Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / උදාන-අට්ඨකථා • Udāna-aṭṭhakathā |
9. සිප්පසුත්තවණ්ණනා
9. Sippasuttavaṇṇanā
29. නවමෙ කො නු ඛො, ආවුසො, සිප්පං ජානාතීති, ආවුසො, අම්හෙසු ඉධ සන්නිපතිතෙසු කො නු ජීවිතනිමිත්තං සික්ඛිතබ්බට්ඨෙන ‘‘සිප්ප’’න්ති ලද්ධනාමං යංකිඤ්චි ආජීවං විජානාති? කො කිං සිප්පං සික්ඛීති කො දීඝරත්තං සිප්පාචරියකුලං පයිරුපාසිත්වා ආගමතො පයොගතො ච හත්ථිසිප්පාදීසු කිං සිප්පං සික්ඛි? කතරං සිප්පං සිප්පානං අග්ගන්ති සබ්බසිප්පානං අගාරය්හතාය මහප්ඵලතාය අකිච්ඡසිද්ධියා ච කතරං සිප්පං අග්ගං උත්තමං? යං නිස්සාය සුඛෙන සක්කා ජීවිතුන්ති අධිප්පායො. තත්ථෙකච්චෙති තෙසු භික්ඛූසු එකච්චෙ භික්ඛූ. යෙ හත්ථාචරියකුලා පබ්බජිතා තෙ. එවමාහංසූති තෙ එවං භණිංසු. ඉතො පරම්පි ‘‘එකච්චෙ’’ති වුත්තට්ඨානෙ එසෙව නයො. හත්ථිසිප්පන්ති යං හත්ථීනං පරිග්ගණ්හනදමනසාරණරොගතිකිච්ඡාදිභෙදං කත්තබ්බං, තං උද්දිස්ස පවත්තං සබ්බම්පි සිප්පං ඉධ ‘‘හත්ථිසිප්ප’’න්ති අධිප්පෙතං. අස්සසිප්පන්ති එත්ථාපි එසෙව නයො. රථසිප්පං පන රථයොග්ගානං දමනසාරණාදිවිධානවසෙන චෙව රථස්ස කරණවසෙන ච වෙදිතබ්බං. ධනුසිප්පන්ති ඉස්සාසසිප්පං, යො ධනුබ්බෙධොති වුච්චති. ථරුසිප්පන්ති සෙසආවුධසිප්පං. මුද්දාසිප්පන්ති හත්ථමුද්දාය ගණනසිප්පං. ගණනසිප්පන්ති අච්ඡිද්දකගණනසිප්පං. සඞ්ඛානසිප්පන්ති සඞ්කලනපටුප්පාදනාදිවසෙන පිණ්ඩගණනසිප්පං. තං යස්ස පගුණං හොති, සො රුක්ඛම්පි දිස්වා ‘‘එත්තකානි එත්ථ පණ්ණානී’’ති ගණිතුං ජානාති. ලෙඛාසිප්පන්ති නානාකාරෙහි අක්ඛරලිඛනසිප්පං, ලිපිඤාණං වා. කාවෙය්යසිප්පන්ති අත්තනො චින්තාවසෙන වා පරතො පටිලද්ධසුතවසෙන වා, ‘‘ඉමස්ස අයමත්ථො, එවං නං යොජෙස්සාමී’’ති එවං අත්ථවසෙන වා, කිඤ්චිදෙව කබ්බං දිස්වා, ‘‘තප්පටිභාගං කබ්බං කරිස්සාමී’’ති ඨානුප්පත්තිකපටිභානවසෙන වා චින්තාකවිආදීනං චතුන්නං කවීනං කබ්බකරණසිප්පං. වුත්තඤ්හෙතං භගවතා –
29. Navame ko nu kho, āvuso, sippaṃ jānātīti, āvuso, amhesu idha sannipatitesu ko nu jīvitanimittaṃ sikkhitabbaṭṭhena ‘‘sippa’’nti laddhanāmaṃ yaṃkiñci ājīvaṃ vijānāti? Ko kiṃ sippaṃ sikkhīti ko dīgharattaṃ sippācariyakulaṃ payirupāsitvā āgamato payogato ca hatthisippādīsu kiṃ sippaṃ sikkhi? Kataraṃ sippaṃ sippānaṃ agganti sabbasippānaṃ agārayhatāya mahapphalatāya akicchasiddhiyā ca kataraṃ sippaṃ aggaṃ uttamaṃ? Yaṃ nissāya sukhena sakkā jīvitunti adhippāyo. Tatthekacceti tesu bhikkhūsu ekacce bhikkhū. Ye hatthācariyakulā pabbajitā te. Evamāhaṃsūti te evaṃ bhaṇiṃsu. Ito parampi ‘‘ekacce’’ti vuttaṭṭhāne eseva nayo. Hatthisippanti yaṃ hatthīnaṃ pariggaṇhanadamanasāraṇarogatikicchādibhedaṃ kattabbaṃ, taṃ uddissa pavattaṃ sabbampi sippaṃ idha ‘‘hatthisippa’’nti adhippetaṃ. Assasippanti etthāpi eseva nayo. Rathasippaṃ pana rathayoggānaṃ damanasāraṇādividhānavasena ceva rathassa karaṇavasena ca veditabbaṃ. Dhanusippanti issāsasippaṃ, yo dhanubbedhoti vuccati. Tharusippanti sesaāvudhasippaṃ. Muddāsippanti hatthamuddāya gaṇanasippaṃ. Gaṇanasippanti acchiddakagaṇanasippaṃ. Saṅkhānasippanti saṅkalanapaṭuppādanādivasena piṇḍagaṇanasippaṃ. Taṃ yassa paguṇaṃ hoti, so rukkhampi disvā ‘‘ettakāni ettha paṇṇānī’’ti gaṇituṃ jānāti. Lekhāsippanti nānākārehi akkharalikhanasippaṃ, lipiñāṇaṃ vā. Kāveyyasippanti attano cintāvasena vā parato paṭiladdhasutavasena vā, ‘‘imassa ayamattho, evaṃ naṃ yojessāmī’’ti evaṃ atthavasena vā, kiñcideva kabbaṃ disvā, ‘‘tappaṭibhāgaṃ kabbaṃ karissāmī’’ti ṭhānuppattikapaṭibhānavasena vā cintākaviādīnaṃ catunnaṃ kavīnaṃ kabbakaraṇasippaṃ. Vuttañhetaṃ bhagavatā –
‘‘චත්තාරොමෙ, භික්ඛවෙ, කවී – චින්තාකවි, සුතකවි, අත්ථකවි, පටිභානකවී’’ති (අ. නි. 4.231).
‘‘Cattārome, bhikkhave, kavī – cintākavi, sutakavi, atthakavi, paṭibhānakavī’’ti (a. ni. 4.231).
ලොකායතසිප්පන්ති ‘‘කාකො සෙතො අට්ඨීනං සෙතත්තා, බලාකා රත්තා ලොහිතස්ස රත්තත්තා’’ති එවමාදිනයප්පවත්තං පරලොකනිබ්බානානං පටිසෙධකං විතණ්ඩසත්ථසිප්පං. ඛත්තවිජ්ජාසිප්පන්ති අබ්භෙය්යමාසුරක්ඛාදිනීතිසත්ථසිප්පං. ඉමානි කිර ද්වාදස මහාසිප්පානි නාම. තෙනෙවාහ තත්ථ තත්ථ ‘‘සිප්පානං අග්ග’’න්ති.
Lokāyatasippanti ‘‘kāko seto aṭṭhīnaṃ setattā, balākā rattā lohitassa rattattā’’ti evamādinayappavattaṃ paralokanibbānānaṃ paṭisedhakaṃ vitaṇḍasatthasippaṃ. Khattavijjāsippanti abbheyyamāsurakkhādinītisatthasippaṃ. Imāni kira dvādasa mahāsippāni nāma. Tenevāha tattha tattha ‘‘sippānaṃ agga’’nti.
එතමත්ථං විදිත්වාති එතං සබ්බසිප්පායතනානං ජීවිකත්ථතාය වට්ටදුක්ඛතො අනිස්සරණභාවං , සීලාදීනංයෙව පන සුපරිසුද්ධානං නිස්සරණභාවං, තං සමඞ්ගිනොයෙව ච භික්ඛුභාවං සබ්බාකාරතො විදිත්වා තදත්ථවිභාවනං ඉමං උදානං උදානෙසි.
Etamatthaṃviditvāti etaṃ sabbasippāyatanānaṃ jīvikatthatāya vaṭṭadukkhato anissaraṇabhāvaṃ , sīlādīnaṃyeva pana suparisuddhānaṃ nissaraṇabhāvaṃ, taṃ samaṅginoyeva ca bhikkhubhāvaṃ sabbākārato viditvā tadatthavibhāvanaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.
තත්ථ අසිප්පජීවීති චතුන්නං තණ්හුප්පාදානං සමුච්ඡෙදවික්ඛම්භනෙන පච්චයාසාය විසොසිතත්තා යංකිඤ්චි සිප්පං උපනිස්සාය ජීවිකං න කප්පෙතීති අසිප්පජීවී, එතෙන ආජීවපාරිසුද්ධිසීලං දස්සෙති. ලහූති අප්පකිච්චතාය සල්ලහුකවුත්තිතාය ච ලහු අබහුලසම්භාරො, එතෙන චතුපච්චයසන්තොසසිද්ධං සුභරතං දස්සෙති. අත්ථකාමොති සදෙවකස්ස ලොකස්ස අත්ථමෙව කාමෙතීති අත්ථකාමො, එතෙන සත්තානං අනත්ථපරිවජ්ජනස්ස පකාසිතත්තා පාතිමොක්ඛසංවරසීලං දස්සෙති පාණාතිපාතාදිඅනත්ථවිරමණපරිදීපනතො. යතින්ද්රියොති චක්ඛාදීනං ඡන්නං ඉන්ද්රියානං අභිජ්ඣාද්යප්පවත්තිතො සංයමෙන යතින්ද්රියො, එතෙන ඉන්ද්රියසංවරසීලං වුත්තං. සබ්බධි විප්පමුත්තොති එවං සුපරිසුද්ධසීලො චතුපච්චයසන්තොසෙ අවට්ඨිතො සප්පච්චයං නාමරූපං පරිග්ගහෙත්වා අනිච්චාදිවසෙන සඞ්ඛාරෙ සම්මසන්තො විපස්සනං උස්සුක්කාපෙත්වා තතො පරං පටිපාටියා පවත්තිතෙහි චතූහි අරියමග්ගෙහි සංයොජනානං පහීනත්තා සබ්බධි සබ්බත්ථ භවාදීසු විප්පමුත්තො.
Tattha asippajīvīti catunnaṃ taṇhuppādānaṃ samucchedavikkhambhanena paccayāsāya visositattā yaṃkiñci sippaṃ upanissāya jīvikaṃ na kappetīti asippajīvī, etena ājīvapārisuddhisīlaṃ dasseti. Lahūti appakiccatāya sallahukavuttitāya ca lahu abahulasambhāro, etena catupaccayasantosasiddhaṃ subharataṃ dasseti. Atthakāmoti sadevakassa lokassa atthameva kāmetīti atthakāmo, etena sattānaṃ anatthaparivajjanassa pakāsitattā pātimokkhasaṃvarasīlaṃ dasseti pāṇātipātādianatthaviramaṇaparidīpanato. Yatindriyoti cakkhādīnaṃ channaṃ indriyānaṃ abhijjhādyappavattito saṃyamena yatindriyo, etena indriyasaṃvarasīlaṃ vuttaṃ. Sabbadhi vippamuttoti evaṃ suparisuddhasīlo catupaccayasantose avaṭṭhito sappaccayaṃ nāmarūpaṃ pariggahetvā aniccādivasena saṅkhāre sammasanto vipassanaṃ ussukkāpetvā tato paraṃ paṭipāṭiyā pavattitehi catūhi ariyamaggehi saṃyojanānaṃ pahīnattā sabbadhi sabbattha bhavādīsu vippamutto.
අනොකසාරී අමමො නිරාසොති තථා සබ්බධි විප්පමුත්තත්තා එව ඔකසඞ්ඛාතෙසු ඡසුපි ආයතනෙසු තණ්හාභිසරණස්ස අභාවෙන අනොකසාරී, රූපාදීසු කත්ථචි මමඞ්කාරාභාවතො අමමො, සබ්බෙන සබ්බං අනාසීසනතො නිරාසො. හිත්වා මානං එකචරො ස භික්ඛූති එවංභූතො ච සො අරහත්තමග්ගප්පත්තිසමකාලමෙව අනවසෙසං මානං හිත්වා පජහිත්වා ඉමෙ භික්ඛූ විය ගණසඞ්ගණිකං අකත්වා පවිවෙකකාමතාය තණ්හාසහායවිරහෙන ච සබ්බිරියාපථෙසු එකචරො, සො සබ්බසො භින්නකිලෙසත්තා පරමත්ථතො භික්ඛු නාම. එත්ථ ච ‘‘අසිප්පජීවී’’තිආදිනා ලොකියගුණා කථිතා, ‘‘සබ්බධි විප්පමුත්තො’’තිආදිනා ලොකුත්තරගුණා කථිතා. තත්ථ අසිප්පජීවීතිආදි ‘‘විභවෙ ඨිතස්සෙව අයං ධම්මො, න සිප්පං නිස්සාය මිච්ඡාජීවෙන ජීවිකං කප්පෙන්තස්ස, තස්මා සිප්පෙසු සාරග්ගහණං විස්සජ්ජෙත්වා අධිසීලාදීසුයෙව තුම්හෙහි සික්ඛිතබ්බ’’න්ති දස්සෙති.
Anokasārīamamo nirāsoti tathā sabbadhi vippamuttattā eva okasaṅkhātesu chasupi āyatanesu taṇhābhisaraṇassa abhāvena anokasārī, rūpādīsu katthaci mamaṅkārābhāvato amamo, sabbena sabbaṃ anāsīsanato nirāso. Hitvā mānaṃ ekacaro sa bhikkhūti evaṃbhūto ca so arahattamaggappattisamakālameva anavasesaṃ mānaṃ hitvā pajahitvā ime bhikkhū viya gaṇasaṅgaṇikaṃ akatvā pavivekakāmatāya taṇhāsahāyavirahena ca sabbiriyāpathesu ekacaro, so sabbaso bhinnakilesattā paramatthato bhikkhu nāma. Ettha ca ‘‘asippajīvī’’tiādinā lokiyaguṇā kathitā, ‘‘sabbadhi vippamutto’’tiādinā lokuttaraguṇā kathitā. Tattha asippajīvītiādi ‘‘vibhave ṭhitasseva ayaṃ dhammo, na sippaṃ nissāya micchājīvena jīvikaṃ kappentassa, tasmā sippesu sāraggahaṇaṃ vissajjetvā adhisīlādīsuyeva tumhehi sikkhitabba’’nti dasseti.
නවමසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Navamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්දකනිකාය • Khuddakanikāya / උදානපාළි • Udānapāḷi / 9. සිප්පසුත්තං • 9. Sippasuttaṃ