Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൫. പഞ്ചമവഗ്ഗോ
5. Pañcamavaggo
൧. സിരിവഡ്ഢത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
1. Sirivaḍḍhattheragāthāvaṇṇanā
വിവരമനുപതന്തി വിജ്ജുതാതി ആയസ്മതോ സിരിവഡ്ഢത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? സോപി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ വിവട്ടൂപനിസ്സയം കുസലം ഉപചിനന്തോ ഇതോ ഏകനവുതേ കപ്പേ വിപസ്സിസ്സ ഭഗവതോ കാലേ കുലഗേഹേ നിബ്ബത്തിത്വാ വിഞ്ഞുതം പത്തോ വിപസ്സിം ഭഗവന്തം പസ്സിത്വാ കിങ്കണിപുപ്ഫേഹി പൂജം കത്വാ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ദേവലോകേ നിബ്ബത്തോ അപരാപരം പുഞ്ഞാനി കത്വാ സുഗതീസുയേവ സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ രാജഗഹേ വിഭവസമ്പന്നസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ ഗേഹേ നിബ്ബത്തി, സിരിവഡ്ഢോതിസ്സ നാമം അഹോസി. സോ വയപ്പത്തോ ബിമ്ബിസാരസമാഗമേ സത്ഥരി സദ്ധമ്മേ ച ഉപ്പന്നപ്പസാദോ ഹേതുസമ്പന്നതായ പബ്ബജി. പബ്ബജിത്വാ ച കതപുബ്ബകിച്ചോ വേഭാരപണ്ഡവപബ്ബതാനം അവിദൂരേ അഞ്ഞതരസ്മിം അരഞ്ഞായതനേ പബ്ബതഗുഹായം കമ്മട്ഠാനമനുയുത്തോ വിഹരതി. തസ്മിഞ്ച സമയേ മഹാ അകാലമേഘോ ഉട്ഠഹി. വിജ്ജുല്ലതാ പബ്ബതവിവരം പവിസന്തിയോ വിയ വിചരന്തി. ഥേരസ്സ ഘമ്മപരിളാഹാഭിഭൂതസ്സ സാരഗബ്ഭേഹി മേഘവാതേഹി ഘമ്മപരിളാഹോ വൂപസമി. ഉതുസപ്പായലാഭേന ചിത്തം ഏകഗ്ഗം അഹോസി. സമാഹിതചിത്തോ വിപസ്സനം ഉസ്സുക്കാപേത്വാ അരഹത്തം പാപുണി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൧.൨൧.൧൦-൧൪) –
Vivaramanupatantivijjutāti āyasmato sirivaḍḍhattherassa gāthā. Kā uppatti? Sopi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto ito ekanavute kappe vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto vipassiṃ bhagavantaṃ passitvā kiṅkaṇipupphehi pūjaṃ katvā tena puññakammena devaloke nibbatto aparāparaṃ puññāni katvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe vibhavasampannassa brāhmaṇassa gehe nibbatti, sirivaḍḍhotissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto bimbisārasamāgame satthari saddhamme ca uppannappasādo hetusampannatāya pabbaji. Pabbajitvā ca katapubbakicco vebhārapaṇḍavapabbatānaṃ avidūre aññatarasmiṃ araññāyatane pabbataguhāyaṃ kammaṭṭhānamanuyutto viharati. Tasmiñca samaye mahā akālamegho uṭṭhahi. Vijjullatā pabbatavivaraṃ pavisantiyo viya vicaranti. Therassa ghammapariḷāhābhibhūtassa sāragabbhehi meghavātehi ghammapariḷāho vūpasami. Utusappāyalābhena cittaṃ ekaggaṃ ahosi. Samāhitacitto vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.21.10-14) –
‘‘കഞ്ചനഗ്ഘിയസങ്കാസോ, സബ്ബഞ്ഞൂ ലോകനായകോ;
‘‘Kañcanagghiyasaṅkāso, sabbaññū lokanāyako;
ഓദകം ദഹമോഗ്ഗയ്ഹ, സിനായി അഗ്ഗപുഗ്ഗലോ.
Odakaṃ dahamoggayha, sināyi aggapuggalo.
‘‘പഗ്ഗയ്ഹ കിങ്കണിം പുപ്ഫം, വിപസ്സിസ്സാഭിരോപയിം;
‘‘Paggayha kiṅkaṇiṃ pupphaṃ, vipassissābhiropayiṃ;
ഉദഗ്ഗചിത്തോ സുമനോ, ദ്വിപദിന്ദസ്സ താദിനോ.
Udaggacitto sumano, dvipadindassa tādino.
‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിരോപയിം;
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ pupphamabhiropayiṃ;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘സത്തവീസതികപ്പമ്ഹി, രാജാ ഭീമരഥോ അഹു;
‘‘Sattavīsatikappamhi, rājā bhīmaratho ahu;
സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
അരഹത്തം പന പത്വാ അഞ്ഞാപദേസേന അത്തസന്നിസ്സയം ഉദാനം ഉദാനേന്തോ ‘‘വിവരമനുപതന്തി വിജ്ജുതാ’’തി ഗാഥം അഭാസി.
Arahattaṃ pana patvā aññāpadesena attasannissayaṃ udānaṃ udānento ‘‘vivaramanupatanti vijjutā’’ti gāthaṃ abhāsi.
൪൧. തത്ഥ വിവരന്തി അന്തരാ വേമജ്ഝം. അനുപതന്തീതി അനുലക്ഖണേ പതന്തി പവത്തന്തി, വിജ്ജോതന്തീതി അത്ഥോ. വിജ്ജോതനമേവ ഹി വിജ്ജുല്ലതാനം പവത്തി നാമ. അനു-സദ്ദയോഗേന ചേത്ഥ ഉപയോഗവചനം, യഥാ ‘‘രുക്ഖമനുവിജ്ജോതന്തീ’’തി. വിജ്ജുതാതി സതേരതാ. വേഭാരസ്സ ച പണ്ഡവസ്സ ചാതി വേഭാരപബ്ബതസ്സ ച പണ്ഡവപബ്ബതസ്സ ച വിവരമനുപതന്തീതി യോജനാ. നഗവിവരഗതോതി നഗവിവരം പബ്ബതഗുഹം ഉപഗതോ. ഝായതീതി ആരമ്മണൂപനിജ്ഝാനേന ലക്ഖണൂപനിജ്ഝാനേന ച ഝായതി, സമഥവിപസ്സനം ഉസ്സുക്കാപേന്തോ ഭാവേതി. പുത്തോ അപ്പടിമസ്സ താദിനോതി സീലക്ഖന്ധാദിധമ്മകായസമ്പത്തിയാ രൂപകായസമ്പത്തിയാ ച അനുപമസ്സ ഉപമാരഹിതസ്സ ഇട്ഠാനിട്ഠാദീസു താദിലക്ഖണസമ്പത്തിയാ താദിനോ ബുദ്ധസ്സ ഭഗവതോ ഓരസപുത്തോ. പുത്തവചനേനേവ ചേത്ഥ ഥേരേന സത്ഥു അനുജാതഭാവദീപനേന അഞ്ഞാ ബ്യാകതാതി വേദിതബ്ബം.
41. Tattha vivaranti antarā vemajjhaṃ. Anupatantīti anulakkhaṇe patanti pavattanti, vijjotantīti attho. Vijjotanameva hi vijjullatānaṃ pavatti nāma. Anu-saddayogena cettha upayogavacanaṃ, yathā ‘‘rukkhamanuvijjotantī’’ti. Vijjutāti sateratā. Vebhārassa ca paṇḍavassa cāti vebhārapabbatassa ca paṇḍavapabbatassa ca vivaramanupatantīti yojanā. Nagavivaragatoti nagavivaraṃ pabbataguhaṃ upagato. Jhāyatīti ārammaṇūpanijjhānena lakkhaṇūpanijjhānena ca jhāyati, samathavipassanaṃ ussukkāpento bhāveti. Putto appaṭimassa tādinoti sīlakkhandhādidhammakāyasampattiyā rūpakāyasampattiyā ca anupamassa upamārahitassa iṭṭhāniṭṭhādīsu tādilakkhaṇasampattiyā tādino buddhassa bhagavato orasaputto. Puttavacaneneva cettha therena satthu anujātabhāvadīpanena aññā byākatāti veditabbaṃ.
സിരിവഡ്ഢത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Sirivaḍḍhattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൧. സിരിവഡ്ഢത്ഥേരഗാഥാ • 1. Sirivaḍḍhattheragāthā