Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အပဒာန-အဋ္ဌကထာ • Apadāna-aṭṭhakathā |
၃. သီဝလိတ္ထေရအပဒာနဝဏ္ဏနာ
3. Sīvalittheraapadānavaṇṇanā
တတိယာပဒာနေ ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနောတိအာဒိကံ အာယသ္မတော သီဝလိတ္ထေရသ္သ အပဒာနံ။ အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိသ္သယာနိ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဝိဟာရံ ဂန္တ္ဝာ ပရိသာယ ပရိယန္တေ ဌိတော ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ လာဘီနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသ္ဝာ ‘‘မယာပိ အနာဂတေ ဧဝရူပေန ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဒသဗလံ နိမန္တေတ္ဝာ သတ္တာဟံ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခသ္သ ဘိက္ခသင္ဃသ္သ မဟာဒာနံ ဒတ္ဝာ, ‘‘ဘန္တေ, ဣမိနာ အဓိကာရကမ္မေန န အညံ သမ္ပတ္တိံ ပတ္ထေမိ, အနာဂတေ ပန ဧကသ္သ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသနေ အဟမ္ပိ တုမ္ဟေဟိ သော ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတဘိက္ခု ဝိယ လာဘီနံ အဂ္ဂော ဘဝေယ္ယ’’န္တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ သတ္ထာ တသ္သ အနန္တရာယတံ ဒိသ္ဝာ ‘‘အယံ တေ ပတ္ထနာ အနာဂတေ ဂောတမသ္သ ဗုဒ္ဓသ္သ သန္တိကေ သမိဇ္ဈိသ္သတီ’’တိ ဗ္ယာကရိတ္ဝာ ပက္ကာမိ။ သော ကုလပုတ္တော ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတ္ဝာ ဒေဝမနုသ္သေသု ဥဘယသမ္ပတ္တိယော အနုဘဝိတ္ဝာ ဝိပသ္သိသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ဗန္ဓုမတီနဂရတော အဝိဒူရေ ဧကသ္မိံ ဂာမကေ နိဗ္ဗတ္တိ, တသ္မိံ သမယေ ဗန္ဓုမတီနဂရဝာသိနော ရညာ သဒ္ဓိံ သာကစ္ဆိတ္ဝာ ဒသဗလသ္သ ဒာနံ အဒံသု။
Tatiyāpadāne padumuttaro nāma jinotiādikaṃ āyasmato sīvalittherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbatto heṭṭhā vuttanayena vihāraṃ gantvā parisāya pariyante ṭhito dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ lābhīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘mayāpi anāgate evarūpena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti dasabalaṃ nimantetvā sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhasaṅghassa mahādānaṃ datvā, ‘‘bhante, iminā adhikārakammena na aññaṃ sampattiṃ patthemi, anāgate pana ekassa buddhassa sāsane ahampi tumhehi so etadagge ṭhapitabhikkhu viya lābhīnaṃ aggo bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi. Satthā tassa anantarāyataṃ disvā ‘‘ayaṃ te patthanā anāgate gotamassa buddhassa santike samijjhissatī’’ti byākaritvā pakkāmi. So kulaputto yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu ubhayasampattiyo anubhavitvā vipassissa bhagavato kāle bandhumatīnagarato avidūre ekasmiṃ gāmake nibbatti, tasmiṃ samaye bandhumatīnagaravāsino raññā saddhiṃ sākacchitvā dasabalassa dānaṃ adaṃsu.
ဧကဒိဝသံ သဗ္ဗေ ဧကတော ဟုတ္ဝာ ဒာနံ ဒေန္တာ ‘‘ကိံ နု ခော အမ္ဟာကံ ဒာနဂ္ဂေ နတ္ထီ’’တိ (အ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၁.၂၀၇; ထေရဂာ. အဋ္ဌ. ၁.၅၉ သီဝလိတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ) ဩလောကေန္တာ မဓုဉ္စ ဂုဠဒဓိဉ္စ နာဒ္ဒသံသု။ တေ ‘‘ယတော ကုတောစိ အာဟရိသ္သာမာ’’တိ ဇနပဒတော နဂရပဝိသနမဂ္ဂေသု ပုရိသေ ဌပေသုံ။ တဒာ ဧသ ကုလပုတ္တော အတ္တနော ဂာမတော ဂုဠဒဓိဝာရကံ ဂဟေတ္ဝာ ‘‘ကိဉ္စိဒေဝ အာဟရိသ္သာမီ’’တိ နဂရံ ဂစ္ဆန္တော ‘‘မုခံ ဓောဝိတ္ဝာ ဓောတဟတ္ထပာဒော ပဝိသိသ္သာမီ’’တိ ဖာသုကဋ္ဌာနံ ဩလောကေန္တော နင္ဂလသီသပ္ပမာဏံ နိမ္မက္ခိကဒဏ္ဍကမဓုံ ဒိသ္ဝာ ‘‘ပုညေန မေ ဣဒံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ ဂဟေတ္ဝာ နဂရံ ပာဝိသိ။ နာဂရေဟိ ဌပိတပုရိသော တံ ဒိသ္ဝာ, ‘‘မာရိသ, ကသ္သ ဣမံ ဟရသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘န ကသ္သစိ, သာမိ, ဝိက္ကာယိကံ မေ ဣဒ’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဣမံ ကဟာပဏံ ဂဟေတ္ဝာ ဧတံ မဓုဉ္စ ဂုဠဒဓိဉ္စ ဒေဟီ’’တိ။
Ekadivasaṃ sabbe ekato hutvā dānaṃ dentā ‘‘kiṃ nu kho amhākaṃ dānagge natthī’’ti (a. ni. aṭṭha. 1.1.207; theragā. aṭṭha. 1.59 sīvalittheragāthāvaṇṇanā) olokentā madhuñca guḷadadhiñca nāddasaṃsu. Te ‘‘yato kutoci āharissāmā’’ti janapadato nagarapavisanamaggesu purise ṭhapesuṃ. Tadā esa kulaputto attano gāmato guḷadadhivārakaṃ gahetvā ‘‘kiñcideva āharissāmī’’ti nagaraṃ gacchanto ‘‘mukhaṃ dhovitvā dhotahatthapādo pavisissāmī’’ti phāsukaṭṭhānaṃ olokento naṅgalasīsappamāṇaṃ nimmakkhikadaṇḍakamadhuṃ disvā ‘‘puññena me idaṃ uppanna’’nti gahetvā nagaraṃ pāvisi. Nāgarehi ṭhapitapuriso taṃ disvā, ‘‘mārisa, kassa imaṃ harasī’’ti pucchi. ‘‘Na kassaci, sāmi, vikkāyikaṃ me ida’’nti. ‘‘Tena hi imaṃ kahāpaṇaṃ gahetvā etaṃ madhuñca guḷadadhiñca dehī’’ti.
သော စိန္တေသိ – ‘‘ဣဒံ မေ န ဗဟုံ အဂ္ဃတိ, အယဉ္စ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဗဟုံ ဒေတိ, ဝီမံသိသ္သာမီ’’တိ။ တတော နံ အာဟ – ‘‘နာဟံ ဧကကဟာပဏေန ဒေမီ’’တိ။ ‘‘ယဒိ ဧဝံ ဒ္ဝေ ကဟာပဏေ ဂဟေတ္ဝာ ဒေဟီ’’တိ။ ‘‘ဒ္ဝီဟိပိ န ဒေမီ’’တိ။ ဧတေနုပာယေန ဝဍ္ဎေတ္ဝာ ယာဝ သဟသ္သံ ပာပုဏိ, သော စိန္တေသိ – ‘‘အတိအဉ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဟောတု တာဝ ဣမိနာ ကတ္တဗ္ဗကမ္မံ ပုစ္ဆိသ္သာမီ’’တိ ။ အထ နံ အာဟ – ‘‘န ဣဒံ ဗဟုအဂ္ဃနကံ, တ္ဝံ ပန ဗဟုံ ဒေသိ, ကေန ကမ္မေန ဣဒံ ဂဏ္ဟသီ’’တိ။ ‘‘ဣဓ, ဘော, နဂရဝာသိနော ရညာ သဒ္ဓိံ ပဋိဝိရုဇ္ဈိတ္ဝာ ဝိပသ္သိသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ ဒာနံ ဒေန္တာ ဣဒံ ဒ္ဝယံ ဒာနဂ္ဂေ အပသ္သန္တာ မံ ပရိယေသာပေန္တိ။ သစေ ဣဒံ ဒ္ဝယံ န လဘိသ္သန္တိ, နာဂရာနံ ပရာဇယော ဘဝိသ္သတိ။ တသ္မာ သဟသ္သံ ဒတ္ဝာ ဂဏ္ဟာမီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပနေတံ နာဂရာနံ ဧဝ ဝဋ္ဋတိ, ဥဒာဟု အညေသမ္ပိ ဒာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ? ‘‘ယသ္သ ကသ္သစိ ဒာတုံ အဝာရိတမေတ’’န္တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန ကောစိ နာဂရာနံ ဒာနေ ဧကဒိဝသံ သဟသ္သံ ဒာတာ’’တိ? ‘‘နတ္ထိ, သမ္မာ’’တိ။ ‘‘ဣမေသံ မေ ဒ္ဝိန္နံ သဟသ္သဂ္ဃနကဘာဝံ ဇာနာသီ’’တိ? ‘‘အာမ, ဇာနာမီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဂစ္ဆ, နာဂရာနံ အာရောစေဟိ – ‘ဧကော ပုရိသော ဣမာနိ ဒ္ဝေ မူလေန န ဒေတိ, တုမ္ဟေဟိ သဒ္ဓိံ သဟတ္ထေနေဝ ဒာတုကာမော, တုမ္ဟေ ဣမေသံ ဒ္ဝိန္နံ ကာရဏာ နိဗ္ဗိတက္ကာ ဟောထာ’’တိ။ ‘‘တ္ဝံ ဣမသ္မိံ ဒာနေ ဇေဋ္ဌကဘာဂသ္သ ကာယသက္ခီ ဟောဟီ’’တိ ဝတ္ဝာ ဂတော။ သော ပန ကုလပုတ္တော ဂာမတော ပရိဗ္ဗယတ္ထံ ဂဟိတကဟာပဏေန ပဉ္စကဋုကံ ဂဟေတ္ဝာ စုဏ္ဏံ ကတ္ဝာ ဒဓိတော ကဉ္စိယံ ဝာဟေတ္ဝာ တတ္ထ မဓုပဋလံ ပီဠေတ္ဝာ ပဉ္စကဋုကစုဏ္ဏေန ယောဇေတ္ဝာ ပဒုမိနိပတ္တေ ပက္ခိပိတ္ဝာ တံ သံဝိဒဟိတ္ဝာ အာဒာယ ဒသဗလသ္သ အဝိဒူရေ နိသီဒိ။ မဟာဇနေဟိ အာဟရိယမာနသ္သ သက္ကာရသ္သ အန္တရေ အတ္တနော ပတ္တဝာရံ ဩလောကေန္တော ဩကာသံ ဉတ္ဝာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ, ‘‘ဘန္တေ, အယံ မေ ဒုဂ္ဂတသက္ကာရော, ဣမံ မေ အနုကမ္ပံ ပဋိစ္စ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟထာ’’တိ။ သတ္ထာ တသ္သာနုကမ္ပံ ပဋိစ္စ စတုမဟာရာဇေဟိ ဒတ္တိယေန သေလမယပတ္တေန တံ ပဋိဂ္ဂဟေတ္ဝာ ယထာ အဋ္ဌသဋ္ဌိယာ ဘိက္ခုသတသဟသ္သသ္သ ဒိယ္ယမာနံ န ခီယတိ, ဧဝံ အဓိဋ္ဌာသိ။
So cintesi – ‘‘idaṃ me na bahuṃ agghati, ayañca ekappahāreneva bahuṃ deti, vīmaṃsissāmī’’ti. Tato naṃ āha – ‘‘nāhaṃ ekakahāpaṇena demī’’ti. ‘‘Yadi evaṃ dve kahāpaṇe gahetvā dehī’’ti. ‘‘Dvīhipi na demī’’ti. Etenupāyena vaḍḍhetvā yāva sahassaṃ pāpuṇi, so cintesi – ‘‘atiañchituṃ na vaṭṭati, hotu tāva iminā kattabbakammaṃ pucchissāmī’’ti . Atha naṃ āha – ‘‘na idaṃ bahuagghanakaṃ, tvaṃ pana bahuṃ desi, kena kammena idaṃ gaṇhasī’’ti. ‘‘Idha, bho, nagaravāsino raññā saddhiṃ paṭivirujjhitvā vipassisammāsambuddhassa dānaṃ dentā idaṃ dvayaṃ dānagge apassantā maṃ pariyesāpenti. Sace idaṃ dvayaṃ na labhissanti, nāgarānaṃ parājayo bhavissati. Tasmā sahassaṃ datvā gaṇhāmī’’ti. ‘‘Kiṃ panetaṃ nāgarānaṃ eva vaṭṭati, udāhu aññesampi dātuṃ vaṭṭatī’’ti? ‘‘Yassa kassaci dātuṃ avāritameta’’nti. ‘‘Atthi pana koci nāgarānaṃ dāne ekadivasaṃ sahassaṃ dātā’’ti? ‘‘Natthi, sammā’’ti. ‘‘Imesaṃ me dvinnaṃ sahassagghanakabhāvaṃ jānāsī’’ti? ‘‘Āma, jānāmī’’ti. ‘‘Tena hi gaccha, nāgarānaṃ ārocehi – ‘eko puriso imāni dve mūlena na deti, tumhehi saddhiṃ sahattheneva dātukāmo, tumhe imesaṃ dvinnaṃ kāraṇā nibbitakkā hothā’’ti. ‘‘Tvaṃ imasmiṃ dāne jeṭṭhakabhāgassa kāyasakkhī hohī’’ti vatvā gato. So pana kulaputto gāmato paribbayatthaṃ gahitakahāpaṇena pañcakaṭukaṃ gahetvā cuṇṇaṃ katvā dadhito kañciyaṃ vāhetvā tattha madhupaṭalaṃ pīḷetvā pañcakaṭukacuṇṇena yojetvā paduminipatte pakkhipitvā taṃ saṃvidahitvā ādāya dasabalassa avidūre nisīdi. Mahājanehi āhariyamānassa sakkārassa antare attano pattavāraṃ olokento okāsaṃ ñatvā satthu santikaṃ gantvā, ‘‘bhante, ayaṃ me duggatasakkāro, imaṃ me anukampaṃ paṭicca paṭiggaṇhathā’’ti. Satthā tassānukampaṃ paṭicca catumahārājehi dattiyena selamayapattena taṃ paṭiggahetvā yathā aṭṭhasaṭṭhiyā bhikkhusatasahassassa diyyamānaṃ na khīyati, evaṃ adhiṭṭhāsi.
သော ကုလပုတ္တော နိဋ္ဌိတဘတ္တကိစ္စံ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော အာဟ – ‘‘ဒိဋ္ဌော မေ, ဘန္တေ ဘဂဝာ, အဇ္ဇ ဗန္ဓုမတီနဂရဝာသီဟိ တုမ္ဟာကံ သက္ကာရော အာဟရိယမာနော, အဟမ္ပိ ဣမသ္သ နိသ္သန္ဒေန နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဘဝေ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော ဘဝေယ္ယ’’န္တိ။ သတ္ထာ ‘‘ဧဝံ ဟောတု ကုလပုတ္တာ’’တိ ဝတ္ဝာ တသ္သ စ နဂရဝာသီနဉ္စ ဘတ္တာနုမောဒနံ ကတ္ဝာ ပက္ကာမိ။ သော ကုလပုတ္တော ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတ္ဝာ ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သုပ္ပဝာသာယ ရာဇဓီတုယာ ကုစ္ဆိမ္ဟိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏ္ဟိ။ တသ္သ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏကာလတော ပဋ္ဌာယ သာယံ ပာတဉ္စ ပဉ္စပဏ္ဏာကာရသတာနိ သုပ္ပဝာသာယ ဥပနီယန္တိ။ အထသ္သ သာ ပုညဝီမံသနတ္ထံ ဟတ္ထေန ဗီဇပစ္ဆိံ ဖုသာပေန္တီ အဋ္ဌာသိ။ ဧကေကဗီဇတော သလာကသတံ သလာကသဟသ္သမ္ပိ နိဂ္ဂစ္ဆတိ, ဧကေကကရီသခေတ္တတော ပဏ္ဏာသမ္ပိ သဋ္ဌိပိ သကဋပမာဏာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ကောဋ္ဌပူရဏကာလေပိသ္သာ ကောဋ္ဌဒ္ဝာရံ ဟတ္ထေန ဖုသန္တိယာ ရာဇဓီတာယ ပုညေန ဂဏ္ဟန္တာနံ ဂဟိတဂဟိတံ ပုန ပူရတိ။ ပရိပုဏ္ဏဘတ္တကုမ္ဘိတောပိ ‘‘ရာဇဓီတာယ ပုည’’န္တိ ဝတ္ဝာ ယသ္သ ကသ္သစိ ဒေန္တာ နံ ယာဝ န ဥက္ကဍ္ဎန္တိ, န တာဝ ဘတ္တံ ခီယတိ။ ဒာရကေ ကုစ္ဆိဂတေယေဝ သတ္တ ဝသ္သာနိ အတိက္ကမိံသု။
So kulaputto niṭṭhitabhattakiccaṃ bhagavantaṃ vanditvā ekamantaṃ nisinno āha – ‘‘diṭṭho me, bhante bhagavā, ajja bandhumatīnagaravāsīhi tumhākaṃ sakkāro āhariyamāno, ahampi imassa nissandena nibbattanibbattabhave lābhaggayasaggappatto bhaveyya’’nti. Satthā ‘‘evaṃ hotu kulaputtā’’ti vatvā tassa ca nagaravāsīnañca bhattānumodanaṃ katvā pakkāmi. So kulaputto yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde suppavāsāya rājadhītuyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi. Tassa paṭisandhiggahaṇakālato paṭṭhāya sāyaṃ pātañca pañcapaṇṇākārasatāni suppavāsāya upanīyanti. Athassa sā puññavīmaṃsanatthaṃ hatthena bījapacchiṃ phusāpentī aṭṭhāsi. Ekekabījato salākasataṃ salākasahassampi niggacchati, ekekakarīsakhettato paṇṇāsampi saṭṭhipi sakaṭapamāṇāni uppajjanti. Koṭṭhapūraṇakālepissā koṭṭhadvāraṃ hatthena phusantiyā rājadhītāya puññena gaṇhantānaṃ gahitagahitaṃ puna pūrati. Paripuṇṇabhattakumbhitopi ‘‘rājadhītāya puñña’’nti vatvā yassa kassaci dentā naṃ yāva na ukkaḍḍhanti, na tāva bhattaṃ khīyati. Dārake kucchigateyeva satta vassāni atikkamiṃsu.
ဂဗ္ဘေ ပန ပရိပက္ကေ သတ္တာဟံ မဟာဒုက္ခံ အနုဘောသိ။ သာ သာမိကံ အာမန္တေတ္ဝာ – ‘‘ပုရေ မရဏာ ဇီဝမာနာ ဒာနံ ဒသ္သာမီ’’တိ သတ္ထု သန္တိကံ ပေသေသိ – ‘‘ဂစ္ဆ, သာမိ, ဣမံ ပဝတ္တိံ သတ္ထု အာရောစေတ္ဝာ သတ္ထာရံ နိမန္တေဟိ, ယဉ္စ သတ္ထာ ဝဒတိ, တံ သာဓုကံ ဥပလက္ခေတ္ဝာ အာဂန္တ္ဝာ မယ္ဟံ ကထေဟီ’’တိ။ သော ဂန္တ္ဝာ တသ္သာ သာသနံ သတ္ထု အာရောစေသိ – ‘‘သတ္ထု ဘန္တေ, ကောဠိယဓီတာ ပာဒေ ဝန္ဒတီ’’တိ။ သတ္ထာ တသ္သာ အနုကမ္ပံ ပဋိစ္စ – ‘‘သုခိနီ ဟောတု သုပ္ပဝာသာ ကောဠိယဓီတာ အရောဂာ, အရောဂံ ပုတ္တံ ဝိဇာယတူ’’တိ အာဟ။ သော တံ သုတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတ္ဝာ အတ္တနော ဂာမာဘိမုခော ပာယာသိ။ တသ္သ ပုရေ အာဂမနာယေဝ သုပ္ပဝာသာယ ကုစ္ဆိတော ဓမ္မကရဏတော ဥဒကံ ဝိယ ဂဗ္ဘော နိက္ခမိ, ပရိဝာရေတ္ဝာ နိသိန္နဇနော အသ္သုမုခော ရောဒိတုံ အာရဒ္ဓော ဟဋ္ဌတုဋ္ဌောဝ တသ္သာ သာမိကသ္သ တုဋ္ဌိသာသနံ အာရောစေတုံ အဂမာသိ။ သော တေသံ ဣင္ဂိတံ ဒိသ္ဝာ – ‘‘ဒသဗလေန ကထိတကထာ နိပ္ဖန္နာ ဘဝိသ္သတိ မညေ’’တိ စိန္တေသိ။ သော အာဂန္တ္ဝာ သတ္ထု ကထံ ရာဇဓီတာယ ကထေသိ။ ရာဇဓီတာ တယာ နိမန္တိတံ ဇီဝဘတ္တမေဝ မင္ဂလဘတ္တံ ဘဝိသ္သတိ, ဂစ္ဆ သတ္တာဟံ ဒသဗလံ နိမန္တေဟီတိ။ သော တထာ အကာသိ။ သတ္တာဟံ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခသ္သ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ မဟာဒာနံ ပဝတ္တယိံသု။ သော ဒာရကော ဉာတီနံ သန္တတ္တစိတ္တံ နိဗ္ဗာပေန္တော သီတလဘာဝံ ကုရုမာနော ဇာတောတိ, သီဝလိတ္ဝေဝ နာမံ ကရိံသု။ သော သတ္တ ဝသ္သာနိ ဂဗ္ဘေ ဝသိတတ္တာ ဇာတကာလတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗကမ္မက္ခမော အဟောသိ။ ဓမ္မသေနာပတိ သာရိပုတ္တတ္ထေရော သတ္တမေ ဒိဝသေ တေန သဒ္ဓိံ ကထာသလ္လာပမကာသိ။ သတ္ထာပိ ဣမံ ဂာထံ အဘာသိ –
Gabbhe pana paripakke sattāhaṃ mahādukkhaṃ anubhosi. Sā sāmikaṃ āmantetvā – ‘‘pure maraṇā jīvamānā dānaṃ dassāmī’’ti satthu santikaṃ pesesi – ‘‘gaccha, sāmi, imaṃ pavattiṃ satthu ārocetvā satthāraṃ nimantehi, yañca satthā vadati, taṃ sādhukaṃ upalakkhetvā āgantvā mayhaṃ kathehī’’ti. So gantvā tassā sāsanaṃ satthu ārocesi – ‘‘satthu bhante, koḷiyadhītā pāde vandatī’’ti. Satthā tassā anukampaṃ paṭicca – ‘‘sukhinī hotu suppavāsā koḷiyadhītā arogā, arogaṃ puttaṃ vijāyatū’’ti āha. So taṃ sutvā bhagavantaṃ vanditvā attano gāmābhimukho pāyāsi. Tassa pure āgamanāyeva suppavāsāya kucchito dhammakaraṇato udakaṃ viya gabbho nikkhami, parivāretvā nisinnajano assumukho rodituṃ āraddho haṭṭhatuṭṭhova tassā sāmikassa tuṭṭhisāsanaṃ ārocetuṃ agamāsi. So tesaṃ iṅgitaṃ disvā – ‘‘dasabalena kathitakathā nipphannā bhavissati maññe’’ti cintesi. So āgantvā satthu kathaṃ rājadhītāya kathesi. Rājadhītā tayā nimantitaṃ jīvabhattameva maṅgalabhattaṃ bhavissati, gaccha sattāhaṃ dasabalaṃ nimantehīti. So tathā akāsi. Sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ pavattayiṃsu. So dārako ñātīnaṃ santattacittaṃ nibbāpento sītalabhāvaṃ kurumāno jātoti, sīvalitveva nāmaṃ kariṃsu. So satta vassāni gabbhe vasitattā jātakālato paṭṭhāya sabbakammakkhamo ahosi. Dhammasenāpati sāriputtatthero sattame divase tena saddhiṃ kathāsallāpamakāsi. Satthāpi imaṃ gāthaṃ abhāsi –
‘‘ယောမံ ပလိပထံ ဒုဂ္ဂံ၊ သံသာရံ မောဟမစ္စဂာ။
‘‘Yomaṃ palipathaṃ duggaṃ, saṃsāraṃ mohamaccagā;
တိဏ္ဏော ပာရင္ဂတော ဈာယီ၊ အနေဇော အကထံကထီ။
Tiṇṇo pāraṅgato jhāyī, anejo akathaṃkathī;
အနုပာဒာယ နိဗ္ဗုတော၊ တမဟံ ဗ္ရူမိ ဗ္ရာဟ္မဏ’’န္တိ။ (ဓ. ပ. ၄၁၄; သု. နိ. ၆၄၃)။
Anupādāya nibbuto, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti. (dha. pa. 414; su. ni. 643);
အထ နံ ထေရော ဧဝမာဟ – ‘‘ကိံ ပန တယာ ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ အနုဘဝိတ္ဝာ ပဗ္ဗဇိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ? ‘‘လဘန္တော ပဗ္ဗဇေယ္ယံ, ဘန္တေ’’တိ။ သုပ္ပဝာသာ တံ ထေရေန သဒ္ဓိံ ကထေန္တံ ဒိသ္ဝာ – ‘‘ကိံ နု ခော မေ ပုတ္တော ဓမ္မသေနာပတိနာ ကထေတီ’’တိ ထေရံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ပုစ္ဆိ – ‘‘မယ္ဟံ ပုတ္တော တုမ္ဟေဟိ သဒ္ဓိံ ကိံ ကထေတိ, ဘန္တေ’’တိ? အတ္တနာ အနုဘုတ္တဂဗ္ဘဝာသဒုက္ခံ ကထေတ္ဝာ – ‘‘တုမ္ဟေဟိ အနုညာတော ပဗ္ဗဇိသ္သာမီ’’တိ ဝဒတီတိ။ ‘‘သာဓု ဘန္တေ, ပဗ္ဗာဇေထ န’’န္တိ။ ထေရော တံ ဝိဟာရံ နေတ္ဝာ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ ဒတ္ဝာ ပဗ္ဗာဇေန္တော, ‘‘သီဝလိ , တုယ္ဟံ အညေန ဩဝာဒေန ကမ္မံ နတ္ထိ, တယာ သတ္တ ဝသ္သာနိ အနုဘုတ္တဒုက္ခမေဝ ပစ္စဝေက္ခာဟီ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ, ပဗ္ဗဇ္ဇာယေဝ တုမ္ဟာကံ ဘာရော, ယံ ပန မယာ သက္ကာ ကာတုံ, တမဟံ ဇာနိသ္သာမီ’’တိ။ သော ပန ပဌမကေသဝဋ္ဋိယာ ဩရောပိတက္ခဏေယေဝ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ, ဒုတိယာယ ဩရောပိတက္ခဏေ သကဒာဂာမိဖလေ, တတိယာယ အနာဂာမိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။ သဗ္ဗေသံယေဝ ကေသာနံ ဩရောပနဉ္စ အရဟတ္တဖလသစ္ဆိကိရိယာ စ အပုရေ အပစ္ဆာ အဟောသိ။
Atha naṃ thero evamāha – ‘‘kiṃ pana tayā evarūpaṃ dukkhaṃ anubhavitvā pabbajituṃ na vaṭṭatī’’ti? ‘‘Labhanto pabbajeyyaṃ, bhante’’ti. Suppavāsā taṃ therena saddhiṃ kathentaṃ disvā – ‘‘kiṃ nu kho me putto dhammasenāpatinā kathetī’’ti theraṃ upasaṅkamitvā pucchi – ‘‘mayhaṃ putto tumhehi saddhiṃ kiṃ katheti, bhante’’ti? Attanā anubhuttagabbhavāsadukkhaṃ kathetvā – ‘‘tumhehi anuññāto pabbajissāmī’’ti vadatīti. ‘‘Sādhu bhante, pabbājetha na’’nti. Thero taṃ vihāraṃ netvā tacapañcakakammaṭṭhānaṃ datvā pabbājento, ‘‘sīvali , tuyhaṃ aññena ovādena kammaṃ natthi, tayā satta vassāni anubhuttadukkhameva paccavekkhāhī’’ti. ‘‘Bhante, pabbajjāyeva tumhākaṃ bhāro, yaṃ pana mayā sakkā kātuṃ, tamahaṃ jānissāmī’’ti. So pana paṭhamakesavaṭṭiyā oropitakkhaṇeyeva sotāpattiphale patiṭṭhāsi, dutiyāya oropitakkhaṇe sakadāgāmiphale, tatiyāya anāgāmiphale patiṭṭhāsi. Sabbesaṃyeva kesānaṃ oropanañca arahattaphalasacchikiriyā ca apure apacchā ahosi.
အထ ဘိက္ခုသင္ဃေ ကထာ ဥဒပာဒိ – ‘‘အဟော ဧဝံ ပုညဝာပိ ထေရော သတ္တမာသာဓိကာနိ သတ္တ သံဝစ္ဆရာနိ မာတုဂဗ္ဘေ ဝသိတ္ဝာ သတ္တ ဒိဝသာနိ မူဠ္ဟဂဗ္ဘေ ဝသီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တ္ဝာ – ‘‘ကာယ နုတ္ထ, ဘိက္ခဝေ, ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ – ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ – ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဣမိနာ ကုလပုတ္တေန ဣမာယ ဇာတိယာ ကတကမ္မ’’န္တိ ဝတ္ဝာ အတီတံ အာဟရိတ္ဝာ အတီတေ, ဘိက္ခဝေ, ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒတော ပုရေတရမေဝ ဧသ ကုလပုတ္တော ဗာရာဏသိယံ ရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တော, ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာယ ဝိဘဝသမ္ပန္နော ပာကဋော အဟောသိ။ တဒာ ဧကော ပစ္စန္တရာဇာ ‘‘ရဇ္ဇံ ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိ အာဂန္တ္ဝာ နဂရံ ဥပရုန္ဓိတ္ဝာ ခန္ဓာဝာရံ ကာရေတ္ဝာ ဝိဟာသိ။ အထ ရာဇာ မာတုယာ သဒ္ဓိံ သမာနစ္ဆန္ဒော ဟုတ္ဝာ သတ္တာဟံ ခန္ဓာဝာရနဂရေ စတူသု ဒိသာသု ဒ္ဝာရံ ပိဓာပေသိ, နိက္ခမန္တာနံ ပဝိသန္တာနဉ္စ ဒ္ဝာရမူဠ္ဟံ အဟောသိ။ အထ မိဂဒာယဝိဟာရေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓာ ဥဂ္ဃောသေသုံ။ ရာဇာ သုတ္ဝာ ဒ္ဝာရံ ဝိဝရာပေသီတိ။ ပစ္စန္တရာဇာပိ ပလာယိ။ သော တေန ကမ္မဝိပာကေန နရကာဒီသု ဒုက္ခမနုဘဝိတ္ဝာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တောပိ မာတုယာ သဒ္ဓိံ ဣမံ ဧဝရူပံ ဒုက္ခမနုဘဝိ။ တသ္သ ပန ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ စတ္တာရော ပစ္စယာ ယဒိစ္ဆကံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝံ ဧတ္ထ ဝတ္ထု သမုဋ္ဌိတံ။
Atha bhikkhusaṅghe kathā udapādi – ‘‘aho evaṃ puññavāpi thero sattamāsādhikāni satta saṃvaccharāni mātugabbhe vasitvā satta divasāni mūḷhagabbhe vasī’’ti. Satthā āgantvā – ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā – ‘‘imāya nāmā’’ti vutte – ‘‘na, bhikkhave, iminā kulaputtena imāya jātiyā katakamma’’nti vatvā atītaṃ āharitvā atīte, bhikkhave, buddhuppādato puretarameva esa kulaputto bārāṇasiyaṃ rājakule nibbatto, pitu accayena rajje patiṭṭhāya vibhavasampanno pākaṭo ahosi. Tadā eko paccantarājā ‘‘rajjaṃ gaṇhissāmī’’ti āgantvā nagaraṃ uparundhitvā khandhāvāraṃ kāretvā vihāsi. Atha rājā mātuyā saddhiṃ samānacchando hutvā sattāhaṃ khandhāvāranagare catūsu disāsu dvāraṃ pidhāpesi, nikkhamantānaṃ pavisantānañca dvāramūḷhaṃ ahosi. Atha migadāyavihāre paccekabuddhā ugghosesuṃ. Rājā sutvā dvāraṃ vivarāpesīti. Paccantarājāpi palāyi. So tena kammavipākena narakādīsu dukkhamanubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde rājakule nibbattopi mātuyā saddhiṃ imaṃ evarūpaṃ dukkhamanubhavi. Tassa pana pabbajitakālato paṭṭhāya bhikkhusaṅghassa cattāro paccayā yadicchakaṃ uppajjanti. Evaṃ ettha vatthu samuṭṭhitaṃ.
အပရဘာဂေ သတ္ထာ သာဝတ္ထိံ အဂမာသိ။ ထေရော ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ, ‘‘ဘန္တေ, မယ္ဟံ ပုညဗလံ ဝီမံသိသ္သာမိ, ပဉ္စဘိက္ခုသတာနိ ဒေထာ’’တိ။ ‘‘ဂဏ္ဟ, သီဝလီ’’တိ။ သော ပဉ္စသတေ ဘိက္ခူ ဂဟေတ္ဝာ ဟိမဝန္တာဘိမုခံ ဂစ္ဆန္တော အဋဝိမဂ္ဂံ ဂစ္ဆတိ။ တသ္သ ပဌမံ ဒိဋ္ဌနိဂ္ရောဓေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ သတ္တ ဒိဝသာနိ ဒာနံ အဒာသိ။ ဣတိ သော –
Aparabhāge satthā sāvatthiṃ agamāsi. Thero bhagavantaṃ abhivādetvā, ‘‘bhante, mayhaṃ puññabalaṃ vīmaṃsissāmi, pañcabhikkhusatāni dethā’’ti. ‘‘Gaṇha, sīvalī’’ti. So pañcasate bhikkhū gahetvā himavantābhimukhaṃ gacchanto aṭavimaggaṃ gacchati. Tassa paṭhamaṃ diṭṭhanigrodhe adhivatthā devatā satta divasāni dānaṃ adāsi. Iti so –
‘‘နိဂ္ရောဓံ ပဌမံ ပသ္သိ၊ ဒုတိယံ ပဏ္ဍဝပဗ္ဗတံ။
‘‘Nigrodhaṃ paṭhamaṃ passi, dutiyaṃ paṇḍavapabbataṃ;
တတိယံ အစိရဝတိယံ၊ စတုတ္ထံ ဝရသာဂရံ။
Tatiyaṃ aciravatiyaṃ, catutthaṃ varasāgaraṃ.
‘‘ပဉ္စမံ ဟိမဝန္တံ သော၊ ဆဋ္ဌံ ဆဒ္ဒန္တုပာဂမိ။
‘‘Pañcamaṃ himavantaṃ so, chaṭṭhaṃ chaddantupāgami;
သတ္တမံ ဂန္ဓမာဒနံ၊ အဋ္ဌမံ အထ ရေဝတ’’န္တိ။ (အ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၁.၂၀၇; ထေရဂာ. အဋ္ဌ. ၁.၅၉ သီဝလိတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ) –
Sattamaṃ gandhamādanaṃ, aṭṭhamaṃ atha revata’’nti. (a. ni. aṭṭha. 1.1.207; theragā. aṭṭha. 1.59 sīvalittheragāthāvaṇṇanā) –
သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု သတ္တ သတ္တ ဒိဝသာနေဝ ဒာနံ အဒံသု။ ဂန္ဓမာဒနပဗ္ဗတေ ပန နာဂဒတ္တဒေဝရာဇာ သတ္တသု ဒိဝသေသု ဧကဒိဝသံ ခီရပိဏ္ဍပာတံ အဒာသိ, ဧကဒိဝသံ သပ္ပိပိဏ္ဍပာတံ အဒာသိ။ အထ နံ ဘိက္ခုသင္ဃော အာဟ – ‘‘အာဝုသော, ဣမသ္သ ဒေဝရညော နေဝ ဓေနုယော ဒုယ္ဟမာနာ ပညာယန္တိ, န ဒဓိနိမ္မထနံ, ကုတော တေ, ဒေဝရာဇ, ဣဒံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘ဘန္တေ, ကသ္သပဒသဗလသ္သ ကာလေ ခီရသလာကဘတ္တဒာနသ္သေတံ ဖလ’’န္တိ ဒေဝရာဇာ အာဟ။
Sabbaṭṭhānesu satta satta divasāneva dānaṃ adaṃsu. Gandhamādanapabbate pana nāgadattadevarājā sattasu divasesu ekadivasaṃ khīrapiṇḍapātaṃ adāsi, ekadivasaṃ sappipiṇḍapātaṃ adāsi. Atha naṃ bhikkhusaṅgho āha – ‘‘āvuso, imassa devarañño neva dhenuyo duyhamānā paññāyanti, na dadhinimmathanaṃ, kuto te, devarāja, idaṃ uppajjatī’’ti? ‘‘Bhante, kassapadasabalassa kāle khīrasalākabhattadānassetaṃ phala’’nti devarājā āha.
အပရဘာဂေ သတ္ထာ ခဒိရဝနိယရေဝတတ္ထေရသ္သ ပစ္စုဂ္ဂမနံ အကာသိ။ ကထံ? အထာယသ္မာ သာရိပုတ္တော သတ္ထာရံ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ, မယ္ဟံ ကိရ ကနိဋ္ဌဘာတာ ရေဝတော ပဗ္ဗဇိတော, သော အဘိရမေယ္ယ ဝာ န ဝာ, ဂန္တ္ဝာ နံ ပသ္သိသ္သာမီ’’တိ။ ဘဂဝာ ရေဝတသ္သ အာရဒ္ဓဝိပသ္သကဘာဝံ ဉတ္ဝာ ဒ္ဝေ ဝာရေ ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ တတိယဝာရေ ယာစိတော အရဟတ္တပ္ပတ္တဘာဝံ ဉတ္ဝာ – သာရိပုတ္တ, အဟမ္ပိ ဂမိသ္သာမိ ဘိက္ခူနံ အာရောစေဟီတိ။ ထေရော ဘိက္ခူ သန္နိပာတာပေတ္ဝာ – ‘‘အာဝုသော, သတ္ထာ စာရိကံ စရိတုကာမော, ဂန္တုကာမာ အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ သဗ္ဗေသံယေဝ အာရောစေသိ။ ဒသဗလသ္သ စာရိကတ္ထာယ ဂမနကာလေ ဩဟိယ္ယမာနကဘိက္ခူ နာမ အပ္ပကာ ဟောန္တိ, ‘‘သတ္ထု သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သရီရံ ပသ္သိသ္သာမ, မဓုရဓမ္မကထံ ဝာ သုဏိသ္သာမာ’’တိ ယေဘုယ္ယေန ဂန္တုကာမာ ဗဟုတရာဝ ဟောန္တိ။ ဣတိ သတ္ထာ မဟာဘိက္ခုသင္ဃပရိဝာရော ‘‘ရေဝတံ ပသ္သိသ္သာမာ’’တိ နိက္ခန္တော။
Aparabhāge satthā khadiravaniyarevatattherassa paccuggamanaṃ akāsi. Kathaṃ? Athāyasmā sāriputto satthāraṃ āha – ‘‘bhante, mayhaṃ kira kaniṭṭhabhātā revato pabbajito, so abhirameyya vā na vā, gantvā naṃ passissāmī’’ti. Bhagavā revatassa āraddhavipassakabhāvaṃ ñatvā dve vāre paṭikkhipitvā tatiyavāre yācito arahattappattabhāvaṃ ñatvā – sāriputta, ahampi gamissāmi bhikkhūnaṃ ārocehīti. Thero bhikkhū sannipātāpetvā – ‘‘āvuso, satthā cārikaṃ caritukāmo, gantukāmā āgacchantū’’ti sabbesaṃyeva ārocesi. Dasabalassa cārikatthāya gamanakāle ohiyyamānakabhikkhū nāma appakā honti, ‘‘satthu suvaṇṇavaṇṇaṃ sarīraṃ passissāma, madhuradhammakathaṃ vā suṇissāmā’’ti yebhuyyena gantukāmā bahutarāva honti. Iti satthā mahābhikkhusaṅghaparivāro ‘‘revataṃ passissāmā’’ti nikkhanto.
အထေကသ္မိံ ပဒေသေ အာနန္ဒတ္ထေရော ဒ္ဝေဓာပထံ ပတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘန္တေ, ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဒ္ဝေဓာပထော, ကတရမဂ္ဂေန ဘိက္ခုသင္ဃော ဂစ္ဆတူ’’တိ? ‘‘ကတရမဂ္ဂော, အာနန္ဒ, ဥဇုကော’’တိ? ‘‘ဘန္တေ, ဥဇုမဂ္ဂော တိံသယောဇနိကော အမနုသ္သပထော။ ပရိဟာရမဂ္ဂော ပန သဋ္ဌိယောဇနိကော ခေမော သုဘိက္ခော’’တိ။ ‘‘အာနန္ဒ, သီဝလိ, အမ္ဟေဟိ သဒ္ဓိံ အာဂတော’’တိ? ‘‘အာမ, ဘန္တေ, အာဂတော’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ သင္ဃော ဥဇုမဂ္ဂမေဝ ဂစ္ဆတု, သီဝလိသ္သ ပုညံ ဝီမံသိသ္သာမာ’’တိ။ သတ္ထာ ဘိက္ခုသင္ဃပရိဝာရော သီဝလိတ္ထေရသ္သ ပုညဝီမံသနတ္ထံ တိံသယောဇနမဂ္ဂံ အဘိရုဟိ (အ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၁.၂၀၃)။
Athekasmiṃ padese ānandatthero dvedhāpathaṃ patvā bhagavantaṃ pucchi – ‘‘bhante, imasmiṃ ṭhāne dvedhāpatho, kataramaggena bhikkhusaṅgho gacchatū’’ti? ‘‘Kataramaggo, ānanda, ujuko’’ti? ‘‘Bhante, ujumaggo tiṃsayojaniko amanussapatho. Parihāramaggo pana saṭṭhiyojaniko khemo subhikkho’’ti. ‘‘Ānanda, sīvali, amhehi saddhiṃ āgato’’ti? ‘‘Āma, bhante, āgato’’ti. ‘‘Tena hi saṅgho ujumaggameva gacchatu, sīvalissa puññaṃ vīmaṃsissāmā’’ti. Satthā bhikkhusaṅghaparivāro sīvalittherassa puññavīmaṃsanatthaṃ tiṃsayojanamaggaṃ abhiruhi (a. ni. aṭṭha. 1.1.203).
မဂ္ဂံ အဘိရုဟနဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဒေဝသင္ဃော ယောဇနေ ယောဇနေ ဌာနေ နဂရံ မာပေတ္ဝာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခသ္သ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ ဝသနတ္ထာယ ဝိဟာရေ ပဋိယာဒေသိ။ ဒေဝပုတ္တာ ရညာ ပေသိတကမ္မကာရာ ဝိယ ဟုတ္ဝာ ယာဂုခဇ္ဇကာဒီနိ ဂဟေတ္ဝာ – ‘‘ကဟံ, အယ္ယော သီဝလီ’’တိ ပုစ္ဆန္တာ ဂစ္ဆန္တိ။ ထေရော သက္ကာရသမ္မာနံ ဂာဟာပေတ္ဝာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂစ္ဆတိ။ သတ္ထာ ဘိက္ခုသင္ဃေန သဒ္ဓိံ ပရိဘုဉ္ဇိ။ ဣမိနာဝ နိယာမေန သတ္ထာ သက္ကာရံ အနုဘဝန္တော ဒေဝသိကံ ယောဇနပရမံ ဂန္တ္ဝာ တိံသယောဇနိကံ ကန္တာရံ အတိက္ကမ္မ ခဒိရဝနိယရေဝတတ္ထေရသ္သ ဝသနဋ္ဌာနံ ပတ္တော, ထေရော သတ္ထု အာဂမနံ ဉတ္ဝာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခသ္သ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ ပဟောနကဝိဟာရေ ဒသဗလသ္သ ဂန္ဓကုဋိံ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝာဋ္ဌာနာနိ စ ဣဒ္ဓိယာ မာပေတ္ဝာ တထာဂတသ္သ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ဂတော။ သတ္ထာ အလင္ကတပဋိယတ္တေန မဂ္ဂေန ဝိဟာရံ ပာဝိသိ။ အထ တထာဂတေ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိဋ္ဌေ ဘိက္ခူ ဝသ္သဂ္ဂေန ပတ္တသေနာသနာနိ ပဝိသိံသု။ ဒေဝတာ ‘‘အကာလော အာဟာရသ္သာ’’တိ အဋ္ဌဝိဓံ ပာနကံ အာဟရိံသု။ သတ္ထာ သင္ဃေန သဒ္ဓိံ ပာနကံ ပိဝိ။ ဣမိနာ နိယာမေနေဝ တထာဂတသ္သ သက္ကာရသမ္မာနံ အနုဘဝန္တသ္သေဝ အဒ္ဓမာသော အတိက္ကန္တော။
Maggaṃ abhiruhanaṭṭhānato paṭṭhāya devasaṅgho yojane yojane ṭhāne nagaraṃ māpetvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa vasanatthāya vihāre paṭiyādesi. Devaputtā raññā pesitakammakārā viya hutvā yāgukhajjakādīni gahetvā – ‘‘kahaṃ, ayyo sīvalī’’ti pucchantā gacchanti. Thero sakkārasammānaṃ gāhāpetvā satthu santikaṃ gacchati. Satthā bhikkhusaṅghena saddhiṃ paribhuñji. Imināva niyāmena satthā sakkāraṃ anubhavanto devasikaṃ yojanaparamaṃ gantvā tiṃsayojanikaṃ kantāraṃ atikkamma khadiravaniyarevatattherassa vasanaṭṭhānaṃ patto, thero satthu āgamanaṃ ñatvā attano vasanaṭṭhāne buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa pahonakavihāre dasabalassa gandhakuṭiṃ rattiṭṭhānadivāṭṭhānāni ca iddhiyā māpetvā tathāgatassa paccuggamanaṃ gato. Satthā alaṅkatapaṭiyattena maggena vihāraṃ pāvisi. Atha tathāgate gandhakuṭiṃ paviṭṭhe bhikkhū vassaggena pattasenāsanāni pavisiṃsu. Devatā ‘‘akālo āhārassā’’ti aṭṭhavidhaṃ pānakaṃ āhariṃsu. Satthā saṅghena saddhiṃ pānakaṃ pivi. Iminā niyāmeneva tathāgatassa sakkārasammānaṃ anubhavantasseva addhamāso atikkanto.
အထေကစ္စေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခူ ဧကသ္မိံ ဌာနေ နိသီဒိတ္ဝာ ကထံ ဥပ္ပာဒယိံသု – ‘‘ဒသဗလော ‘မယ္ဟံ အဂ္ဂသာဝကသ္သ ကနိဋ္ဌဘာတာ’တိ ဝတ္ဝာ ဧဝရူပံ နဝကမ္မိကံ ဘိက္ခုံ ပသ္သိတုံ အာဂတော, ဣမသ္သ ဝိဟာရသ္သ သန္တိကေ ဇေတဝနဝိဟာရော ဝာ ဝေဠုဝနဝိဟာရာဒယော ဝာ ကိံ ကရိသ္သန္တိ? အယမ္ပိ ဘိက္ခု ဧဝရူပသ္သ နဝကမ္မသ္သ ကာရကော, ကိံ နာမ သမဏဓမ္မံ ကရိသ္သတီ’’တိ? အထ သတ္ထာ စိန္တေသိ – ‘‘မယိ ဣဓ စိရံ ဝသန္တေ ဣဒံ ဌာနံ အာကိဏ္ဏံ ဘဝိသ္သတိ, အာရညကာ နာမ ဘိက္ခူ ပဝိဝေကတ္ထိကာ ဟောန္တိ, ရေဝတသ္သ ဖာသုဝိဟာရော န ဘဝိသ္သတီ’’တိ။ တတော ထေရသ္သ ဒိဝာဋ္ဌာနံ ဂတော။ ထေရောပိ ဧကကောဝ စင္ကမနကောဋိယံ အာလမ္ဗနဖလကံ နိသ္သာယ ပာသာဏဖလကေ နိသိန္နော သတ္ထာရံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသ္ဝာ ပစ္စုဂ္ဂန္တ္ဝာ ဝန္ဒိ။
Athekacce ukkaṇṭhitabhikkhū ekasmiṃ ṭhāne nisīditvā kathaṃ uppādayiṃsu – ‘‘dasabalo ‘mayhaṃ aggasāvakassa kaniṭṭhabhātā’ti vatvā evarūpaṃ navakammikaṃ bhikkhuṃ passituṃ āgato, imassa vihārassa santike jetavanavihāro vā veḷuvanavihārādayo vā kiṃ karissanti? Ayampi bhikkhu evarūpassa navakammassa kārako, kiṃ nāma samaṇadhammaṃ karissatī’’ti? Atha satthā cintesi – ‘‘mayi idha ciraṃ vasante idaṃ ṭhānaṃ ākiṇṇaṃ bhavissati, āraññakā nāma bhikkhū pavivekatthikā honti, revatassa phāsuvihāro na bhavissatī’’ti. Tato therassa divāṭṭhānaṃ gato. Theropi ekakova caṅkamanakoṭiyaṃ ālambanaphalakaṃ nissāya pāsāṇaphalake nisinno satthāraṃ dūratova āgacchantaṃ disvā paccuggantvā vandi.
အထ နံ သတ္ထာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ရေဝတ, ဣဒံ ဝာဠမိဂဋ္ဌာနံ, စဏ္ဍာနံ ဟတ္ထိအသ္သာဒီနံ သဒ္ဒံ သုတ္ဝာ ကိံ ကရောသီ’’တိ? ‘‘တေသံ မေ, ဘန္တေ, သဒ္ဒံ သုဏတော အရညပီတိ နာမ ဥပ္ပန္နာ’’တိ။ သတ္ထာ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ရေဝတတ္ထေရသ္သ ပဉ္စဟိ ဂာထာသတေဟိ အရညာနိသံသံ နာမ ကထေတ္ဝာ ပုနဒိဝသေ အဝိဒူရဋ္ဌာနေ ပိဏ္ဍာယ စရိတ္ဝာ ရေဝတတ္ထေရံ အာမန္တေတ္ဝာ ယေဟိ ဘိက္ခူဟိ ထေရသ္သ အဝဏ္ဏော ကထိတော, တေသံ ကတ္တရယဋ္ဌိဥပာဟနတေလနာဠိဆတ္တာနံ ပမုသ္သနဘာဝမကာသိ။ တေ အတ္တနော ပရိက္ခာရတ္ထာယ နိဝတ္တာ အာဂတမဂ္ဂေနေဝ ဂစ္ဆန္တာပိ တံ ဌာနံ သလ္လက္ခေတုံ န သက္ကောန္တိ။ ပဌမဉ္ဟိ တေ အလင္ကတပဋိယတ္တေန မဂ္ဂေန ဂန္တ္ဝာ, တံဒိဝသံ ပန ဝိသမမဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တာ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒန္တာ ဇဏ္ဏုကေဟိ ဂစ္ဆန္တိ။ တေ ဂုမ္ဗေ စ ဂစ္ဆေ စ ကဏ္ဍကေ စ မဒ္ဒန္တာ အတ္တနာ ဝသိတသဘာဂဋ္ဌာနံ ဂန္တ္ဝာ တသ္မိံ တသ္မိံ ခဒိရခာဏုကေ လဂ္ဂိတံ အတ္တနော ဆတ္တံ သဉ္ဇာနန္တိ, ဥပာဟနံ ကတ္တရယဋ္ဌိံ တေလနာဠိဉ္စ သဉ္ဇာနန္တိ။ တေ တသ္မိံ သမယေ ‘‘ဣဒ္ဓိမာ အယံ ဘိက္ခူ’’တိ ဉတ္ဝာ အတ္တနော ပရိက္ခာရမာဒာယ ‘‘ဒသဗလသ္သ ပဋိယတ္တသက္ကာရော နာမ ဧဝရူပော ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တာ အဂမံသု။
Atha naṃ satthā pucchi – ‘‘revata, idaṃ vāḷamigaṭṭhānaṃ, caṇḍānaṃ hatthiassādīnaṃ saddaṃ sutvā kiṃ karosī’’ti? ‘‘Tesaṃ me, bhante, saddaṃ suṇato araññapīti nāma uppannā’’ti. Satthā imasmiṃ ṭhāne revatattherassa pañcahi gāthāsatehi araññānisaṃsaṃ nāma kathetvā punadivase avidūraṭṭhāne piṇḍāya caritvā revatattheraṃ āmantetvā yehi bhikkhūhi therassa avaṇṇo kathito, tesaṃ kattarayaṭṭhiupāhanatelanāḷichattānaṃ pamussanabhāvamakāsi. Te attano parikkhāratthāya nivattā āgatamaggeneva gacchantāpi taṃ ṭhānaṃ sallakkhetuṃ na sakkonti. Paṭhamañhi te alaṅkatapaṭiyattena maggena gantvā, taṃdivasaṃ pana visamamaggena gacchantā tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne ukkuṭikaṃ nisīdantā jaṇṇukehi gacchanti. Te gumbe ca gacche ca kaṇḍake ca maddantā attanā vasitasabhāgaṭṭhānaṃ gantvā tasmiṃ tasmiṃ khadirakhāṇuke laggitaṃ attano chattaṃ sañjānanti, upāhanaṃ kattarayaṭṭhiṃ telanāḷiñca sañjānanti. Te tasmiṃ samaye ‘‘iddhimā ayaṃ bhikkhū’’ti ñatvā attano parikkhāramādāya ‘‘dasabalassa paṭiyattasakkāro nāma evarūpo hotī’’ti vadantā agamaṃsu.
ပုရတော အာဂတေ ဘိက္ခူ, ဝိသာခာ ဥပာသိကာ, အတ္တနော ဂေဟေ နိသိန္နကာလေ ပုစ္ဆိ – ‘‘မနာပံ နု ခော, ဘန္တေ, ရေဝတသ္သ ဝသနဋ္ဌာန’’န္တိ? ‘‘မနာပံ, ဥပာသိကေ, နန္ဒဝနစိတ္တလတာဝနပဋိဘာဂံ တံ သေနာသန’’န္တိ။ အထ တေသံ ပစ္ဆတော အာဂတေ ဘိက္ခူ ပုစ္ဆိ – ‘‘မနာပံ, အယ္ယာ, ရေဝတသ္သ ဝသနဋ္ဌာန’’န္တိ? ‘‘မာ ပုစ္ဆ, ဥပာသိကေ, ကထေတုံ အယုတ္တဋ္ဌာနံ, ဧတံ ဥဇ္ဇင္ဂလသက္ခရပာသာဏဝိသမခဒိရဝနံ ဧဝ, တတ္ထ သော ဘိက္ခု ဝသတီ’’တိ။
Purato āgate bhikkhū, visākhā upāsikā, attano gehe nisinnakāle pucchi – ‘‘manāpaṃ nu kho, bhante, revatassa vasanaṭṭhāna’’nti? ‘‘Manāpaṃ, upāsike, nandavanacittalatāvanapaṭibhāgaṃ taṃ senāsana’’nti. Atha tesaṃ pacchato āgate bhikkhū pucchi – ‘‘manāpaṃ, ayyā, revatassa vasanaṭṭhāna’’nti? ‘‘Mā puccha, upāsike, kathetuṃ ayuttaṭṭhānaṃ, etaṃ ujjaṅgalasakkharapāsāṇavisamakhadiravanaṃ eva, tattha so bhikkhu vasatī’’ti.
ဝိသာခာ ပုရိမာနံ ပစ္ဆိမာနဉ္စ ဘိက္ခူနံ ကထံ သုတ္ဝာ, ‘‘ကေသံ နု ခော ကထာ သစ္စာ’’တိ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဂန္ဓမာလံ အာဒာယ ဒသဗလသ္သ ဥပဋ္ဌာနံ ဂန္တ္ဝာ ဝန္ဒိတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ သတ္ထာရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘန္တေ, ရေဝတတ္ထေရသ္သ ဝသနဋ္ဌာနံ ဧကစ္စေ အယ္ယာ ဝဏ္ဏေန္တိ, ဧကစ္စေ နိန္ဒန္တိ, ကိမေတံ, ဘန္တေ’’တိ? ‘‘ဝိသာခေ, ရမဏိယံ ဝာ ဟောတု မာ ဝာ, ယသ္မိံ ဌာနေ အရိယာနံ စိတ္တံ ရမတိ, တဒေဝ ဌာနံ ရမဏိယံ နာမာ’’တိ ဝတ္ဝာ ဣမံ ဂာထမာဟ –
Visākhā purimānaṃ pacchimānañca bhikkhūnaṃ kathaṃ sutvā, ‘‘kesaṃ nu kho kathā saccā’’ti pacchābhattaṃ gandhamālaṃ ādāya dasabalassa upaṭṭhānaṃ gantvā vanditvā ekamantaṃ nisinnā satthāraṃ pucchi – ‘‘bhante, revatattherassa vasanaṭṭhānaṃ ekacce ayyā vaṇṇenti, ekacce nindanti, kimetaṃ, bhante’’ti? ‘‘Visākhe, ramaṇiyaṃ vā hotu mā vā, yasmiṃ ṭhāne ariyānaṃ cittaṃ ramati, tadeva ṭhānaṃ ramaṇiyaṃ nāmā’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
‘‘ဂာမေ ဝာ ယဒိ ဝာရညေ၊ နိန္နေ ဝာ ယဒိ ဝာ ထလေ။
‘‘Gāme vā yadi vāraññe, ninne vā yadi vā thale;
ယတ္ထ အရဟန္တော ဝိဟရန္တိ၊ တံ ဘူမိရာမဏေယ္ယက’’န္တိ။ (ဓ. ပ. ၉၈; ထေရဂာ. ၉၉၁; သံ. နိ. ၁.၂၆၁)။
Yattha arahanto viharanti, taṃ bhūmirāmaṇeyyaka’’nti. (dha. pa. 98; theragā. 991; saṃ. ni. 1.261);
အပရဘာဂေ ဘဂဝာ အရိယဂဏမဇ္ဈေ နိသိန္နော ထေရံ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ လာဘီနံ ယဒိဒံ, သီဝလီ’’တိ (အ. နိ. ၁.၁၉၈, ၂၀၇) ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။
Aparabhāge bhagavā ariyagaṇamajjhe nisinno theraṃ ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ lābhīnaṃ yadidaṃ, sīvalī’’ti (a. ni. 1.198, 207) etadagge ṭhapesi.
၅၄. အထာယသ္မာ သီဝလိတ္ထေရော အရဟတ္တံ ပတ္ဝာ ပတ္တဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနော အတ္တနော ပုဗ္ဗကမ္မံ သရိတ္ဝာ သောမနသ္သဇာတော ပုဗ္ဗစရိတာပဒာနံ ပကာသေန္တော ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနောတိအာဒိမာဟ။ အနုတ္တာနတ္ထပဒဝဏ္ဏနမေဝ ကရိသ္သာမ။
54. Athāyasmā sīvalitthero arahattaṃ patvā pattaetadaggaṭṭhāno attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttaro nāma jinotiādimāha. Anuttānatthapadavaṇṇanameva karissāma.
၅၅. သီလံ တသ္သ အသင္ခေယ္ယန္တိ တသ္သ ပဒုမုတ္တရသ္သ ဘဂဝတော သီလံ အသင္ခေယ္ယံ။
55.Sīlaṃ tassa asaṅkheyyanti tassa padumuttarassa bhagavato sīlaṃ asaṅkheyyaṃ.
‘‘နဝ ကောဋိသဟသ္သာနိ၊ အသီတိသတကောဋိယော။
‘‘Nava koṭisahassāni, asītisatakoṭiyo;
ပညာသသတသဟသ္သာနိ၊ ဆတ္တိံသာ စ ပုနာပရေ။
Paññāsasatasahassāni, chattiṃsā ca punāpare.
‘‘ဧတေ သံဝရဝိနယာ၊ သမ္ဗုဒ္ဓေန ပကာသိတာ။
‘‘Ete saṃvaravinayā, sambuddhena pakāsitā;
ပေယ္ယာလမုခေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ သိက္ခာဝိနယသံဝရေ’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ. ၁.၂၀; ပဋိ. မ. အဋ္ဌ. ၁.၁.၃၇) –
Peyyālamukhena niddiṭṭhā, sikkhāvinayasaṃvare’’ti. (visuddhi. 1.20; paṭi. ma. aṭṭha. 1.1.37) –
ဧဝံ ဝုတ္တသိက္ခာပဒာနိ ဘိက္ခူနံ သာဝကပညတ္တိဝသေန ဝုတ္တာနိ။ ဘဂဝတော ပန သီလံ အသင္ခေယ္ယမေဝ သံခာတုံ ဂဏေတုံ အသက္ကုဏေယ္ယန္တိ အတ္ထော။ သမာဓိဝဇိရူပမော ယထာ ဝဇိရံ ဣန္ဒနီလမဏိဝေဠုရိယမဏိဖလိကမသာရဂလ္လာဒီနိ ရတနာနိ ဝိဇ္ဈတိ ဆိဒ္ဒာဝဆိဒ္ဒံ ကရောတိ, ဧဝမေဝ ပဒုမုတ္တရသ္သ ဘဂဝတော လောကုတ္တရမဂ္ဂသမာဓိ ပဋိပက္ခပစ္စနီကဓမ္မေ ဝိဇ္ဈတိ ဘိန္ဒတိ သမုစ္ဆိန္ဒတီတိ အတ္ထော။ အသင္ခေယ္ယံ ဉာဏဝရံ တသ္သ ဗုဒ္ဓသ္သ စတ္တာရိ သစ္စာနိ သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေ သင္ခတာသင္ခတဓမ္မေ စ ဇာနိတုံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ သမတ္ထံ သယမ္ဘူဉာဏသဗ္ဗညုတညာဏာဒိဉာဏသမူဟံ အသင္ခေယ္ယံ, အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာဒိဘေဒေန သံခာဝိရဟိတန္တိ အတ္ထော။ ဝိမုတ္တိ စ အနောပမာတိ သံကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တတ္တာ သောတာပတ္တိဖလာဒိကာ စတသ္သော ဝိမုတ္တိယော အနုပမာ ဥပမာရဟိတာ ‘‘ဣမာ ဝိယ ဘူတာ’’တိ ဥပမေတုံ န သက္ကာတိ အတ္ထော။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝာတိ။
Evaṃ vuttasikkhāpadāni bhikkhūnaṃ sāvakapaññattivasena vuttāni. Bhagavato pana sīlaṃ asaṅkheyyameva saṃkhātuṃ gaṇetuṃ asakkuṇeyyanti attho. Samādhivajirūpamo yathā vajiraṃ indanīlamaṇiveḷuriyamaṇiphalikamasāragallādīni ratanāni vijjhati chiddāvachiddaṃ karoti, evameva padumuttarassa bhagavato lokuttaramaggasamādhi paṭipakkhapaccanīkadhamme vijjhati bhindati samucchindatīti attho. Asaṅkheyyaṃ ñāṇavaraṃ tassa buddhassa cattāri saccāni sattatiṃsabodhipakkhiyadhamme saṅkhatāsaṅkhatadhamme ca jānituṃ paṭivijjhituṃ samatthaṃ sayambhūñāṇasabbaññutaññāṇādiñāṇasamūhaṃ asaṅkheyyaṃ, atītānāgatapaccuppannādibhedena saṃkhāvirahitanti attho. Vimutti ca anopamāti saṃkilesehi vimuttattā sotāpattiphalādikā catasso vimuttiyo anupamā upamārahitā ‘‘imā viya bhūtā’’ti upametuṃ na sakkāti attho. Sesaṃ uttānatthamevāti.
သီဝလိတ္ထေရအပဒာနဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။
Sīvalittheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / အပဒာနပာဠိ • Apadānapāḷi / ၃. သီဝလိတ္ထေရအပဒာနံ • 3. Sīvalittheraapadānaṃ