| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เถรคาถา-อฎฺฐกถา • Theragāthā-aṭṭhakathā |
๒. สิวกเตฺถรคาถาวณฺณนา
2. Sivakattheragāthāvaṇṇanā
อนิจฺจานิ คหกานีติ อายสฺมโต สิวกเตฺถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุเทฺธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินโนฺต วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปโตฺต เอกทิวสํ ภควนฺตํ ปิณฺฑาย จรนฺตํ ปสฺสิตฺวา ปสนฺนมานโส ปตฺตํ อาทาย กุมฺมาสสฺส ปูเรตฺวา อทาสิฯ โส เตน ปุญฺญกเมฺมน เทวมนุเสฺสสุ สํสรโนฺต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท ราชคเห พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติ, สิวโกติสฺส นามํ อโหสิฯ โส วยปฺปโตฺต วิชฺชาสิเปฺปสุ นิปฺผตฺติํ คโต เนกฺขมฺมชฺฌาสยตาย กาเม ปหาย ปริพฺพาชกปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา วิจรโนฺต สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา ธมฺมํ สุตฺวา ปฎิลทฺธสโทฺธ ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรโนฺต นจิรเสฺสว อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร ๒.๕๖.๑๑๗-๑๒๑) –
Aniccānigahakānīti āyasmato sivakattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ bhagavantaṃ piṇḍāya carantaṃ passitvā pasannamānaso pattaṃ ādāya kummāsassa pūretvā adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe brāhmaṇakule nibbatti, sivakotissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto vijjāsippesu nipphattiṃ gato nekkhammajjhāsayatāya kāme pahāya paribbājakapabbajjaṃ pabbajitvā vicaranto satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.56.117-121) –
‘‘เอสนาย จรนฺตสฺส, วิปสฺสิสฺส มเหสิโน;
‘‘Esanāya carantassa, vipassissa mahesino;
ริตฺตกํ ปตฺตํ ทิสฺวาน, กุมฺมาสํ ปูรยิํ อหํฯ
Rittakaṃ pattaṃ disvāna, kummāsaṃ pūrayiṃ ahaṃ.
‘‘เอกนวุติโต กเปฺป, ยํ ภิกฺขมททิํ ตทา;
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ bhikkhamadadiṃ tadā;
ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, กุมฺมาสสฺส อิทํ ผลํฯ
Duggatiṃ nābhijānāmi, kummāsassa idaṃ phalaṃ.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อญฺญํ พฺยากโรโนฺต –
Arahattaṃ pana patvā aññaṃ byākaronto –
๑๘๓.
183.
‘‘อนิจฺจานิ คหกานิ, ตตฺถ ตตฺถ ปุนปฺปุนํ;
‘‘Aniccāni gahakāni, tattha tattha punappunaṃ;
คหการํ คเวสโนฺต, ทุกฺขา ชาติ ปุนปฺปุนํฯ
Gahakāraṃ gavesanto, dukkhā jāti punappunaṃ.
๑๘๔.
184.
‘‘คหการก ทิโฎฺฐสิ, ปุน เคหํ น กาหสิ;
‘‘Gahakāraka diṭṭhosi, puna gehaṃ na kāhasi;
สพฺพา เต ผาสุกา ภคฺคา, ถูณิกา จ วิทาลิตา;
Sabbā te phāsukā bhaggā, thūṇikā ca vidālitā;
วิมริยาทิกตํ จิตฺตํ, อิเธว วิธมิสฺสตี’’ติฯ – คาถาทฺวยํ อภาสิ;
Vimariyādikataṃ cittaṃ, idheva vidhamissatī’’ti. – gāthādvayaṃ abhāsi;
ตตฺถ อนิจฺจานิ คหกานิ, ตตฺถ ตตฺถ ปุนปฺปุนนฺติ ตสฺมิํ ตสฺมิํ ภเว ปุนปฺปุนํ นิพฺพตฺตมานานิ คหกานิ อตฺตภาวเคหานิ น นิพฺพานิ อนวฎฺฐิตานิ อิตฺตรานิ ปริตฺตกาลานิฯ คหการํ คเวสโนฺตติ อิมสฺส อตฺตภาวเคหสฺส การกํ ตณฺหาวฑฺฒกิํ ปริเยสโนฺต เอตฺตกํ กาลํ อนุวิจรินฺติ อธิปฺปาโยฯ ทุกฺขา ชาติ ปุนปฺปุนนฺติ อิทํ คหการกคเวสนสฺส การณวจนํ ฯ ยสฺมา ชราพฺยาธิมรณมิสฺสตาย ชาติ นาเมสา ปุนปฺปุนํ อุปคนฺตุํ ทุกฺขา, น จ สา ตสฺมิํ อทิเฎฺฐ นิวตฺตติ, ตสฺมา ตํ คเวสโนฺต วิจรินฺติ อโตฺถฯ
Tattha aniccāni gahakāni, tattha tattha punappunanti tasmiṃ tasmiṃ bhave punappunaṃ nibbattamānāni gahakāni attabhāvagehāni na nibbāni anavaṭṭhitāni ittarāni parittakālāni. Gahakāraṃ gavesantoti imassa attabhāvagehassa kārakaṃ taṇhāvaḍḍhakiṃ pariyesanto ettakaṃ kālaṃ anuvicarinti adhippāyo. Dukkhā jāti punappunanti idaṃ gahakārakagavesanassa kāraṇavacanaṃ . Yasmā jarābyādhimaraṇamissatāya jāti nāmesā punappunaṃ upagantuṃ dukkhā, na ca sā tasmiṃ adiṭṭhe nivattati, tasmā taṃ gavesanto vicarinti attho.
คหการก ทิโฎฺฐสีติ อิทานิ ปน เยน โส สกฺกา ทฎฺฐุํ, เตน อริยมคฺคญาณจกฺขุนา คหการก ทิโฎฺฐ อสิฯ ปุน เคหนฺติ ปุน อิมสฺมิํ สํสารวเฎฺฎ อตฺตภาวสงฺขาตํ มม เคหํ น กาหสิ น กริสฺสสิฯ สพฺพา เต ผาสุกา ภคฺคาติ ตว สพฺพา อนวเสสกิเลสผาสุกา มยา ภคฺคาฯ ถูณิกา จ วิทาลิตาติ อิทานิ ตยา กาตพฺพสฺส อตฺตภาวเคหสฺส อวิชฺชาสงฺขาตา กณฺณิกา จ ภินฺนาฯ วิมริยาทิกตํ จิตฺตนฺติ มม จิตฺตํ วิคตนฺตํ กตํ, อายติํ อนุปฺปตฺติธมฺมตํ อาปาทิตํฯ ตโต เอว อิเธว วิธมิสฺสติ อิมสฺมิํเยว ภเว วิทฺธํสิสฺสติ, จริมกจิตฺตนิโรเธน นิรุชฺฌิสฺสตีติ อโตฺถฯ
Gahakārakadiṭṭhosīti idāni pana yena so sakkā daṭṭhuṃ, tena ariyamaggañāṇacakkhunā gahakāraka diṭṭho asi. Puna gehanti puna imasmiṃ saṃsāravaṭṭe attabhāvasaṅkhātaṃ mama gehaṃ na kāhasi na karissasi. Sabbā te phāsukā bhaggāti tava sabbā anavasesakilesaphāsukā mayā bhaggā. Thūṇikā ca vidālitāti idāni tayā kātabbassa attabhāvagehassa avijjāsaṅkhātā kaṇṇikā ca bhinnā. Vimariyādikataṃ cittanti mama cittaṃ vigatantaṃ kataṃ, āyatiṃ anuppattidhammataṃ āpāditaṃ. Tato eva idheva vidhamissati imasmiṃyeva bhave viddhaṃsissati, carimakacittanirodhena nirujjhissatīti attho.
สิวกเตฺถรคาถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Sivakattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / เถรคาถาปาฬิ • Theragāthāpāḷi / ๒. สิวกเตฺถรคาถา • 2. Sivakattheragāthā
