Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൨. സിരിമിത്തത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
2. Sirimittattheragāthāvaṇṇanā
അക്കോധനോതിആദികാ ആയസ്മതോ സിരിമിത്തത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ വിവട്ടൂപനിസ്സയം കുസലം ഉപചിനിത്വാ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ രാജഗഹേ മഹദ്ധനകുടുമ്ബികസ്സ പുത്തോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തി, സിരിമിത്തോതി ലദ്ധനാമോ. തസ്സ കിര മാതാ സിരിഗുത്തസ്സ ഭഗിനീ. തസ്സ വത്ഥു ധമ്മപദവണ്ണനായം (ധ॰ പ॰ അട്ഠ॰ ൧.ഗരഹദിന്നവത്ഥു) ആഗതമേവ. സോ സിരിഗുത്തസ്സ ഭാഗിനേയ്യോ സിരിമിത്തോ വയപ്പത്തോ സത്ഥു ധനപാലദമനേ ലദ്ധപ്പസാദോ പബ്ബജിത്വാ വിപസ്സനായ കമ്മം കരോന്തോ നചിരസ്സേവ അരഹത്തം പത്തോ. ഏകദിവസം പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതും ആസനം അഭിരുഹിത്വാ ചിത്തബീജനിം ഗഹേത്വാ നിസിന്നോ ഭിക്ഖൂനം ധമ്മം കഥേസി. കഥേന്തോ ച ഉളാരതരേ ഗുണേ വിഭജിത്വാ ദസ്സേന്തോ –
Akkodhanotiādikā āyasmato sirimittattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde rājagahe mahaddhanakuṭumbikassa putto hutvā nibbatti, sirimittoti laddhanāmo. Tassa kira mātā siriguttassa bhaginī. Tassa vatthu dhammapadavaṇṇanāyaṃ (dha. pa. aṭṭha. 1.garahadinnavatthu) āgatameva. So siriguttassa bhāgineyyo sirimitto vayappatto satthu dhanapāladamane laddhappasādo pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ patto. Ekadivasaṃ pātimokkhaṃ uddisituṃ āsanaṃ abhiruhitvā cittabījaniṃ gahetvā nisinno bhikkhūnaṃ dhammaṃ kathesi. Kathento ca uḷāratare guṇe vibhajitvā dassento –
൫൦൨.
502.
‘‘അക്കോധനോനുപനാഹീ, അമായോ രിത്തപേസുണോ;
‘‘Akkodhanonupanāhī, amāyo rittapesuṇo;
സ വേ താദിസകോ ഭിക്ഖു, ഏവം പേച്ച ന സോചതി.
Sa ve tādisako bhikkhu, evaṃ pecca na socati.
൫൦൩.
503.
‘‘അക്കോധനോനുപനാഹീ, അമായോ രിത്തപേസുണോ;
‘‘Akkodhanonupanāhī, amāyo rittapesuṇo;
ഗുത്തദ്വാരോ സദാ ഭിക്ഖു, ഏവം പേച്ച ന സോചതി.
Guttadvāro sadā bhikkhu, evaṃ pecca na socati.
൫൦൪.
504.
‘‘അക്കോധനോനുപനാഹീ, അമായോ രിത്തപേസുണോ;
‘‘Akkodhanonupanāhī, amāyo rittapesuṇo;
കല്യാണസീലോ സോ ഭിക്ഖു, ഏവം പേച്ച ന സോചതി.
Kalyāṇasīlo so bhikkhu, evaṃ pecca na socati.
൫൦൫.
505.
‘‘അക്കോധനോനുപനാഹീ, അമായോ രിത്തപേസുണോ;
‘‘Akkodhanonupanāhī, amāyo rittapesuṇo;
കല്യാണമിത്തോ സോ ഭിക്ഖു, ഏവം പേച്ച ന സോചതി.
Kalyāṇamitto so bhikkhu, evaṃ pecca na socati.
൫൦൬.
506.
‘‘അക്കോധനോനുപനാഹീ, അമായോ രിത്തപേസുണോ;
‘‘Akkodhanonupanāhī, amāyo rittapesuṇo;
കല്യാണപഞ്ഞോ സോ ഭിക്ഖു, ഏവം പേച്ച ന സോചതി.
Kalyāṇapañño so bhikkhu, evaṃ pecca na socati.
൫൦൭.
507.
‘‘യസ്സ സദ്ധാ തഥാഗതേ, അചലാ സുപ്പതിട്ഠിതാ;
‘‘Yassa saddhā tathāgate, acalā suppatiṭṭhitā;
സീലഞ്ച യസ്സ കല്യാണം, അരിയകന്തം പസംസിതം.
Sīlañca yassa kalyāṇaṃ, ariyakantaṃ pasaṃsitaṃ.
൫൦൮.
508.
‘‘സങ്ഘേ പസാദോ യസ്സത്ഥി, ഉജുഭൂതഞ്ച ദസ്സനം;
‘‘Saṅghe pasādo yassatthi, ujubhūtañca dassanaṃ;
അദലിദ്ദോതി തം ആഹു, അമോഘം തസ്സ ജീവിതം.
Adaliddoti taṃ āhu, amoghaṃ tassa jīvitaṃ.
൫൦൯.
509.
‘‘തസ്മാ സദ്ധഞ്ച സീലഞ്ച, പസാദം ധമ്മദസ്സനം;
‘‘Tasmā saddhañca sīlañca, pasādaṃ dhammadassanaṃ;
അനുയുഞ്ജേഥ മേധാവീ, സരം ബുദ്ധാന സാസന’’ന്തി. – ഇമാ ഗാഥാ അഭാസി;
Anuyuñjetha medhāvī, saraṃ buddhāna sāsana’’nti. – imā gāthā abhāsi;
തത്ഥ അക്കോധനോതി അകുജ്ഝനസീലോ. ഉപട്ഠിതേ ഹി കോധുപ്പത്തിനിമിത്തേ അധിവാസനഖന്തിയം ഠത്വാ കോപസ്സ അനുപ്പാദകോ. അനുപനാഹീതി ന ഉപനാഹകോ, പരേഹി കതം അപരാധം പടിച്ച ‘‘അക്കോച്ഛി മം അവധി മം, അജിനി മം അഹാസി മേ’’തിആദിനാ (ധ॰ പ॰ ൩; മഹാവ॰ ൪൬൪; മ॰ നി॰ ൩.൨൩൭) കോധസ്സ അനുപനയ്ഹനസീലോ. സന്തദോസപടിച്ഛാദനലക്ഖണായ മായായ അഭാവതോ അമായോ. പിസുണവാചാവിരഹിതതോ രിത്തപേസുണോ, സ വേ താദിസകോ ഭിക്ഖൂതി സോ തഥാരൂപോ തഥാജാതികോ യഥാവുത്തഗുണസമന്നാഗതോ ഭിക്ഖു . ഏവം യഥാവുത്തപടിപത്തിയാ പേച്ച പരലോകേ ന സോചതി സോകനിമിത്തസ്സ അഭാവതോ. ചക്ഖുദ്വാരാദയോ കായദ്വാരാദയോ ച ഗുത്താ പിഹിതാ സംവുതാ ഏതസ്സാതി ഗുത്തദ്വാരോ. കല്യാണസീലോതി സുന്ദരസീലോ സുവിസുദ്ധസീലോ. കല്യാണമിത്തോതി –
Tattha akkodhanoti akujjhanasīlo. Upaṭṭhite hi kodhuppattinimitte adhivāsanakhantiyaṃ ṭhatvā kopassa anuppādako. Anupanāhīti na upanāhako, parehi kataṃ aparādhaṃ paṭicca ‘‘akkocchi maṃ avadhi maṃ, ajini maṃ ahāsi me’’tiādinā (dha. pa. 3; mahāva. 464; ma. ni. 3.237) kodhassa anupanayhanasīlo. Santadosapaṭicchādanalakkhaṇāya māyāya abhāvato amāyo. Pisuṇavācāvirahitato rittapesuṇo, sa ve tādisako bhikkhūti so tathārūpo tathājātiko yathāvuttaguṇasamannāgato bhikkhu . Evaṃ yathāvuttapaṭipattiyā pecca paraloke na socati sokanimittassa abhāvato. Cakkhudvārādayo kāyadvārādayo ca guttā pihitā saṃvutā etassāti guttadvāro. Kalyāṇasīloti sundarasīlo suvisuddhasīlo. Kalyāṇamittoti –
‘‘പിയോ ഗരുഭാവനിയോ, വത്താ ച വചനക്ഖമോ;
‘‘Piyo garubhāvaniyo, vattā ca vacanakkhamo;
ഗമ്ഭീരഞ്ച കഥം കത്താ, നോ ചട്ഠാനേ നിയോജയേ’’തി. (അ॰ നി॰ ൭.൩൭) –
Gambhīrañca kathaṃ kattā, no caṭṭhāne niyojaye’’ti. (a. ni. 7.37) –
ഏവം വിഭാവിതലക്ഖണോ കല്യാണമിത്തോ ഏതസ്സാതി കല്യാണമിത്തോ. കല്യാണപഞ്ഞോതി സുന്ദരപഞ്ഞോ. യദിപി പഞ്ഞാ നാമ അസുന്ദരാ നത്ഥി, നിയ്യാനികായ പന പഞ്ഞായ വസേന ഏവം വുത്തം
Evaṃ vibhāvitalakkhaṇo kalyāṇamitto etassāti kalyāṇamitto. Kalyāṇapaññoti sundarapañño. Yadipi paññā nāma asundarā natthi, niyyānikāya pana paññāya vasena evaṃ vuttaṃ
ഏവമേത്ഥ കോധാദീനം വിക്ഖമ്ഭനവസേന സമുച്ഛേദവസേന ച അക്കോധനാദിമുഖേന, പുഗ്ഗലാധിട്ഠാനായ ഗാഥായ സമ്മാപടിപത്തിം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി നിപ്ഫത്തിതലോകുത്തരസദ്ധാദികേ ഉദ്ധരിത്വാ പുഗ്ഗലാധിട്ഠാനായ ഏവ ഗാഥായ സമ്മാപടിപത്തിം ദസ്സേന്തോ ‘‘യസ്സ സദ്ധാ’’തിആദിമാഹ. തസ്സത്ഥോ – യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ തഥാഗതേ സമ്മാസമ്ബുദ്ധേ ‘‘ഇതിപി സോ ഭഗവാ’’തിആദിനയപ്പവത്താ മഗ്ഗേനാഗതസദ്ധാ, തതോ ഏവ അചലാ അവികമ്പാ സുട്ഠു പതിട്ഠിതാ. ‘‘അത്ഥീ’’തി, പദം ആനേത്വാ സമ്ബന്ധിതബ്ബം. അരിയകന്തന്തി അരിയാനം കന്തം പിയായിതം ഭവന്തരേപി അവിജഹനതോ. പസംസിതന്തി ബുദ്ധാദീഹി പസട്ഠം, വണ്ണിതം ഥോമിതം അത്ഥീതി യോജനാ. തം പനേതം സീലം ഗഹട്ഠസീലം പബ്ബജിതസീലന്തി ദുവിധം. തത്ഥ ഗഹട്ഠസീലം നാമ പഞ്ചസിക്ഖാപദസീലം, യം ഗഹട്ഠേന രക്ഖിതും സക്കാ. പബ്ബജിതസീലം നാമ ദസസിക്ഖാപദസീലം ഉപാദായ സബ്ബം ചതുപാരിസുദ്ധിസീലം, തയിദം സബ്ബമ്പി അഖണ്ഡാദിഭാവേന അപരാമട്ഠതായ ‘‘കല്യാണ’’ന്തി വേദിതബ്ബം.
Evamettha kodhādīnaṃ vikkhambhanavasena samucchedavasena ca akkodhanādimukhena, puggalādhiṭṭhānāya gāthāya sammāpaṭipattiṃ dassetvā idāni nipphattitalokuttarasaddhādike uddharitvā puggalādhiṭṭhānāya eva gāthāya sammāpaṭipattiṃ dassento ‘‘yassa saddhā’’tiādimāha. Tassattho – yassa puggalassa tathāgate sammāsambuddhe ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinayappavattā maggenāgatasaddhā, tato eva acalā avikampā suṭṭhu patiṭṭhitā. ‘‘Atthī’’ti, padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ. Ariyakantanti ariyānaṃ kantaṃ piyāyitaṃ bhavantarepi avijahanato. Pasaṃsitanti buddhādīhi pasaṭṭhaṃ, vaṇṇitaṃ thomitaṃ atthīti yojanā. Taṃ panetaṃ sīlaṃ gahaṭṭhasīlaṃ pabbajitasīlanti duvidhaṃ. Tattha gahaṭṭhasīlaṃ nāma pañcasikkhāpadasīlaṃ, yaṃ gahaṭṭhena rakkhituṃ sakkā. Pabbajitasīlaṃ nāma dasasikkhāpadasīlaṃ upādāya sabbaṃ catupārisuddhisīlaṃ, tayidaṃ sabbampi akhaṇḍādibhāvena aparāmaṭṭhatāya ‘‘kalyāṇa’’nti veditabbaṃ.
സങ്ഘേ പസാദോ യസ്സത്ഥീതി ‘‘സുപ്പടിപന്നോ ഭഗവതോ സാവകസങ്ഘോ’’തിആദിനാ അരിയസങ്ഘേ പസാദോ സദ്ധാ യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ അത്ഥി അചലോ സുപ്പതിട്ഠിതോതി ആനേത്വാ യോജേതബ്ബം. ഉജുഭൂതഞ്ച ദസ്സനന്തി ദിട്ഠിവങ്കാഭാവതോ കിലേസവങ്കാഭാവതോ ച ഉജുഭൂതം. അകുടിലം അജിമ്ഹം കമ്മസ്സകതാദസ്സനഞ്ചേവ സപ്പച്ചയനാമരൂപദസ്സനഞ്ചാതി ദുവിധമ്പി ദസ്സനം യസ്സ അത്ഥി അചലം സുപ്പതിട്ഠിതന്തി യോജനാ. അദലിദ്ദോതി തം ആഹു സദ്ധാധനം, സീലധനം, സുതധനം, ചാഗധനം, പഞ്ഞാധനന്തി ഇമേസം സുവിസുദ്ധാനം ധനാനം അത്ഥിതായ ‘‘അദലിദ്ദോ’’തി തം താദിസം പുഗ്ഗലം ബുദ്ധാദയോ അരിയാ ആഹു. അമോഘം തസ്സ ജീവിതം തസ്സ തഥാരൂപസ്സ ജീവിതം ദിട്ഠധമ്മികാദിഅത്ഥാധിഗമേന അമോഘം അവഞ്ഝം സഫലമേവാതി ആഹൂതി അത്ഥോ.
Saṅghe pasādo yassatthīti ‘‘suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho’’tiādinā ariyasaṅghe pasādo saddhā yassa puggalassa atthi acalo suppatiṭṭhitoti ānetvā yojetabbaṃ. Ujubhūtañca dassananti diṭṭhivaṅkābhāvato kilesavaṅkābhāvato ca ujubhūtaṃ. Akuṭilaṃ ajimhaṃ kammassakatādassanañceva sappaccayanāmarūpadassanañcāti duvidhampi dassanaṃ yassa atthi acalaṃ suppatiṭṭhitanti yojanā. Adaliddoti taṃ āhu saddhādhanaṃ, sīladhanaṃ, sutadhanaṃ, cāgadhanaṃ, paññādhananti imesaṃ suvisuddhānaṃ dhanānaṃ atthitāya ‘‘adaliddo’’ti taṃ tādisaṃ puggalaṃ buddhādayo ariyā āhu. Amoghaṃ tassa jīvitaṃ tassa tathārūpassa jīvitaṃ diṭṭhadhammikādiatthādhigamena amoghaṃ avañjhaṃ saphalamevāti āhūti attho.
തസ്മാതി , യസ്മാ യഥാവുത്തസദ്ധാദിഗുണസമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ‘‘അദലിദ്ദോ അമോഘജീവിതോ’’തി വുച്ചതി, തസ്മാ അഹമ്പി തഥാരൂപോ ഭവേയ്യന്തി. സദ്ധഞ്ച…പേ॰… സാസനന്തി ‘‘സബ്ബപാപസ്സ അകരണ’’ന്തിആദിനാ (ധ॰ പ॰ ൧൮൩; ദീ॰ നി॰ ൨.൯൦) വുത്തം ബുദ്ധാനം സാസനം അനുസ്സരന്തോ കുലപുത്തോ വുത്തപ്പഭേദം സദ്ധഞ്ചേവ സീലഞ്ച ധമ്മദസ്സനഹേതുകം ധമ്മേ സുനിച്ഛയാ വിമോക്ഖഭൂതം പസാദഞ്ച അനുയുഞ്ജേയ്യ വഡ്ഢേയ്യാതി.
Tasmāti , yasmā yathāvuttasaddhādiguṇasamannāgato puggalo ‘‘adaliddo amoghajīvito’’ti vuccati, tasmā ahampi tathārūpo bhaveyyanti. Saddhañca…pe… sāsananti ‘‘sabbapāpassa akaraṇa’’ntiādinā (dha. pa. 183; dī. ni. 2.90) vuttaṃ buddhānaṃ sāsanaṃ anussaranto kulaputto vuttappabhedaṃ saddhañceva sīlañca dhammadassanahetukaṃ dhamme sunicchayā vimokkhabhūtaṃ pasādañca anuyuñjeyya vaḍḍheyyāti.
ഏവം ഥേരോ ഭിക്ഖൂനം ധമ്മദേസനാമുഖേന അത്തനി വിജ്ജമാനേ ഗുണേ പകാസേന്തോ അഞ്ഞം ബ്യാകാസി.
Evaṃ thero bhikkhūnaṃ dhammadesanāmukhena attani vijjamāne guṇe pakāsento aññaṃ byākāsi.
സിരിമിത്തത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Sirimittattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൨. സിരിമിത്തത്ഥേരഗാഥാ • 2. Sirimittattheragāthā