| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[३९२] ७. सिङ्घपुप्फजातकवण्णना
[392] 7. Siṅghapupphajātakavaṇṇanā
यमेतन्ति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो अञ्ञतरं भिक्खुं आरब्भ कथेसि। सो किर जेतवना निक्खमित्वा कोसलरट्ठे अञ्ञतरं अरञ्ञं निस्साय विहरन्तो एकदिवसं पदुमसरं ओतरित्वा सुपुप्फितपदुमं दिस्वा अधोवाते ठत्वा उपसिङ्घि। अथ नं तस्मिं वने अधिवत्था देवता ‘‘मारिस, त्वं गन्धथेनो नाम, इदं ते एकं थेय्यङ्ग’’न्ति संवेजेसि। सो ताय संवेजितो पुन जेतवनं आगन्त्वा सत्थारं वन्दित्वा निसिन्नो ‘‘कहं भिक्खु निवुत्थोसी’’ति पुट्ठो ‘‘असुकवनसण्डे नाम, तत्थ च मं देवता एवं नाम संवेजेसी’’ति आह। अथ नं सत्था ‘‘न खो भिक्खु पुप्फं उपसिङ्घन्तो त्वमेव देवताय संवेजितो, पोराणकपण्डितापि संवेजितपुब्बा’’ति वत्वा तेन याचितो अतीतं आहरि।
Yametanti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ bhikkhuṃ ārabbha kathesi. So kira jetavanā nikkhamitvā kosalaraṭṭhe aññataraṃ araññaṃ nissāya viharanto ekadivasaṃ padumasaraṃ otaritvā supupphitapadumaṃ disvā adhovāte ṭhatvā upasiṅghi. Atha naṃ tasmiṃ vane adhivatthā devatā ‘‘mārisa, tvaṃ gandhatheno nāma, idaṃ te ekaṃ theyyaṅga’’nti saṃvejesi. So tāya saṃvejito puna jetavanaṃ āgantvā satthāraṃ vanditvā nisinno ‘‘kahaṃ bhikkhu nivutthosī’’ti puṭṭho ‘‘asukavanasaṇḍe nāma, tattha ca maṃ devatā evaṃ nāma saṃvejesī’’ti āha. Atha naṃ satthā ‘‘na kho bhikkhu pupphaṃ upasiṅghanto tvameva devatāya saṃvejito, porāṇakapaṇḍitāpi saṃvejitapubbā’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो एकस्मिं कासिकगामे ब्राह्मणकुले निब्बत्तित्वा वयप्पत्तो तक्कसिलायं उग्गहितसिप्पो अपरभागे इसिपब्बज्जं पब्बजित्वा एकं पदुमसरं निस्साय उपवसन्तो एकदिवसं सरं ओतरित्वा सुपुप्फितपदुमं उपसिङ्घमानो अट्ठासि। अथ नं एका देवधीता रुक्खक्खन्धविवरे ठत्वा संवेजयमाना पठमं गाथमाह –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto ekasmiṃ kāsikagāme brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto takkasilāyaṃ uggahitasippo aparabhāge isipabbajjaṃ pabbajitvā ekaṃ padumasaraṃ nissāya upavasanto ekadivasaṃ saraṃ otaritvā supupphitapadumaṃ upasiṅghamāno aṭṭhāsi. Atha naṃ ekā devadhītā rukkhakkhandhavivare ṭhatvā saṃvejayamānā paṭhamaṃ gāthamāha –
११५.
115.
‘‘यमेतं वारिजं पुप्फं, अदिन्नं उपसिङ्घसि।
‘‘Yametaṃ vārijaṃ pupphaṃ, adinnaṃ upasiṅghasi;
एकङ्गमेतं थेय्यानं, गन्धथेनोसि मारिसा’’ति॥
Ekaṅgametaṃ theyyānaṃ, gandhathenosi mārisā’’ti.
तत्थ एकङ्गमेतन्ति एककोट्ठासो एस।
Tattha ekaṅgametanti ekakoṭṭhāso esa.
ततो बोधिसत्तो दुतियं गाथमाह –
Tato bodhisatto dutiyaṃ gāthamāha –
११६.
116.
‘‘न हरामि न भञ्जामि, आरा सिङ्घामि वारिजं।
‘‘Na harāmi na bhañjāmi, ārā siṅghāmi vārijaṃ;
अथ केन नु वण्णेन, गन्धथेनोति वुच्चती’’ति॥
Atha kena nu vaṇṇena, gandhathenoti vuccatī’’ti.
तत्थ आरा सिङ्घामीति दूरे ठितो घायामि। वण्णेनाति कारणेन।
Tattha ārā siṅghāmīti dūre ṭhito ghāyāmi. Vaṇṇenāti kāraṇena.
तस्मिं खणे एको पुरिसो तस्मिं सरे भिसानि चेव खणति, पुण्डरीकानि च भञ्जति । बोधिसत्तो तं दिस्वा ‘‘मं आरा ठत्वा उपसिङ्घन्तं ‘चोरो’ति वदसि, एतं पुरिसं कस्मा न भणसी’’ति ताय सद्धिं सल्लपन्तो ततियं गाथमाह –
Tasmiṃ khaṇe eko puriso tasmiṃ sare bhisāni ceva khaṇati, puṇḍarīkāni ca bhañjati . Bodhisatto taṃ disvā ‘‘maṃ ārā ṭhatvā upasiṅghantaṃ ‘coro’ti vadasi, etaṃ purisaṃ kasmā na bhaṇasī’’ti tāya saddhiṃ sallapanto tatiyaṃ gāthamāha –
११७.
117.
‘‘योयं भिसानि खणति, पुण्डरीकानि भञ्जति।
‘‘Yoyaṃ bhisāni khaṇati, puṇḍarīkāni bhañjati;
एवं आकिण्णकम्मन्तो, कस्मा एसो न वुच्चती’’ति॥
Evaṃ ākiṇṇakammanto, kasmā eso na vuccatī’’ti.
तत्थ आकिण्णकम्मन्तोति कक्खळकम्मन्तो दारुणकम्मन्तो।
Tattha ākiṇṇakammantoti kakkhaḷakammanto dāruṇakammanto.
अथस्स अवचनकारणं आचिक्खन्ती देवता चतुत्थपञ्चमगाथा अभासि –
Athassa avacanakāraṇaṃ ācikkhantī devatā catutthapañcamagāthā abhāsi –
११८.
118.
‘‘आकिण्णलुद्दो पुरिसो, धातिचेलंव मक्खितो।
‘‘Ākiṇṇaluddo puriso, dhāticelaṃva makkhito;
तस्मिं मे वचनं नत्थि, तञ्चारहामि वत्तवे॥
Tasmiṃ me vacanaṃ natthi, tañcārahāmi vattave.
११९.
119.
‘‘अनङ्गणस्स पोसस्स, निच्चं सुचिगवेसिनो।
‘‘Anaṅgaṇassa posassa, niccaṃ sucigavesino;
वालग्गमत्तं पापस्स, अब्भामत्तंव खायती’’ति॥
Vālaggamattaṃ pāpassa, abbhāmattaṃva khāyatī’’ti.
तत्थ धातिचेलंवाति खेळसिङ्घाणिकमुत्तगूथमक्खितं धातिदासिया निवत्थचेलं विय अयं पापमक्खितोयेव, तेन कारणेन तस्मिं मम वचनं नत्थि। तञ्चारहामीति समणा पन ओवादक्खमा होन्ति पियसीला, तस्मा तं अप्पमत्तकम्पि अयुत्तं करोन्तं वत्तुं अरहामि समणाति। अनङ्गणस्साति निद्दोसस्स तुम्हादिसस्स। अब्भामत्तंव खायतीति महामेघप्पमाणं हुत्वा उपट्ठाति, इदानि कस्मा एवरूपं दोसं अब्बोहारिकं करोसीति।
Tattha dhāticelaṃvāti kheḷasiṅghāṇikamuttagūthamakkhitaṃ dhātidāsiyā nivatthacelaṃ viya ayaṃ pāpamakkhitoyeva, tena kāraṇena tasmiṃ mama vacanaṃ natthi. Tañcārahāmīti samaṇā pana ovādakkhamā honti piyasīlā, tasmā taṃ appamattakampi ayuttaṃ karontaṃ vattuṃ arahāmi samaṇāti. Anaṅgaṇassāti niddosassa tumhādisassa. Abbhāmattaṃva khāyatīti mahāmeghappamāṇaṃ hutvā upaṭṭhāti, idāni kasmā evarūpaṃ dosaṃ abbohārikaṃ karosīti.
ताय पन संवेजितो बोधिसत्तो संवेगप्पत्तो छट्ठं गाथमाह –
Tāya pana saṃvejito bodhisatto saṃvegappatto chaṭṭhaṃ gāthamāha –
१२०.
120.
‘‘अद्धा मं यक्ख जानासि, अथो मं अनुकम्पसि।
‘‘Addhā maṃ yakkha jānāsi, atho maṃ anukampasi;
पुनपि यक्ख वज्जासि, यदा पस्ससि एदिस’’न्ति॥
Punapi yakkha vajjāsi, yadā passasi edisa’’nti.
तत्थ यक्खाति देवतं आलपति। वज्जासीति वदेय्यासि। यदा पस्ससि एदिसन्ति यदा मम एवरूपं दोसं पस्ससि, तदा एवं मम वदेय्यासीति वदति।
Tattha yakkhāti devataṃ ālapati. Vajjāsīti vadeyyāsi. Yadā passasi edisanti yadā mama evarūpaṃ dosaṃ passasi, tadā evaṃ mama vadeyyāsīti vadati.
अथस्स सा देवधीता सत्तमं गाथमाह –
Athassa sā devadhītā sattamaṃ gāthamāha –
१२१.
121.
‘‘नेव तं उपजीवामि, नपि ते भतकाम्हसे।
‘‘Neva taṃ upajīvāmi, napi te bhatakāmhase;
त्वमेव भिक्खु जानेय्य, येन गच्छेय्य सुग्गति’’न्ति॥
Tvameva bhikkhu jāneyya, yena gaccheyya suggati’’nti.
तत्थ भतकाम्हसेति तव भतिहता कम्मकरापि न होम। किंकारणा तं सब्बकालं रक्खमाना विचरिस्सामाति दीपेति। येन गच्छेय्याति भिक्खु येन कम्मेन त्वं सुगतिं गच्छेय्यासि, त्वमेव तं जानेय्यासीति।
Tattha bhatakāmhaseti tava bhatihatā kammakarāpi na homa. Kiṃkāraṇā taṃ sabbakālaṃ rakkhamānā vicarissāmāti dīpeti. Yena gaccheyyāti bhikkhu yena kammena tvaṃ sugatiṃ gaccheyyāsi, tvameva taṃ jāneyyāsīti.
एवं सा तस्स ओवादं दत्वा अत्तनो विमानमेव पविट्ठा। बोधिसत्तोपि झानं निब्बत्तेत्वा ब्रह्मलोकपरायणो अहोसि।
Evaṃ sā tassa ovādaṃ datvā attano vimānameva paviṭṭhā. Bodhisattopi jhānaṃ nibbattetvā brahmalokaparāyaṇo ahosi.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा सच्चानि पकासेत्वा जातकं समोधानेसि, सच्चपरियोसाने सो भिक्खु सोतापत्तिफले पतिट्ठहि।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne so bhikkhu sotāpattiphale patiṭṭhahi.
तदा देवधीता उप्पलवण्णा अहोसि, तापसो पन अहमेव अहोसिन्ति।
Tadā devadhītā uppalavaṇṇā ahosi, tāpaso pana ahameva ahosinti.
सिङ्घपुप्फजातकवण्णना सत्तमा।
Siṅghapupphajātakavaṇṇanā sattamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ३९२. सिङ्घपुप्फजातकं • 392. Siṅghapupphajātakaṃ
