Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၂. သိရိမိတ္တတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
2. Sirimittattheragāthāvaṇṇanā
အက္ကောဓနောတိအာဒိကာ အာယသ္မတော သိရိမိတ္တတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိသ္သယံ ကုသလံ ဥပစိနိတ္ဝာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရာဇဂဟေ မဟဒ္ဓနကုဋုမ္ဗိကသ္သ ပုတ္တော ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တိ, သိရိမိတ္တောတိ လဒ္ဓနာမော။ တသ္သ ကိရ မာတာ သိရိဂုတ္တသ္သ ဘဂိနီ။ တသ္သ ဝတ္ထု ဓမ္မပဒဝဏ္ဏနာယံ (ဓ. ပ. အဋ္ဌ. ၁.ဂရဟဒိန္နဝတ္ထု) အာဂတမေဝ။ သော သိရိဂုတ္တသ္သ ဘာဂိနေယ္ယော သိရိမိတ္တော ဝယပ္ပတ္တော သတ္ထု ဓနပာလဒမနေ လဒ္ဓပ္ပသာဒော ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဝိပသ္သနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော နစိရသ္သေဝ အရဟတ္တံ ပတ္တော။ ဧကဒိဝသံ ပာတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတုံ အာသနံ အဘိရုဟိတ္ဝာ စိတ္တဗီဇနိံ ဂဟေတ္ဝာ နိသိန္နော ဘိက္ခူနံ ဓမ္မံ ကထေသိ။ ကထေန္တော စ ဥဠာရတရေ ဂုဏေ ဝိဘဇိတ္ဝာ ဒသ္သေန္တော –
Akkodhanotiādikā āyasmato sirimittattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde rājagahe mahaddhanakuṭumbikassa putto hutvā nibbatti, sirimittoti laddhanāmo. Tassa kira mātā siriguttassa bhaginī. Tassa vatthu dhammapadavaṇṇanāyaṃ (dha. pa. aṭṭha. 1.garahadinnavatthu) āgatameva. So siriguttassa bhāgineyyo sirimitto vayappatto satthu dhanapāladamane laddhappasādo pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ patto. Ekadivasaṃ pātimokkhaṃ uddisituṃ āsanaṃ abhiruhitvā cittabījaniṃ gahetvā nisinno bhikkhūnaṃ dhammaṃ kathesi. Kathento ca uḷāratare guṇe vibhajitvā dassento –
၅၀၂.
502.
‘‘အက္ကောဓနောနုပနာဟီ၊ အမာယော ရိတ္တပေသုဏော။
‘‘Akkodhanonupanāhī, amāyo rittapesuṇo;
သ ဝေ တာဒိသကော ဘိက္ခု၊ ဧဝံ ပေစ္စ န သောစတိ။
Sa ve tādisako bhikkhu, evaṃ pecca na socati.
၅၀၃.
503.
‘‘အက္ကောဓနောနုပနာဟီ၊ အမာယော ရိတ္တပေသုဏော။
‘‘Akkodhanonupanāhī, amāyo rittapesuṇo;
ဂုတ္တဒ္ဝာရော သဒာ ဘိက္ခု၊ ဧဝံ ပေစ္စ န သောစတိ။
Guttadvāro sadā bhikkhu, evaṃ pecca na socati.
၅၀၄.
504.
‘‘အက္ကောဓနောနုပနာဟီ၊ အမာယော ရိတ္တပေသုဏော။
‘‘Akkodhanonupanāhī, amāyo rittapesuṇo;
ကလ္ယာဏသီလော သော ဘိက္ခု၊ ဧဝံ ပေစ္စ န သောစတိ။
Kalyāṇasīlo so bhikkhu, evaṃ pecca na socati.
၅၀၅.
505.
‘‘အက္ကောဓနောနုပနာဟီ၊ အမာယော ရိတ္တပေသုဏော။
‘‘Akkodhanonupanāhī, amāyo rittapesuṇo;
ကလ္ယာဏမိတ္တော သော ဘိက္ခု၊ ဧဝံ ပေစ္စ န သောစတိ။
Kalyāṇamitto so bhikkhu, evaṃ pecca na socati.
၅၀၆.
506.
‘‘အက္ကောဓနောနုပနာဟီ၊ အမာယော ရိတ္တပေသုဏော။
‘‘Akkodhanonupanāhī, amāyo rittapesuṇo;
ကလ္ယာဏပညော သော ဘိက္ခု၊ ဧဝံ ပေစ္စ န သောစတိ။
Kalyāṇapañño so bhikkhu, evaṃ pecca na socati.
၅၀၇.
507.
‘‘ယသ္သ သဒ္ဓာ တထာဂတေ၊ အစလာ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ။
‘‘Yassa saddhā tathāgate, acalā suppatiṭṭhitā;
သီလဉ္စ ယသ္သ ကလ္ယာဏံ၊ အရိယကန္တံ ပသံသိတံ။
Sīlañca yassa kalyāṇaṃ, ariyakantaṃ pasaṃsitaṃ.
၅၀၈.
508.
‘‘သင္ဃေ ပသာဒော ယသ္သတ္ထိ၊ ဥဇုဘူတဉ္စ ဒသ္သနံ။
‘‘Saṅghe pasādo yassatthi, ujubhūtañca dassanaṃ;
အဒလိဒ္ဒောတိ တံ အာဟု၊ အမောဃံ တသ္သ ဇီဝိတံ။
Adaliddoti taṃ āhu, amoghaṃ tassa jīvitaṃ.
၅၀၉.
509.
‘‘တသ္မာ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စ၊ ပသာဒံ ဓမ္မဒသ္သနံ။
‘‘Tasmā saddhañca sīlañca, pasādaṃ dhammadassanaṃ;
အနုယုဉ္ဇေထ မေဓာဝီ၊ သရံ ဗုဒ္ဓာန သာသန’’န္တိ။ – ဣမာ ဂာထာ အဘာသိ။
Anuyuñjetha medhāvī, saraṃ buddhāna sāsana’’nti. – imā gāthā abhāsi;
တတ္ထ အက္ကောဓနောတိ အကုဇ္ဈနသီလော။ ဥပဋ္ဌိတေ ဟိ ကောဓုပ္ပတ္တိနိမိတ္တေ အဓိဝာသနခန္တိယံ ဌတ္ဝာ ကောပသ္သ အနုပ္ပာဒကော။ အနုပနာဟီတိ န ဥပနာဟကော, ပရေဟိ ကတံ အပရာဓံ ပဋိစ္စ ‘‘အက္ကောစ္ဆိ မံ အဝဓိ မံ, အဇိနိ မံ အဟာသိ မေ’’တိအာဒိနာ (ဓ. ပ. ၃; မဟာဝ. ၄၆၄; မ. နိ. ၃.၂၃၇) ကောဓသ္သ အနုပနယ္ဟနသီလော။ သန္တဒောသပဋိစ္ဆာဒနလက္ခဏာယ မာယာယ အဘာဝတော အမာယော။ ပိသုဏဝာစာဝိရဟိတတော ရိတ္တပေသုဏော, သ ဝေ တာဒိသကော ဘိက္ခူတိ သော တထာရူပော တထာဇာတိကော ယထာဝုတ္တဂုဏသမန္နာဂတော ဘိက္ခု ။ ဧဝံ ယထာဝုတ္တပဋိပတ္တိယာ ပေစ္စ ပရလောကေ န သောစတိ သောကနိမိတ္တသ္သ အဘာဝတော။ စက္ခုဒ္ဝာရာဒယော ကာယဒ္ဝာရာဒယော စ ဂုတ္တာ ပိဟိတာ သံဝုတာ ဧတသ္သာတိ ဂုတ္တဒ္ဝာရော။ ကလ္ယာဏသီလောတိ သုန္ဒရသီလော သုဝိသုဒ္ဓသီလော။ ကလ္ယာဏမိတ္တောတိ –
Tattha akkodhanoti akujjhanasīlo. Upaṭṭhite hi kodhuppattinimitte adhivāsanakhantiyaṃ ṭhatvā kopassa anuppādako. Anupanāhīti na upanāhako, parehi kataṃ aparādhaṃ paṭicca ‘‘akkocchi maṃ avadhi maṃ, ajini maṃ ahāsi me’’tiādinā (dha. pa. 3; mahāva. 464; ma. ni. 3.237) kodhassa anupanayhanasīlo. Santadosapaṭicchādanalakkhaṇāya māyāya abhāvato amāyo. Pisuṇavācāvirahitato rittapesuṇo, sa ve tādisako bhikkhūti so tathārūpo tathājātiko yathāvuttaguṇasamannāgato bhikkhu . Evaṃ yathāvuttapaṭipattiyā pecca paraloke na socati sokanimittassa abhāvato. Cakkhudvārādayo kāyadvārādayo ca guttā pihitā saṃvutā etassāti guttadvāro. Kalyāṇasīloti sundarasīlo suvisuddhasīlo. Kalyāṇamittoti –
‘‘ပိယော ဂရုဘာဝနိယော၊ ဝတ္တာ စ ဝစနက္ခမော။
‘‘Piyo garubhāvaniyo, vattā ca vacanakkhamo;
ဂမ္ဘီရဉ္စ ကထံ ကတ္တာ၊ နော စဋ္ဌာနေ နိယောဇယေ’’တိ။ (အ. နိ. ၇.၃၇) –
Gambhīrañca kathaṃ kattā, no caṭṭhāne niyojaye’’ti. (a. ni. 7.37) –
ဧဝံ ဝိဘာဝိတလက္ခဏော ကလ္ယာဏမိတ္တော ဧတသ္သာတိ ကလ္ယာဏမိတ္တော။ ကလ္ယာဏပညောတိ သုန္ဒရပညော။ ယဒိပိ ပညာ နာမ အသုန္ဒရာ နတ္ထိ, နိယ္ယာနိကာယ ပန ပညာယ ဝသေန ဧဝံ ဝုတ္တံ
Evaṃ vibhāvitalakkhaṇo kalyāṇamitto etassāti kalyāṇamitto. Kalyāṇapaññoti sundarapañño. Yadipi paññā nāma asundarā natthi, niyyānikāya pana paññāya vasena evaṃ vuttaṃ
ဧဝမေတ္ထ ကောဓာဒီနံ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန သမုစ္ဆေဒဝသေန စ အက္ကောဓနာဒိမုခေန, ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာယ ဂာထာယ သမ္မာပဋိပတ္တိံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ နိပ္ဖတ္တိတလောကုတ္တရသဒ္ဓာဒိကေ ဥဒ္ဓရိတ္ဝာ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာယ ဧဝ ဂာထာယ သမ္မာပဋိပတ္တိံ ဒသ္သေန္တော ‘‘ယသ္သ သဒ္ဓာ’’တိအာဒိမာဟ။ တသ္သတ္ထော – ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ တထာဂတေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝာ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာ မဂ္ဂေနာဂတသဒ္ဓာ, တတော ဧဝ အစလာ အဝိကမ္ပာ သုဋ္ဌု ပတိဋ္ဌိတာ။ ‘‘အတ္ထီ’’တိ, ပဒံ အာနေတ္ဝာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ အရိယကန္တန္တိ အရိယာနံ ကန္တံ ပိယာယိတံ ဘဝန္တရေပိ အဝိဇဟနတော။ ပသံသိတန္တိ ဗုဒ္ဓာဒီဟိ ပသဋ္ဌံ, ဝဏ္ဏိတံ ထောမိတံ အတ္ထီတိ ယောဇနာ။ တံ ပနေတံ သီလံ ဂဟဋ္ဌသီလံ ပဗ္ဗဇိတသီလန္တိ ဒုဝိဓံ။ တတ္ထ ဂဟဋ္ဌသီလံ နာမ ပဉ္စသိက္ခာပဒသီလံ, ယံ ဂဟဋ္ဌေန ရက္ခိတုံ သက္ကာ။ ပဗ္ဗဇိတသီလံ နာမ ဒသသိက္ခာပဒသီလံ ဥပာဒာယ သဗ္ဗံ စတုပာရိသုဒ္ဓိသီလံ, တယိဒံ သဗ္ဗမ္ပိ အခဏ္ဍာဒိဘာဝေန အပရာမဋ္ဌတာယ ‘‘ကလ္ယာဏ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
Evamettha kodhādīnaṃ vikkhambhanavasena samucchedavasena ca akkodhanādimukhena, puggalādhiṭṭhānāya gāthāya sammāpaṭipattiṃ dassetvā idāni nipphattitalokuttarasaddhādike uddharitvā puggalādhiṭṭhānāya eva gāthāya sammāpaṭipattiṃ dassento ‘‘yassa saddhā’’tiādimāha. Tassattho – yassa puggalassa tathāgate sammāsambuddhe ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinayappavattā maggenāgatasaddhā, tato eva acalā avikampā suṭṭhu patiṭṭhitā. ‘‘Atthī’’ti, padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ. Ariyakantanti ariyānaṃ kantaṃ piyāyitaṃ bhavantarepi avijahanato. Pasaṃsitanti buddhādīhi pasaṭṭhaṃ, vaṇṇitaṃ thomitaṃ atthīti yojanā. Taṃ panetaṃ sīlaṃ gahaṭṭhasīlaṃ pabbajitasīlanti duvidhaṃ. Tattha gahaṭṭhasīlaṃ nāma pañcasikkhāpadasīlaṃ, yaṃ gahaṭṭhena rakkhituṃ sakkā. Pabbajitasīlaṃ nāma dasasikkhāpadasīlaṃ upādāya sabbaṃ catupārisuddhisīlaṃ, tayidaṃ sabbampi akhaṇḍādibhāvena aparāmaṭṭhatāya ‘‘kalyāṇa’’nti veditabbaṃ.
သင္ဃေ ပသာဒော ယသ္သတ္ထီတိ ‘‘သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသင္ဃော’’တိအာဒိနာ အရိယသင္ဃေ ပသာဒော သဒ္ဓာ ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ အတ္ထိ အစလော သုပ္ပတိဋ္ဌိတောတိ အာနေတ္ဝာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဥဇုဘူတဉ္စ ဒသ္သနန္တိ ဒိဋ္ဌိဝင္ကာဘာဝတော ကိလေသဝင္ကာဘာဝတော စ ဥဇုဘူတံ။ အကုဋိလံ အဇိမ္ဟံ ကမ္မသ္သကတာဒသ္သနဉ္စေဝ သပ္ပစ္စယနာမရူပဒသ္သနဉ္စာတိ ဒုဝိဓမ္ပိ ဒသ္သနံ ယသ္သ အတ္ထိ အစလံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတန္တိ ယောဇနာ။ အဒလိဒ္ဒောတိ တံ အာဟု သဒ္ဓာဓနံ, သီလဓနံ, သုတဓနံ, စာဂဓနံ, ပညာဓနန္တိ ဣမေသံ သုဝိသုဒ္ဓာနံ ဓနာနံ အတ္ထိတာယ ‘‘အဒလိဒ္ဒော’’တိ တံ တာဒိသံ ပုဂ္ဂလံ ဗုဒ္ဓာဒယော အရိယာ အာဟု။ အမောဃံ တသ္သ ဇီဝိတံ တသ္သ တထာရူပသ္သ ဇီဝိတံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိအတ္ထာဓိဂမေန အမောဃံ အဝဉ္ဈံ သဖလမေဝာတိ အာဟူတိ အတ္ထော။
Saṅghe pasādo yassatthīti ‘‘suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho’’tiādinā ariyasaṅghe pasādo saddhā yassa puggalassa atthi acalo suppatiṭṭhitoti ānetvā yojetabbaṃ. Ujubhūtañca dassananti diṭṭhivaṅkābhāvato kilesavaṅkābhāvato ca ujubhūtaṃ. Akuṭilaṃ ajimhaṃ kammassakatādassanañceva sappaccayanāmarūpadassanañcāti duvidhampi dassanaṃ yassa atthi acalaṃ suppatiṭṭhitanti yojanā. Adaliddoti taṃ āhu saddhādhanaṃ, sīladhanaṃ, sutadhanaṃ, cāgadhanaṃ, paññādhananti imesaṃ suvisuddhānaṃ dhanānaṃ atthitāya ‘‘adaliddo’’ti taṃ tādisaṃ puggalaṃ buddhādayo ariyā āhu. Amoghaṃ tassa jīvitaṃ tassa tathārūpassa jīvitaṃ diṭṭhadhammikādiatthādhigamena amoghaṃ avañjhaṃ saphalamevāti āhūti attho.
တသ္မာတိ , ယသ္မာ ယထာဝုတ္တသဒ္ဓာဒိဂုဏသမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ‘‘အဒလိဒ္ဒော အမောဃဇီဝိတော’’တိ ဝုစ္စတိ, တသ္မာ အဟမ္ပိ တထာရူပော ဘဝေယ္ယန္တိ။ သဒ္ဓဉ္စ။ပေ.။ သာသနန္တိ ‘‘သဗ္ဗပာပသ္သ အကရဏ’’န္တိအာဒိနာ (ဓ. ပ. ၁၈၃; ဒီ. နိ. ၂.၉၀) ဝုတ္တံ ဗုဒ္ဓာနံ သာသနံ အနုသ္သရန္တော ကုလပုတ္တော ဝုတ္တပ္ပဘေဒံ သဒ္ဓဉ္စေဝ သီလဉ္စ ဓမ္မဒသ္သနဟေတုကံ ဓမ္မေ သုနိစ္ဆယာ ဝိမောက္ခဘူတံ ပသာဒဉ္စ အနုယုဉ္ဇေယ္ယ ဝဍ္ဎေယ္ယာတိ။
Tasmāti , yasmā yathāvuttasaddhādiguṇasamannāgato puggalo ‘‘adaliddo amoghajīvito’’ti vuccati, tasmā ahampi tathārūpo bhaveyyanti. Saddhañca…pe… sāsananti ‘‘sabbapāpassa akaraṇa’’ntiādinā (dha. pa. 183; dī. ni. 2.90) vuttaṃ buddhānaṃ sāsanaṃ anussaranto kulaputto vuttappabhedaṃ saddhañceva sīlañca dhammadassanahetukaṃ dhamme sunicchayā vimokkhabhūtaṃ pasādañca anuyuñjeyya vaḍḍheyyāti.
ဧဝံ ထေရော ဘိက္ခူနံ ဓမ္မဒေသနာမုခေန အတ္တနိ ဝိဇ္ဇမာနေ ဂုဏေ ပကာသေန္တော အညံ ဗ္ယာကာသိ။
Evaṃ thero bhikkhūnaṃ dhammadesanāmukhena attani vijjamāne guṇe pakāsento aññaṃ byākāsi.
သိရိမိတ္တတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Sirimittattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၂. သိရိမိတ္တတ္ထေရဂာထာ • 2. Sirimittattheragāthā