| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
๓. อฎฺฐสตปริยายวโคฺค
3. Aṭṭhasatapariyāyavaggo
๑. สีวกสุตฺตวณฺณนา
1. Sīvakasuttavaṇṇanā
๒๖๙. ตติยวคฺคสฺส ปฐเม โมฬิยสีวโกติ สีวโกติ ตสฺส นามํฯ จูฬา ปนสฺส อตฺถิ, ตสฺมา โมฬิยสีวโกติ วุจฺจติฯ ปริพฺพาชโกติ ฉนฺนปริพฺพาชโกฯ ปิตฺตสมุฎฺฐานานีติ ปิตฺตปจฺจยานิฯ เวทยิตานีติ เวทนาฯ ตตฺถ ปิตฺตปจฺจยา ติโสฺส เวทนา อุปฺปชฺชนฺติฯ กถํ? เอกโจฺจ หิ ‘‘ปิตฺตํ เม กุปิตํ ทุชฺชานํ โข ปน ชีวิต’’นฺติ ทานํ เทติ, สีลํ สมาทิยติ อุโปสถกมฺมํ กโรติ, เอวมสฺส กุสลเวทนา อุปฺปชฺชติฯ เอกโจฺจ ‘‘ปิตฺตเภสชฺชํ กริสฺสามี’’ติ ปาณํ หนติ, อทินฺนํ อาทิยติ, มุสา ภณติ, ทส ทุสฺสีลฺยกมฺมานิ กโรติ, เอวมสฺส อกุสลเวทนา อุปฺปชฺชติฯ เอกโจฺจ ‘‘เอตฺตเกนปิ เม เภสชฺชกรเณน ปิตฺตํ น วูปสมฺมติ, อลํ ยํ โหติ. ตํ โหตู’’ติ มชฺฌโตฺต กายิกเวทนํ อธิวาเสโนฺต นิปชฺชติ, เอวํ อสฺส อพฺยากตเวทนา อุปฺปชฺชติฯ
269. Tatiyavaggassa paṭhame moḷiyasīvakoti sīvakoti tassa nāmaṃ. Cūḷā panassa atthi, tasmā moḷiyasīvakoti vuccati. Paribbājakoti channaparibbājako. Pittasamuṭṭhānānīti pittapaccayāni. Vedayitānīti vedanā. Tattha pittapaccayā tisso vedanā uppajjanti. Kathaṃ? Ekacco hi ‘‘pittaṃ me kupitaṃ dujjānaṃ kho pana jīvita’’nti dānaṃ deti, sīlaṃ samādiyati uposathakammaṃ karoti, evamassa kusalavedanā uppajjati. Ekacco ‘‘pittabhesajjaṃ karissāmī’’ti pāṇaṃ hanati, adinnaṃ ādiyati, musā bhaṇati, dasa dussīlyakammāni karoti, evamassa akusalavedanā uppajjati. Ekacco ‘‘ettakenapi me bhesajjakaraṇena pittaṃ na vūpasammati, alaṃ yaṃ hoti. taṃ hotū’’ti majjhatto kāyikavedanaṃ adhivāsento nipajjati, evaṃ assa abyākatavedanā uppajjati.
สามมฺปิ โข เอตนฺติ ตํ ตํ ปิตฺตวิการํ ทิสฺวา อตฺตนาปิ เอตํ เวทิตพฺพํฯ สจฺจสมฺมตนฺติ ภูตสมฺมตํฯ โลโกปิ หิสฺส สรีเร สพลวณฺณตาทิปิตฺตวิการํ ทิสฺวา ‘‘ปิตฺตมสฺส กุปิต’’นฺติ ชานาติฯ ตสฺมาติ ยสฺมา สามญฺจ วิทิตํ โลกสฺส จ สจฺจสมฺมตํ อติธาวนฺติ, ตสฺมาฯ เสมฺหสมุฎฺฐานาทีสุปิ เอเสว นโยฯ เอตฺถ ปน สนฺนิปาติกานีติ ติณฺณมฺปิ ปิตฺตาทีนํ โกเปน สมุฎฺฐิตานิฯ อุตุปริณามชานีติ วิสภาคอุตุโต ชาตานิฯ ชงฺคลเทสวาสีนญฺหิ อนุปเทเส วสนฺตานํ วิสภาโค อุตุ อุปฺปชฺชติ, อนุปเทสวาสีนญฺจ ชงฺคลเทเสติ เอวํ มลยสมุทฺทตีราทิวเสนาปิ อุตุวิสภาคตา อุปฺปชฺชติเยวฯ ตโต ชาตาติ อุตุปริณามชาตานิ นามฯ
Sāmampi kho etanti taṃ taṃ pittavikāraṃ disvā attanāpi etaṃ veditabbaṃ. Saccasammatanti bhūtasammataṃ. Lokopi hissa sarīre sabalavaṇṇatādipittavikāraṃ disvā ‘‘pittamassa kupita’’nti jānāti. Tasmāti yasmā sāmañca viditaṃ lokassa ca saccasammataṃ atidhāvanti, tasmā. Semhasamuṭṭhānādīsupi eseva nayo. Ettha pana sannipātikānīti tiṇṇampi pittādīnaṃ kopena samuṭṭhitāni. Utupariṇāmajānīti visabhāgaututo jātāni. Jaṅgaladesavāsīnañhi anupadese vasantānaṃ visabhāgo utu uppajjati, anupadesavāsīnañca jaṅgaladeseti evaṃ malayasamuddatīrādivasenāpi utuvisabhāgatā uppajjatiyeva. Tato jātāti utupariṇāmajātāni nāma.
วิสมปริหารชานีติ มหาภารวหนสุธาโกฎฺฎนาทิโต วา อเวลาย จรนฺตสฺส สปฺปฑํสกูปปาตาทิโต วา วิสมปริหารโต ชาตานิฯ โอปกฺกมิกานีติ ‘‘อยํ โจโร วา ปารทาริโก วา’’ติ คเหตฺวา ชณฺณุกกปฺปรมุคฺคราทีหิ นิโปฺปถนอุปกฺกมํ ปจฺจยํ กตฺวา อุปฺปนฺนานิฯ เอตํ พหิ อุปกฺกมํ ลภิตฺวา โกจิ วุตฺตนเยเนว กุสลํ กโรติ, โกจิ อกุสลํ, โกจิ อธิวาเสโนฺต นิปชฺชติฯ กมฺมวิปากชานีติ เกวลํ กมฺมวิปากโต, ชาตานิฯ เตสุปิ หิ อุปฺปเนฺนสุ วุตฺตนเยเนว โกจิ กุสลํ กโรติ, โกจิ อกุสลํ, โกจิ อธิวาเสโนฺต นิปชฺชติฯ เอวํ สพฺพวาเรสุ ติวิธาว เวทนา โหนฺติฯ
Visamaparihārajānīti mahābhāravahanasudhākoṭṭanādito vā avelāya carantassa sappaḍaṃsakūpapātādito vā visamaparihārato jātāni. Opakkamikānīti ‘‘ayaṃ coro vā pāradāriko vā’’ti gahetvā jaṇṇukakapparamuggarādīhi nippothanaupakkamaṃ paccayaṃ katvā uppannāni. Etaṃ bahi upakkamaṃ labhitvā koci vuttanayeneva kusalaṃ karoti, koci akusalaṃ, koci adhivāsento nipajjati. Kammavipākajānīti kevalaṃ kammavipākato, jātāni. Tesupi hi uppannesu vuttanayeneva koci kusalaṃ karoti, koci akusalaṃ, koci adhivāsento nipajjati. Evaṃ sabbavāresu tividhāva vedanā honti.
ตตฺถ ปุริเมหิ สตฺตหิ การเณหิ อุปฺปนฺนา สารีริกา เวทนา สกฺกา ปฎิพาหิตุํ, กมฺมวิปากชานํ ปน สพฺพเภสชฺชานิปิ สพฺพปริตฺตานิปิ นาลํ ปฎิฆาตายฯ อิมสฺมิํ สุเตฺต โลกโวหาโร นาม กถิโตติฯ
Tattha purimehi sattahi kāraṇehi uppannā sārīrikā vedanā sakkā paṭibāhituṃ, kammavipākajānaṃ pana sabbabhesajjānipi sabbaparittānipi nālaṃ paṭighātāya. Imasmiṃ sutte lokavohāro nāma kathitoti.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๑. สีวกสุตฺตํ • 1. Sīvakasuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ๑. สีวกสุตฺตวณฺณนา • 1. Sīvakasuttavaṇṇanā
