Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अपदान-अट्ठकथा • Apadāna-aṭṭhakathā

    ३. सीवलित्थेरअपदानवण्णना

    3. Sīvalittheraapadānavaṇṇanā

    ततियापदाने पदुमुत्तरो नाम जिनोतिआदिकं आयस्मतो सीवलित्थेरस्स अपदानं। अयम्पि पुरिमबुद्धेसु कताधिकारो तत्थ तत्थ भवे विवट्टूपनिस्सयानि पुञ्‍ञानि उपचिनन्तो पदुमुत्तरस्स भगवतो काले कुलगेहे निब्बत्तो हेट्ठा वुत्तनयेन विहारं गन्त्वा परिसाय परियन्ते ठितो धम्मं सुणन्तो सत्थारं एकं भिक्खुं लाभीनं अग्गट्ठाने ठपेन्तं दिस्वा ‘‘मयापि अनागते एवरूपेन भवितुं वट्टती’’ति दसबलं निमन्तेत्वा सत्ताहं बुद्धप्पमुखस्स भिक्खसङ्घस्स महादानं दत्वा, ‘‘भन्ते, इमिना अधिकारकम्मेन न अञ्‍ञं सम्पत्तिं पत्थेमि, अनागते पन एकस्स बुद्धस्स सासने अहम्पि तुम्हेहि सो एतदग्गे ठपितभिक्खु विय लाभीनं अग्गो भवेय्य’’न्ति पत्थनं अकासि। सत्था तस्स अनन्तरायतं दिस्वा ‘‘अयं ते पत्थना अनागते गोतमस्स बुद्धस्स सन्तिके समिज्झिस्सती’’ति ब्याकरित्वा पक्‍कामि। सो कुलपुत्तो यावजीवं कुसलं कत्वा देवमनुस्सेसु उभयसम्पत्तियो अनुभवित्वा विपस्सिस्स भगवतो काले बन्धुमतीनगरतो अविदूरे एकस्मिं गामके निब्बत्ति, तस्मिं समये बन्धुमतीनगरवासिनो रञ्‍ञा सद्धिं साकच्छित्वा दसबलस्स दानं अदंसु।

    Tatiyāpadāne padumuttaro nāma jinotiādikaṃ āyasmato sīvalittherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbatto heṭṭhā vuttanayena vihāraṃ gantvā parisāya pariyante ṭhito dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ lābhīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘mayāpi anāgate evarūpena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti dasabalaṃ nimantetvā sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhasaṅghassa mahādānaṃ datvā, ‘‘bhante, iminā adhikārakammena na aññaṃ sampattiṃ patthemi, anāgate pana ekassa buddhassa sāsane ahampi tumhehi so etadagge ṭhapitabhikkhu viya lābhīnaṃ aggo bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi. Satthā tassa anantarāyataṃ disvā ‘‘ayaṃ te patthanā anāgate gotamassa buddhassa santike samijjhissatī’’ti byākaritvā pakkāmi. So kulaputto yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu ubhayasampattiyo anubhavitvā vipassissa bhagavato kāle bandhumatīnagarato avidūre ekasmiṃ gāmake nibbatti, tasmiṃ samaye bandhumatīnagaravāsino raññā saddhiṃ sākacchitvā dasabalassa dānaṃ adaṃsu.

    एकदिवसं सब्बे एकतो हुत्वा दानं देन्ता ‘‘किं नु खो अम्हाकं दानग्गे नत्थी’’ति (अ॰ नि॰ अट्ठ॰ १.१.२०७; थेरगा॰ अट्ठ॰ १.५९ सीवलित्थेरगाथावण्णना) ओलोकेन्ता मधुञ्‍च गुळदधिञ्‍च नाद्दसंसु। ते ‘‘यतो कुतोचि आहरिस्सामा’’ति जनपदतो नगरपविसनमग्गेसु पुरिसे ठपेसुं। तदा एस कुलपुत्तो अत्तनो गामतो गुळदधिवारकं गहेत्वा ‘‘किञ्‍चिदेव आहरिस्सामी’’ति नगरं गच्छन्तो ‘‘मुखं धोवित्वा धोतहत्थपादो पविसिस्सामी’’ति फासुकट्ठानं ओलोकेन्तो नङ्गलसीसप्पमाणं निम्मक्खिकदण्डकमधुं दिस्वा ‘‘पुञ्‍ञेन मे इदं उप्पन्‍न’’न्ति गहेत्वा नगरं पाविसि। नागरेहि ठपितपुरिसो तं दिस्वा, ‘‘मारिस, कस्स इमं हरसी’’ति पुच्छि। ‘‘न कस्सचि, सामि, विक्‍कायिकं मे इद’’न्ति। ‘‘तेन हि इमं कहापणं गहेत्वा एतं मधुञ्‍च गुळदधिञ्‍च देही’’ति।

    Ekadivasaṃ sabbe ekato hutvā dānaṃ dentā ‘‘kiṃ nu kho amhākaṃ dānagge natthī’’ti (a. ni. aṭṭha. 1.1.207; theragā. aṭṭha. 1.59 sīvalittheragāthāvaṇṇanā) olokentā madhuñca guḷadadhiñca nāddasaṃsu. Te ‘‘yato kutoci āharissāmā’’ti janapadato nagarapavisanamaggesu purise ṭhapesuṃ. Tadā esa kulaputto attano gāmato guḷadadhivārakaṃ gahetvā ‘‘kiñcideva āharissāmī’’ti nagaraṃ gacchanto ‘‘mukhaṃ dhovitvā dhotahatthapādo pavisissāmī’’ti phāsukaṭṭhānaṃ olokento naṅgalasīsappamāṇaṃ nimmakkhikadaṇḍakamadhuṃ disvā ‘‘puññena me idaṃ uppanna’’nti gahetvā nagaraṃ pāvisi. Nāgarehi ṭhapitapuriso taṃ disvā, ‘‘mārisa, kassa imaṃ harasī’’ti pucchi. ‘‘Na kassaci, sāmi, vikkāyikaṃ me ida’’nti. ‘‘Tena hi imaṃ kahāpaṇaṃ gahetvā etaṃ madhuñca guḷadadhiñca dehī’’ti.

    सो चिन्तेसि – ‘‘इदं मे न बहुं अग्घति, अयञ्‍च एकप्पहारेनेव बहुं देति, वीमंसिस्सामी’’ति। ततो नं आह – ‘‘नाहं एककहापणेन देमी’’ति। ‘‘यदि एवं द्वे कहापणे गहेत्वा देही’’ति। ‘‘द्वीहिपि न देमी’’ति। एतेनुपायेन वड्ढेत्वा याव सहस्सं पापुणि, सो चिन्तेसि – ‘‘अतिअञ्छितुं न वट्टति, होतु ताव इमिना कत्तब्बकम्मं पुच्छिस्सामी’’ति । अथ नं आह – ‘‘न इदं बहुअग्घनकं, त्वं पन बहुं देसि, केन कम्मेन इदं गण्हसी’’ति। ‘‘इध, भो, नगरवासिनो रञ्‍ञा सद्धिं पटिविरुज्झित्वा विपस्सिसम्मासम्बुद्धस्स दानं देन्ता इदं द्वयं दानग्गे अपस्सन्ता मं परियेसापेन्ति। सचे इदं द्वयं न लभिस्सन्ति, नागरानं पराजयो भविस्सति। तस्मा सहस्सं दत्वा गण्हामी’’ति। ‘‘किं पनेतं नागरानं एव वट्टति, उदाहु अञ्‍ञेसम्पि दातुं वट्टती’’ति? ‘‘यस्स कस्सचि दातुं अवारितमेत’’न्ति। ‘‘अत्थि पन कोचि नागरानं दाने एकदिवसं सहस्सं दाता’’ति? ‘‘नत्थि, सम्मा’’ति। ‘‘इमेसं मे द्विन्‍नं सहस्सग्घनकभावं जानासी’’ति? ‘‘आम, जानामी’’ति। ‘‘तेन हि गच्छ, नागरानं आरोचेहि – ‘एको पुरिसो इमानि द्वे मूलेन न देति, तुम्हेहि सद्धिं सहत्थेनेव दातुकामो, तुम्हे इमेसं द्विन्‍नं कारणा निब्बितक्‍का होथा’’ति। ‘‘त्वं इमस्मिं दाने जेट्ठकभागस्स कायसक्खी होही’’ति वत्वा गतो। सो पन कुलपुत्तो गामतो परिब्बयत्थं गहितकहापणेन पञ्‍चकटुकं गहेत्वा चुण्णं कत्वा दधितो कञ्‍चियं वाहेत्वा तत्थ मधुपटलं पीळेत्वा पञ्‍चकटुकचुण्णेन योजेत्वा पदुमिनिपत्ते पक्खिपित्वा तं संविदहित्वा आदाय दसबलस्स अविदूरे निसीदि। महाजनेहि आहरियमानस्स सक्‍कारस्स अन्तरे अत्तनो पत्तवारं ओलोकेन्तो ओकासं ञत्वा सत्थु सन्तिकं गन्त्वा, ‘‘भन्ते, अयं मे दुग्गतसक्‍कारो, इमं मे अनुकम्पं पटिच्‍च पटिग्गण्हथा’’ति। सत्था तस्सानुकम्पं पटिच्‍च चतुमहाराजेहि दत्तियेन सेलमयपत्तेन तं पटिग्गहेत्वा यथा अट्ठसट्ठिया भिक्खुसतसहस्सस्स दिय्यमानं न खीयति, एवं अधिट्ठासि।

    So cintesi – ‘‘idaṃ me na bahuṃ agghati, ayañca ekappahāreneva bahuṃ deti, vīmaṃsissāmī’’ti. Tato naṃ āha – ‘‘nāhaṃ ekakahāpaṇena demī’’ti. ‘‘Yadi evaṃ dve kahāpaṇe gahetvā dehī’’ti. ‘‘Dvīhipi na demī’’ti. Etenupāyena vaḍḍhetvā yāva sahassaṃ pāpuṇi, so cintesi – ‘‘atiañchituṃ na vaṭṭati, hotu tāva iminā kattabbakammaṃ pucchissāmī’’ti . Atha naṃ āha – ‘‘na idaṃ bahuagghanakaṃ, tvaṃ pana bahuṃ desi, kena kammena idaṃ gaṇhasī’’ti. ‘‘Idha, bho, nagaravāsino raññā saddhiṃ paṭivirujjhitvā vipassisammāsambuddhassa dānaṃ dentā idaṃ dvayaṃ dānagge apassantā maṃ pariyesāpenti. Sace idaṃ dvayaṃ na labhissanti, nāgarānaṃ parājayo bhavissati. Tasmā sahassaṃ datvā gaṇhāmī’’ti. ‘‘Kiṃ panetaṃ nāgarānaṃ eva vaṭṭati, udāhu aññesampi dātuṃ vaṭṭatī’’ti? ‘‘Yassa kassaci dātuṃ avāritameta’’nti. ‘‘Atthi pana koci nāgarānaṃ dāne ekadivasaṃ sahassaṃ dātā’’ti? ‘‘Natthi, sammā’’ti. ‘‘Imesaṃ me dvinnaṃ sahassagghanakabhāvaṃ jānāsī’’ti? ‘‘Āma, jānāmī’’ti. ‘‘Tena hi gaccha, nāgarānaṃ ārocehi – ‘eko puriso imāni dve mūlena na deti, tumhehi saddhiṃ sahattheneva dātukāmo, tumhe imesaṃ dvinnaṃ kāraṇā nibbitakkā hothā’’ti. ‘‘Tvaṃ imasmiṃ dāne jeṭṭhakabhāgassa kāyasakkhī hohī’’ti vatvā gato. So pana kulaputto gāmato paribbayatthaṃ gahitakahāpaṇena pañcakaṭukaṃ gahetvā cuṇṇaṃ katvā dadhito kañciyaṃ vāhetvā tattha madhupaṭalaṃ pīḷetvā pañcakaṭukacuṇṇena yojetvā paduminipatte pakkhipitvā taṃ saṃvidahitvā ādāya dasabalassa avidūre nisīdi. Mahājanehi āhariyamānassa sakkārassa antare attano pattavāraṃ olokento okāsaṃ ñatvā satthu santikaṃ gantvā, ‘‘bhante, ayaṃ me duggatasakkāro, imaṃ me anukampaṃ paṭicca paṭiggaṇhathā’’ti. Satthā tassānukampaṃ paṭicca catumahārājehi dattiyena selamayapattena taṃ paṭiggahetvā yathā aṭṭhasaṭṭhiyā bhikkhusatasahassassa diyyamānaṃ na khīyati, evaṃ adhiṭṭhāsi.

    सो कुलपुत्तो निट्ठितभत्तकिच्‍चं भगवन्तं वन्दित्वा एकमन्तं निसिन्‍नो आह – ‘‘दिट्ठो मे, भन्ते भगवा, अज्‍ज बन्धुमतीनगरवासीहि तुम्हाकं सक्‍कारो आहरियमानो, अहम्पि इमस्स निस्सन्देन निब्बत्तनिब्बत्तभवे लाभग्गयसग्गप्पत्तो भवेय्य’’न्ति। सत्था ‘‘एवं होतु कुलपुत्ता’’ति वत्वा तस्स च नगरवासीनञ्‍च भत्तानुमोदनं कत्वा पक्‍कामि। सो कुलपुत्तो यावजीवं कुसलं कत्वा देवमनुस्सेसु संसरन्तो इमस्मिं बुद्धुप्पादे सुप्पवासाय राजधीतुया कुच्छिम्हि पटिसन्धिं गण्हि। तस्स पटिसन्धिग्गहणकालतो पट्ठाय सायं पातञ्‍च पञ्‍चपण्णाकारसतानि सुप्पवासाय उपनीयन्ति। अथस्स सा पुञ्‍ञवीमंसनत्थं हत्थेन बीजपच्छिं फुसापेन्ती अट्ठासि। एकेकबीजतो सलाकसतं सलाकसहस्सम्पि निग्गच्छति, एकेककरीसखेत्ततो पण्णासम्पि सट्ठिपि सकटपमाणानि उप्पज्‍जन्ति। कोट्ठपूरणकालेपिस्सा कोट्ठद्वारं हत्थेन फुसन्तिया राजधीताय पुञ्‍ञेन गण्हन्तानं गहितगहितं पुन पूरति। परिपुण्णभत्तकुम्भितोपि ‘‘राजधीताय पुञ्‍ञ’’न्ति वत्वा यस्स कस्सचि देन्ता नं याव न उक्‍कड्ढन्ति, न ताव भत्तं खीयति। दारके कुच्छिगतेयेव सत्त वस्सानि अतिक्‍कमिंसु।

    So kulaputto niṭṭhitabhattakiccaṃ bhagavantaṃ vanditvā ekamantaṃ nisinno āha – ‘‘diṭṭho me, bhante bhagavā, ajja bandhumatīnagaravāsīhi tumhākaṃ sakkāro āhariyamāno, ahampi imassa nissandena nibbattanibbattabhave lābhaggayasaggappatto bhaveyya’’nti. Satthā ‘‘evaṃ hotu kulaputtā’’ti vatvā tassa ca nagaravāsīnañca bhattānumodanaṃ katvā pakkāmi. So kulaputto yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde suppavāsāya rājadhītuyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi. Tassa paṭisandhiggahaṇakālato paṭṭhāya sāyaṃ pātañca pañcapaṇṇākārasatāni suppavāsāya upanīyanti. Athassa sā puññavīmaṃsanatthaṃ hatthena bījapacchiṃ phusāpentī aṭṭhāsi. Ekekabījato salākasataṃ salākasahassampi niggacchati, ekekakarīsakhettato paṇṇāsampi saṭṭhipi sakaṭapamāṇāni uppajjanti. Koṭṭhapūraṇakālepissā koṭṭhadvāraṃ hatthena phusantiyā rājadhītāya puññena gaṇhantānaṃ gahitagahitaṃ puna pūrati. Paripuṇṇabhattakumbhitopi ‘‘rājadhītāya puñña’’nti vatvā yassa kassaci dentā naṃ yāva na ukkaḍḍhanti, na tāva bhattaṃ khīyati. Dārake kucchigateyeva satta vassāni atikkamiṃsu.

    गब्भे पन परिपक्‍के सत्ताहं महादुक्खं अनुभोसि। सा सामिकं आमन्तेत्वा – ‘‘पुरे मरणा जीवमाना दानं दस्सामी’’ति सत्थु सन्तिकं पेसेसि – ‘‘गच्छ, सामि, इमं पवत्तिं सत्थु आरोचेत्वा सत्थारं निमन्तेहि, यञ्‍च सत्था वदति, तं साधुकं उपलक्खेत्वा आगन्त्वा मय्हं कथेही’’ति। सो गन्त्वा तस्सा सासनं सत्थु आरोचेसि – ‘‘सत्थु भन्ते, कोळियधीता पादे वन्दती’’ति। सत्था तस्सा अनुकम्पं पटिच्‍च – ‘‘सुखिनी होतु सुप्पवासा कोळियधीता अरोगा, अरोगं पुत्तं विजायतू’’ति आह। सो तं सुत्वा भगवन्तं वन्दित्वा अत्तनो गामाभिमुखो पायासि। तस्स पुरे आगमनायेव सुप्पवासाय कुच्छितो धम्मकरणतो उदकं विय गब्भो निक्खमि, परिवारेत्वा निसिन्‍नजनो अस्सुमुखो रोदितुं आरद्धो हट्ठतुट्ठोव तस्सा सामिकस्स तुट्ठिसासनं आरोचेतुं अगमासि। सो तेसं इङ्गितं दिस्वा – ‘‘दसबलेन कथितकथा निप्फन्‍ना भविस्सति मञ्‍ञे’’ति चिन्तेसि। सो आगन्त्वा सत्थु कथं राजधीताय कथेसि। राजधीता तया निमन्तितं जीवभत्तमेव मङ्गलभत्तं भविस्सति, गच्छ सत्ताहं दसबलं निमन्तेहीति। सो तथा अकासि। सत्ताहं बुद्धप्पमुखस्स भिक्खुसङ्घस्स महादानं पवत्तयिंसु। सो दारको ञातीनं सन्तत्तचित्तं निब्बापेन्तो सीतलभावं कुरुमानो जातोति, सीवलित्वेव नामं करिंसु। सो सत्त वस्सानि गब्भे वसितत्ता जातकालतो पट्ठाय सब्बकम्मक्खमो अहोसि। धम्मसेनापति सारिपुत्तत्थेरो सत्तमे दिवसे तेन सद्धिं कथासल्‍लापमकासि। सत्थापि इमं गाथं अभासि –

    Gabbhe pana paripakke sattāhaṃ mahādukkhaṃ anubhosi. Sā sāmikaṃ āmantetvā – ‘‘pure maraṇā jīvamānā dānaṃ dassāmī’’ti satthu santikaṃ pesesi – ‘‘gaccha, sāmi, imaṃ pavattiṃ satthu ārocetvā satthāraṃ nimantehi, yañca satthā vadati, taṃ sādhukaṃ upalakkhetvā āgantvā mayhaṃ kathehī’’ti. So gantvā tassā sāsanaṃ satthu ārocesi – ‘‘satthu bhante, koḷiyadhītā pāde vandatī’’ti. Satthā tassā anukampaṃ paṭicca – ‘‘sukhinī hotu suppavāsā koḷiyadhītā arogā, arogaṃ puttaṃ vijāyatū’’ti āha. So taṃ sutvā bhagavantaṃ vanditvā attano gāmābhimukho pāyāsi. Tassa pure āgamanāyeva suppavāsāya kucchito dhammakaraṇato udakaṃ viya gabbho nikkhami, parivāretvā nisinnajano assumukho rodituṃ āraddho haṭṭhatuṭṭhova tassā sāmikassa tuṭṭhisāsanaṃ ārocetuṃ agamāsi. So tesaṃ iṅgitaṃ disvā – ‘‘dasabalena kathitakathā nipphannā bhavissati maññe’’ti cintesi. So āgantvā satthu kathaṃ rājadhītāya kathesi. Rājadhītā tayā nimantitaṃ jīvabhattameva maṅgalabhattaṃ bhavissati, gaccha sattāhaṃ dasabalaṃ nimantehīti. So tathā akāsi. Sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ pavattayiṃsu. So dārako ñātīnaṃ santattacittaṃ nibbāpento sītalabhāvaṃ kurumāno jātoti, sīvalitveva nāmaṃ kariṃsu. So satta vassāni gabbhe vasitattā jātakālato paṭṭhāya sabbakammakkhamo ahosi. Dhammasenāpati sāriputtatthero sattame divase tena saddhiṃ kathāsallāpamakāsi. Satthāpi imaṃ gāthaṃ abhāsi –

    ‘‘योमं पलिपथं दुग्गं, संसारं मोहमच्‍चगा।

    ‘‘Yomaṃ palipathaṃ duggaṃ, saṃsāraṃ mohamaccagā;

    तिण्णो पारङ्गतो झायी, अनेजो अकथंकथी।

    Tiṇṇo pāraṅgato jhāyī, anejo akathaṃkathī;

    अनुपादाय निब्बुतो, तमहं ब्रूमि ब्राह्मण’’न्ति॥ (ध॰ प॰ ४१४; सु॰ नि॰ ६४३)।

    Anupādāya nibbuto, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti. (dha. pa. 414; su. ni. 643);

    अथ नं थेरो एवमाह – ‘‘किं पन तया एवरूपं दुक्खं अनुभवित्वा पब्बजितुं न वट्टती’’ति? ‘‘लभन्तो पब्बजेय्यं, भन्ते’’ति। सुप्पवासा तं थेरेन सद्धिं कथेन्तं दिस्वा – ‘‘किं नु खो मे पुत्तो धम्मसेनापतिना कथेती’’ति थेरं उपसङ्कमित्वा पुच्छि – ‘‘मय्हं पुत्तो तुम्हेहि सद्धिं किं कथेति, भन्ते’’ति? अत्तना अनुभुत्तगब्भवासदुक्खं कथेत्वा – ‘‘तुम्हेहि अनुञ्‍ञातो पब्बजिस्सामी’’ति वदतीति। ‘‘साधु भन्ते, पब्बाजेथ न’’न्ति। थेरो तं विहारं नेत्वा तचपञ्‍चककम्मट्ठानं दत्वा पब्बाजेन्तो, ‘‘सीवलि , तुय्हं अञ्‍ञेन ओवादेन कम्मं नत्थि, तया सत्त वस्सानि अनुभुत्तदुक्खमेव पच्‍चवेक्खाही’’ति। ‘‘भन्ते, पब्बज्‍जायेव तुम्हाकं भारो, यं पन मया सक्‍का कातुं, तमहं जानिस्सामी’’ति। सो पन पठमकेसवट्टिया ओरोपितक्खणेयेव सोतापत्तिफले पतिट्ठासि, दुतियाय ओरोपितक्खणे सकदागामिफले, ततियाय अनागामिफले पतिट्ठासि। सब्बेसंयेव केसानं ओरोपनञ्‍च अरहत्तफलसच्छिकिरिया च अपुरे अपच्छा अहोसि।

    Atha naṃ thero evamāha – ‘‘kiṃ pana tayā evarūpaṃ dukkhaṃ anubhavitvā pabbajituṃ na vaṭṭatī’’ti? ‘‘Labhanto pabbajeyyaṃ, bhante’’ti. Suppavāsā taṃ therena saddhiṃ kathentaṃ disvā – ‘‘kiṃ nu kho me putto dhammasenāpatinā kathetī’’ti theraṃ upasaṅkamitvā pucchi – ‘‘mayhaṃ putto tumhehi saddhiṃ kiṃ katheti, bhante’’ti? Attanā anubhuttagabbhavāsadukkhaṃ kathetvā – ‘‘tumhehi anuññāto pabbajissāmī’’ti vadatīti. ‘‘Sādhu bhante, pabbājetha na’’nti. Thero taṃ vihāraṃ netvā tacapañcakakammaṭṭhānaṃ datvā pabbājento, ‘‘sīvali , tuyhaṃ aññena ovādena kammaṃ natthi, tayā satta vassāni anubhuttadukkhameva paccavekkhāhī’’ti. ‘‘Bhante, pabbajjāyeva tumhākaṃ bhāro, yaṃ pana mayā sakkā kātuṃ, tamahaṃ jānissāmī’’ti. So pana paṭhamakesavaṭṭiyā oropitakkhaṇeyeva sotāpattiphale patiṭṭhāsi, dutiyāya oropitakkhaṇe sakadāgāmiphale, tatiyāya anāgāmiphale patiṭṭhāsi. Sabbesaṃyeva kesānaṃ oropanañca arahattaphalasacchikiriyā ca apure apacchā ahosi.

    अथ भिक्खुसङ्घे कथा उदपादि – ‘‘अहो एवं पुञ्‍ञवापि थेरो सत्तमासाधिकानि सत्त संवच्छरानि मातुगब्भे वसित्वा सत्त दिवसानि मूळ्हगब्भे वसी’’ति। सत्था आगन्त्वा – ‘‘काय नुत्थ, भिक्खवे, एतरहि कथाय सन्‍निसिन्‍ना’’ति पुच्छित्वा – ‘‘इमाय नामा’’ति वुत्ते – ‘‘न, भिक्खवे, इमिना कुलपुत्तेन इमाय जातिया कतकम्म’’न्ति वत्वा अतीतं आहरित्वा अतीते, भिक्खवे, बुद्धुप्पादतो पुरेतरमेव एस कुलपुत्तो बाराणसियं राजकुले निब्बत्तो, पितु अच्‍चयेन रज्‍जे पतिट्ठाय विभवसम्पन्‍नो पाकटो अहोसि। तदा एको पच्‍चन्तराजा ‘‘रज्‍जं गण्हिस्सामी’’ति आगन्त्वा नगरं उपरुन्धित्वा खन्धावारं कारेत्वा विहासि। अथ राजा मातुया सद्धिं समानच्छन्दो हुत्वा सत्ताहं खन्धावारनगरे चतूसु दिसासु द्वारं पिधापेसि, निक्खमन्तानं पविसन्तानञ्‍च द्वारमूळ्हं अहोसि। अथ मिगदायविहारे पच्‍चेकबुद्धा उग्घोसेसुं। राजा सुत्वा द्वारं विवरापेसीति। पच्‍चन्तराजापि पलायि। सो तेन कम्मविपाकेन नरकादीसु दुक्खमनुभवित्वा इमस्मिं बुद्धुप्पादे राजकुले निब्बत्तोपि मातुया सद्धिं इमं एवरूपं दुक्खमनुभवि। तस्स पन पब्बजितकालतो पट्ठाय भिक्खुसङ्घस्स चत्तारो पच्‍चया यदिच्छकं उप्पज्‍जन्ति। एवं एत्थ वत्थु समुट्ठितं।

    Atha bhikkhusaṅghe kathā udapādi – ‘‘aho evaṃ puññavāpi thero sattamāsādhikāni satta saṃvaccharāni mātugabbhe vasitvā satta divasāni mūḷhagabbhe vasī’’ti. Satthā āgantvā – ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā – ‘‘imāya nāmā’’ti vutte – ‘‘na, bhikkhave, iminā kulaputtena imāya jātiyā katakamma’’nti vatvā atītaṃ āharitvā atīte, bhikkhave, buddhuppādato puretarameva esa kulaputto bārāṇasiyaṃ rājakule nibbatto, pitu accayena rajje patiṭṭhāya vibhavasampanno pākaṭo ahosi. Tadā eko paccantarājā ‘‘rajjaṃ gaṇhissāmī’’ti āgantvā nagaraṃ uparundhitvā khandhāvāraṃ kāretvā vihāsi. Atha rājā mātuyā saddhiṃ samānacchando hutvā sattāhaṃ khandhāvāranagare catūsu disāsu dvāraṃ pidhāpesi, nikkhamantānaṃ pavisantānañca dvāramūḷhaṃ ahosi. Atha migadāyavihāre paccekabuddhā ugghosesuṃ. Rājā sutvā dvāraṃ vivarāpesīti. Paccantarājāpi palāyi. So tena kammavipākena narakādīsu dukkhamanubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde rājakule nibbattopi mātuyā saddhiṃ imaṃ evarūpaṃ dukkhamanubhavi. Tassa pana pabbajitakālato paṭṭhāya bhikkhusaṅghassa cattāro paccayā yadicchakaṃ uppajjanti. Evaṃ ettha vatthu samuṭṭhitaṃ.

    अपरभागे सत्था सावत्थिं अगमासि। थेरो भगवन्तं अभिवादेत्वा, ‘‘भन्ते, मय्हं पुञ्‍ञबलं वीमंसिस्सामि, पञ्‍चभिक्खुसतानि देथा’’ति। ‘‘गण्ह, सीवली’’ति। सो पञ्‍चसते भिक्खू गहेत्वा हिमवन्ताभिमुखं गच्छन्तो अटविमग्गं गच्छति। तस्स पठमं दिट्ठनिग्रोधे अधिवत्था देवता सत्त दिवसानि दानं अदासि। इति सो –

    Aparabhāge satthā sāvatthiṃ agamāsi. Thero bhagavantaṃ abhivādetvā, ‘‘bhante, mayhaṃ puññabalaṃ vīmaṃsissāmi, pañcabhikkhusatāni dethā’’ti. ‘‘Gaṇha, sīvalī’’ti. So pañcasate bhikkhū gahetvā himavantābhimukhaṃ gacchanto aṭavimaggaṃ gacchati. Tassa paṭhamaṃ diṭṭhanigrodhe adhivatthā devatā satta divasāni dānaṃ adāsi. Iti so –

    ‘‘निग्रोधं पठमं पस्सि, दुतियं पण्डवपब्बतं।

    ‘‘Nigrodhaṃ paṭhamaṃ passi, dutiyaṃ paṇḍavapabbataṃ;

    ततियं अचिरवतियं, चतुत्थं वरसागरं॥

    Tatiyaṃ aciravatiyaṃ, catutthaṃ varasāgaraṃ.

    ‘‘पञ्‍चमं हिमवन्तं सो, छट्ठं छद्दन्तुपागमि।

    ‘‘Pañcamaṃ himavantaṃ so, chaṭṭhaṃ chaddantupāgami;

    सत्तमं गन्धमादनं, अट्ठमं अथ रेवत’’न्ति॥ (अ॰ नि॰ अट्ठ॰ १.१.२०७; थेरगा॰ अट्ठ॰ १.५९ सीवलित्थेरगाथावण्णना) –

    Sattamaṃ gandhamādanaṃ, aṭṭhamaṃ atha revata’’nti. (a. ni. aṭṭha. 1.1.207; theragā. aṭṭha. 1.59 sīvalittheragāthāvaṇṇanā) –

    सब्बट्ठानेसु सत्त सत्त दिवसानेव दानं अदंसु। गन्धमादनपब्बते पन नागदत्तदेवराजा सत्तसु दिवसेसु एकदिवसं खीरपिण्डपातं अदासि, एकदिवसं सप्पिपिण्डपातं अदासि। अथ नं भिक्खुसङ्घो आह – ‘‘आवुसो, इमस्स देवरञ्‍ञो नेव धेनुयो दुय्हमाना पञ्‍ञायन्ति, न दधिनिम्मथनं, कुतो ते, देवराज, इदं उप्पज्‍जती’’ति? ‘‘भन्ते, कस्सपदसबलस्स काले खीरसलाकभत्तदानस्सेतं फल’’न्ति देवराजा आह।

    Sabbaṭṭhānesu satta satta divasāneva dānaṃ adaṃsu. Gandhamādanapabbate pana nāgadattadevarājā sattasu divasesu ekadivasaṃ khīrapiṇḍapātaṃ adāsi, ekadivasaṃ sappipiṇḍapātaṃ adāsi. Atha naṃ bhikkhusaṅgho āha – ‘‘āvuso, imassa devarañño neva dhenuyo duyhamānā paññāyanti, na dadhinimmathanaṃ, kuto te, devarāja, idaṃ uppajjatī’’ti? ‘‘Bhante, kassapadasabalassa kāle khīrasalākabhattadānassetaṃ phala’’nti devarājā āha.

    अपरभागे सत्था खदिरवनियरेवतत्थेरस्स पच्‍चुग्गमनं अकासि। कथं? अथायस्मा सारिपुत्तो सत्थारं आह – ‘‘भन्ते, मय्हं किर कनिट्ठभाता रेवतो पब्बजितो, सो अभिरमेय्य वा न वा, गन्त्वा नं पस्सिस्सामी’’ति। भगवा रेवतस्स आरद्धविपस्सकभावं ञत्वा द्वे वारे पटिक्खिपित्वा ततियवारे याचितो अरहत्तप्पत्तभावं ञत्वा – सारिपुत्त, अहम्पि गमिस्सामि भिक्खूनं आरोचेहीति। थेरो भिक्खू सन्‍निपातापेत्वा – ‘‘आवुसो, सत्था चारिकं चरितुकामो, गन्तुकामा आगच्छन्तू’’ति सब्बेसंयेव आरोचेसि। दसबलस्स चारिकत्थाय गमनकाले ओहिय्यमानकभिक्खू नाम अप्पका होन्ति, ‘‘सत्थु सुवण्णवण्णं सरीरं पस्सिस्साम, मधुरधम्मकथं वा सुणिस्सामा’’ति येभुय्येन गन्तुकामा बहुतराव होन्ति। इति सत्था महाभिक्खुसङ्घपरिवारो ‘‘रेवतं पस्सिस्सामा’’ति निक्खन्तो।

    Aparabhāge satthā khadiravaniyarevatattherassa paccuggamanaṃ akāsi. Kathaṃ? Athāyasmā sāriputto satthāraṃ āha – ‘‘bhante, mayhaṃ kira kaniṭṭhabhātā revato pabbajito, so abhirameyya vā na vā, gantvā naṃ passissāmī’’ti. Bhagavā revatassa āraddhavipassakabhāvaṃ ñatvā dve vāre paṭikkhipitvā tatiyavāre yācito arahattappattabhāvaṃ ñatvā – sāriputta, ahampi gamissāmi bhikkhūnaṃ ārocehīti. Thero bhikkhū sannipātāpetvā – ‘‘āvuso, satthā cārikaṃ caritukāmo, gantukāmā āgacchantū’’ti sabbesaṃyeva ārocesi. Dasabalassa cārikatthāya gamanakāle ohiyyamānakabhikkhū nāma appakā honti, ‘‘satthu suvaṇṇavaṇṇaṃ sarīraṃ passissāma, madhuradhammakathaṃ vā suṇissāmā’’ti yebhuyyena gantukāmā bahutarāva honti. Iti satthā mahābhikkhusaṅghaparivāro ‘‘revataṃ passissāmā’’ti nikkhanto.

    अथेकस्मिं पदेसे आनन्दत्थेरो द्वेधापथं पत्वा भगवन्तं पुच्छि – ‘‘भन्ते, इमस्मिं ठाने द्वेधापथो, कतरमग्गेन भिक्खुसङ्घो गच्छतू’’ति? ‘‘कतरमग्गो, आनन्द, उजुको’’ति? ‘‘भन्ते, उजुमग्गो तिंसयोजनिको अमनुस्सपथो। परिहारमग्गो पन सट्ठियोजनिको खेमो सुभिक्खो’’ति। ‘‘आनन्द, सीवलि, अम्हेहि सद्धिं आगतो’’ति? ‘‘आम, भन्ते, आगतो’’ति। ‘‘तेन हि सङ्घो उजुमग्गमेव गच्छतु, सीवलिस्स पुञ्‍ञं वीमंसिस्सामा’’ति। सत्था भिक्खुसङ्घपरिवारो सीवलित्थेरस्स पुञ्‍ञवीमंसनत्थं तिंसयोजनमग्गं अभिरुहि (अ॰ नि॰ अट्ठ॰ १.१.२०३)।

    Athekasmiṃ padese ānandatthero dvedhāpathaṃ patvā bhagavantaṃ pucchi – ‘‘bhante, imasmiṃ ṭhāne dvedhāpatho, kataramaggena bhikkhusaṅgho gacchatū’’ti? ‘‘Kataramaggo, ānanda, ujuko’’ti? ‘‘Bhante, ujumaggo tiṃsayojaniko amanussapatho. Parihāramaggo pana saṭṭhiyojaniko khemo subhikkho’’ti. ‘‘Ānanda, sīvali, amhehi saddhiṃ āgato’’ti? ‘‘Āma, bhante, āgato’’ti. ‘‘Tena hi saṅgho ujumaggameva gacchatu, sīvalissa puññaṃ vīmaṃsissāmā’’ti. Satthā bhikkhusaṅghaparivāro sīvalittherassa puññavīmaṃsanatthaṃ tiṃsayojanamaggaṃ abhiruhi (a. ni. aṭṭha. 1.1.203).

    मग्गं अभिरुहनट्ठानतो पट्ठाय देवसङ्घो योजने योजने ठाने नगरं मापेत्वा बुद्धप्पमुखस्स भिक्खुसङ्घस्स वसनत्थाय विहारे पटियादेसि। देवपुत्ता रञ्‍ञा पेसितकम्मकारा विय हुत्वा यागुखज्‍जकादीनि गहेत्वा – ‘‘कहं, अय्यो सीवली’’ति पुच्छन्ता गच्छन्ति। थेरो सक्‍कारसम्मानं गाहापेत्वा सत्थु सन्तिकं गच्छति। सत्था भिक्खुसङ्घेन सद्धिं परिभुञ्‍जि। इमिनाव नियामेन सत्था सक्‍कारं अनुभवन्तो देवसिकं योजनपरमं गन्त्वा तिंसयोजनिकं कन्तारं अतिक्‍कम्म खदिरवनियरेवतत्थेरस्स वसनट्ठानं पत्तो, थेरो सत्थु आगमनं ञत्वा अत्तनो वसनट्ठाने बुद्धप्पमुखस्स भिक्खुसङ्घस्स पहोनकविहारे दसबलस्स गन्धकुटिं रत्तिट्ठानदिवाट्ठानानि च इद्धिया मापेत्वा तथागतस्स पच्‍चुग्गमनं गतो। सत्था अलङ्कतपटियत्तेन मग्गेन विहारं पाविसि। अथ तथागते गन्धकुटिं पविट्ठे भिक्खू वस्सग्गेन पत्तसेनासनानि पविसिंसु। देवता ‘‘अकालो आहारस्सा’’ति अट्ठविधं पानकं आहरिंसु। सत्था सङ्घेन सद्धिं पानकं पिवि। इमिना नियामेनेव तथागतस्स सक्‍कारसम्मानं अनुभवन्तस्सेव अद्धमासो अतिक्‍कन्तो।

    Maggaṃ abhiruhanaṭṭhānato paṭṭhāya devasaṅgho yojane yojane ṭhāne nagaraṃ māpetvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa vasanatthāya vihāre paṭiyādesi. Devaputtā raññā pesitakammakārā viya hutvā yāgukhajjakādīni gahetvā – ‘‘kahaṃ, ayyo sīvalī’’ti pucchantā gacchanti. Thero sakkārasammānaṃ gāhāpetvā satthu santikaṃ gacchati. Satthā bhikkhusaṅghena saddhiṃ paribhuñji. Imināva niyāmena satthā sakkāraṃ anubhavanto devasikaṃ yojanaparamaṃ gantvā tiṃsayojanikaṃ kantāraṃ atikkamma khadiravaniyarevatattherassa vasanaṭṭhānaṃ patto, thero satthu āgamanaṃ ñatvā attano vasanaṭṭhāne buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa pahonakavihāre dasabalassa gandhakuṭiṃ rattiṭṭhānadivāṭṭhānāni ca iddhiyā māpetvā tathāgatassa paccuggamanaṃ gato. Satthā alaṅkatapaṭiyattena maggena vihāraṃ pāvisi. Atha tathāgate gandhakuṭiṃ paviṭṭhe bhikkhū vassaggena pattasenāsanāni pavisiṃsu. Devatā ‘‘akālo āhārassā’’ti aṭṭhavidhaṃ pānakaṃ āhariṃsu. Satthā saṅghena saddhiṃ pānakaṃ pivi. Iminā niyāmeneva tathāgatassa sakkārasammānaṃ anubhavantasseva addhamāso atikkanto.

    अथेकच्‍चे उक्‍कण्ठितभिक्खू एकस्मिं ठाने निसीदित्वा कथं उप्पादयिंसु – ‘‘दसबलो ‘मय्हं अग्गसावकस्स कनिट्ठभाता’ति वत्वा एवरूपं नवकम्मिकं भिक्खुं पस्सितुं आगतो, इमस्स विहारस्स सन्तिके जेतवनविहारो वा वेळुवनविहारादयो वा किं करिस्सन्ति? अयम्पि भिक्खु एवरूपस्स नवकम्मस्स कारको, किं नाम समणधम्मं करिस्सती’’ति? अथ सत्था चिन्तेसि – ‘‘मयि इध चिरं वसन्ते इदं ठानं आकिण्णं भविस्सति, आरञ्‍ञका नाम भिक्खू पविवेकत्थिका होन्ति, रेवतस्स फासुविहारो न भविस्सती’’ति। ततो थेरस्स दिवाट्ठानं गतो। थेरोपि एककोव चङ्कमनकोटियं आलम्बनफलकं निस्साय पासाणफलके निसिन्‍नो सत्थारं दूरतोव आगच्छन्तं दिस्वा पच्‍चुग्गन्त्वा वन्दि।

    Athekacce ukkaṇṭhitabhikkhū ekasmiṃ ṭhāne nisīditvā kathaṃ uppādayiṃsu – ‘‘dasabalo ‘mayhaṃ aggasāvakassa kaniṭṭhabhātā’ti vatvā evarūpaṃ navakammikaṃ bhikkhuṃ passituṃ āgato, imassa vihārassa santike jetavanavihāro vā veḷuvanavihārādayo vā kiṃ karissanti? Ayampi bhikkhu evarūpassa navakammassa kārako, kiṃ nāma samaṇadhammaṃ karissatī’’ti? Atha satthā cintesi – ‘‘mayi idha ciraṃ vasante idaṃ ṭhānaṃ ākiṇṇaṃ bhavissati, āraññakā nāma bhikkhū pavivekatthikā honti, revatassa phāsuvihāro na bhavissatī’’ti. Tato therassa divāṭṭhānaṃ gato. Theropi ekakova caṅkamanakoṭiyaṃ ālambanaphalakaṃ nissāya pāsāṇaphalake nisinno satthāraṃ dūratova āgacchantaṃ disvā paccuggantvā vandi.

    अथ नं सत्था पुच्छि – ‘‘रेवत, इदं वाळमिगट्ठानं, चण्डानं हत्थिअस्सादीनं सद्दं सुत्वा किं करोसी’’ति? ‘‘तेसं मे, भन्ते, सद्दं सुणतो अरञ्‍ञपीति नाम उप्पन्‍ना’’ति। सत्था इमस्मिं ठाने रेवतत्थेरस्स पञ्‍चहि गाथासतेहि अरञ्‍ञानिसंसं नाम कथेत्वा पुनदिवसे अविदूरट्ठाने पिण्डाय चरित्वा रेवतत्थेरं आमन्तेत्वा येहि भिक्खूहि थेरस्स अवण्णो कथितो, तेसं कत्तरयट्ठिउपाहनतेलनाळिछत्तानं पमुस्सनभावमकासि। ते अत्तनो परिक्खारत्थाय निवत्ता आगतमग्गेनेव गच्छन्तापि तं ठानं सल्‍लक्खेतुं न सक्‍कोन्ति। पठमञ्हि ते अलङ्कतपटियत्तेन मग्गेन गन्त्वा, तंदिवसं पन विसममग्गेन गच्छन्ता तस्मिं तस्मिं ठाने उक्‍कुटिकं निसीदन्ता जण्णुकेहि गच्छन्ति। ते गुम्बे च गच्छे च कण्डके च मद्दन्ता अत्तना वसितसभागट्ठानं गन्त्वा तस्मिं तस्मिं खदिरखाणुके लग्गितं अत्तनो छत्तं सञ्‍जानन्ति, उपाहनं कत्तरयट्ठिं तेलनाळिञ्‍च सञ्‍जानन्ति। ते तस्मिं समये ‘‘इद्धिमा अयं भिक्खू’’ति ञत्वा अत्तनो परिक्खारमादाय ‘‘दसबलस्स पटियत्तसक्‍कारो नाम एवरूपो होती’’ति वदन्ता अगमंसु।

    Atha naṃ satthā pucchi – ‘‘revata, idaṃ vāḷamigaṭṭhānaṃ, caṇḍānaṃ hatthiassādīnaṃ saddaṃ sutvā kiṃ karosī’’ti? ‘‘Tesaṃ me, bhante, saddaṃ suṇato araññapīti nāma uppannā’’ti. Satthā imasmiṃ ṭhāne revatattherassa pañcahi gāthāsatehi araññānisaṃsaṃ nāma kathetvā punadivase avidūraṭṭhāne piṇḍāya caritvā revatattheraṃ āmantetvā yehi bhikkhūhi therassa avaṇṇo kathito, tesaṃ kattarayaṭṭhiupāhanatelanāḷichattānaṃ pamussanabhāvamakāsi. Te attano parikkhāratthāya nivattā āgatamaggeneva gacchantāpi taṃ ṭhānaṃ sallakkhetuṃ na sakkonti. Paṭhamañhi te alaṅkatapaṭiyattena maggena gantvā, taṃdivasaṃ pana visamamaggena gacchantā tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne ukkuṭikaṃ nisīdantā jaṇṇukehi gacchanti. Te gumbe ca gacche ca kaṇḍake ca maddantā attanā vasitasabhāgaṭṭhānaṃ gantvā tasmiṃ tasmiṃ khadirakhāṇuke laggitaṃ attano chattaṃ sañjānanti, upāhanaṃ kattarayaṭṭhiṃ telanāḷiñca sañjānanti. Te tasmiṃ samaye ‘‘iddhimā ayaṃ bhikkhū’’ti ñatvā attano parikkhāramādāya ‘‘dasabalassa paṭiyattasakkāro nāma evarūpo hotī’’ti vadantā agamaṃsu.

    पुरतो आगते भिक्खू, विसाखा उपासिका, अत्तनो गेहे निसिन्‍नकाले पुच्छि – ‘‘मनापं नु खो, भन्ते, रेवतस्स वसनट्ठान’’न्ति? ‘‘मनापं, उपासिके, नन्दवनचित्तलतावनपटिभागं तं सेनासन’’न्ति। अथ तेसं पच्छतो आगते भिक्खू पुच्छि – ‘‘मनापं, अय्या, रेवतस्स वसनट्ठान’’न्ति? ‘‘मा पुच्छ, उपासिके, कथेतुं अयुत्तट्ठानं, एतं उज्‍जङ्गलसक्खरपासाणविसमखदिरवनं एव, तत्थ सो भिक्खु वसती’’ति।

    Purato āgate bhikkhū, visākhā upāsikā, attano gehe nisinnakāle pucchi – ‘‘manāpaṃ nu kho, bhante, revatassa vasanaṭṭhāna’’nti? ‘‘Manāpaṃ, upāsike, nandavanacittalatāvanapaṭibhāgaṃ taṃ senāsana’’nti. Atha tesaṃ pacchato āgate bhikkhū pucchi – ‘‘manāpaṃ, ayyā, revatassa vasanaṭṭhāna’’nti? ‘‘Mā puccha, upāsike, kathetuṃ ayuttaṭṭhānaṃ, etaṃ ujjaṅgalasakkharapāsāṇavisamakhadiravanaṃ eva, tattha so bhikkhu vasatī’’ti.

    विसाखा पुरिमानं पच्छिमानञ्‍च भिक्खूनं कथं सुत्वा, ‘‘केसं नु खो कथा सच्‍चा’’ति पच्छाभत्तं गन्धमालं आदाय दसबलस्स उपट्ठानं गन्त्वा वन्दित्वा एकमन्तं निसिन्‍ना सत्थारं पुच्छि – ‘‘भन्ते, रेवतत्थेरस्स वसनट्ठानं एकच्‍चे अय्या वण्णेन्ति, एकच्‍चे निन्दन्ति, किमेतं, भन्ते’’ति? ‘‘विसाखे, रमणियं वा होतु मा वा, यस्मिं ठाने अरियानं चित्तं रमति, तदेव ठानं रमणियं नामा’’ति वत्वा इमं गाथमाह –

    Visākhā purimānaṃ pacchimānañca bhikkhūnaṃ kathaṃ sutvā, ‘‘kesaṃ nu kho kathā saccā’’ti pacchābhattaṃ gandhamālaṃ ādāya dasabalassa upaṭṭhānaṃ gantvā vanditvā ekamantaṃ nisinnā satthāraṃ pucchi – ‘‘bhante, revatattherassa vasanaṭṭhānaṃ ekacce ayyā vaṇṇenti, ekacce nindanti, kimetaṃ, bhante’’ti? ‘‘Visākhe, ramaṇiyaṃ vā hotu mā vā, yasmiṃ ṭhāne ariyānaṃ cittaṃ ramati, tadeva ṭhānaṃ ramaṇiyaṃ nāmā’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ‘‘गामे वा यदि वारञ्‍ञे, निन्‍ने वा यदि वा थले।

    ‘‘Gāme vā yadi vāraññe, ninne vā yadi vā thale;

    यत्थ अरहन्तो विहरन्ति, तं भूमिरामणेय्यक’’न्ति॥ (ध॰ प॰ ९८; थेरगा॰ ९९१; सं॰ नि॰ १.२६१)।

    Yattha arahanto viharanti, taṃ bhūmirāmaṇeyyaka’’nti. (dha. pa. 98; theragā. 991; saṃ. ni. 1.261);

    अपरभागे भगवा अरियगणमज्झे निसिन्‍नो थेरं ‘‘एतदग्गं, भिक्खवे, मम सावकानं भिक्खूनं लाभीनं यदिदं, सीवली’’ति (अ॰ नि॰ १.१९८, २०७) एतदग्गे ठपेसि।

    Aparabhāge bhagavā ariyagaṇamajjhe nisinno theraṃ ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ lābhīnaṃ yadidaṃ, sīvalī’’ti (a. ni. 1.198, 207) etadagge ṭhapesi.

    ५४. अथायस्मा सीवलित्थेरो अरहत्तं पत्वा पत्तएतदग्गट्ठानो अत्तनो पुब्बकम्मं सरित्वा सोमनस्सजातो पुब्बचरितापदानं पकासेन्तो पदुमुत्तरो नाम जिनोतिआदिमाह। अनुत्तानत्थपदवण्णनमेव करिस्साम।

    54. Athāyasmā sīvalitthero arahattaṃ patvā pattaetadaggaṭṭhāno attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttaro nāma jinotiādimāha. Anuttānatthapadavaṇṇanameva karissāma.

    ५५. सीलं तस्स असङ्खेय्यन्ति तस्स पदुमुत्तरस्स भगवतो सीलं असङ्खेय्यं।

    55.Sīlaṃ tassa asaṅkheyyanti tassa padumuttarassa bhagavato sīlaṃ asaṅkheyyaṃ.

    ‘‘नव कोटिसहस्सानि, असीतिसतकोटियो।

    ‘‘Nava koṭisahassāni, asītisatakoṭiyo;

    पञ्‍ञाससतसहस्सानि, छत्तिंसा च पुनापरे॥

    Paññāsasatasahassāni, chattiṃsā ca punāpare.

    ‘‘एते संवरविनया, सम्बुद्धेन पकासिता।

    ‘‘Ete saṃvaravinayā, sambuddhena pakāsitā;

    पेय्यालमुखेन निद्दिट्ठा, सिक्खाविनयसंवरे’’ति॥ (विसुद्धि॰ १.२०; पटि॰ म॰ अट्ठ॰ १.१.३७) –

    Peyyālamukhena niddiṭṭhā, sikkhāvinayasaṃvare’’ti. (visuddhi. 1.20; paṭi. ma. aṭṭha. 1.1.37) –

    एवं वुत्तसिक्खापदानि भिक्खूनं सावकपञ्‍ञत्तिवसेन वुत्तानि। भगवतो पन सीलं असङ्खेय्यमेव संखातुं गणेतुं असक्‍कुणेय्यन्ति अत्थो। समाधिवजिरूपमो यथा वजिरं इन्दनीलमणिवेळुरियमणिफलिकमसारगल्‍लादीनि रतनानि विज्झति छिद्दावछिद्दं करोति, एवमेव पदुमुत्तरस्स भगवतो लोकुत्तरमग्गसमाधि पटिपक्खपच्‍चनीकधम्मे विज्झति भिन्दति समुच्छिन्दतीति अत्थो। असङ्खेय्यं ञाणवरं तस्स बुद्धस्स चत्तारि सच्‍चानि सत्ततिंसबोधिपक्खियधम्मे सङ्खतासङ्खतधम्मे च जानितुं पटिविज्झितुं समत्थं सयम्भूञाणसब्बञ्‍ञुतञ्‍ञाणादिञाणसमूहं असङ्खेय्यं, अतीतानागतपच्‍चुप्पन्‍नादिभेदेन संखाविरहितन्ति अत्थो। विमुत्ति च अनोपमाति संकिलेसेहि विमुत्तत्ता सोतापत्तिफलादिका चतस्सो विमुत्तियो अनुपमा उपमारहिता ‘‘इमा विय भूता’’ति उपमेतुं न सक्‍काति अत्थो। सेसं उत्तानत्थमेवाति।

    Evaṃ vuttasikkhāpadāni bhikkhūnaṃ sāvakapaññattivasena vuttāni. Bhagavato pana sīlaṃ asaṅkheyyameva saṃkhātuṃ gaṇetuṃ asakkuṇeyyanti attho. Samādhivajirūpamo yathā vajiraṃ indanīlamaṇiveḷuriyamaṇiphalikamasāragallādīni ratanāni vijjhati chiddāvachiddaṃ karoti, evameva padumuttarassa bhagavato lokuttaramaggasamādhi paṭipakkhapaccanīkadhamme vijjhati bhindati samucchindatīti attho. Asaṅkheyyaṃ ñāṇavaraṃ tassa buddhassa cattāri saccāni sattatiṃsabodhipakkhiyadhamme saṅkhatāsaṅkhatadhamme ca jānituṃ paṭivijjhituṃ samatthaṃ sayambhūñāṇasabbaññutaññāṇādiñāṇasamūhaṃ asaṅkheyyaṃ, atītānāgatapaccuppannādibhedena saṃkhāvirahitanti attho. Vimutti ca anopamāti saṃkilesehi vimuttattā sotāpattiphalādikā catasso vimuttiyo anupamā upamārahitā ‘‘imā viya bhūtā’’ti upametuṃ na sakkāti attho. Sesaṃ uttānatthamevāti.

    सीवलित्थेरअपदानवण्णना समत्ता।

    Sīvalittheraapadānavaṇṇanā samattā.







    Related texts:



    तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / अपदानपाळि • Apadānapāḷi / ३. सीवलित्थेरअपदानं • 3. Sīvalittheraapadānaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact