Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / విమానవత్థు-అట్ఠకథా • Vimānavatthu-aṭṭhakathā

    ౧౬. సిరిమావిమానవణ్ణనా

    16. Sirimāvimānavaṇṇanā

    యుత్తా చ తే పరమఅలఙ్కతా హయాతి సిరిమావిమానం. తస్స కా ఉప్పత్తి? భగవా రాజగహే విహరతి వేళువనే కలన్దకనివాపే. తేన చ సమయేన హేట్ఠా అనన్తరవత్థుమ్హి వుత్తా సిరిమా గణికా సోతాపత్తిఫలస్స అధిగతత్తా విస్సజ్జితకిలిట్ఠకమ్మన్తా హుత్వా సఙ్ఘస్స అట్ఠ సలాకభత్తాని పట్ఠపేసి. ఆదితో పట్ఠాయ నిబద్ధం అట్ఠ భిక్ఖూ గేహం ఆగచ్ఛన్తి. సా ‘‘సప్పిం గణ్హథ ఖీరం గణ్హథా’’తిఆదీని వత్వా తేసం పత్తే పూరేతి, ఏకేన లద్ధం తిణ్ణమ్పి చతున్నమ్పి పహోతి, దేవసికం సోళసకహాపణపరిబ్బయేన పిణ్డపాతో దీయతి. అథేకదివసం ఏకో భిక్ఖు తస్సా గేహే అట్ఠకభత్తం భుఞ్జిత్వా తియోజనమత్థకే ఏకం విహారం అగమాసి. అథ నం సాయం థేరుపట్ఠానే నిసిన్నం పుచ్ఛింసు, ‘‘ఆవుసో, కహం భిక్ఖం గహేత్వా ఇధాగతోసీ’’తి? ‘‘సిరిమాయ అట్ఠకభత్తం మే భుత్త’’న్తి. ‘‘తం మనాపం కత్వా దేతి, ఆవుసో’’తి. ‘‘న సక్కా తస్సా భత్తం వణ్ణేతుం, అతిపణీతం కత్వా దేతి, ఏకేన లద్ధం తిణ్ణమ్పి చతున్నమ్పి పహోతి, తస్సా పన దేయ్యధమ్మతోపి దస్సనమేవ ఉత్తరితరం’’. సా హి ఇత్థీ ఏవరూపా చ ఏవరూపా చాతి తస్సా గుణే కథేసి.

    Yuttā ca te paramaalaṅkatā hayāti sirimāvimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe. Tena ca samayena heṭṭhā anantaravatthumhi vuttā sirimā gaṇikā sotāpattiphalassa adhigatattā vissajjitakiliṭṭhakammantā hutvā saṅghassa aṭṭha salākabhattāni paṭṭhapesi. Ādito paṭṭhāya nibaddhaṃ aṭṭha bhikkhū gehaṃ āgacchanti. Sā ‘‘sappiṃ gaṇhatha khīraṃ gaṇhathā’’tiādīni vatvā tesaṃ patte pūreti, ekena laddhaṃ tiṇṇampi catunnampi pahoti, devasikaṃ soḷasakahāpaṇaparibbayena piṇḍapāto dīyati. Athekadivasaṃ eko bhikkhu tassā gehe aṭṭhakabhattaṃ bhuñjitvā tiyojanamatthake ekaṃ vihāraṃ agamāsi. Atha naṃ sāyaṃ therupaṭṭhāne nisinnaṃ pucchiṃsu, ‘‘āvuso, kahaṃ bhikkhaṃ gahetvā idhāgatosī’’ti? ‘‘Sirimāya aṭṭhakabhattaṃ me bhutta’’nti. ‘‘Taṃ manāpaṃ katvā deti, āvuso’’ti. ‘‘Na sakkā tassā bhattaṃ vaṇṇetuṃ, atipaṇītaṃ katvā deti, ekena laddhaṃ tiṇṇampi catunnampi pahoti, tassā pana deyyadhammatopi dassanameva uttaritaraṃ’’. Sā hi itthī evarūpā ca evarūpā cāti tassā guṇe kathesi.

    అథేకో భిక్ఖు తస్సా గుణకథం సుత్వా అదిస్వాపి సవనేనేవ సినేహం ఉప్పాదేత్వా ‘‘మయా తత్థ గన్త్వా తం దట్ఠుం వట్టతీ’’తి అత్తనో వస్సగ్గం కథేత్వా తం భిక్ఖుం ఠితికం పుచ్ఛిత్వా ‘‘స్వే, ఆవుసో, తస్మిం గేహే త్వం సఙ్ఘత్థేరో హుత్వా అట్ఠకభత్తం లభిస్ససీ’’తి సుత్వా తఙ్ఖణఞ్ఞేవ పత్తచీవరమాదాయ పక్కన్తో పాతోవ అరుణే ఉగ్గచ్ఛన్తే సలాకగ్గం పవిసిత్వా ఠితో సఙ్ఘత్థేరో హుత్వా తస్సా గేహే అట్ఠకభత్తం లభి. యో పన సో భిక్ఖు హియ్యో భుఞ్జిత్వా పక్కామి, తస్స గతవేలాయమేవస్సా సరీరే రోగో ఉప్పజ్జి. తస్మా ఆభరణాని ఓముఞ్చిత్వా నిపజ్జి. అథస్సా దాసియో అట్ఠకభత్తం లభితుం ఆగతే భిక్ఖూ దిస్వా ఆరోచేసుం. సా గన్త్వా సహత్థా పత్తే గహేతుం వా నిసీదాపేతుం వా అసక్కోన్తీ దాసియో ఆణాపేసి ‘‘అమ్మా పత్తే గహేత్వా అయ్యే నిసీదాపేత్వా యాగుం పాయేత్వా ఖజ్జకం దత్వా భత్తవేలాయ పత్తే పూరేత్వా దేథా’’తి. తా ‘‘సాధు, అయ్యే’’తి భిక్ఖూ పవేసేత్వా యాగుం పాయేత్వా ఖజ్జకం దత్వా భత్తవేలాయ భత్తస్స పత్తే పూరేత్వా తస్సా ఆరోచయింసు. సా ‘‘మం పరిగ్గహేత్వా నేథ , అయ్యే వన్దిస్సామీ’’తి వత్వా తాహి పరిగ్గహేత్వా భిక్ఖూనం సన్తికం నీతా వేధమానేన సరీరేన భిక్ఖూ వన్ది. సో భిక్ఖు తం ఓలోకేత్వా చిన్తేసి ‘‘గిలానాయ తావ అయం ఏతిస్సా రూపసోభా, అరోగకాలే పన సబ్బాభరణపటిమణ్డితాయ ఇమిస్సా కీదిసీ రూపసమ్పత్తీ’’తి. అథస్స అనేకవస్సకోటిసన్నిచితో కిలేసో సముదాచరి. సో అఞ్ఞాణీ హుత్వా భత్తం భుఞ్జితుం అసక్కోన్తో పత్తం ఆదాయ విహారం గన్త్వా పత్తం పిధాయ ఏకమన్తే ఠపేత్వా చీవరకణ్ణం పత్థరిత్వా నిపజ్జి. అథ నం ఏకో సహాయకో భిక్ఖు యాచన్తోపి భోజేతుం నాసక్ఖి, సో ఛిన్నభత్తో అహోసి.

    Atheko bhikkhu tassā guṇakathaṃ sutvā adisvāpi savaneneva sinehaṃ uppādetvā ‘‘mayā tattha gantvā taṃ daṭṭhuṃ vaṭṭatī’’ti attano vassaggaṃ kathetvā taṃ bhikkhuṃ ṭhitikaṃ pucchitvā ‘‘sve, āvuso, tasmiṃ gehe tvaṃ saṅghatthero hutvā aṭṭhakabhattaṃ labhissasī’’ti sutvā taṅkhaṇaññeva pattacīvaramādāya pakkanto pātova aruṇe uggacchante salākaggaṃ pavisitvā ṭhito saṅghatthero hutvā tassā gehe aṭṭhakabhattaṃ labhi. Yo pana so bhikkhu hiyyo bhuñjitvā pakkāmi, tassa gatavelāyamevassā sarīre rogo uppajji. Tasmā ābharaṇāni omuñcitvā nipajji. Athassā dāsiyo aṭṭhakabhattaṃ labhituṃ āgate bhikkhū disvā ārocesuṃ. Sā gantvā sahatthā patte gahetuṃ vā nisīdāpetuṃ vā asakkontī dāsiyo āṇāpesi ‘‘ammā patte gahetvā ayye nisīdāpetvā yāguṃ pāyetvā khajjakaṃ datvā bhattavelāya patte pūretvā dethā’’ti. Tā ‘‘sādhu, ayye’’ti bhikkhū pavesetvā yāguṃ pāyetvā khajjakaṃ datvā bhattavelāya bhattassa patte pūretvā tassā ārocayiṃsu. Sā ‘‘maṃ pariggahetvā netha , ayye vandissāmī’’ti vatvā tāhi pariggahetvā bhikkhūnaṃ santikaṃ nītā vedhamānena sarīrena bhikkhū vandi. So bhikkhu taṃ oloketvā cintesi ‘‘gilānāya tāva ayaṃ etissā rūpasobhā, arogakāle pana sabbābharaṇapaṭimaṇḍitāya imissā kīdisī rūpasampattī’’ti. Athassa anekavassakoṭisannicito kileso samudācari. So aññāṇī hutvā bhattaṃ bhuñjituṃ asakkonto pattaṃ ādāya vihāraṃ gantvā pattaṃ pidhāya ekamante ṭhapetvā cīvarakaṇṇaṃ pattharitvā nipajji. Atha naṃ eko sahāyako bhikkhu yācantopi bhojetuṃ nāsakkhi, so chinnabhatto ahosi.

    తం దివసమేవ సాయన్హసమయే సిరిమా కాలమకాసి. రాజా సత్థు సాసనం పేసేసి ‘‘భన్తే, జీవకస్స కనిట్ఠభగినీ సిరిమా కాలమకాసీ’’తి. సత్థా తం సుత్వా రఞ్ఞో సాసనం పహిణి ‘‘సిరిమాయ సరీరఝాపనకిచ్చం నత్థి, ఆమకసుసానే తం యథా కాకాదయో న ఖాదన్తి, తథా నిపజ్జాపేత్వా రక్ఖాపేథా’’తి. రాజా తథా అకాసి. పటిపాటియా తయో దివసా అతిక్కన్తా, చతుత్థే దివసే సరీరం ఉద్ధుమాయి, నవహి వణముఖేహి పుళవకా పగ్ఘరింసు, సకలసరీరం భిన్నసాలిభత్తచాటి వియ అహోసి. రాజా నగరే భేరిం చరాపేసి ‘‘ఠపేత్వా గేహరక్ఖణకదారకే సిరిమాయ దస్సనత్థం అనాగచ్ఛన్తానం అట్ఠ కహాపణా దణ్డో’’తి. సత్థు సన్తికఞ్చ పేసేసి ‘‘బుద్ధప్పముఖో కిర సఙ్ఘో సిరిమాయ దస్సనత్థం ఆగచ్ఛతూ’’తి. సత్థా భిక్ఖూనం ఆరోచాపేసి ‘‘సిరిమాయ దస్సనత్థం గమిస్సామా’’తి.

    Taṃ divasameva sāyanhasamaye sirimā kālamakāsi. Rājā satthu sāsanaṃ pesesi ‘‘bhante, jīvakassa kaniṭṭhabhaginī sirimā kālamakāsī’’ti. Satthā taṃ sutvā rañño sāsanaṃ pahiṇi ‘‘sirimāya sarīrajhāpanakiccaṃ natthi, āmakasusāne taṃ yathā kākādayo na khādanti, tathā nipajjāpetvā rakkhāpethā’’ti. Rājā tathā akāsi. Paṭipāṭiyā tayo divasā atikkantā, catutthe divase sarīraṃ uddhumāyi, navahi vaṇamukhehi puḷavakā pagghariṃsu, sakalasarīraṃ bhinnasālibhattacāṭi viya ahosi. Rājā nagare bheriṃ carāpesi ‘‘ṭhapetvā geharakkhaṇakadārake sirimāya dassanatthaṃ anāgacchantānaṃ aṭṭha kahāpaṇā daṇḍo’’ti. Satthu santikañca pesesi ‘‘buddhappamukho kira saṅgho sirimāya dassanatthaṃ āgacchatū’’ti. Satthā bhikkhūnaṃ ārocāpesi ‘‘sirimāya dassanatthaṃ gamissāmā’’ti.

    సోపి దహరభిక్ఖు చత్తారో దివసే కస్సచి వచనం అగ్గహేత్వా ఛిన్నభత్తోవ నిపజ్జి. పత్తే భత్తం పూతికం జాతం, పత్తే మలమ్పి ఉట్ఠహి. అథ సో సహాయకభిక్ఖునా ఉపసఙ్కమిత్వా ‘‘ఆవుసో సత్థా సిరిమాయ దస్సనత్థం గచ్ఛతీ’’తి వుచ్చమానో తథా ఛాతజ్ఝత్తోపి ‘‘సిరిమా’’తి వుత్తపదేయేవ సహసా ఉట్ఠహిత్వా ‘‘సత్థా సిరిమం దట్ఠుం గచ్ఛతి, త్వమ్పి గమిస్ససీ’’తి? ‘‘ఆమ గమిస్సామీ’’తి భత్తం ఛడ్డేత్వా పత్తం ధోవిత్వా థవికాయ పక్ఖిపిత్వా భిక్ఖుసఙ్ఘేన సద్ధిం అగమాసి. సత్థా భిక్ఖుసఙ్ఘపరివుతో ఏకపస్సే అట్ఠాసి, భిక్ఖునిసఙ్ఘోపి రాజపరిసాపి ఉపాసకపరిసాపి ఉపాసికాపరిసాపి ఏకేకపస్సే అట్ఠంసు.

    Sopi daharabhikkhu cattāro divase kassaci vacanaṃ aggahetvā chinnabhattova nipajji. Patte bhattaṃ pūtikaṃ jātaṃ, patte malampi uṭṭhahi. Atha so sahāyakabhikkhunā upasaṅkamitvā ‘‘āvuso satthā sirimāya dassanatthaṃ gacchatī’’ti vuccamāno tathā chātajjhattopi ‘‘sirimā’’ti vuttapadeyeva sahasā uṭṭhahitvā ‘‘satthā sirimaṃ daṭṭhuṃ gacchati, tvampi gamissasī’’ti? ‘‘Āma gamissāmī’’ti bhattaṃ chaḍḍetvā pattaṃ dhovitvā thavikāya pakkhipitvā bhikkhusaṅghena saddhiṃ agamāsi. Satthā bhikkhusaṅghaparivuto ekapasse aṭṭhāsi, bhikkhunisaṅghopi rājaparisāpi upāsakaparisāpi upāsikāparisāpi ekekapasse aṭṭhaṃsu.

    సత్థా రాజానం పుచ్ఛి ‘‘కా ఏసా, మహారాజా’’తి? ‘‘భన్తే, జీవకస్స కనిట్ఠభగినీ సిరిమా నామా’’తి. ‘‘సిరిమా ఏసా’’తి? ‘‘ఆమ, భన్తే’’తి. తేన హి నగరే భేరిం చరాపేహి ‘‘సహస్సం దత్వా సిరిమం గణ్హన్తూ’’తి. రాజా తథా కారేసి, ఏకోపి ‘‘హ’’న్తి వా ‘‘హు’’న్తి వా వదన్తో నామ నాహోసి. రాజా సత్థు ఆరోచేసి ‘‘న గణ్హన్తి భన్తే’’తి, తేన హి మహారాజ అగ్ఘం ఓహాపేహీతి. రాజా ‘‘పఞ్చసతాని దత్వా గణ్హన్తూ’’తి భేరిం చరాపేత్వా కఞ్చి గణ్హనకం అదిస్వా ‘‘అడ్ఢతేయ్యసతాని, ద్వేసతాని, సతం, పఞ్ఞాసం, పఞ్చవీసతి, వీసతి కహాపణే, దస కహాపణే, పఞ్చ కహాపణే, ఏకం కహాపణం, అడ్ఢం, పాదం, మాసకం, కాకణికం దత్వా సిరిమం గణ్హన్తూ’’తి భేరిం చరాపేత్వా ‘‘ముధాపి గణ్హన్తూ’’తి భేరిం చరాపేసి, తథాపి ‘‘హ’’న్తి వా ‘‘హు’’న్తి వా వదన్తో నామ నాహోసి. రాజా ‘‘ముధాపి, భన్తే, గణ్హన్తో నత్థీ’’తి ఆహ. సత్థా ‘‘పస్సథ, భిక్ఖవే, మహాజనస్స పియమాతుగామం, ఇమస్మింయేవ నగరే సహస్సం దత్వా పుబ్బే ఏకదివసం లభింసు, ఇదాని ముధాపి గణ్హన్తో నత్థి ఏవరూపం నామ రూపం ఖయవయప్పత్తం ఆహరిమేహి అలఙ్కారేహి విచిత్తకతం నవన్నం వణ్ణముఖానం వసేన అరుభూతం తీహి అట్ఠిసతేహి సముస్సితం నిచ్చాతురం కేవలం బాలమహాజనేన బహుధా సఙ్కప్పితతాయ బహుసఙ్కప్పం అద్ధువం అత్తభావ’’న్తి దస్సేన్తో –

    Satthā rājānaṃ pucchi ‘‘kā esā, mahārājā’’ti? ‘‘Bhante, jīvakassa kaniṭṭhabhaginī sirimā nāmā’’ti. ‘‘Sirimā esā’’ti? ‘‘Āma, bhante’’ti. Tena hi nagare bheriṃ carāpehi ‘‘sahassaṃ datvā sirimaṃ gaṇhantū’’ti. Rājā tathā kāresi, ekopi ‘‘ha’’nti vā ‘‘hu’’nti vā vadanto nāma nāhosi. Rājā satthu ārocesi ‘‘na gaṇhanti bhante’’ti, tena hi mahārāja agghaṃ ohāpehīti. Rājā ‘‘pañcasatāni datvā gaṇhantū’’ti bheriṃ carāpetvā kañci gaṇhanakaṃ adisvā ‘‘aḍḍhateyyasatāni, dvesatāni, sataṃ, paññāsaṃ, pañcavīsati, vīsati kahāpaṇe, dasa kahāpaṇe, pañca kahāpaṇe, ekaṃ kahāpaṇaṃ, aḍḍhaṃ, pādaṃ, māsakaṃ, kākaṇikaṃ datvā sirimaṃ gaṇhantū’’ti bheriṃ carāpetvā ‘‘mudhāpi gaṇhantū’’ti bheriṃ carāpesi, tathāpi ‘‘ha’’nti vā ‘‘hu’’nti vā vadanto nāma nāhosi. Rājā ‘‘mudhāpi, bhante, gaṇhanto natthī’’ti āha. Satthā ‘‘passatha, bhikkhave, mahājanassa piyamātugāmaṃ, imasmiṃyeva nagare sahassaṃ datvā pubbe ekadivasaṃ labhiṃsu, idāni mudhāpi gaṇhanto natthi evarūpaṃ nāma rūpaṃ khayavayappattaṃ āharimehi alaṅkārehi vicittakataṃ navannaṃ vaṇṇamukhānaṃ vasena arubhūtaṃ tīhi aṭṭhisatehi samussitaṃ niccāturaṃ kevalaṃ bālamahājanena bahudhā saṅkappitatāya bahusaṅkappaṃ addhuvaṃ attabhāva’’nti dassento –

    ‘‘పస్స చిత్తకతం బిమ్బం, అరుకాయం సముస్సితం;

    ‘‘Passa cittakataṃ bimbaṃ, arukāyaṃ samussitaṃ;

    ఆతురం బహుసఙ్కప్పం, యస్స నత్థి ధువం ఠితీ’’తి. (థేరగా॰ ౧౧౬౦) –

    Āturaṃ bahusaṅkappaṃ, yassa natthi dhuvaṃ ṭhitī’’ti. (theragā. 1160) –

    గాథమాహ. దేసనాపరియోసానే సిరిమాయ పటిబద్ధచిత్తో భిక్ఖు విగతఛన్దరాగో హుత్వా విపస్సనం వడ్ఢేత్వా అరహత్తం పాపుణి, చతురాసీతియా పాణసహస్సానం ధమ్మాభిసమయో అహోసి.

    Gāthamāha. Desanāpariyosāne sirimāya paṭibaddhacitto bhikkhu vigatachandarāgo hutvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi, caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosi.

    తేన చ సమయేన సిరిమా దేవకఞ్ఞా అత్తనో విభవసమిద్ధిం ఓలోకేత్వా ఆగతట్ఠానం ఓలోకేన్తీ పురిమత్తభావే అత్తనో సరీరసమీపే భిక్ఖుసఙ్ఘపరివుతం భగవన్తం ఠితం మహాజనకాయఞ్చ సన్నిపతితం దిస్వా పఞ్చహి దేవకఞ్ఞాసతేహి పరివుతా పఞ్చహి రథసతేహి దిస్సమానకాయా ఆగన్త్వా రథతో ఓతరిత్వా సపరివారా భగవన్తం వన్దిత్వా కతఞ్జలీ అట్ఠాసి. తేన చ సమయేన ఆయస్మా వఙ్గీసో భగవతో అవిదూరే ఠితో హోతి. సో భగవన్తం ఏతదవోచ ‘‘పటిభాతి మం భగవా ఏకం పఞ్హం పుచ్ఛితు’’న్తి. ‘‘పటిభాతు తం వఙ్గీసా’’తి భగవా అవోచ. ఆయస్మా వఙ్గీసో తం సిరిమం దేవధీతరం –

    Tena ca samayena sirimā devakaññā attano vibhavasamiddhiṃ oloketvā āgataṭṭhānaṃ olokentī purimattabhāve attano sarīrasamīpe bhikkhusaṅghaparivutaṃ bhagavantaṃ ṭhitaṃ mahājanakāyañca sannipatitaṃ disvā pañcahi devakaññāsatehi parivutā pañcahi rathasatehi dissamānakāyā āgantvā rathato otaritvā saparivārā bhagavantaṃ vanditvā katañjalī aṭṭhāsi. Tena ca samayena āyasmā vaṅgīso bhagavato avidūre ṭhito hoti. So bhagavantaṃ etadavoca ‘‘paṭibhāti maṃ bhagavā ekaṃ pañhaṃ pucchitu’’nti. ‘‘Paṭibhātu taṃ vaṅgīsā’’ti bhagavā avoca. Āyasmā vaṅgīso taṃ sirimaṃ devadhītaraṃ –

    ౧౩౭.

    137.

    ‘‘యుత్తా చ తే పరమఅలఙ్కతా హయా, అధోముఖా అఘసిగమా బలీ జవా;

    ‘‘Yuttā ca te paramaalaṅkatā hayā, adhomukhā aghasigamā balī javā;

    అభినిమ్మితా పఞ్చరథాసతా చ తే, అన్వేన్తి తం సారథిచోదితా హయా.

    Abhinimmitā pañcarathāsatā ca te, anventi taṃ sārathicoditā hayā.

    ౧౩౮.

    138.

    ‘‘సా తిట్ఠసి రథవరే అలఙ్కతా,

    ‘‘Sā tiṭṭhasi rathavare alaṅkatā,

    ఓభాసయం జలమివ జోతి పోవకో;

    Obhāsayaṃ jalamiva joti povako;

    పుచ్ఛామి తం వరతను అనోమదస్సనే,

    Pucchāmi taṃ varatanu anomadassane,

    కస్మా ను కాయా అనధివరం ఉపాగమీ’’తి. – పటిపుచ్ఛి;

    Kasmā nu kāyā anadhivaraṃ upāgamī’’ti. – paṭipucchi;

    ౧౩౭. తత్థ యుత్తా చ తే పరమఅలఙ్కతా హయాతి పరమం అతివియ విసేసతో అలఙ్కతా, పరమేహి వా ఉత్తమేహి దిబ్బేహి అస్సాలఙ్కారేహి అలఙ్కతా, పరమా వా అగ్గా సేట్ఠా ఆజానీయా సబ్బాలఙ్కారేహి అలఙ్కతా హయా అస్సా తే తవ రథే యోజితా, యుత్తా వా తే రథస్స చ అనుచ్ఛవికా, అఞ్ఞమఞ్ఞం వా సదిసతాయ యుత్తా సంసట్ఠాతి అత్థో. ఏత్థ చ ‘‘పరమఅలఙ్కతా’’తి పురిమస్మిం పక్ఖే సన్ధిం అకత్వా దుతియస్మిం పక్ఖే అవిభత్తికనిద్దేసో దట్ఠబ్బో . అధోముఖాతి హేట్ఠాముఖా. యదిపి తే తదా పకతియావ ఠితా, దేవలోకతో ఓరోహణవసేన ‘‘అధోముఖా’’తి వుత్తా. అఘసిగమాతి వేహాసంగమా. బలీతి బలవన్తో. జవాతి జవనకా , బలవన్తో చేవ వేగవన్తో చాతి అత్థో. అభినిమ్మితాతి తవ పుఞ్ఞకమ్మేన నిమ్మితా నిబ్బత్తా. సయం నిమ్మితమేవ వా సన్ధాయ ‘‘అభినిమ్మితా’’తి వుత్తం నిమ్మానరతిభావతో సిరిమాయ దేవధీతాయ. పఞ్చరథాసతాతి గాథాసుఖత్థం థకారస్స దీఘం లిఙ్గవిపల్లాసఞ్చ కత్వా వుత్తం, విభత్తిఅలోపో వా దట్ఠబ్బో, పఞ్చ రథసతానీతి అత్థో. అన్వేన్తి తం సారథిచోదితా హయాతి సారథీహి చోదితా వియ రథేసు యుత్తా ఇమే హయా భద్దే, దేవతే, తం అనుగచ్ఛన్తి. ‘‘సారథిఅచోదితా’’తి కేచి పఠన్తి, సారథీహి అచోదితా ఏవ అనుగచ్ఛన్తీతి అత్థో. ‘‘సారథిచోదితా హయా’’తి ఏకంయేవ వా పదం గాథాసుఖత్థం దీఘం కత్వా వుత్తం, సారథిచోదితహయా పఞ్చ రథసతాతి యోజనా.

    137. Tattha yuttā ca te paramaalaṅkatā hayāti paramaṃ ativiya visesato alaṅkatā, paramehi vā uttamehi dibbehi assālaṅkārehi alaṅkatā, paramā vā aggā seṭṭhā ājānīyā sabbālaṅkārehi alaṅkatā hayā assā te tava rathe yojitā, yuttā vā te rathassa ca anucchavikā, aññamaññaṃ vā sadisatāya yuttā saṃsaṭṭhāti attho. Ettha ca ‘‘paramaalaṅkatā’’ti purimasmiṃ pakkhe sandhiṃ akatvā dutiyasmiṃ pakkhe avibhattikaniddeso daṭṭhabbo . Adhomukhāti heṭṭhāmukhā. Yadipi te tadā pakatiyāva ṭhitā, devalokato orohaṇavasena ‘‘adhomukhā’’ti vuttā. Aghasigamāti vehāsaṃgamā. Balīti balavanto. Javāti javanakā , balavanto ceva vegavanto cāti attho. Abhinimmitāti tava puññakammena nimmitā nibbattā. Sayaṃ nimmitameva vā sandhāya ‘‘abhinimmitā’’ti vuttaṃ nimmānaratibhāvato sirimāya devadhītāya. Pañcarathāsatāti gāthāsukhatthaṃ thakārassa dīghaṃ liṅgavipallāsañca katvā vuttaṃ, vibhattialopo vā daṭṭhabbo, pañca rathasatānīti attho. Anventi taṃ sārathicoditā hayāti sārathīhi coditā viya rathesu yuttā ime hayā bhadde, devate, taṃ anugacchanti. ‘‘Sārathiacoditā’’ti keci paṭhanti, sārathīhi acoditā eva anugacchantīti attho. ‘‘Sārathicoditā hayā’’ti ekaṃyeva vā padaṃ gāthāsukhatthaṃ dīghaṃ katvā vuttaṃ, sārathicoditahayā pañca rathasatāti yojanā.

    ౧౩౮. సా తిట్ఠసీతి సా త్వం తిట్ఠసి. రథవరేతి రథుత్తమే. అలఙ్కతాతి సట్ఠిసకటభారేహి దిబ్బాలఙ్కారేహి అలఙ్కతసరీరా. ఓభాసయం జలమివ జోతి పావకోతి ఓభాసేన్తీ జోతిరివ జలన్తీ పావకో వియ చ తిట్ఠసి, సమన్తతో ఓభాసేన్తీ జలన్తీ తిట్ఠసీతి వుత్తం హోతి. ‘‘జోతీ’’తి చ చన్దిమసూరియనక్ఖత్తతారకరూపానం సాధారణనామం. వరతనూతి ఉత్తమరూపధరే సబ్బఙ్గసోభనే. తతో ఏవ అనోమదస్సనే అలామకదస్సనే, దస్సనీయే పాసాదికేతి అత్థో. కస్మా ను కాయా అనధివరం ఉపాగమీతి కుతో నామ దేవకాయతో అనుత్తరం సమ్మాసమ్బుద్ధం పయిరుపాసనాయ ఉపగఞ్ఛి ఉపగతాసి.

    138.Sā tiṭṭhasīti sā tvaṃ tiṭṭhasi. Rathavareti rathuttame. Alaṅkatāti saṭṭhisakaṭabhārehi dibbālaṅkārehi alaṅkatasarīrā. Obhāsayaṃ jalamiva joti pāvakoti obhāsentī jotiriva jalantī pāvako viya ca tiṭṭhasi, samantato obhāsentī jalantī tiṭṭhasīti vuttaṃ hoti. ‘‘Jotī’’ti ca candimasūriyanakkhattatārakarūpānaṃ sādhāraṇanāmaṃ. Varatanūti uttamarūpadhare sabbaṅgasobhane. Tato eva anomadassane alāmakadassane, dassanīye pāsādiketi attho. Kasmā nu kāyā anadhivaraṃ upāgamīti kuto nāma devakāyato anuttaraṃ sammāsambuddhaṃ payirupāsanāya upagañchi upagatāsi.

    ఏవం థేరేన పుచ్ఛితా సా దేవతా అత్తానం ఆవికరోన్తీ –

    Evaṃ therena pucchitā sā devatā attānaṃ āvikarontī –

    ౧౩౯.

    139.

    ‘‘కామగ్గపత్తానం యమాహునుత్తరం, నిమ్మాయ నిమ్మాయ రమన్తి దేవతా;

    ‘‘Kāmaggapattānaṃ yamāhunuttaraṃ, nimmāya nimmāya ramanti devatā;

    తస్మా కాయా అచ్ఛరా కామవణ్ణినీ, ఇధాగతా అనధివరం నమస్సితు’’న్తి. –

    Tasmā kāyā accharā kāmavaṇṇinī, idhāgatā anadhivaraṃ namassitu’’nti. –

    గాథమాహ.

    Gāthamāha.

    ౧౩౯. తత్థ కామగ్గపత్తానం యమాహునుత్తరన్తి కామూపభోగేహి అగ్గభావం పత్తానం పరనిమ్మితవసవత్తీనం దేవానం యం దేవకాయం యసేన భోగాదివసేన చ అనుత్తరన్తి వదన్తి, తతో కాయా. నిమ్మాయ నిమ్మాయ రమన్తి దేవతాతి నిమ్మానరతిదేవతా అత్తనా యథారుచితే కామే సయం నిమ్మినిత్వా నిమ్మినిత్వా రమన్తి కీళన్తి లళన్తా అభిరమన్తి. తస్మా కాయాతి తస్మా నిమ్మానరతిదేవనికాయా . కామవణ్ణినీతి కామరూపధరా యథిచ్ఛితరూపధారినీ. ఇధాగతాతి ఇధ ఇమస్మిం మనుస్సలోకే, ఇమం వా మనుస్సలోకం ఆగతా.

    139. Tattha kāmaggapattānaṃ yamāhunuttaranti kāmūpabhogehi aggabhāvaṃ pattānaṃ paranimmitavasavattīnaṃ devānaṃ yaṃ devakāyaṃ yasena bhogādivasena ca anuttaranti vadanti, tato kāyā. Nimmāya nimmāya ramanti devatāti nimmānaratidevatā attanā yathārucite kāme sayaṃ nimminitvā nimminitvā ramanti kīḷanti laḷantā abhiramanti. Tasmā kāyāti tasmā nimmānaratidevanikāyā . Kāmavaṇṇinīti kāmarūpadharā yathicchitarūpadhārinī. Idhāgatāti idha imasmiṃ manussaloke, imaṃ vā manussalokaṃ āgatā.

    ఏవం దేవతాయ అత్తనో నిమ్మానరతిదేవతాభావే కథితే పున థేరో తస్సా పురిమభవం తత్థ కతపుఞ్ఞకమ్మం లద్ధిఞ్చ కథాపేతుకామో –

    Evaṃ devatāya attano nimmānaratidevatābhāve kathite puna thero tassā purimabhavaṃ tattha katapuññakammaṃ laddhiñca kathāpetukāmo –

    ౧౪౦.

    140.

    ‘‘కిం త్వం పురే సుచరితమాచరీధ, కేనచ్ఛసి త్వం అమితయసా సుఖేధితా;

    ‘‘Kiṃ tvaṃ pure sucaritamācarīdha, kenacchasi tvaṃ amitayasā sukhedhitā;

    ఇద్ధీ చ తే అనధివరా విహఙ్గమా, వణ్ణో చ తే దస దిసా విరోచతి.

    Iddhī ca te anadhivarā vihaṅgamā, vaṇṇo ca te dasa disā virocati.

    ౧౪౧.

    141.

    ‘‘దేవేహి త్వం పరివుతా సక్కతా చసి,

    ‘‘Devehi tvaṃ parivutā sakkatā casi,

    కుతో చుతా సుగతిగతాసి దేవతే;

    Kuto cutā sugatigatāsi devate;

    కస్స వా త్వం వచనకరానుసాసనిం,

    Kassa vā tvaṃ vacanakarānusāsaniṃ,

    ఆచిక్ఖ మే త్వం యది బుద్ధసావికా’’తి. – ద్వే గాథా అభాసి;

    Ācikkha me tvaṃ yadi buddhasāvikā’’ti. – dve gāthā abhāsi;

    ౧౪౦. తత్థ ఆచరీతి దీఘం కత్వా వుత్తం, ఉపచినీతి అత్థో. ఇధాతి నిపాతమత్తం, ఇధ వా ఇమస్మిం దేవత్తభావే. కేనచ్ఛసీతి కేన పుఞ్ఞకమ్మేన అస్సత్థా అచ్ఛసి. ‘‘కేనాసి త్వ’’న్తి కేచి పఠన్తి. అమితయసాతి న మితయసా అనప్పకపరివారా. సుఖేధితాతి సుఖేన వడ్ఢితా, సుపరిబ్రూహితదిబ్బసుఖాతి అత్థో. ఇద్ధీతి దిబ్బానుభావో. అనధివరాతి అధికా విసిట్ఠా అఞ్ఞా ఏతిస్సా నత్థీతి అనధివరా, అతిఉత్తమాతి అత్థో. విహఙ్గమాతి వేహాసగామినీ. దస దిసాతి దసపి దిసా. విరోచతీతి ఓభాసేతి.

    140. Tattha ācarīti dīghaṃ katvā vuttaṃ, upacinīti attho. Idhāti nipātamattaṃ, idha vā imasmiṃ devattabhāve. Kenacchasīti kena puññakammena assatthā acchasi. ‘‘Kenāsi tva’’nti keci paṭhanti. Amitayasāti na mitayasā anappakaparivārā. Sukhedhitāti sukhena vaḍḍhitā, suparibrūhitadibbasukhāti attho. Iddhīti dibbānubhāvo. Anadhivarāti adhikā visiṭṭhā aññā etissā natthīti anadhivarā, atiuttamāti attho. Vihaṅgamāti vehāsagāminī. Dasa disāti dasapi disā. Virocatīti obhāseti.

    ౧౪౧. పరివుతా సక్కతా చసీతి సమన్తతో పరివారితా సమ్భావితా చ అసి. కుతో చుతా సుగతిగతాసీతి పఞ్చసు గతీసు కతరగతితో చుతా హుత్వా సుగతిం ఇమం దేవగతిం పటిసన్ధివసేన ఉపగతా అసి. కస్స వా త్వం వచనకరానుసాసనిన్తి కస్స ను వా సత్థు సాసనే పావచనే ఓవాదానుసాసనిసమ్పటిచ్ఛనేన త్వం వచనకరా అసీతి యోజనా. కస్స వా త్వం సత్థు వచనకరా అనుసాసకస్స అనుసిట్ఠియం పతిట్ఠానేనాతి ఏవం వా ఏత్థ అత్థో దట్ఠబ్బో. ఏవం అనుద్దేసికవసేన తస్సా లద్ధిం పుచ్ఛిత్వా పున ఉద్దేసికవసేన ‘‘ఆచిక్ఖ మే త్వం యది బుద్ధసావికా’’తి పుచ్ఛతి. తత్థ బుద్ధసావికాతి సబ్బమ్పి ఞేయ్యధమ్మం సయమ్భుఞాణేన హత్థతలే ఆమలకం వియ పచ్చక్ఖతో బుద్ధత్తా బుద్ధస్స భగవతో ధమ్మస్సవనన్తే జాతాతి బుద్ధసావికా.

    141.Parivutāsakkatā casīti samantato parivāritā sambhāvitā ca asi. Kuto cutā sugatigatāsīti pañcasu gatīsu kataragatito cutā hutvā sugatiṃ imaṃ devagatiṃ paṭisandhivasena upagatā asi. Kassa vā tvaṃ vacanakarānusāsaninti kassa nu vā satthu sāsane pāvacane ovādānusāsanisampaṭicchanena tvaṃ vacanakarā asīti yojanā. Kassa vā tvaṃ satthu vacanakarā anusāsakassa anusiṭṭhiyaṃ patiṭṭhānenāti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo. Evaṃ anuddesikavasena tassā laddhiṃ pucchitvā puna uddesikavasena ‘‘ācikkha me tvaṃ yadi buddhasāvikā’’ti pucchati. Tattha buddhasāvikāti sabbampi ñeyyadhammaṃ sayambhuñāṇena hatthatale āmalakaṃ viya paccakkhato buddhattā buddhassa bhagavato dhammassavanante jātāti buddhasāvikā.

    ఏవం థేరేన పుచ్ఛితమత్థం కథేన్తీ దేవతా ఇమా గాథా అభాసి –

    Evaṃ therena pucchitamatthaṃ kathentī devatā imā gāthā abhāsi –

    ౧౪౨.

    142.

    ‘‘నగన్తరే నగరవరే సుమాపితే, పరిచారికా రాజవరస్స సిరిమతో;

    ‘‘Nagantare nagaravare sumāpite, paricārikā rājavarassa sirimato;

    నచ్చే గీతే పరమసుసిక్ఖితా అహుం, సిరిమాతి మం రాజగహే అవేదింసు.

    Nacce gīte paramasusikkhitā ahuṃ, sirimāti maṃ rājagahe avediṃsu.

    ౧౪౩.

    143.

    ‘‘బుద్ధో చ మే ఇసినిసభో వినాయకో, అదేసయీ సముదయదుక్ఖనిచ్చతం;

    ‘‘Buddho ca me isinisabho vināyako, adesayī samudayadukkhaniccataṃ;

    అసఙ్ఖతం దుక్ఖనిరోధ సస్సతం, మగ్గఞ్చిమం అకుటిలమఞ్జసం సివం.

    Asaṅkhataṃ dukkhanirodha sassataṃ, maggañcimaṃ akuṭilamañjasaṃ sivaṃ.

    ౧౪౪.

    144.

    ‘‘సుత్వానహం అమతపదం అసఙ్ఖతం, తథాగతస్సనధివరస్స సాసనం;

    ‘‘Sutvānahaṃ amatapadaṃ asaṅkhataṃ, tathāgatassanadhivarassa sāsanaṃ;

    సీలేస్వహం పరమసుసంవుతా అహుం, ధమ్మే ఠితా నరవరబుద్ధదేసితే.

    Sīlesvahaṃ paramasusaṃvutā ahuṃ, dhamme ṭhitā naravarabuddhadesite.

    ౧౪౫.

    145.

    ‘‘ఞత్వానహం విరజపదం అసఙ్ఖతం, తథాగతేననధివరేన దేసితం;

    ‘‘Ñatvānahaṃ virajapadaṃ asaṅkhataṃ, tathāgatenanadhivarena desitaṃ;

    తత్థేవహం సమథసమాధిమాఫుసిం, సాయేవ మే పరమనియామతా అహు.

    Tatthevahaṃ samathasamādhimāphusiṃ, sāyeva me paramaniyāmatā ahu.

    ౧౪౬.

    146.

    ‘‘లద్ధానహం అమతవరం విసేసనం, ఏకంసికా అభిసమయే విసేసియ;

    ‘‘Laddhānahaṃ amatavaraṃ visesanaṃ, ekaṃsikā abhisamaye visesiya;

    అసంసయా బహుజనపూజితా అహం, ఖిడ్డారతిం పచ్చనుభోమనప్పకం.

    Asaṃsayā bahujanapūjitā ahaṃ, khiḍḍāratiṃ paccanubhomanappakaṃ.

    ౧౪౭.

    147.

    ‘‘ఏవం అహం అమతదసమ్హి దేవతా, తథాగతస్సనధివరస్స సావికా;

    ‘‘Evaṃ ahaṃ amatadasamhi devatā, tathāgatassanadhivarassa sāvikā;

    ధమ్మద్దసా పఠమఫలే పతిట్ఠితా, సోతాపన్నా న చ పన మత్థి దుగ్గతి.

    Dhammaddasā paṭhamaphale patiṭṭhitā, sotāpannā na ca pana matthi duggati.

    ౧౪౮.

    148.

    ‘‘సా వన్దితుం అనధివరం ఉపాగమిం, పాసాదికే కుసలరతే చ భిక్ఖవో;

    ‘‘Sā vandituṃ anadhivaraṃ upāgamiṃ, pāsādike kusalarate ca bhikkhavo;

    నమస్సితుం సమణసమాగమం సివం, సగారవా సిరిమతో ధమ్మరాజినో.

    Namassituṃ samaṇasamāgamaṃ sivaṃ, sagāravā sirimato dhammarājino.

    ౧౪౯.

    149.

    ‘‘దిస్వా మునిం ముదితమనమ్హి పీణితా, తథాగతం నరవరదమ్మసారథిం;

    ‘‘Disvā muniṃ muditamanamhi pīṇitā, tathāgataṃ naravaradammasārathiṃ;

    తణ్హచ్ఛిదం కుసలరతం వినాయకం, వన్దామహం పరమహితానుకమ్పక’’న్తి.

    Taṇhacchidaṃ kusalarataṃ vināyakaṃ, vandāmahaṃ paramahitānukampaka’’nti.

    ౧౪౨. తత్థ నగన్తరేతి ఇసిగిలివేపుల్లవేభారపణ్డవగిజ్ఝకూటసఙ్ఖాతానం పఞ్చన్నం పబ్బతానం అన్తరే వేమజ్ఝే, యతో తం నగరం ‘‘గిరిబ్బజ’’న్తి వుచ్చతి . నగరవరేతి ఉత్తమనగరే, రాజగహం సన్ధాయాహ. సుమాపితేతి మహాగోవిన్దపణ్డితేన వత్థువిజ్జావిధినా సమ్మదేవ నివేసితే. పరిచారికాతి సంగీతపరిచరియాయ ఉపట్ఠాయికా. రాజవరస్సాతి బిమ్బిసారమహారాజస్స. సిరిమతోతి ఏత్థ ‘‘సిరీతి బుద్ధిపుఞ్ఞానం అధివచన’’న్తి వదన్తి. అథ వా పుఞ్ఞనిబ్బత్తా సరీరసోభగ్గాదిసమ్పత్తి కతపుఞ్ఞం నిస్సయతి, కతపుఞ్ఞేహి వా నిస్సీయతీతి ‘‘సిరీ’’తి వుచ్చతి, సా ఏతస్స అత్థీతి సిరిమా, తస్స సిరిమతో. పరమసుసిక్ఖితాతి అతివియ సమ్మదేవ చ సిక్ఖితా. అహున్తి అహోసిం. అవేదింసూతి అఞ్ఞాసుం.

    142. Tattha nagantareti isigilivepullavebhārapaṇḍavagijjhakūṭasaṅkhātānaṃ pañcannaṃ pabbatānaṃ antare vemajjhe, yato taṃ nagaraṃ ‘‘giribbaja’’nti vuccati . Nagaravareti uttamanagare, rājagahaṃ sandhāyāha. Sumāpiteti mahāgovindapaṇḍitena vatthuvijjāvidhinā sammadeva nivesite. Paricārikāti saṃgītaparicariyāya upaṭṭhāyikā. Rājavarassāti bimbisāramahārājassa. Sirimatoti ettha ‘‘sirīti buddhipuññānaṃ adhivacana’’nti vadanti. Atha vā puññanibbattā sarīrasobhaggādisampatti katapuññaṃ nissayati, katapuññehi vā nissīyatīti ‘‘sirī’’ti vuccati, sā etassa atthīti sirimā, tassa sirimato. Paramasusikkhitāti ativiya sammadeva ca sikkhitā. Ahunti ahosiṃ. Avediṃsūti aññāsuṃ.

    ౧౪౩. ఇసినిసభోతి గవసతజేట్ఠకో ఉసభో, గవసహస్సజేట్ఠకో వసభో, వజసతజేట్ఠకో వా ఉసభో, వజసహస్సజేట్ఠకో వసభో, సబ్బగవసేట్ఠో సబ్బపరిస్సయసహో సేతో పాసాదికో మహాభారవహో అసనిసతసద్దేహిపి అసమ్పకమ్పియో నిసభో. రథా సో అత్తనో నిసభబలేన సమన్నాగతో చతూహి పాదేహి పథవిం ఉప్పీళేత్వా కేనచి పరిస్సయేన అకమ్పియో అచలట్ఠానేన తిట్ఠతి, ఏవం భగవా దసహి తథాగతబలేహి సమన్నాగతో చతూహి వేసారజ్జపాదేహి అట్ఠపరిసపథవిం ఉప్పీళేత్వా సదేవకే లోకే కేనచి పచ్చత్థికేన పచ్చామిత్తేన అకమ్పియో అచలట్ఠానేన తిట్ఠతి, తస్మా నిసభో వియాతి నిసభో. సీలాదీనం ధమ్మక్ఖన్ధానం ఏసనట్ఠేన ‘‘ఇసీ’’తి లద్ధవోహారేసు సేక్ఖాసేక్ఖఇసీసు నిసభో, ఇసీనం వా నిసభో, ఇసి చ సో నిసభో చాతి వా ఇసినిసభో. వేనేయ్యసత్తే వినేతీతి వినాయకో, నాయకవిరహితోతి వా వినాయకో, సయమ్భూతి అత్థో.

    143.Isinisabhoti gavasatajeṭṭhako usabho, gavasahassajeṭṭhako vasabho, vajasatajeṭṭhako vā usabho, vajasahassajeṭṭhako vasabho, sabbagavaseṭṭho sabbaparissayasaho seto pāsādiko mahābhāravaho asanisatasaddehipi asampakampiyo nisabho. Rathā so attano nisabhabalena samannāgato catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā kenaci parissayena akampiyo acalaṭṭhānena tiṭṭhati, evaṃ bhagavā dasahi tathāgatabalehi samannāgato catūhi vesārajjapādehi aṭṭhaparisapathaviṃ uppīḷetvā sadevake loke kenaci paccatthikena paccāmittena akampiyo acalaṭṭhānena tiṭṭhati, tasmā nisabho viyāti nisabho. Sīlādīnaṃ dhammakkhandhānaṃ esanaṭṭhena ‘‘isī’’ti laddhavohāresu sekkhāsekkhaisīsu nisabho, isīnaṃ vā nisabho, isi ca so nisabho cāti vā isinisabho. Veneyyasatte vinetīti vināyako, nāyakavirahitoti vā vināyako, sayambhūti attho.

    అదేసయీ సముదయదుక్ఖనిచ్చతన్తి సముదయసచ్చస్స చ దుక్ఖసచ్చస్స చ అనిచ్చతం వయధమ్మతం అభాసి. తేన ‘‘యంకిఞ్చి సముదయధమ్మం, సబ్బం తం నిరోధధమ్మ’’న్తి అత్తనో అభిసమయఞాణస్స పవత్తిఆకారం దస్సేతి. సముదయదుక్ఖనిచ్చతన్తి వా సముదయసచ్చఞ్చ దుక్ఖసచ్చఞ్చ అనిచ్చతఞ్చ. తత్థ సముదయసచ్చదుక్ఖసచ్చగ్గహణేన విపస్సనాయ భూమిం దస్సేతి, అనిచ్చతాగహణేన తస్సా పవత్తిఆకారం దస్సేతి. సఙ్ఖారానఞ్హి అనిచ్చాకారే విభావితే దుక్ఖాకారో అనత్తాకారోపి విభావితోయేవ హోతి తంనిబన్ధనత్తా తేసం. తేనాహ ‘‘యదనిచ్చం, తం దుక్ఖం, యం దుక్ఖం, తదనత్తా’’తి (సం॰ ని॰ ౩.౧౫). అసఙ్ఖతం దుక్ఖనిరోధసస్సతన్తి కేనచి పచ్చయేన న సఙ్ఖతన్తి అసఙ్ఖతం , సబ్బకాలం తథభావేన సస్సతం, సకలవట్టదుక్ఖనిరోధభావతో దుక్ఖనిరోధం అరియసచ్చఞ్చ మే అదేసయీతి యోజనా. మగ్గఞ్చిమం అకుటిలమఞ్జసం సివన్తి అన్తద్వయపరివజ్జనేన కుటిలభావకరానం మాయాదీనం కాయవఙ్కాదీనఞ్చ పహానేన అకుటిలం, తతో ఏవ అఞ్జసం, అసివభావకరానం కామరాగాదీనం సముచ్ఛిన్దనేన సివం నిబ్బానం. మగ్గన్తి నిబ్బానత్థికేహి మగ్గీయతి, కిలేసే వా మారేన్తో గచ్ఛతీతి ‘‘మగ్గో’’తి లద్ధనామం ఇదం తుమ్హాకఞ్చ మమఞ్చ పచ్చక్ఖభూతం దుక్ఖనిరోధగామినిపటిపదాసఙ్ఖాతం అరియసచ్చఞ్చ మే అదేసయీతి యోజనా.

    Adesayī samudayadukkhaniccatanti samudayasaccassa ca dukkhasaccassa ca aniccataṃ vayadhammataṃ abhāsi. Tena ‘‘yaṃkiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti attano abhisamayañāṇassa pavattiākāraṃ dasseti. Samudayadukkhaniccatanti vā samudayasaccañca dukkhasaccañca aniccatañca. Tattha samudayasaccadukkhasaccaggahaṇena vipassanāya bhūmiṃ dasseti, aniccatāgahaṇena tassā pavattiākāraṃ dasseti. Saṅkhārānañhi aniccākāre vibhāvite dukkhākāro anattākāropi vibhāvitoyeva hoti taṃnibandhanattā tesaṃ. Tenāha ‘‘yadaniccaṃ, taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ, tadanattā’’ti (saṃ. ni. 3.15). Asaṅkhataṃ dukkhanirodhasassatanti kenaci paccayena na saṅkhatanti asaṅkhataṃ , sabbakālaṃ tathabhāvena sassataṃ, sakalavaṭṭadukkhanirodhabhāvato dukkhanirodhaṃ ariyasaccañca me adesayīti yojanā. Maggañcimaṃ akuṭilamañjasaṃ sivanti antadvayaparivajjanena kuṭilabhāvakarānaṃ māyādīnaṃ kāyavaṅkādīnañca pahānena akuṭilaṃ, tato eva añjasaṃ, asivabhāvakarānaṃ kāmarāgādīnaṃ samucchindanena sivaṃ nibbānaṃ. Magganti nibbānatthikehi maggīyati, kilese vā mārento gacchatīti ‘‘maggo’’ti laddhanāmaṃ idaṃ tumhākañca mamañca paccakkhabhūtaṃ dukkhanirodhagāminipaṭipadāsaṅkhātaṃ ariyasaccañca me adesayīti yojanā.

    ౧౪౪. సుత్వానహం అమతపదం అసఙ్ఖతం, తథాగతస్సనధివరస్స సాసనన్తి ఏత్థ అయం సఙ్ఖేపత్థో – తథా ఆగమనాదిఅత్థేన తథాగతస్స, సదేవకే లోకే అగ్గభావతో అనధివరస్స, సమ్మాసమ్బుద్ధస్స అమతపదం అసఙ్ఖతం నిబ్బానం ఉద్దిస్స దేసితత్తా, అమతస్స వా నిబ్బానస్స పటిపజ్జనుపాయత్తా కేనచిపి అసఙ్ఖరణీయత్తా చ అమతపదం అసఙ్ఖతం సాసనం సద్ధమ్మం అహం సుత్వానాతి. సీలేస్వహన్తి సీలేసు నిప్ఫాదేతబ్బేసు అహం. పరమసుసంవుతాతి అతివియ సమ్మదేవ సంవుతా. అహున్తి అహోసిం. ధమ్మే ఠితాతి పటిపత్తిధమ్మే పతిట్ఠితా.

    144.Sutvānahaṃ amatapadaṃ asaṅkhataṃ, tathāgatassanadhivarassa sāsananti ettha ayaṃ saṅkhepattho – tathā āgamanādiatthena tathāgatassa, sadevake loke aggabhāvato anadhivarassa, sammāsambuddhassa amatapadaṃ asaṅkhataṃ nibbānaṃ uddissa desitattā, amatassa vā nibbānassa paṭipajjanupāyattā kenacipi asaṅkharaṇīyattā ca amatapadaṃ asaṅkhataṃ sāsanaṃ saddhammaṃ ahaṃ sutvānāti. Sīlesvahanti sīlesu nipphādetabbesu ahaṃ. Paramasusaṃvutāti ativiya sammadeva saṃvutā. Ahunti ahosiṃ. Dhamme ṭhitāti paṭipattidhamme patiṭṭhitā.

    ౧౪౫. ఞత్వానాతి సచ్ఛికిరియాభిసమయవసేన జానిత్వా. తత్థేవాతి తస్మింయేవ ఖణే, తస్మింయేవ వా అత్తభావే. సమథసమాధిమాఫుసిన్తి పచ్చనీకధమ్మానం సముచ్ఛేదవసేన సమనతో వూపసమనతో పరమత్థసమథభూతం లోకుత్తరసమాధిం ఆఫుసిం అధిగచ్ఛిం. యదిపి యస్మిం ఖణే నిరోధస్స సచ్ఛికిరియాభిసమయో, తస్మింయేవ ఖణే మగ్గస్స భావనాభిసమయో, ఆరమ్మణపటివేధం పన భావనాపటివేధస్సేవ పురిమసిద్ధికారణం వియ కత్వా దస్సేతుం –

    145.Ñatvānāti sacchikiriyābhisamayavasena jānitvā. Tatthevāti tasmiṃyeva khaṇe, tasmiṃyeva vā attabhāve. Samathasamādhimāphusinti paccanīkadhammānaṃ samucchedavasena samanato vūpasamanato paramatthasamathabhūtaṃ lokuttarasamādhiṃ āphusiṃ adhigacchiṃ. Yadipi yasmiṃ khaṇe nirodhassa sacchikiriyābhisamayo, tasmiṃyeva khaṇe maggassa bhāvanābhisamayo, ārammaṇapaṭivedhaṃ pana bhāvanāpaṭivedhasseva purimasiddhikāraṇaṃ viya katvā dassetuṃ –

    ‘‘ఞత్వానహం విరజపదం అసఙ్ఖతం, తథాగతేననధివరేన దేసితం’’.

    ‘‘Ñatvānahaṃ virajapadaṃ asaṅkhataṃ, tathāgatenanadhivarena desitaṃ’’.

    తత్థేవహం ‘సమథసమాధిమాఫుసి’న్తి వుత్తం యథా ‘‘చక్ఖుఞ్చ పటిచ్చ రూపే చ ఉప్పజ్జతి చక్ఖువిఞ్ఞాణ’’న్తి (మ॰ ని॰ ౧.౪౦౦; ౩.౪౨౧; సం॰ ని॰ ౪.౬౦). ఞత్వానాతి వా సమానకాలవసేన వుత్తన్తి వేదితబ్బం యథా ‘‘నిహన్త్వాన తమం సబ్బం, ఆదిచ్చో నభముగ్గతో’’తి. సాయేవాతి యా లోకుత్తరసమాధిఫుసనా లద్ధా, సాయేవ. పరమనియామతాతి పరమా ఉత్తమా మగ్గనియామతా.

    Tatthevahaṃ ‘samathasamādhimāphusi’nti vuttaṃ yathā ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇa’’nti (ma. ni. 1.400; 3.421; saṃ. ni. 4.60). Ñatvānāti vā samānakālavasena vuttanti veditabbaṃ yathā ‘‘nihantvāna tamaṃ sabbaṃ, ādicco nabhamuggato’’ti. Sāyevāti yā lokuttarasamādhiphusanā laddhā, sāyeva. Paramaniyāmatāti paramā uttamā magganiyāmatā.

    ౧౪౬. విసేసనన్తి పుథుజ్జనేహి విసేసకం విసిట్ఠభావసాధకం. ఏకంసికాతి ‘‘సమ్మాసమ్బుద్ధో భగవా, స్వాక్ఖాతో ధమ్మో, సుప్పటిపన్నో సఙ్ఘో’’తి ఏకంసగాహవతీ రతనత్తయే నిబ్బిచికిచ్ఛా. అభిసమయే విసేసియాతి సచ్చపటివేధవసేన విసేసం పత్వా. ‘‘విసేసినీ’’తిపి పఠన్తి, అభిసమయహేతు విసేసవతీతి అత్థో. అసంసయాతి సోళసవత్థుకాయ అట్ఠవత్థుకాయ చ విచికిచ్ఛాయ పహీనత్తా అపగతసంసయా. ‘‘అసంసియా’’తి కేచి పఠన్తి. బహుజనపూజితాతి సుగతీహి పరేహి పత్థనీయగుణాతి అత్థో. ఖిడ్డారతిన్తి ఖిడ్డాభూతం రతిం, అథ వా ఖిడ్డఞ్చ రతిఞ్చ ఖిడ్డావిహారఞ్చ రతిసుఖఞ్చ.

    146.Visesananti puthujjanehi visesakaṃ visiṭṭhabhāvasādhakaṃ. Ekaṃsikāti ‘‘sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho’’ti ekaṃsagāhavatī ratanattaye nibbicikicchā. Abhisamaye visesiyāti saccapaṭivedhavasena visesaṃ patvā. ‘‘Visesinī’’tipi paṭhanti, abhisamayahetu visesavatīti attho. Asaṃsayāti soḷasavatthukāya aṭṭhavatthukāya ca vicikicchāya pahīnattā apagatasaṃsayā. ‘‘Asaṃsiyā’’ti keci paṭhanti. Bahujanapūjitāti sugatīhi parehi patthanīyaguṇāti attho. Khiḍḍāratinti khiḍḍābhūtaṃ ratiṃ, atha vā khiḍḍañca ratiñca khiḍḍāvihārañca ratisukhañca.

    ౧౪౭. అమతదసమ్హీతి అమతదసా నిబ్బానదస్సావినీ అమ్హి. ధమ్మద్దసాతి చతుసచ్చధమ్మం దిట్ఠవతీ. సోతాపన్నాతి అరియమగ్గసోతం ఆదితో పత్తా. న చ పన మత్థి దుగ్గతీతి న చ పన మే అత్థి దుగ్గతి అవినిపాతధమ్మత్తా.

    147.Amatadasamhīti amatadasā nibbānadassāvinī amhi. Dhammaddasāti catusaccadhammaṃ diṭṭhavatī. Sotāpannāti ariyamaggasotaṃ ādito pattā. Na ca pana matthi duggatīti na ca pana me atthi duggati avinipātadhammattā.

    ౧౪౮. పాసాదికేతి పసాదావహే. కుసలరతేతి కుసలే అనవజ్జధమ్మే నిబ్బానే రతే. భిక్ఖవోతి భిక్ఖూ నమస్సితుం ఉపాగమిన్తి యోజనా. సమణసమాగమం సివన్తి సమణానం సమితపాపానం బుద్ధబుద్ధసావకానం సివఞ్చ ధమ్మం ఖేమం సమాగమం సఙ్గమం పయిరుపాసితుం ఉపాగమిన్తి సమ్బన్ధో. సిరిమతో ధమ్మరాజినోతి భుమ్మత్థే సామివచనం. సిరిమతి ధమ్మరాజినీతి అత్థో. ఏవమేవ చ కేచి పఠన్తి.

    148.Pāsādiketi pasādāvahe. Kusalarateti kusale anavajjadhamme nibbāne rate. Bhikkhavoti bhikkhū namassituṃ upāgaminti yojanā. Samaṇasamāgamaṃ sivanti samaṇānaṃ samitapāpānaṃ buddhabuddhasāvakānaṃ sivañca dhammaṃ khemaṃ samāgamaṃ saṅgamaṃ payirupāsituṃ upāgaminti sambandho. Sirimato dhammarājinoti bhummatthe sāmivacanaṃ. Sirimati dhammarājinīti attho. Evameva ca keci paṭhanti.

    ౧౪౯. ముదితమనమ్హీతి మోదితమనా అమ్హి. పీణితాతి తుట్ఠా, పీతిరసవసేన వా తిత్తా. నరవరదమ్మసారథిన్తి నరవరో చ సో అగ్గపుగ్గలత్తా, దమ్మానం దమేతబ్బానం వేనేయ్యానం నిబ్బానాభిముఖం సారణతో దమ్మసారథి చాతి నరవరదమ్మసారథి, తం. పరమహితానుకమ్పకన్తి పరమేన ఉత్తమేన హితేన సబ్బసత్తానం అనుకమ్పకం.

    149.Muditamanamhīti moditamanā amhi. Pīṇitāti tuṭṭhā, pītirasavasena vā tittā. Naravaradammasārathinti naravaro ca so aggapuggalattā, dammānaṃ dametabbānaṃ veneyyānaṃ nibbānābhimukhaṃ sāraṇato dammasārathi cāti naravaradammasārathi, taṃ. Paramahitānukampakanti paramena uttamena hitena sabbasattānaṃ anukampakaṃ.

    ఏవం సిరిమా దేవధీతా అత్తనో లద్ధిపవేదనముఖేన రతనత్తయే పసాదం పవేదేత్వా భగవన్తం భిక్ఖుసఙ్ఘఞ్చ వన్దిత్వా పదక్ఖిణం కత్వా దేవలోకమేవ గతా. భగవా తమేవ ఓతిణ్ణవత్థుం అట్ఠుప్పత్తిం కత్వా ధమ్మం దేసేసి, దేసనాపరియోసానే ఉక్కణ్ఠితభిక్ఖు అరహత్తం పాపుణి, సమ్పత్తపరిసాయపి సా ధమ్మదేసనా సాత్థికా జాతాతి.

    Evaṃ sirimā devadhītā attano laddhipavedanamukhena ratanattaye pasādaṃ pavedetvā bhagavantaṃ bhikkhusaṅghañca vanditvā padakkhiṇaṃ katvā devalokameva gatā. Bhagavā tameva otiṇṇavatthuṃ aṭṭhuppattiṃ katvā dhammaṃ desesi, desanāpariyosāne ukkaṇṭhitabhikkhu arahattaṃ pāpuṇi, sampattaparisāyapi sā dhammadesanā sātthikā jātāti.

    సిరిమావిమానవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Sirimāvimānavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / విమానవత్థుపాళి • Vimānavatthupāḷi / ౧౬. సిరిమావిమానవత్థు • 16. Sirimāvimānavatthu


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact