហូនញ្ច ទុក្ខធម្មានំ បុរក្ខតោ ហោតិ។ ឥមេ ខោ, គហបតិបុត្ត, ឆ អាទីនវា វិកាលវិសិខាចរិយានុយោគេ។
There are these six drawbacks of roaming the streets at night. Yourself, your partners and children, and your property are all left unguarded. You’re suspected of bad deeds. Untrue rumors spread about you. You’re at the forefront of many things that entail suffering. These are the six drawbacks of roaming the streets at night.
៧។ សមជ្ជាភិចរណស្ស ឆ អាទីនវា
7. Six Drawbacks of Festivals
ឆ ខោមេ, គហបតិបុត្ត, អាទីនវា សមជ្ជាភិចរណេ។ ក្វ នច្ចំ, ក្វ គីតំ, ក្វ វាទិតំ, ក្វ អក្ខានំ, ក្វ បាណិស្សរំ, ក្វ កុម្ភថុនន្តិ។ ឥមេ ខោ, គហបតិបុត្ត, ឆ អាទីនវា សមជ្ជាភិចរណេ។
There are these six drawbacks of frequenting festivals. You’re always thinking: ‘Where’s the dancing? Where’s the singing? Where’s the music? Where are the stories? Where’s the applause? Where are the kettledrums?’ These are the six drawbacks of frequenting festivals.
៨។ ជូតប្បមាទស្ស ឆ អាទីនវា
8. Six Drawbacks of Gambling
ឆ ខោមេ, គហបតិបុត្ត, អាទីនវា ជូតប្បមាទដ្ឋានានុយោគេ។ ជយំ វេរំ បសវតិ, ជិនោ វិត្តមនុសោចតិ, សន្ទិដ្ឋិកា ធនជានិ, សភាគតស្ស វចនំ ន រូហតិ, មិត្តាមច្ចានំ បរិភូតោ ហោតិ, អាវាហវិវាហកានំ អបត្ថិតោ ហោតិ: ‘អក្ខធុត្តោ អយំ បុរិសបុគ្គលោ នាលំ ទារភរណាយាៜតិ។ ឥមេ ខោ, គហបតិបុត្ត, ឆ អាទីនវា ជូតប្បមាទដ្ឋានានុយោគេ។
There are these six drawbacks of habitually gambling. Victory breeds enmity. The loser mourns their money. There is immediate loss of wealth. A gambler’s word carries no weight in public assembly. Friends and colleagues treat them with contempt. And no-one wants to marry a gambler, for they think: ‘This individual is a gambler—they’re not able to support a partner.’ These are the six drawbacks of habitually gambling.
៩។ បាបមិត្តតាយ ឆ អាទីនវា
9. Six Drawbacks of Bad Friends
ឆ ខោមេ, គហបតិបុត្ត, អាទីនវា បាបមិត្តានុយោគេ។ យេ ធុត្តា, យេ សោណ្ឌា, យេ បិបាសា, យេ នេកតិកា, យេ វញ្ចនិកា, យេ សាហសិកា។ ត្យាស្ស មិត្តា ហោន្តិ តេ សហាយា។ ឥមេ ខោ, គហបតិបុត្ត, ឆ អាទីនវា បាបមិត្តានុយោគេ។
There are these six drawbacks of bad friends. You become friends and companions with those who are addicts, carousers, drunkards, frauds, swindlers, and thugs. These are the six drawbacks of bad friends.
១០។ អាលស្យស្ស ឆ អាទីនវា
10. Six Drawbacks of Laziness
ឆ ខោមេ, គហបតិបុត្ត, អាទីនវា អាលស្យានុយោគេ។ អតិសីតន្តិ កម្មំ ន ករោតិ, អតិឧណ្ហន្តិ កម្មំ ន ករោតិ, អតិសាយន្តិ កម្មំ ន ករោតិ, អតិបាតោតិ កម្មំ ន ករោតិ, អតិឆាតោស្មីតិ កម្មំ ន ករោតិ, អតិធាតោស្មីតិ កម្មំ ន ករោតិ។ តស្ស ឯវំ កិច្ចាបទេសពហុលស្ស វិហរតោ អនុប្បន្នា ចេវ ភោគា នុប្បជ្ជន្តិ, ឧប្បន្នា ច ភោគា បរិក្ខយំ គច្ឆន្តិ។ ឥមេ ខោ, គហបតិបុត្ត, ឆ អាទីនវា អាលស្យានុយោគេ”តិ។
There are these six drawbacks of habitual laziness. You don’t get your work done because you think: ‘It’s too cold! It’s too hot. It’s too late! It’s too early! I’m too hungry! I’m too full!’ By dwelling on so many excuses for not working, you don’t make any more money, and the money you already have runs out. These are the six drawbacks of habitual laziness.”
ឥទមវោច ភគវា។ ឥទំ វត្វាន សុគតោ អថាបរំ ឯតទវោច សត្ថា:
That is what the Buddha said. Then the Holy One, the Teacher, went on to say:
“ហោតិ បានសខា នាម, ហោតិ សម្មិយសម្មិយោ; យោ ច អត្ថេសុ ជាតេសុ, សហាយោ ហោតិ សោ សខា។
“Some are just drinking buddies, some call you their dear, dear friend, but a true friend is one who stands by you in need.
ឧស្សូរសេយ្យា បរទារសេវនា, វេរប្បសវោ ច អនត្ថតា ច; បាបា ច មិត្តា សុកទរិយតា ច, ឯតេ ឆ ឋានា បុរិសំ ធំសយន្តិ។
Sleeping late, adultery, making enemies, harmfulness, bad friends, and avarice: these six grounds ruin a person.
បាបមិត្តោ បាបសខោ, បាបអាចារគោចរោ; អស្មា លោកា បរម្ហា ច, ឧភយា ធំសតេ នរោ។
With bad friends, bad companions, bad behavior and alms-resort, a man falls to ruin in both this world and the next.
អក្ខិត្ថិយោ វារុណី នច្ចគីតំ, ទិវា សោប្បំ បារិចរិយា អកាលេ; បាបា ច មិត្តា សុកទរិយតា ច, ឯតេ ឆ ឋានា បុរិសំ ធំសយន្តិ។
Dice, women, drink, song and dance; sleeping by day and roaming at night; bad friends, and avarice: these six grounds ruin a person.
អក្ខេហិ ទិព្ពន្តិ សុរំ បិវន្តិ, យន្តិត្ថិយោ បាណសមា បរេសំ; និហីនសេវី ន ច វុទ្ធសេវី, និហីយតេ កាឡបក្ខេវ ចន្ទោ។
They play dice and drink liquor, and consort with women loved by others. Associating with the worse, not the better, they diminish like the waning moon.
យោ វារុណី អទ្ធនោ អកិញ្ចនោ, បិបាសោ បិវំ បបាគតោ; ឧទកមិវ ឥណំ វិគាហតិ, អកុលំ កាហិតិ ខិប្បមត្តនោ។
A drunkard, broke, and destitute, thirsty, drinking in the bar, drowning in debt, will quickly lose their way.
ន ទិវា សោប្បសីលេន, រត្តិមុដ្ឋានទេស្សិនា; និច្ចំ មត្តេន សោណ្ឌេន, សក្កា អាវសិតុំ ឃរំ។
When you’re in the habit of sleeping late, seeing night as time to rise, and always getting drunk, you can’t keep up the household life.
អតិសីតំ អតិឧណ្ហំ, អតិសាយមិទំ អហុ; ឥតិ វិស្សដ្ឋកម្មន្តេ, អត្ថា អច្ចេន្តិ មាណវេ។
‘Too cold, too hot, too late,’ they say. When the young neglect their work like this, riches pass them by.
យោធ សីតញ្ច ឧណ្ហញ្ច, តិណា ភិយ្យោ ន មញ្ញតិ; ករំ បុរិសកិច្ចានិ, សោ សុខំ ន វិហាយតី”តិ។
But one who considers heat and cold as nothing more than blades of grass—he does his duties as a man, and happiness never fails.”
១១។ មិត្តបតិរូបក
11. Fake Friends
“ចត្តារោមេ, គហបតិបុត្ត, អមិត្តា មិត្តបតិរូបកា វេទិតព្ពា។ អញ្ញទត្ថុហរោ អមិត្តោ មិត្តបតិរូបកោ វេទិតព្ពោ, វចីបរមោ អមិត្តោ មិត្តបតិរូបកោ វេទិតព្ពោ, អនុប្បិយភាណី អមិត្តោ មិត្តបតិរូបកោ វេទិតព្ពោ, អបាយសហាយោ អមិត្តោ មិត្តបតិរូបកោ វេទិតព្ពោ។
“Householder’s son, you should recognize these four enemies disguised as friends: the taker, the talker, the flatterer, the spender.
ចតូហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, ឋានេហិ អញ្ញទត្ថុហរោ អមិត្តោ មិត្តបតិរូបកោ វេទិតព្ពោ។
You can recognize a fake friend who’s all take on four grounds.
អញ្ញទត្ថុហរោ ហោតិ, អប្បេន ពហុមិច្ឆតិ; ភយស្ស កិច្ចំ ករោតិ, សេវតិ អត្ថការណា។
Your possessions end up theirs. Giving little, they expect a lot. They do their duty out of fear. They associate for their own advantage.
ឥមេហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, ចតូហិ ឋានេហិ អញ្ញទត្ថុហរោ អមិត្តោ មិត្តបតិរូបកោ វេទិតព្ពោ។
You can recognize a fake friend who’s all take on these four grounds.
ចតូហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, ឋានេហិ វចីបរមោ អមិត្តោ មិត្តបតិរូបកោ វេទិតព្ពោ។ អតីតេន បដិសន្ថរតិ, អនាគតេន បដិសន្ថរតិ, និរត្ថកេន សង្គណ្ហាតិ, បច្ចុប្បន្នេសុ កិច្ចេសុ ព្យសនំ ទស្សេតិ។ ឥមេហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, ចតូហិ ឋានេហិ វចីបរមោ អមិត្តោ មិត្តបតិរូបកោ វេទិតព្ពោ។
You can recognize a fake friend who’s all talk on four grounds. They’re hospitable in the past. They’re hospitable in the future. They’re full of meaningless pleasantries. When something needs doing in the present they point to their own misfortune. You can recognize a fake friend who’s all talk on these four grounds.
ចតូហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, ឋានេហិ អនុប្បិយភាណី អមិត្តោ មិត្តបតិរូបកោ វេទិតព្ពោ។ បាបកម្បិស្ស អនុជានាតិ, កល្យាណម្បិស្ស អនុជានាតិ, សម្មុខាស្ស វណ្ណំ ភាសតិ, បរម្មុខាស្ស អវណ្ណំ ភាសតិ។ ឥមេហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, ចតូហិ ឋានេហិ អនុប្បិយភាណី អមិត្តោ មិត្តបតិរូបកោ វេទិតព្ពោ។
You can recognize a fake friend who’s a flatterer on four grounds. They support you equally in doing bad and doing good. They praise you to your face, and put you down behind your back. You can recognize a fake friend who’s a flatterer on these four grounds.
ចតូហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, ឋានេហិ អបាយសហាយោ អមិត្តោ មិត្តបតិរូបកោ វេទិតព្ពោ។ សុរាមេរយមជ្ជប្បមាទដ្ឋានានុយោគេ សហាយោ ហោតិ, វិកាលវិសិខាចរិយានុយោគេ សហាយោ ហោតិ, សមជ្ជាភិចរណេ សហាយោ ហោតិ, ជូតប្បមាទដ្ឋានានុយោគេ សហាយោ ហោតិ។ ឥមេហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, ចតូហិ ឋានេហិ អបាយសហាយោ អមិត្តោ មិត្តបតិរូបកោ វេទិតព្ពោ”តិ។
You can recognize a fake friend who’s a spender on four grounds. They accompany you when drinking, roaming the streets at night, frequenting festivals, and gambling. You can recognize a fake friend who’s a spender on these four grounds.”
ឥទមវោច ភគវា។ ឥទំ វត្វាន សុគតោ អថាបរំ ឯតទវោច សត្ថា:
That is what the Buddha said. Then the Holy One, the Teacher, went on to say:
“អញ្ញទត្ថុហរោ មិត្តោ, យោ ច មិត្តោ វចីបរោ; អនុប្បិយញ្ច យោ អាហ, អបាយេសុ ច យោ សខា។
“One friend is all take, another all talk; one’s just a flatterer, and one’s a friend who spends.
ឯតេ អមិត្តេ ចត្តារោ, ឥតិ វិញ្ញាយ បណ្ឌិតោ; អារកា បរិវជ្ជេយ្យ, មគ្គំ បដិភយំ យថា”តិ។
An astute person understands these four enemies for what they are and keeps them at a distance, as they’d shun a risky road.”
១២។ សុហទមិត្ត
12. Good-Hearted Friends
“ចត្តារោមេ, គហបតិបុត្ត, មិត្តា សុហទា វេទិតព្ពា។ ឧបការោ មិត្តោ សុហទោ វេទិតព្ពោ, សមានសុខទុក្ខោ មិត្តោ សុហទោ វេទិតព្ពោ, អត្ថក្ខាយី មិត្តោ សុហទោ វេទិតព្ពោ, អនុកម្បកោ មិត្តោ សុហទោ វេទិតព្ពោ។
“Householder’s son, you should recognize these four good-hearted friends: the helper, the friend in good times and bad, the counselor, and the one who’s compassionate.
ចតូហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, ឋានេហិ ឧបការោ មិត្តោ សុហទោ វេទិតព្ពោ។ បមត្តំ រក្ខតិ, បមត្តស្ស សាបតេយ្យំ រក្ខតិ, ភីតស្ស សរណំ ហោតិ, ឧប្បន្នេសុ កិច្ចករណីយេសុ តទ្ទិគុណំ ភោគំ អនុប្បទេតិ។ ឥមេហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, ចតូហិ ឋានេហិ ឧបការោ មិត្តោ សុហទោ វេទិតព្ពោ។
You can recognize a good-hearted friend who’s a helper on four grounds. They guard you when you’re negligent. They guard your property when you’re negligent. They keep you safe in times of danger. When something needs doing, they provide you with twice the money you need. You can recognize a good-hearted friend who’s a helper on these four grounds.
ចតូហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, ឋានេហិ សមានសុខទុក្ខោ មិត្តោ សុហទោ វេទិតព្ពោ។ គុយ្ហមស្ស អាចិក្ខតិ, គុយ្ហមស្ស បរិគូហតិ, អាបទាសុ ន វិជហតិ, ជីវិតំបិស្ស អត្ថាយ បរិច្ចត្តំ ហោតិ។ ឥមេហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, ចតូហិ ឋានេហិ សមានសុខទុក្ខោ មិត្តោ សុហទោ វេទិតព្ពោ។
You can recognize a good-hearted friend who’s the same in good times and bad on four grounds. They tell you secrets. They keep your secrets. They don’t abandon you in times of trouble. They’d even give their life for your welfare. You can recognize a good-hearted friend who’s the same in good times and bad on these four grounds.
ចតូហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, ឋានេហិ អត្ថក្ខាយី មិត្តោ សុហទោ វេទិតព្ពោ។ បាបា និវារេតិ, កល្យាណេ និវេសេតិ, អស្សុតំ សាវេតិ, សគ្គស្ស មគ្គំ អាចិក្ខតិ។ ឥមេហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, ចតូហិ ឋានេហិ អត្ថក្ខាយី មិត្តោ សុហទោ វេទិតព្ពោ។
You can recognize a good-hearted friend who’s a counselor on four grounds. They keep you from doing bad. They support you in doing good. They teach you what you do not know. They explain the path to heaven. You can recognize a good-hearted friend who’s a counselor on these four grounds.
ចតូហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, ឋានេហិ អនុកម្បកោ មិត្តោ សុហទោ វេទិតព្ពោ។ អភវេនស្ស ន នន្ទតិ, ភវេនស្ស នន្ទតិ, អវណ្ណំ ភណមានំ និវារេតិ, វណ្ណំ ភណមានំ បសំសតិ។ ឥមេហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, ចតូហិ ឋានេហិ អនុកម្បកោ មិត្តោ សុហទោ វេទិតព្ពោ”តិ។
You can recognize a good-hearted friend who’s compassionate on four grounds. They don’t delight in your misfortune. They delight in your good fortune. They keep others from criticizing you. They encourage praise of you. You can recognize a good-hearted friend who’s compassionate on these four grounds.”
ឥទមវោច ភគវា។ ឥទំ វត្វាន សុគតោ អថាបរំ ឯតទវោច សត្ថា:
The Buddha spoke this matter. Then the Holy One, the Teacher, went on to say:
“ឧបការោ ច យោ មិត្តោ, សុខេ ទុក្ខេ ច យោ សខា; អត្ថក្ខាយី ច យោ មិត្តោ, យោ ច មិត្តានុកម្បកោ។
“A friend who’s a helper, one the same in both pleasure and pain, a friend of good counsel, and one of compassion;
ឯតេបិ មិត្តេ ចត្តារោ, ឥតិ វិញ្ញាយ បណ្ឌិតោ; សក្កច្ចំ បយិរុបាសេយ្យ, មាតា បុត្តំវ ឱរសំ; បណ្ឌិតោ សីលសម្បន្នោ, ជលំ អគ្គីវ ភាសតិ។
an astute person understands these four friends for what they are and carefully looks after them, like a mother the child at her breast. The astute and virtuous shine like a burning flame.
ភោគេ សំហរមានស្ស, ភមរស្សេវ ឥរីយតោ; ភោគា សន្និចយំ យន្តិ, វម្មិកោវុបចីយតិ។
They pick up riches as bees roaming round pick up pollen. And their riches proceed to grow, like an ant-hill piling up.
ឯវំ ភោគេ សមាហត្វា, អលមត្តោ កុលេ គិហី; ចតុធា វិភជេ ភោគេ, ស វេ មិត្តានិ គន្ថតិ។
In gathering wealth like this, a householder does enough for their family. And they’d hold on to friends by dividing their wealth in four.
ឯកេន ភោគេ ភុញ្ជេយ្យ, ទ្វីហិ កម្មំ បយោជយេ; ចតុត្ថញ្ច និធាបេយ្យ, អាបទាសុ ភវិស្សតី”តិ។
One portion is to enjoy. Two parts invest in work. And the fourth should be kept for times of trouble.”
១៣។ ឆទ្ទិសាបដិច្ឆាទនកណ្ឌ
13. Covering the Six Directions
“កថញ្ច, គហបតិបុត្ត, អរិយសាវកោ ឆទ្ទិសាបដិច្ឆាទី ហោតិ? ឆ ឥមា, គហបតិបុត្ត, ទិសា វេទិតព្ពា។ បុរត្ថិមា ទិសា មាតាបិតរោ វេទិតព្ពា, ទក្ខិណា ទិសា អាចរិយា វេទិតព្ពា, បច្ឆិមា ទិសា បុត្តទារា វេទិតព្ពា, ឧត្តរា ទិសា មិត្តាមច្ចា វេទិតព្ពា, ហេដ្ឋិមា ទិសា ទាសកម្មករា វេទិតព្ពា, ឧបរិមា ទិសា សមណព្រាហ្មណា វេទិតព្ពា។
“And how, householder’s son, does a noble disciple cover the six directions? These six directions should be recognized: parents as the east, teachers as the south, partner and children as the west, friends and colleagues as the north, bondservants and workers as beneath, and ascetics and brahmins as above.
បញ្ចហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, ឋានេហិ បុត្តេន បុរត្ថិមា ទិសា មាតាបិតរោ បច្ចុបដ្ឋាតព្ពា—ភតោ នេ ភរិស្សាមិ, កិច្ចំ នេសំ ករិស្សាមិ, កុលវំសំ ឋបេស្សាមិ, ទាយជ្ឹ បដិបជ្ជាមិ, អថ វា បន បេតានំ កាលង្កតានំ ទក្ខិណំ អនុប្បទស្សាមីតិ។ ឥមេហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, បញ្ចហិ ឋានេហិ បុត្តេន បុរត្ថិមា ទិសា មាតាបិតរោ បច្ចុបដ្ឋិតា បញ្ចហិ ឋានេហិ បុត្តំ អនុកម្បន្តិ។ បាបា និវារេន្តិ, កល្យាណេ និវេសេន្តិ, សិប្បំ សិក្ខាបេន្តិ, បតិរូបេន ទារេន សំយោជេន្តិ, សមយេ ទាយជ្ឹ និយ្យាទេន្តិ។ ឥមេហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, បញ្ចហិ ឋានេហិ បុត្តេន បុរត្ថិមា ទិសា មាតាបិតរោ បច្ចុបដ្ឋិតា ឥមេហិ បញ្ចហិ ឋានេហិ បុត្តំ អនុកម្បន្តិ។ ឯវមស្ស ឯសា បុរត្ថិមា ទិសា បដិច្ឆន្នា ហោតិ ខេមា អប្បដិភយា។
A child should serve their parents as the eastern quarter in five ways, thinking: ‘I will support those who supported me. I’ll do my duty for them. I’ll maintain the family lineage. I’ll take care of the inheritance. When they have passed away, I’ll make an offering on their behalf.’ Parents served by the children in these five ways show compassion to them in five ways. They keep them from doing bad. They support them in doing good. They train them in a profession. They connect them with a suitable partner. They transfer the inheritance in due time. Parents served by their children in these five ways show compassion to them in these five ways. And that’s how the eastern quarter is covered, kept safe and free of peril.
បញ្ចហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, ឋានេហិ អន្តេវាសិនា ទក្ខិណា ទិសា អាចរិយា បច្ចុបដ្ឋាតព្ពា—ឧដ្ឋានេន ឧបដ្ឋានេន សុស្សុសាយ បារិចរិយាយ សក្កច្ចំ សិប្បបដិគ្គហណេន។ ឥមេហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, បញ្ចហិ ឋានេហិ អន្តេវាសិនា ទក្ខិណា ទិសា អាចរិយា បច្ចុបដ្ឋិតា បញ្ចហិ ឋានេហិ អន្តេវាសិំ អនុកម្បន្តិ—សុវិនីតំ វិនេន្តិ, សុគ្គហិតំ គាហាបេន្តិ, សព្ពសិប្បស្សុតំ សមក្ខាយិនោ ភវន្តិ, មិត្តាមច្ចេសុ បដិយាទេន្តិ, ទិសាសុ បរិត្តាណំ ករោន្តិ។ ឥមេហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, បញ្ចហិ ឋានេហិ អន្តេវាសិនា ទក្ខិណា ទិសា អាចរិយា បច្ចុបដ្ឋិតា ឥមេហិ បញ្ចហិ ឋានេហិ អន្តេវាសិំ អនុកម្បន្តិ។ ឯវមស្ស ឯសា ទក្ខិណា ទិសា បដិច្ឆន្នា ហោតិ ខេមា អប្បដិភយា។
A student should serve their teacher as the southern quarter in five ways: by rising for them, by serving them, by listening well, by looking after them, and by carefully learning their profession. Teachers served by their students in these five ways show compassion to them in five ways. They make sure they’re well educated and well drilled in memorization. They clearly explain all the knowledge of the profession. They introduce them to their friends and colleagues. They provide protection in every region. Teachers served by their students in these five ways show compassion to them in these five ways. And that’s how the southern quarter is covered, kept safe and free of peril.
បញ្ចហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, ឋានេហិ សាមិកេន បច្ឆិមា ទិសា ភរិយា បច្ចុបដ្ឋាតព្ពា—សម្មាននាយ អនវមាននាយ អនតិចរិយាយ ឥស្សរិយវោស្សគ្គេន អលង្ការានុប្បទានេន។ ឥមេហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, បញ្ចហិ ឋានេហិ សាមិកេន បច្ឆិមា ទិសា ភរិយា បច្ចុបដ្ឋិតា បញ្ចហិ ឋានេហិ សាមិកំ អនុកម្បតិ—សុសំវិហិតកម្មន្តា ច ហោតិ, សង្គហិតបរិជនា ច, អនតិចារិនី ច, សម្ភតញ្ច អនុរក្ខតិ, ទក្ខា ច ហោតិ អនលសា សព្ពកិច្ចេសុ។ ឥមេហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, បញ្ចហិ ឋានេហិ សាមិកេន បច្ឆិមា ទិសា ភរិយា បច្ចុបដ្ឋិតា ឥមេហិ បញ្ចហិ ឋានេហិ សាមិកំ អនុកម្បតិ។ ឯវមស្ស ឯសា បច្ឆិមា ទិសា បដិច្ឆន្នា ហោតិ ខេមា អប្បដិភយា។
A husband should serve his wife as the western quarter in five ways: by treating her with honor, by not looking down on her, by not being unfaithful, by relinquishing authority to her, and by presenting her with adornments. A wife served by her husband in these five ways shows compassion to him in five ways. She’s well-organized in her work. She manages the domestic help. She’s not unfaithful. She preserves his earnings. She’s deft and tireless in all her duties. A wife served by her husband in these five ways shows compassion to him in these five ways. And that’s how the western quarter is covered, kept safe and free of peril.
បញ្ចហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, ឋានេហិ កុលបុត្តេន ឧត្តរា ទិសា មិត្តាមច្ចា បច្ចុបដ្ឋាតព្ពា—ទានេន បេយ្យវជ្ជេន អត្ថចរិយាយ សមានត្តតាយ អវិសំវាទនតាយ។ ឥមេហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, បញ្ចហិ ឋានេហិ កុលបុត្តេន ឧត្តរា ទិសា មិត្តាមច្ចា បច្ចុបដ្ឋិតា បញ្ចហិ ឋានេហិ កុលបុត្តំ អនុកម្បន្តិ—បមត្តំ រក្ខន្តិ, បមត្តស្ស សាបតេយ្យំ រក្ខន្តិ, ភីតស្ស សរណំ ហោន្តិ, អាបទាសុ ន វិជហន្តិ, អបរបជា ចស្ស បដិបូជេន្តិ។ ឥមេហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, បញ្ចហិ ឋានេហិ កុលបុត្តេន ឧត្តរា ទិសា មិត្តាមច្ចា បច្ចុបដ្ឋិតា ឥមេហិ បញ្ចហិ ឋានេហិ កុលបុត្តំ អនុកម្បន្តិ។ ឯវមស្ស ឯសា ឧត្តរា ទិសា បដិច្ឆន្នា ហោតិ ខេមា អប្បដិភយា។
A gentleman should serve his friends and colleagues as the northern quarter in five ways: giving, kindly words, taking care, equality, and not using tricky words. Friends and colleagues served by a gentleman in these five ways show compassion to him in five ways. They guard him when they’re negligent. They guard his property when they’re negligent. They keep him safe in times of danger. They don’t abandon him in times of trouble. They honor his descendants. Friends and colleagues served by a gentleman in these five ways show compassion to him in these five ways. And that’s how the northern quarter is covered, kept safe and free of peril.
បញ្ចហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, ឋានេហិ អយ្យិរកេន ហេដ្ឋិមា ទិសា ទាសកម្មករា បច្ចុបដ្ឋាតព្ពា—យថាពលំ កម្មន្តសំវិធានេន ភត្តវេតនានុប្បទានេន គិលានុបដ្ឋានេន អច្ឆរិយានំ រសានំ សំវិភាគេន សមយេ វោស្សគ្គេន។ ឥមេហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, បញ្ចហិ ឋានេហិ អយ្យិរកេន ហេដ្ឋិមា ទិសា ទាសកម្មករា បច្ចុបដ្ឋិតា បញ្ចហិ ឋានេហិ អយ្យិរកំ អនុកម្បន្តិ—បុព្ពុដ្ឋាយិនោ ច ហោន្តិ, បច្ឆា និបាតិនោ ច, ទិន្នាទាយិនោ ច, សុកតកម្មករា ច, កិត្តិវណ្ណហរា ច។ ឥមេហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, បញ្ចហិ ឋានេហិ អយ្យិរកេន ហេដ្ឋិមា ទិសា ទាសកម្មករា បច្ចុបដ្ឋិតា ឥមេហិ បញ្ចហិ ឋានេហិ អយ្យិរកំ អនុកម្បន្តិ។ ឯវមស្ស ឯសា ហេដ្ឋិមា ទិសា បដិច្ឆន្នា ហោតិ ខេមា អប្បដិភយា។
A master should serve their bondservants and workers as the lower quarter in five ways: by organizing work according to ability, by paying food and wages, by nursing them when sick, by sharing special treats, and by giving time off work. Bondservants and workers served by a master in these five ways show compassion to him in five ways. They get up first, and go to bed last. They don’t steal. They do their work well. And they promote a good reputation. Bondservants and workers served by a master in these five ways show compassion to him in these five ways. And that’s how the lower quarter is covered, kept safe and free of peril.
បញ្ចហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, ឋានេហិ កុលបុត្តេន ឧបរិមា ទិសា សមណព្រាហ្មណា បច្ចុបដ្ឋាតព្ពា—មេត្តេន កាយកម្មេន មេត្តេន វចីកម្មេន មេត្តេន មនោកម្មេន អនាវដទ្វារតាយ អាមិសានុប្បទានេន។ ឥមេហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, បញ្ចហិ ឋានេហិ កុលបុត្តេន ឧបរិមា ទិសា សមណព្រាហ្មណា បច្ចុបដ្ឋិតា ឆហិ ឋានេហិ កុលបុត្តំ អនុកម្បន្តិ—បាបា និវារេន្តិ, កល្យាណេ និវេសេន្តិ, កល្យាណេន មនសា អនុកម្បន្តិ, អស្សុតំ សាវេន្តិ, សុតំ បរិយោទាបេន្តិ, សគ្គស្ស មគ្គំ អាចិក្ខន្តិ។ ឥមេហិ ខោ, គហបតិបុត្ត, បញ្ចហិ ឋានេហិ កុលបុត្តេន ឧបរិមា ទិសា សមណព្រាហ្មណា បច្ចុបដ្ឋិតា ឥមេហិ ឆហិ ឋានេហិ កុលបុត្តំ អនុកម្បន្តិ។ ឯវមស្ស ឯសា ឧបរិមា ទិសា បដិច្ឆន្នា ហោតិ ខេមា អប្បដិភយា”តិ។
A gentleman should serve ascetics and brahmins as the upper quarter in five ways: by loving deeds of body, speech, and mind, by not turning them away at the gate, and by providing them with material needs. Ascetics and brahmins served by a gentleman in these five ways show compassion to him in six ways. They keep him from doing bad. They support him in doing good. They think of him with kindly thoughts. They teach him what he does not know. They clarify what he’s already learned. They explain the path to heaven. Ascetics and brahmins served by a gentleman in these five ways show compassion to him in these six ways. And that’s how the upper quarter is covered, kept safe and free of peril.”
ឥទមវោច ភគវា។ ឥទំ វត្វាន សុគតោ អថាបរំ ឯតទវោច សត្ថា:
The Buddha spoke this matter. Then the Holy One, the Teacher, went on to say:
“មាតាបិតា ទិសា បុព្ពា, អាចរិយា ទក្ខិណា ទិសា; បុត្តទារា ទិសា បច្ឆា, មិត្តាមច្ចា ច ឧត្តរា។
“Parents are the east, teachers the south, wives and child the west, friends and colleagues the north,
ទាសកម្មករា ហេដ្ឋា, ឧទ្ធំ សមណព្រាហ្មណា; ឯតា ទិសា នមស្សេយ្យ, អលមត្តោ កុលេ គិហី។
servants and workers below, and ascetics and brahmins above. By honoring these quarters a householder does enough for their family.
បណ្ឌិតោ សីលសម្បន្នោ, សណ្ហោ ច បដិភានវា; និវាតវុត្តិ អត្ថទ្ធោ, តាទិសោ លភតេ យសំ។
The astute and the virtuous, the gentle and the articulate, the humble and the kind: they’re the kind who win glory.
ឧដ្ឋានកោ អនលសោ, អាបទាសុ ន វេធតិ; អច្ឆិន្នវុត្តិ មេធាវី, តាទិសោ លភតេ យសំ។
The diligent, not lazy, those not disturbed by troubles, those consistent in conduct, the intelligent: they’re the kind who win glory.
សង្គាហកោ មិត្តករោ, វទញ្ញូ វីតមច្ឆរោ; នេតា វិនេតា អនុនេតា, តាទិសោ លភតេ យសំ។
The inclusive, the makers of friends, the bountiful, those rid of stinginess, those who lead, train, and persuade: they’re the kind who win glory.
ទានញ្ច បេយ្យវជ្ជញ្ច, អត្ថចរិយា ច យា ឥធ; សមានត្តតា ច ធម្មេសុ, តត្ថ តត្ថ យថារហំ; ឯតេ ខោ សង្គហា លោកេ, រថស្សាណីវ យាយតោ។
Giving and kindly words, taking care here, and treating equally in worldly conditions, as befits them in each case; these ways of being inclusive in the world are like a moving chariot’s linchpin.
ឯតេ ច សង្គហា នាស្សុ, ន មាតា បុត្តការណា; លភេថ មានំ បូឹ វា, បិតា វា បុត្តការណា។
If there were no such ways of being inclusive, neither mother nor father would be respected and honored for what they’ve done for their children.
យស្មា ច សង្គហា ឯតេ, សម្មបេក្ខន្តិ បណ្ឌិតា; តស្មា មហត្តំ បប្បោន្តិ, បាសំសា ច ភវន្តិ តេ”តិ។
But since these ways of being inclusive do exist, the astute do regard them well, so they achieve greatness and are praised.”
ឯវំ វុត្តេ, សិង្គាលកោ គហបតិបុត្តោ ភគវន្តំ ឯតទវោច: “អភិក្កន្តំ, ភន្តេ, អភិក្កន្តំ, ភន្តេ។ សេយ្យថាបិ, ភន្តេ, និក្កុជ្ជិតំ វា ឧក្កុជ្ជេយ្យ, បដិច្ឆន្នំ វា វិវរេយ្យ, មូឡ្ហស្ស វា មគ្គំ អាចិក្ខេយ្យ, អន្ធការេ វា តេលបជ្ជោតំ ធារេយ្យ ‘ចក្ខុមន្តោ រូបានិ ទក្ខន្តីៜតិ; ឯវមេវំ ភគវតា អនេកបរិយាយេន ធម្មោ បកាសិតោ។ ឯសាហំ, ភន្តេ, ភគវន្តំ សរណំ គច្ឆាមិ ធម្មញ្ច ភិក្ខុសង្ឃញ្ច។ ឧបាសកំ មំ ភគវា ធារេតុ, អជ្ជតគ្គេ បាណុបេតំ សរណំ គតន៑”តិ។
When this was said, Sigālaka the householder’s son said to the Buddha, “Excellent, sir! Excellent! As if he were righting the overturned, or revealing the hidden, or pointing out the path to the lost, or lighting a lamp in the dark so people with clear eyes can see what’s there, the Buddha has made the teaching clear in many ways. I go for refuge to the Buddha, to the teaching, and to the bhikkhu Saṅgha. From this day forth, may the Buddha remember me as a lay follower who has gone for refuge for life.”
សិង្គាលសុត្តំ និដ្ឋិតំ អដ្ឋមំ។
The authoritative text of the Dīgha Nikāya is the Pāli text. The English translation is provided as an aid to the study of the original Pāli text. [CREDITS »]