| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
३. अट्ठसतपरियायवग्गो
3. Aṭṭhasatapariyāyavaggo
१. सीवकसुत्तवण्णना
1. Sīvakasuttavaṇṇanā
२६९. ततियवग्गस्स पठमे मोळियसीवकोति सीवकोति तस्स नामं। चूळा पनस्स अत्थि, तस्मा मोळियसीवकोति वुच्चति। परिब्बाजकोति छन्नपरिब्बाजको। पित्तसमुट्ठानानीति पित्तपच्चयानि। वेदयितानीति वेदना। तत्थ पित्तपच्चया तिस्सो वेदना उप्पज्जन्ति। कथं? एकच्चो हि ‘‘पित्तं मे कुपितं दुज्जानं खो पन जीवित’’न्ति दानं देति, सीलं समादियति उपोसथकम्मं करोति, एवमस्स कुसलवेदना उप्पज्जति। एकच्चो ‘‘पित्तभेसज्जं करिस्सामी’’ति पाणं हनति, अदिन्नं आदियति, मुसा भणति, दस दुस्सील्यकम्मानि करोति, एवमस्स अकुसलवेदना उप्पज्जति। एकच्चो ‘‘एत्तकेनपि मे भेसज्जकरणेन पित्तं न वूपसम्मति, अलं यं होति. तं होतू’’ति मज्झत्तो कायिकवेदनं अधिवासेन्तो निपज्जति, एवं अस्स अब्याकतवेदना उप्पज्जति।
269. Tatiyavaggassa paṭhame moḷiyasīvakoti sīvakoti tassa nāmaṃ. Cūḷā panassa atthi, tasmā moḷiyasīvakoti vuccati. Paribbājakoti channaparibbājako. Pittasamuṭṭhānānīti pittapaccayāni. Vedayitānīti vedanā. Tattha pittapaccayā tisso vedanā uppajjanti. Kathaṃ? Ekacco hi ‘‘pittaṃ me kupitaṃ dujjānaṃ kho pana jīvita’’nti dānaṃ deti, sīlaṃ samādiyati uposathakammaṃ karoti, evamassa kusalavedanā uppajjati. Ekacco ‘‘pittabhesajjaṃ karissāmī’’ti pāṇaṃ hanati, adinnaṃ ādiyati, musā bhaṇati, dasa dussīlyakammāni karoti, evamassa akusalavedanā uppajjati. Ekacco ‘‘ettakenapi me bhesajjakaraṇena pittaṃ na vūpasammati, alaṃ yaṃ hoti. taṃ hotū’’ti majjhatto kāyikavedanaṃ adhivāsento nipajjati, evaṃ assa abyākatavedanā uppajjati.
सामम्पि खो एतन्ति तं तं पित्तविकारं दिस्वा अत्तनापि एतं वेदितब्बं। सच्चसम्मतन्ति भूतसम्मतं। लोकोपि हिस्स सरीरे सबलवण्णतादिपित्तविकारं दिस्वा ‘‘पित्तमस्स कुपित’’न्ति जानाति। तस्माति यस्मा सामञ्च विदितं लोकस्स च सच्चसम्मतं अतिधावन्ति, तस्मा। सेम्हसमुट्ठानादीसुपि एसेव नयो। एत्थ पन सन्निपातिकानीति तिण्णम्पि पित्तादीनं कोपेन समुट्ठितानि। उतुपरिणामजानीति विसभागउतुतो जातानि। जङ्गलदेसवासीनञ्हि अनुपदेसे वसन्तानं विसभागो उतु उप्पज्जति, अनुपदेसवासीनञ्च जङ्गलदेसेति एवं मलयसमुद्दतीरादिवसेनापि उतुविसभागता उप्पज्जतियेव। ततो जाताति उतुपरिणामजातानि नाम।
Sāmampi kho etanti taṃ taṃ pittavikāraṃ disvā attanāpi etaṃ veditabbaṃ. Saccasammatanti bhūtasammataṃ. Lokopi hissa sarīre sabalavaṇṇatādipittavikāraṃ disvā ‘‘pittamassa kupita’’nti jānāti. Tasmāti yasmā sāmañca viditaṃ lokassa ca saccasammataṃ atidhāvanti, tasmā. Semhasamuṭṭhānādīsupi eseva nayo. Ettha pana sannipātikānīti tiṇṇampi pittādīnaṃ kopena samuṭṭhitāni. Utupariṇāmajānīti visabhāgaututo jātāni. Jaṅgaladesavāsīnañhi anupadese vasantānaṃ visabhāgo utu uppajjati, anupadesavāsīnañca jaṅgaladeseti evaṃ malayasamuddatīrādivasenāpi utuvisabhāgatā uppajjatiyeva. Tato jātāti utupariṇāmajātāni nāma.
विसमपरिहारजानीति महाभारवहनसुधाकोट्टनादितो वा अवेलाय चरन्तस्स सप्पडंसकूपपातादितो वा विसमपरिहारतो जातानि। ओपक्कमिकानीति ‘‘अयं चोरो वा पारदारिको वा’’ति गहेत्वा जण्णुककप्परमुग्गरादीहि निप्पोथनउपक्कमं पच्चयं कत्वा उप्पन्नानि। एतं बहि उपक्कमं लभित्वा कोचि वुत्तनयेनेव कुसलं करोति, कोचि अकुसलं, कोचि अधिवासेन्तो निपज्जति। कम्मविपाकजानीति केवलं कम्मविपाकतो, जातानि। तेसुपि हि उप्पन्नेसु वुत्तनयेनेव कोचि कुसलं करोति, कोचि अकुसलं, कोचि अधिवासेन्तो निपज्जति। एवं सब्बवारेसु तिविधाव वेदना होन्ति।
Visamaparihārajānīti mahābhāravahanasudhākoṭṭanādito vā avelāya carantassa sappaḍaṃsakūpapātādito vā visamaparihārato jātāni. Opakkamikānīti ‘‘ayaṃ coro vā pāradāriko vā’’ti gahetvā jaṇṇukakapparamuggarādīhi nippothanaupakkamaṃ paccayaṃ katvā uppannāni. Etaṃ bahi upakkamaṃ labhitvā koci vuttanayeneva kusalaṃ karoti, koci akusalaṃ, koci adhivāsento nipajjati. Kammavipākajānīti kevalaṃ kammavipākato, jātāni. Tesupi hi uppannesu vuttanayeneva koci kusalaṃ karoti, koci akusalaṃ, koci adhivāsento nipajjati. Evaṃ sabbavāresu tividhāva vedanā honti.
तत्थ पुरिमेहि सत्तहि कारणेहि उप्पन्ना सारीरिका वेदना सक्का पटिबाहितुं, कम्मविपाकजानं पन सब्बभेसज्जानिपि सब्बपरित्तानिपि नालं पटिघाताय। इमस्मिं सुत्ते लोकवोहारो नाम कथितोति।
Tattha purimehi sattahi kāraṇehi uppannā sārīrikā vedanā sakkā paṭibāhituṃ, kammavipākajānaṃ pana sabbabhesajjānipi sabbaparittānipi nālaṃ paṭighātāya. Imasmiṃ sutte lokavohāro nāma kathitoti.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / १. सीवकसुत्तं • 1. Sīvakasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / १. सीवकसुत्तवण्णना • 1. Sīvakasuttavaṇṇanā
