Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౧౦. సిరిమత్థేరగాథావణ్ణనా
10. Sirimattheragāthāvaṇṇanā
పరే చ నం పసంసన్తీతి ఆయస్మతో సిరిమత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే పుఞ్ఞాని ఉపచినన్తో పదుముత్తరస్స భగవతో పారమియో పూరేత్వా తుసితభవనే ఠితకాలే బ్రాహ్మణకులే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్తో తిణ్ణం వేదానం పారగూ సనిఘణ్డుకేటుభానం సక్ఖరప్పభేదానం ఇతిహాసపఞ్చమానం పదకో వేయ్యాకరణో లోకాయతమహాపురిసలక్ఖణేసు అనవయో నేక్ఖమ్మజ్ఝాసయతాయ కామే పహాయ తాపసపబ్బజ్జం పబ్బజిత్వా చతురాసీతిసహస్సపరిమాణేన తాపసగణేన పరివుతో హిమవన్తప్పదేసే దేవతాభినిమ్మితే అస్సమే ఝానాభిఞ్ఞాయో నిబ్బత్తేత్వా వసన్తో పురిమబుద్ధేసు కతాధికారతాయ లక్ఖణమన్తేసు ఆగతనియామేన చ బుద్ధగుణే అనుస్సరిత్వా అతీతే బుద్ధే ఉద్దిస్స అఞ్ఞతరస్మిం నదీనివత్తనే పులినచేతియం కత్వా పూజాసక్కారాభిరతో అహోసి. తం దిస్వా తాపసా, ‘‘కం ఉద్దిస్స అయం పూజాసక్కారో కరీయతీ’’తి పుచ్ఛింసు. సో తేసం లక్ఖణమన్తే ఆహరిత్వా తత్థ ఆగతాని మహాపురిసలక్ఖణాని విభజిత్వా తదనుసారేన అత్తనో బలే ఠత్వా బుద్ధగుణే కిత్తేసి. తం సుత్వా తేపి తాపసా పసన్నమానసా తతో పట్ఠాయ సమ్మాసమ్బుద్ధం ఉద్దిస్స థూపపూజం కరోన్తా విహరన్తి.
Pare ca naṃ pasaṃsantīti āyasmato sirimattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato pāramiyo pūretvā tusitabhavane ṭhitakāle brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ patto tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sakkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo nekkhammajjhāsayatāya kāme pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā caturāsītisahassaparimāṇena tāpasagaṇena parivuto himavantappadese devatābhinimmite assame jhānābhiññāyo nibbattetvā vasanto purimabuddhesu katādhikāratāya lakkhaṇamantesu āgataniyāmena ca buddhaguṇe anussaritvā atīte buddhe uddissa aññatarasmiṃ nadīnivattane pulinacetiyaṃ katvā pūjāsakkārābhirato ahosi. Taṃ disvā tāpasā, ‘‘kaṃ uddissa ayaṃ pūjāsakkāro karīyatī’’ti pucchiṃsu. So tesaṃ lakkhaṇamante āharitvā tattha āgatāni mahāpurisalakkhaṇāni vibhajitvā tadanusārena attano bale ṭhatvā buddhaguṇe kittesi. Taṃ sutvā tepi tāpasā pasannamānasā tato paṭṭhāya sammāsambuddhaṃ uddissa thūpapūjaṃ karontā viharanti.
తేన చ సమయేన పదుముత్తరబోధిసత్తో తుసితకాయా చవిత్వా మాతుకుచ్ఛిం ఓక్కన్తో హోతి. చరిమభవే ద్వత్తింస పుబ్బనిమిత్తాని పాతురహేసుం , సబ్బే చ అచ్ఛరియబ్భూతధమ్మా. తాపసో తాని అన్తేవాసికానం దస్సేత్వా భియ్యోసోమత్తాయ సమ్మాసమ్బుద్ధేసు తేసం పసాదం వడ్ఢేత్వా కాలం కత్వా బ్రహ్మలోకే నిబ్బత్తిత్వా తేహి అత్తనో సరీరస్స పూజాయ కరీయమానాయ దిస్సమానరూపో ఆగన్త్వా, ‘‘అహం తుమ్హాకం ఆచరియో బ్రహ్మలోకే నిబ్బత్తో, తుమ్హే అప్పమత్తా పులినచేతియపూజమనుయుఞ్జథ, భావనాయ చ యుత్తప్పయుత్తా హోథా’’తి వత్వా బ్రహ్మలోకమేవ గతో.
Tena ca samayena padumuttarabodhisatto tusitakāyā cavitvā mātukucchiṃ okkanto hoti. Carimabhave dvattiṃsa pubbanimittāni pāturahesuṃ , sabbe ca acchariyabbhūtadhammā. Tāpaso tāni antevāsikānaṃ dassetvā bhiyyosomattāya sammāsambuddhesu tesaṃ pasādaṃ vaḍḍhetvā kālaṃ katvā brahmaloke nibbattitvā tehi attano sarīrassa pūjāya karīyamānāya dissamānarūpo āgantvā, ‘‘ahaṃ tumhākaṃ ācariyo brahmaloke nibbatto, tumhe appamattā pulinacetiyapūjamanuyuñjatha, bhāvanāya ca yuttappayuttā hothā’’ti vatvā brahmalokameva gato.
ఏవం సో దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే సావత్థియం గహపతికులే నిబ్బత్తి, తస్స జాతదివసతో పట్ఠాయ తస్మిం కులే సిరిసమ్పత్తియా వడ్ఢమానత్తా సిరిమాత్వేవ నామం అకంసు. తస్స పదసా గమనకాలే కనిట్ఠభాతా నిబ్బత్తి, తస్స ‘‘అయం సిరిం వడ్ఢేన్తో జాతో’’తి సిరివడ్ఢోతి నామం అకంసు. తే ఉభోపి జేతవనప్పటిగ్గహణే బుద్ధానుభావం దిస్వా పటిలద్ధసద్ధా పబ్బజింసు. తేసు సిరివడ్ఢో న తావ ఉత్తరిమనుస్సధమ్మస్స లాభీ అహోసి, చతున్నం పచ్చయానం లాభీ, గహట్ఠపబ్బజితానం సక్కతో గరుకతో, సిరిమత్థేరో పన పబ్బజితకాలతో పట్ఠాయ తాదిసేన కమ్మచ్ఛిద్దేన అప్పలాభీ అహోసి బహుజనాసమ్భావితో, సమథవిపస్సనాసు కమ్మం కరోన్తో నచిరస్సేవ ఛళభిఞ్ఞో అహోసి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౨.౪౯.౧౧౧-౧౪౭) –
Evaṃ so devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ gahapatikule nibbatti, tassa jātadivasato paṭṭhāya tasmiṃ kule sirisampattiyā vaḍḍhamānattā sirimātveva nāmaṃ akaṃsu. Tassa padasā gamanakāle kaniṭṭhabhātā nibbatti, tassa ‘‘ayaṃ siriṃ vaḍḍhento jāto’’ti sirivaḍḍhoti nāmaṃ akaṃsu. Te ubhopi jetavanappaṭiggahaṇe buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddhā pabbajiṃsu. Tesu sirivaḍḍho na tāva uttarimanussadhammassa lābhī ahosi, catunnaṃ paccayānaṃ lābhī, gahaṭṭhapabbajitānaṃ sakkato garukato, sirimatthero pana pabbajitakālato paṭṭhāya tādisena kammacchiddena appalābhī ahosi bahujanāsambhāvito, samathavipassanāsu kammaṃ karonto nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.49.111-147) –
‘‘పబ్బతే హిమవన్తమ్హి, దేవలో నామ తాపసో;
‘‘Pabbate himavantamhi, devalo nāma tāpaso;
తత్థ మే చఙ్కమో ఆసి, అమనుస్సేహి మాపితో.
Tattha me caṅkamo āsi, amanussehi māpito.
‘‘జటాభారేన భరితో, కమణ్డలుధరో సదా;
‘‘Jaṭābhārena bharito, kamaṇḍaludharo sadā;
ఉత్తమత్థం గవేసన్తో, విపినా నిక్ఖమిం తదా.
Uttamatthaṃ gavesanto, vipinā nikkhamiṃ tadā.
‘‘చుల్లాసీతిసహస్సాని, సిస్సా మయ్హం ఉపట్ఠహుం;
‘‘Cullāsītisahassāni, sissā mayhaṃ upaṭṭhahuṃ;
సకకమ్మాభిపసుతా, వసన్తి విపినే తదా.
Sakakammābhipasutā, vasanti vipine tadā.
‘‘అస్సమా అభినిక్ఖమ్మ, అకం పులినచేతియం;
‘‘Assamā abhinikkhamma, akaṃ pulinacetiyaṃ;
నానాపుప్ఫం సమానేత్వా, తం చేతియమపూజయిం.
Nānāpupphaṃ samānetvā, taṃ cetiyamapūjayiṃ.
‘‘తత్థ చిత్తం పసాదేత్వా, అస్సమం పవిసామహం;
‘‘Tattha cittaṃ pasādetvā, assamaṃ pavisāmahaṃ;
సబ్బే సిస్సా సమాగన్త్వా, ఏతమత్థం పుచ్ఛింసు మం.
Sabbe sissā samāgantvā, etamatthaṃ pucchiṃsu maṃ.
‘‘పులినేన కతో థూపో, యం త్వం దేవ నమస్ససి;
‘‘Pulinena kato thūpo, yaṃ tvaṃ deva namassasi;
మయమ్పి ఞాతుమిచ్ఛామ, పుట్ఠో ఆచిక్ఖ నో తువం.
Mayampi ñātumicchāma, puṭṭho ācikkha no tuvaṃ.
‘‘నిద్దిట్ఠా ను మన్తపదే, చక్ఖుమన్తో మహాయసా;
‘‘Niddiṭṭhā nu mantapade, cakkhumanto mahāyasā;
తే ఖో అహం నమస్సామి, బుద్ధసేట్ఠే మహాయసే.
Te kho ahaṃ namassāmi, buddhaseṭṭhe mahāyase.
‘‘కీదిసా తే మహావీరా, సబ్బఞ్ఞూ లోకనాయకా;
‘‘Kīdisā te mahāvīrā, sabbaññū lokanāyakā;
కథంవణ్ణా కథంసీలా, కీదిసా తే మహాయసా.
Kathaṃvaṇṇā kathaṃsīlā, kīdisā te mahāyasā.
‘‘బాత్తింసలక్ఖణా బుద్ధా, చత్తాలీసదిజాపి చ;
‘‘Bāttiṃsalakkhaṇā buddhā, cattālīsadijāpi ca;
నేత్తా గోపఖుమా తేసం, జిఞ్జుకా ఫలసన్నిభా.
Nettā gopakhumā tesaṃ, jiñjukā phalasannibhā.
‘‘గచ్ఛమానా చ తే బుద్ధా, యుగమత్తఞ్చ పేక్ఖరే;
‘‘Gacchamānā ca te buddhā, yugamattañca pekkhare;
న తేసం జాణు నదతి, సన్ధిసద్దో న సుయ్యతి.
Na tesaṃ jāṇu nadati, sandhisaddo na suyyati.
‘‘గచ్ఛమానా చ సుగతా, ఉద్ధరన్తావ గచ్ఛరే;
‘‘Gacchamānā ca sugatā, uddharantāva gacchare;
పఠమం దక్ఖిణం పాదం, బుద్ధానం ఏస ధమ్మతా.
Paṭhamaṃ dakkhiṇaṃ pādaṃ, buddhānaṃ esa dhammatā.
‘‘అసమ్భీతా చ తే బుద్ధా, మిగరాజావ కేసరీ;
‘‘Asambhītā ca te buddhā, migarājāva kesarī;
నేవుక్కంసేన్తి అత్తానం, నో చ వమ్భేన్తి పాణినం.
Nevukkaṃsenti attānaṃ, no ca vambhenti pāṇinaṃ.
‘‘మానావమానతో ముత్తా, సమా సబ్బేసు పాణిసు;
‘‘Mānāvamānato muttā, samā sabbesu pāṇisu;
అనత్తుక్కంసకా బుద్ధా, బుద్ధానం ఏస ధమ్మతా.
Anattukkaṃsakā buddhā, buddhānaṃ esa dhammatā.
‘‘ఉప్పజ్జన్తా చ సమ్బుద్ధా, ఆలోకం దస్సయన్తి తే;
‘‘Uppajjantā ca sambuddhā, ālokaṃ dassayanti te;
ఛప్పకారం పకమ్పేన్తి, కేవలం వసుధం ఇమం.
Chappakāraṃ pakampenti, kevalaṃ vasudhaṃ imaṃ.
‘‘పస్సన్తి నిరయఞ్చేతే, నిబ్బాతి నిరయో తదా;
‘‘Passanti nirayañcete, nibbāti nirayo tadā;
పవస్సతి మహామేఘో, బుద్ధానం ఏస ధమ్మతా.
Pavassati mahāmegho, buddhānaṃ esa dhammatā.
‘‘ఈదిసా తే మహానాగా, అతులా చ మహాయసా;
‘‘Īdisā te mahānāgā, atulā ca mahāyasā;
వణ్ణతో అనతిక్కన్తా, అప్పమేయ్యా తథాగతా.
Vaṇṇato anatikkantā, appameyyā tathāgatā.
‘‘అనుమోదింసు మే వాక్యం, సబ్బే సిస్సా సగారవా;
‘‘Anumodiṃsu me vākyaṃ, sabbe sissā sagāravā;
తథా చ పటిపజ్జింసు, యథాసత్తి యథాబలం.
Tathā ca paṭipajjiṃsu, yathāsatti yathābalaṃ.
‘‘పటిపూజేన్తి పులినం, సకకమ్మాభిలాసినో;
‘‘Paṭipūjenti pulinaṃ, sakakammābhilāsino;
సద్దహన్తా మమ వాక్యం, బుద్ధసక్కతమానసా.
Saddahantā mama vākyaṃ, buddhasakkatamānasā.
‘‘తదా చవిత్వా తుసితా, దేవపుత్తో మహాయసో;
‘‘Tadā cavitvā tusitā, devaputto mahāyaso;
ఉప్పజ్జి మాతుకుచ్ఛిమ్హి, దససహస్సి కమ్పథ.
Uppajji mātukucchimhi, dasasahassi kampatha.
‘‘అస్సమస్సావిదూరమ్హి, చఙ్కమమ్హి ఠితో అహం;
‘‘Assamassāvidūramhi, caṅkamamhi ṭhito ahaṃ;
సబ్బే సిస్సా సమాగన్త్వా, ఆగచ్ఛుం మమ సన్తికే.
Sabbe sissā samāgantvā, āgacchuṃ mama santike.
‘‘ఉసభోవ మహీ నదతి, మిగరాజావ కూజతి;
‘‘Usabhova mahī nadati, migarājāva kūjati;
సుసుమారోవ సళతి, కిం విపాకో భవిస్సతి.
Susumārova saḷati, kiṃ vipāko bhavissati.
‘‘యం పకిత్తేమి సమ్బుద్ధం, సికతాథూపసన్తికే;
‘‘Yaṃ pakittemi sambuddhaṃ, sikatāthūpasantike;
సో దాని భగవా సత్థా, మాతుకుచ్ఛిముపాగమి.
So dāni bhagavā satthā, mātukucchimupāgami.
‘‘తేసం ధమ్మకథం వత్వా, కిత్తయిత్వా మహామునిం;
‘‘Tesaṃ dhammakathaṃ vatvā, kittayitvā mahāmuniṃ;
ఉయ్యోజేత్వా సకే సిస్సే, పల్లఙ్కమాభుజిం అహం.
Uyyojetvā sake sisse, pallaṅkamābhujiṃ ahaṃ.
‘‘బలఞ్చ వత మే ఖీణం, బ్యాధినా పరమేన తం;
‘‘Balañca vata me khīṇaṃ, byādhinā paramena taṃ;
బుద్ధసేట్ఠం సరిత్వాన, తత్థ కాలఙ్కతో అహం.
Buddhaseṭṭhaṃ saritvāna, tattha kālaṅkato ahaṃ.
‘‘సబ్బే సిస్సా సమాగన్త్వా, అకంసు చితకం తదా;
‘‘Sabbe sissā samāgantvā, akaṃsu citakaṃ tadā;
కళేవరఞ్చ మే గయ్హ, చితకం అభిరోపయుం.
Kaḷevarañca me gayha, citakaṃ abhiropayuṃ.
‘‘చితకం పరివారేత్వా, సీసే కత్వాన అఞ్జలిం;
‘‘Citakaṃ parivāretvā, sīse katvāna añjaliṃ;
సోకసల్లపరేతా తే, విక్కన్దింసు సమాగతా.
Sokasallaparetā te, vikkandiṃsu samāgatā.
‘‘తేసం లాలప్పమానానం, అగమం చితకం తదా;
‘‘Tesaṃ lālappamānānaṃ, agamaṃ citakaṃ tadā;
అహం ఆచరియో తుమ్హం, మా సోచిత్థ సుమేధసా.
Ahaṃ ācariyo tumhaṃ, mā socittha sumedhasā.
‘‘సదత్థే వాయమేయ్యాథ, రత్తిన్దివమతన్దితా;
‘‘Sadatthe vāyameyyātha, rattindivamatanditā;
మా వో పమత్తా అహుత్థ, ఖణో వో పటిపాదితో.
Mā vo pamattā ahuttha, khaṇo vo paṭipādito.
‘‘సకే సిస్సేనుసాసిత్వా, దేవలోకం పునాగమిం;
‘‘Sake sissenusāsitvā, devalokaṃ punāgamiṃ;
అట్ఠారస చ కప్పాని, దేవలోకే రమామహం.
Aṭṭhārasa ca kappāni, devaloke ramāmahaṃ.
‘‘సతానం పఞ్చక్ఖత్తుఞ్చ, చక్కవత్తీ అహోసహం;
‘‘Satānaṃ pañcakkhattuñca, cakkavattī ahosahaṃ;
అనేకసతక్ఖత్తుఞ్చ, దేవరజ్జమకారయిం.
Anekasatakkhattuñca, devarajjamakārayiṃ.
‘‘అవసేసేసు కప్పేసు, వోకిణ్ణో సంసరిం అహం;
‘‘Avasesesu kappesu, vokiṇṇo saṃsariṃ ahaṃ;
దుగ్గతిం నాభిజానామి, ఉప్పాదస్స ఇదం ఫలం.
Duggatiṃ nābhijānāmi, uppādassa idaṃ phalaṃ.
‘‘యథా కోముదికే మాసే, బహూ పుప్ఫన్తి పాదపా;
‘‘Yathā komudike māse, bahū pupphanti pādapā;
తథేవాహమ్పి సమయే, పుప్ఫితోమ్హి మహేసినా.
Tathevāhampi samaye, pupphitomhi mahesinā.
‘‘వీరియం మే ధురధోరయ్హం, యోగక్ఖేమాధివాహనం;
‘‘Vīriyaṃ me dhuradhorayhaṃ, yogakkhemādhivāhanaṃ;
నాగోవ బన్ధనం ఛేత్వా, విహరామి అనాసవో.
Nāgova bandhanaṃ chetvā, viharāmi anāsavo.
‘‘సతసహస్సితో కప్పే, యం బుద్ధమభికిత్తయిం;
‘‘Satasahassito kappe, yaṃ buddhamabhikittayiṃ;
దుగ్గతిం నాభిజానామి, కిత్తనాయ ఇదం ఫలం.
Duggatiṃ nābhijānāmi, kittanāya idaṃ phalaṃ.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ఛళభిఞ్ఞఞ్హి సమానం ఆయస్మన్తం సిరిమత్థేరం ‘‘అరియో’’తి అజానన్తా పుథుజ్జనా భిక్ఖూ సామణేరా చ అప్పలాభితాయ లోకస్స అనభిగతభావేన అసమ్భావేన్తా యంకిఞ్చి కథేత్వా గరహన్తి. సిరివడ్ఢత్థేరం పన పచ్చయానం లాభిభావేన లోకస్స సక్కతగరుకతభావతో సమ్భావేన్తా పసంసన్తి. థేరో ‘‘అవణ్ణారహస్స నామ వణ్ణభణనం, వణ్ణారహస్స చ అవణ్ణభణనం అస్స పుథుజ్జనభావస్స దోసో’’తి పుథుజ్జనభావఞ్చ గరహన్తో –
Chaḷabhiññañhi samānaṃ āyasmantaṃ sirimattheraṃ ‘‘ariyo’’ti ajānantā puthujjanā bhikkhū sāmaṇerā ca appalābhitāya lokassa anabhigatabhāvena asambhāventā yaṃkiñci kathetvā garahanti. Sirivaḍḍhattheraṃ pana paccayānaṃ lābhibhāvena lokassa sakkatagarukatabhāvato sambhāventā pasaṃsanti. Thero ‘‘avaṇṇārahassa nāma vaṇṇabhaṇanaṃ, vaṇṇārahassa ca avaṇṇabhaṇanaṃ assa puthujjanabhāvassa doso’’ti puthujjanabhāvañca garahanto –
౧౫౯.
159.
‘‘పరే చ నం పసంసన్తి, అత్తా చే అసమాహితో;
‘‘Pare ca naṃ pasaṃsanti, attā ce asamāhito;
మోఘం పరే పసంసన్తి, అత్తా హి అసమాహితో.
Moghaṃ pare pasaṃsanti, attā hi asamāhito.
౧౬౦.
160.
‘‘పరే చ నం గరహన్తి, అత్తా చే సుసమాహితో;
‘‘Pare ca naṃ garahanti, attā ce susamāhito;
మోఘం పరే గరహన్తి, అత్తా హి సుసమాహితో’’తి.
Moghaṃ pare garahanti, attā hi susamāhito’’ti.
– గాథాద్వయమభాసి.
– Gāthādvayamabhāsi.
తత్థ పరేతి అత్తతో అఞ్ఞే పరే నామ, ఇధ పన పణ్డితేహి అఞ్ఞే బాలా పరేతి అధిప్పేతా. తేసఞ్హి అజానిత్వా అపరియోగాహేత్వా భాసనతో గరహా వియ పసంసాపి అప్పమాణభూతా. నన్తి నం పుగ్గలం. పసంసన్తీతి అవిద్దసుభావేన తణ్హావిపన్నతాయ వా, అథ వా అభూతంయేవ పుగ్గలం ‘‘అసుకో భిక్ఖు ఝానలాభీ, అరియో’’తి వా అభూతగుణరోపనేన కిత్తేన్తి అభిత్థవన్తి. యో పనేత్థ చ-సద్దో, సో అత్తూపనయత్థో. తేన పరే నం పుగ్గలం పసంసన్తి చ, తఞ్చ ఖో తేసం పసంసనమత్తం, న పన తస్మిం పసంసాయ వత్థు అత్థీతి ఇమమత్థం దస్సేతి. అత్తా చే అసమాహితోతి యం పుగ్గలం పరే పసంసన్తి, సో చే సయం అసమాహితో మగ్గసమాధినా ఫలసమాధినా ఉపచారప్పనాసమాధిమత్తేనేవ వా న సమాహితో, సమాధానస్స పటిపక్ఖభూతానం కిలేసానం అప్పహీనత్తా విక్ఖిత్తో విబ్భన్తచిత్తో హోతి చేతి అత్థో. ‘‘అసమాహితో’’తి చ ఏతేన సమాధినిమిత్తానం గుణానం అభావం దస్సేతి. మోఘన్తి భావనపుంసకనిద్దేసో ‘‘విసమం చన్దిమసూరియా పరివత్తన్తీ’’తిఆదీసు వియ. పరే పసంసన్తీతి యే తం అసమాహితం పుగ్గలం పసంసన్తి, తే మోఘం ముధా అమూలకం పసంసన్తి. కస్మా? అత్తా హి అసమాహితో యస్మా తస్స పుగ్గలస్స చిత్తం అసమాహితం, తస్మాతి అత్థో.
Tattha pareti attato aññe pare nāma, idha pana paṇḍitehi aññe bālā pareti adhippetā. Tesañhi ajānitvā apariyogāhetvā bhāsanato garahā viya pasaṃsāpi appamāṇabhūtā. Nanti naṃ puggalaṃ. Pasaṃsantīti aviddasubhāvena taṇhāvipannatāya vā, atha vā abhūtaṃyeva puggalaṃ ‘‘asuko bhikkhu jhānalābhī, ariyo’’ti vā abhūtaguṇaropanena kittenti abhitthavanti. Yo panettha ca-saddo, so attūpanayattho. Tena pare naṃ puggalaṃ pasaṃsanti ca, tañca kho tesaṃ pasaṃsanamattaṃ, na pana tasmiṃ pasaṃsāya vatthu atthīti imamatthaṃ dasseti. Attā ce asamāhitoti yaṃ puggalaṃ pare pasaṃsanti, so ce sayaṃ asamāhito maggasamādhinā phalasamādhinā upacārappanāsamādhimatteneva vā na samāhito, samādhānassa paṭipakkhabhūtānaṃ kilesānaṃ appahīnattā vikkhitto vibbhantacitto hoti ceti attho. ‘‘Asamāhito’’ti ca etena samādhinimittānaṃ guṇānaṃ abhāvaṃ dasseti. Moghanti bhāvanapuṃsakaniddeso ‘‘visamaṃ candimasūriyā parivattantī’’tiādīsu viya. Pare pasaṃsantīti ye taṃ asamāhitaṃ puggalaṃ pasaṃsanti, te moghaṃ mudhā amūlakaṃ pasaṃsanti. Kasmā? Attā hi asamāhito yasmā tassa puggalassa cittaṃ asamāhitaṃ, tasmāti attho.
దుతియగాథాయం గరహన్తీతి అత్తనో అవిద్దసుభావేన దోసన్తరాయ వా అరియం ఝానలాభిఞ్చ సమానం ‘‘అసుకో భిక్ఖు జాగరియం నానుయుఞ్జతి అన్తమసో గోదుహనమత్తమ్పి కాలం కేవలం కాయదళ్హిబహులో నిద్దారామో భస్సారామో సఙ్గణికారామో విహరతీ’’తిఆదినా అప్పటిపజ్జమానతావిభావనేన వా గుణపరిధంసనేన వా గరహన్తి నిన్దన్తి, ఉపక్కోసన్తి వాతి అత్థో. సేసం పఠమగాథాయ వుత్తపరియాయేన వేదితబ్బం. ఏవం థేరేన ఇమాహి గాథాహి అత్తనో నిక్కిలేసభావే సిరివడ్ఢస్స చ సకిలేసభావే పకాసితే తం సుత్వా సిరివడ్ఢో సంవేగజాతో విపస్సనం పట్ఠపేత్వా నచిరస్సేవ సదత్థం పరిపూరేసి, గరహకపుగ్గలా చ థేరం ఖమాపేసుం.
Dutiyagāthāyaṃ garahantīti attano aviddasubhāvena dosantarāya vā ariyaṃ jhānalābhiñca samānaṃ ‘‘asuko bhikkhu jāgariyaṃ nānuyuñjati antamaso goduhanamattampi kālaṃ kevalaṃ kāyadaḷhibahulo niddārāmo bhassārāmo saṅgaṇikārāmo viharatī’’tiādinā appaṭipajjamānatāvibhāvanena vā guṇaparidhaṃsanena vā garahanti nindanti, upakkosanti vāti attho. Sesaṃ paṭhamagāthāya vuttapariyāyena veditabbaṃ. Evaṃ therena imāhi gāthāhi attano nikkilesabhāve sirivaḍḍhassa ca sakilesabhāve pakāsite taṃ sutvā sirivaḍḍho saṃvegajāto vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva sadatthaṃ paripūresi, garahakapuggalā ca theraṃ khamāpesuṃ.
సిరిమత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Sirimattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
దుతియవగ్గవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Dutiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౧౦. సిరిమత్థేరగాథా • 10. Sirimattheragāthā