Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්‌ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā

    6. සීතවනියත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා

    6. Sītavaniyattheragāthāvaṇṇanā

    යො සීතවනන්‌ති ආයස්‌මතො සම්‌භූතත්‌ථෙරස්‌ස ගාථා. කා උප්‌පත්‌ති? ඉතො කිර අට්‌ඨාරසාධිකස්‌ස කප්‌පසතස්‌ස මත්‌ථකෙ අත්‌ථදස්‌සී නාම සම්‌බුද්‌ධො ලොකෙ උප්‌පජ්‌ජිත්‌වා සදෙවකං ලොකං සංසාරමහොඝතො තාරෙන්‌තො එකදිවසං මහතා භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙන සද්‌ධිං ගඞ්‌ගාතීරං උපගච්‌ඡි. තස්‌මිං කාලෙ අයං ගහපතිකුලෙ නිබ්‌බත්‌තො තත්‌ථ භගවන්‌තං පස්‌සිත්‌වා පසන්‌නමානසො උපසඞ්‌කමිත්‌වා වන්‌දිත්‌වා ‘‘කිං, භන්‌තෙ, පාරං ගන්‌තුකාමත්‌ථා’’ති පුච්‌ඡි. භගවා ‘‘ගමිස්‌සාමා’’ති අවොච. සො තාවදෙව නාවාසඞ්‌ඝාටං යොජෙත්‌වා උපනෙසි. සත්‌ථා තං අනුකම්‌පන්‌තො සහ භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙන නාවං අභිරුහි. සො සයම්‌පි අභිරුය්‌හ සුඛෙනෙව පරතීරං සම්‌පාපෙත්‌වා භගවන්‌තං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝඤ්‌ච දුතියදිවසෙ මහාදානං පවත්‌තෙත්‌වා අනුගන්‌ත්‌වා පසන්‌නචිත්‌තො වන්‌දිත්‌වා නිවත්‌ති. සො තෙන පුඤ්‌ඤකම්‌මෙන දෙවමනුස්‌සෙසු සංසරිත්‌වා ඉතො තෙරසාධිකකප්‌පසතස්‌ස මත්‌ථකෙ ඛත්‌තියකුලෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා රාජා අහොසි චක්‌කවත්‌තී ධම්‌මිකො ධම්‌මරාජා. සො සත්‌තෙ සුගතිමග්‌ගෙ පතිට්‌ඨාපෙත්‌වා තතො චුතො එකනවුතිකප්‌පෙ විපස්‌සිස්‌ස භගවතො සාසනෙ පබ්‌බජිත්‌වා ධුතධම්‌මෙ සමාදාය සුසානෙ වසන්‌තො සමණධම්‌මං අකාසි. පුන කස්‌සපස්‌ස භගවතො කාලෙපි තස්‌ස සාසනෙ තීහි සහායෙහි සද්‌ධිං පබ්‌බජිත්‌වා වීසතිවස්‌සසහස්‌සානි සමණධම්‌මං කත්‌වා එකං බුද්‌ධන්‌තරං දෙවමනුස්‌සෙසු සංසරිත්‌වා ඉමස්‌මිං බුද්‌ධුප්‌පාදෙ රාජගහෙ බ්‍රාහ්‌මණමහාසාලස්‌ස පුත්‌තො හුත්‌වා නිබ්‌බත්‌ති. තස්‌ස ‘‘සම්‌භූතො’’ති නාමං අකංසු. සො වයප්‌පත්‌තො බ්‍රාහ්‌මණසිප්‌පෙසු නිප්‌ඵත්‌තිං ගතො. භූමිජො ජෙය්‍යසෙනො අභිරාධනොති තීහි සහායෙහි සද්‌ධිං භගවතො සන්‌තිකං ගතො ධම්‌මදෙසනං සුත්‌වා පටිලද්‌ධසද්‌ධො පබ්‌බජි. යෙ සන්‌ධාය වුත්‌තං –

    Yo sītavananti āyasmato sambhūtattherassa gāthā. Kā uppatti? Ito kira aṭṭhārasādhikassa kappasatassa matthake atthadassī nāma sambuddho loke uppajjitvā sadevakaṃ lokaṃ saṃsāramahoghato tārento ekadivasaṃ mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ gaṅgātīraṃ upagacchi. Tasmiṃ kāle ayaṃ gahapatikule nibbatto tattha bhagavantaṃ passitvā pasannamānaso upasaṅkamitvā vanditvā ‘‘kiṃ, bhante, pāraṃ gantukāmatthā’’ti pucchi. Bhagavā ‘‘gamissāmā’’ti avoca. So tāvadeva nāvāsaṅghāṭaṃ yojetvā upanesi. Satthā taṃ anukampanto saha bhikkhusaṅghena nāvaṃ abhiruhi. So sayampi abhiruyha sukheneva paratīraṃ sampāpetvā bhagavantaṃ bhikkhusaṅghañca dutiyadivase mahādānaṃ pavattetvā anugantvā pasannacitto vanditvā nivatti. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaritvā ito terasādhikakappasatassa matthake khattiyakule nibbattitvā rājā ahosi cakkavattī dhammiko dhammarājā. So satte sugatimagge patiṭṭhāpetvā tato cuto ekanavutikappe vipassissa bhagavato sāsane pabbajitvā dhutadhamme samādāya susāne vasanto samaṇadhammaṃ akāsi. Puna kassapassa bhagavato kālepi tassa sāsane tīhi sahāyehi saddhiṃ pabbajitvā vīsativassasahassāni samaṇadhammaṃ katvā ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde rājagahe brāhmaṇamahāsālassa putto hutvā nibbatti. Tassa ‘‘sambhūto’’ti nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto brāhmaṇasippesu nipphattiṃ gato. Bhūmijo jeyyaseno abhirādhanoti tīhi sahāyehi saddhiṃ bhagavato santikaṃ gato dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbaji. Ye sandhāya vuttaṃ –

    ‘‘භූමිජො ජෙය්‍යසෙනො ච, සම්‌භූතො අභිරාධනො;

    ‘‘Bhūmijo jeyyaseno ca, sambhūto abhirādhano;

    එතෙ ධම්‌මං අභිඤ්‌ඤාසුං, සාසනෙ වරතාදිනො’’ති.

    Ete dhammaṃ abhiññāsuṃ, sāsane varatādino’’ti.

    අථ සම්‌භූතො භගවතො සන්‌තිකෙ කායගතාසතිකම්‌මට්‌ඨානං ගහෙත්‌වා නිබද්‌ධං සීතවනෙ වසති. තෙනෙවායස්‌මා ‘‘සීතවනියො’’ති පඤ්‌ඤායිත්‌ථ. තෙන ච සමයෙන වෙස්‌සවණො මහාරාජා කෙනචිදෙව කරණීයෙන ජම්‌බුදීපෙ දක්‌ඛිණදිසාභාගං උද්‌දිස්‌ස ආකාසෙන ගච්‌ඡන්‌තො ථෙරං අබ්‌භොකාසෙ නිසීදිත්‌වා කම්‌මට්‌ඨානං මනසිකරොන්‌තං දිස්‌වා විමානතො ඔරුය්‌හ ථෙරං වන්‌දිත්‌වා, ‘‘යදා ථෙරො සමාධිතො වුට්‌ඨහිස්‌සති, තදා මම ආගමනං ආරොචෙථ, ආරක්‌ඛඤ්‌චස්‌ස කරොථා’’ති ද්‌වෙ යක්‌ඛෙ ආණාපෙත්‌වා පක්‌කාමි. තෙ ථෙරස්‌ස සමීපෙ ඨත්‌වා මනසිකාරං පටිසංහරිත්‌වා නිසින්‌නකාලෙ ආරොචෙසුං. තං සුත්‌වා ථෙරො ‘‘තුම්‌හෙ මම වචනෙන වෙස්‌සවණමහාරාජස්‌ස කථෙථ, භගවතා අත්‌තනො සාසනෙ ඨිතානං සතිආරක්‌ඛා නාම ඨපිතා අත්‌ථි, සායෙව මාදිසෙ රක්‌ඛති, ත්‌වං තත්‌ථ අප්‌පොස්‌සුක්‌කො හොහි, භගවතො ඔවාදෙ ඨිතානං එදිසාය ආරක්‌ඛාය කරණීයං නත්‌ථී’’ති තෙ විස්‌සජ්‌ජෙත්‌වා තාවදෙව විපස්‌සනං වඩ්‌ඪෙත්‌වා විජ්‌ජාත්‌තයං සච්‌ඡාකාසි. තතො වෙස්‌සවණො නිවත්‌තමානො ථෙරස්‌ස සමීපං පත්‌වා මුඛාකාරසල්‌ලක්‌ඛණෙනෙවස්‌ස කතකිච්‌චභාවං ඤත්‌වා සාවත්‌ථිං ගන්‌ත්‌වා භගවතො ආරොචෙත්‌වා සත්‌ථු සම්‌මුඛා ථෙරං අභිත්‌ථවන්‌තො –

    Atha sambhūto bhagavato santike kāyagatāsatikammaṭṭhānaṃ gahetvā nibaddhaṃ sītavane vasati. Tenevāyasmā ‘‘sītavaniyo’’ti paññāyittha. Tena ca samayena vessavaṇo mahārājā kenacideva karaṇīyena jambudīpe dakkhiṇadisābhāgaṃ uddissa ākāsena gacchanto theraṃ abbhokāse nisīditvā kammaṭṭhānaṃ manasikarontaṃ disvā vimānato oruyha theraṃ vanditvā, ‘‘yadā thero samādhito vuṭṭhahissati, tadā mama āgamanaṃ ārocetha, ārakkhañcassa karothā’’ti dve yakkhe āṇāpetvā pakkāmi. Te therassa samīpe ṭhatvā manasikāraṃ paṭisaṃharitvā nisinnakāle ārocesuṃ. Taṃ sutvā thero ‘‘tumhe mama vacanena vessavaṇamahārājassa kathetha, bhagavatā attano sāsane ṭhitānaṃ satiārakkhā nāma ṭhapitā atthi, sāyeva mādise rakkhati, tvaṃ tattha appossukko hohi, bhagavato ovāde ṭhitānaṃ edisāya ārakkhāya karaṇīyaṃ natthī’’ti te vissajjetvā tāvadeva vipassanaṃ vaḍḍhetvā vijjāttayaṃ sacchākāsi. Tato vessavaṇo nivattamāno therassa samīpaṃ patvā mukhākārasallakkhaṇenevassa katakiccabhāvaṃ ñatvā sāvatthiṃ gantvā bhagavato ārocetvā satthu sammukhā theraṃ abhitthavanto –

    ‘‘සතිආරක්‌ඛසම්‌පන්‌නො, ධිතිමා වීරියසමාහිතො;

    ‘‘Satiārakkhasampanno, dhitimā vīriyasamāhito;

    අනුජාතො සත්‌ථු සම්‌භූතො, තෙවිජ්‌ජො මච්‌චුපාරගූ’’ති. –

    Anujāto satthu sambhūto, tevijjo maccupāragū’’ti. –

    ඉමාය ගාථාය ථෙරස්‌ස ගුණෙ වණ්‌ණෙසි. තෙන වුත්‌තං අපදානෙ (අප. ථෙර 1.21.15-20) –

    Imāya gāthāya therassa guṇe vaṇṇesi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.21.15-20) –

    ‘‘අත්‌ථදස්‌සී තු භගවා, ද්‌විපදින්‌දො නරාසභො;

    ‘‘Atthadassī tu bhagavā, dvipadindo narāsabho;

    පුරක්‌ඛතො සාවකෙහි, ගඞ්‌ගාතීරමුපාගමි.

    Purakkhato sāvakehi, gaṅgātīramupāgami.

    ‘‘සමතිත්‌ති කාකපෙය්‍යා, ගඞ්‌ගා ආසි දුරුත්‌තරා;

    ‘‘Samatitti kākapeyyā, gaṅgā āsi duruttarā;

    උත්‌තාරයිං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝං, බුද්‌ධඤ්‌ච ද්‌විපදුත්‌තමං.

    Uttārayiṃ bhikkhusaṅghaṃ, buddhañca dvipaduttamaṃ.

    ‘‘අට්‌ඨාරසෙ කප්‌පසතෙ, යං කම්‌මමකරිං තදා;

    ‘‘Aṭṭhārase kappasate, yaṃ kammamakariṃ tadā;

    දුග්‌ගතිං නාභිජානාමි, තරණාය ඉදං ඵලං.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, taraṇāya idaṃ phalaṃ.

    ‘‘තෙරසෙතො කප්‌පසතෙ, පඤ්‌ච සබ්‌බොභවා අහුං;

    ‘‘Teraseto kappasate, pañca sabbobhavā ahuṃ;

    සත්‌තරතනසම්‌පන්‌නා, චක්‌කවත්‌තී මහබ්‌බලා.

    Sattaratanasampannā, cakkavattī mahabbalā.

    ‘‘පච්‌ඡිමෙ ච භවෙ අස්‌මිං, ජාතොහං බ්‍රාහ්‌මණෙ කුලෙ;

    ‘‘Pacchime ca bhave asmiṃ, jātohaṃ brāhmaṇe kule;

    සද්‌ධිං තීහි සහායෙහි, පබ්‌බජිං සත්‌ථු සාසනෙ.

    Saddhiṃ tīhi sahāyehi, pabbajiṃ satthu sāsane.

    ‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්‌හං…පෙ.… කතං බුද්‌ධස්‌ස සාසන’’න්‌ති.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    අථායස්‌මා සම්‌භූතො භගවන්‌තං දස්‌සනාය ගච්‌ඡන්‌තෙ භික්‌ඛූ දිස්‌වා ‘‘ආවුසො, මම වචනෙන භගවතො පාදෙ සිරසා වන්‌දථ, එවඤ්‌ච වදෙථා’’ති වත්‌වා ධම්‌මාධිකරණං අත්‌තනො සත්‌ථු අවිහෙඨිතභාවං පකාසෙන්‌තො ‘‘යො සීතවන’’න්‌ති ගාථමාහ. තෙ භික්‌ඛූ භගවන්‌තං උපසඞ්‌කමිත්‌වා වන්‌දිත්‌වා සම්‌භූතත්‌ථෙරස්‌ස සාසනං සම්‌පවෙදෙන්‌තා, ‘‘ආයස්‌මා, භන්‌තෙ, සම්‌භූතො භගවතො පාදෙ සිරසා වන්‌දති, එවඤ්‌ච වදතී’’ති වත්‌වා තං ගාථං ආරොචෙසුං, තං සුත්‌වා භගවා ‘‘පණ්‌ඩිතො, භික්‌ඛවෙ, සම්‌භූතො භික්‌ඛු පච්‌චපාදි ධම්‌මස්‌සානුධම්‌මං, න ච මං ධම්‌මාධිකරණං විහෙඨෙති. වෙස්‌සවණෙන තස්‌සත්‌ථො මය්‌හං ආරොචිතා’’ති ආහ.

    Athāyasmā sambhūto bhagavantaṃ dassanāya gacchante bhikkhū disvā ‘‘āvuso, mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandatha, evañca vadethā’’ti vatvā dhammādhikaraṇaṃ attano satthu aviheṭhitabhāvaṃ pakāsento ‘‘yo sītavana’’nti gāthamāha. Te bhikkhū bhagavantaṃ upasaṅkamitvā vanditvā sambhūtattherassa sāsanaṃ sampavedentā, ‘‘āyasmā, bhante, sambhūto bhagavato pāde sirasā vandati, evañca vadatī’’ti vatvā taṃ gāthaṃ ārocesuṃ, taṃ sutvā bhagavā ‘‘paṇḍito, bhikkhave, sambhūto bhikkhu paccapādi dhammassānudhammaṃ, na ca maṃ dhammādhikaraṇaṃ viheṭheti. Vessavaṇena tassattho mayhaṃ ārocitā’’ti āha.

    6. යං පන තෙ භික්‌ඛූ සම්‌භූතත්‌ථෙරෙන වුත්‌තං ‘‘යො සීතවන’’න්‌ති ගාථං සත්‌ථු නිවෙදෙසුං. තත්‌ථ සීතවනන්‌ති එවංනාමකං රාජගහසමීපෙ මහන්‌තං භෙරවසුසානවනං. උපගාති නිවාසනවසෙන උපගච්‌ඡි. එතෙන භගවතා අනුඤ්‌ඤාතං පබ්‌බජිතානුරූපං නිවාසනට්‌ඨානං දස්‌සෙති. භික්‌ඛූති සංසාරභයස්‌ස ඉක්‌ඛනතො භින්‌නකිලෙසතාය ච භික්‌ඛු. එකොති අදුතියො, එතෙන කායවිවෙකං දස්‌සෙති. සන්‌තුසිතොති සන්‌තුට්‌ඨො. එතෙන චතුපච්‌චයසන්‌තොසලක්‌ඛණං අරියවංසං දස්‌සෙති. සමාහිතත්‌තොති උපචාරප්‌පනාභෙදෙන සමාධිනා සමාහිතචිත්‌තො, එතෙන චිත්‌තවිවෙකභාවනාමුඛෙන භාවනාරාමං අරියවංසං දස්‌සෙති. විජිතාවීති සාසනෙ සම්‌මාපටිපජ්‌ජන්‌තෙන විජෙතබ්‌බං කිලෙසගණං විජිත්‌වා ඨිතො, එතෙන උපධිවිවෙකං දස්‌සෙති. භයහෙතූනං කිලෙසානං අපගතත්‌තා අපෙතලොමහංසො, එතෙන සම්‌මාපටිපත්‌තියා ඵලං දස්‌සෙති. රක්‌ඛන්‌ති රක්‌ඛන්‌තො. කායගතාසතින්‌ති කායාරම්‌මණං සතිං, කායගතාසතිකම්‌මට්‌ඨානං පරිබ්‍රූහනවසෙන අවිස්‌සජ්‌ජෙන්‌තො. ධිතිමාති ධීරො, සමාහිතත්‌තං විජිතාවිභාවතං වා උපාදාය පටිපත්‌තිදස්‌සනමෙතං. අයඤ්‌හෙත්‌ථ සඞ්‌ඛෙපත්‌ථො – සො භික්‌ඛු විවෙකසුඛානුපෙක්‌ඛාය එකො සීතවනං උපාගමි, උපාගතො ච ලොලභාවාභාවතො සන්‌තුට්‌ඨො ධිතිමා කායගතාසතිකම්‌මට්‌ඨානං භාවෙන්‌තො තථාධිගතං ඣානං පාදකං කත්‌වා ආරද්‌ධවිපස්‌සනං උස්‌සුක්‌කාපෙත්‌වා අධිගතෙන අග්‌ගමග්‌ගෙන සමාහිතො විජිතාවී ච හුත්‌වා කතකිච්‌චතාය භයහෙතූනං සබ්‌බසො අපගතත්‌තා අපෙතලොමහංසො ජාතොති.

    6. Yaṃ pana te bhikkhū sambhūtattherena vuttaṃ ‘‘yo sītavana’’nti gāthaṃ satthu nivedesuṃ. Tattha sītavananti evaṃnāmakaṃ rājagahasamīpe mahantaṃ bheravasusānavanaṃ. Upagāti nivāsanavasena upagacchi. Etena bhagavatā anuññātaṃ pabbajitānurūpaṃ nivāsanaṭṭhānaṃ dasseti. Bhikkhūti saṃsārabhayassa ikkhanato bhinnakilesatāya ca bhikkhu. Ekoti adutiyo, etena kāyavivekaṃ dasseti. Santusitoti santuṭṭho. Etena catupaccayasantosalakkhaṇaṃ ariyavaṃsaṃ dasseti. Samāhitattoti upacārappanābhedena samādhinā samāhitacitto, etena cittavivekabhāvanāmukhena bhāvanārāmaṃ ariyavaṃsaṃ dasseti. Vijitāvīti sāsane sammāpaṭipajjantena vijetabbaṃ kilesagaṇaṃ vijitvā ṭhito, etena upadhivivekaṃ dasseti. Bhayahetūnaṃ kilesānaṃ apagatattā apetalomahaṃso, etena sammāpaṭipattiyā phalaṃ dasseti. Rakkhanti rakkhanto. Kāyagatāsatinti kāyārammaṇaṃ satiṃ, kāyagatāsatikammaṭṭhānaṃ paribrūhanavasena avissajjento. Dhitimāti dhīro, samāhitattaṃ vijitāvibhāvataṃ vā upādāya paṭipattidassanametaṃ. Ayañhettha saṅkhepattho – so bhikkhu vivekasukhānupekkhāya eko sītavanaṃ upāgami, upāgato ca lolabhāvābhāvato santuṭṭho dhitimā kāyagatāsatikammaṭṭhānaṃ bhāvento tathādhigataṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā āraddhavipassanaṃ ussukkāpetvā adhigatena aggamaggena samāhito vijitāvī ca hutvā katakiccatāya bhayahetūnaṃ sabbaso apagatattā apetalomahaṃso jātoti.

    සීතවනියත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Sītavaniyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 6. සීතවනියත්‌ථෙරගාථා • 6. Sītavaniyattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact