Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අපදාන-අට්ඨකථා • Apadāna-aṭṭhakathā |
3. සීවලිත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා
3. Sīvalittheraapadānavaṇṇanā
තතියාපදානෙ පදුමුත්තරො නාම ජිනොතිආදිකං ආයස්මතො සීවලිත්ථෙරස්ස අපදානං. අයම්පි පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො තත්ථ තත්ථ භවෙ විවට්ටූපනිස්සයානි පුඤ්ඤානි උපචිනන්තො පදුමුත්තරස්ස භගවතො කාලෙ කුලගෙහෙ නිබ්බත්තො හෙට්ඨා වුත්තනයෙන විහාරං ගන්ත්වා පරිසාය පරියන්තෙ ඨිතො ධම්මං සුණන්තො සත්ථාරං එකං භික්ඛුං ලාභීනං අග්ගට්ඨානෙ ඨපෙන්තං දිස්වා ‘‘මයාපි අනාගතෙ එවරූපෙන භවිතුං වට්ටතී’’ති දසබලං නිමන්තෙත්වා සත්තාහං බුද්ධප්පමුඛස්ස භික්ඛසඞ්ඝස්ස මහාදානං දත්වා, ‘‘භන්තෙ, ඉමිනා අධිකාරකම්මෙන න අඤ්ඤං සම්පත්තිං පත්ථෙමි, අනාගතෙ පන එකස්ස බුද්ධස්ස සාසනෙ අහම්පි තුම්හෙහි සො එතදග්ගෙ ඨපිතභික්ඛු විය ලාභීනං අග්ගො භවෙය්ය’’න්ති පත්ථනං අකාසි. සත්ථා තස්ස අනන්තරායතං දිස්වා ‘‘අයං තෙ පත්ථනා අනාගතෙ ගොතමස්ස බුද්ධස්ස සන්තිකෙ සමිජ්ඣිස්සතී’’ති බ්යාකරිත්වා පක්කාමි. සො කුලපුත්තො යාවජීවං කුසලං කත්වා දෙවමනුස්සෙසු උභයසම්පත්තියො අනුභවිත්වා විපස්සිස්ස භගවතො කාලෙ බන්ධුමතීනගරතො අවිදූරෙ එකස්මිං ගාමකෙ නිබ්බත්ති, තස්මිං සමයෙ බන්ධුමතීනගරවාසිනො රඤ්ඤා සද්ධිං සාකච්ඡිත්වා දසබලස්ස දානං අදංසු.
Tatiyāpadāne padumuttaro nāma jinotiādikaṃ āyasmato sīvalittherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbatto heṭṭhā vuttanayena vihāraṃ gantvā parisāya pariyante ṭhito dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ lābhīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘mayāpi anāgate evarūpena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti dasabalaṃ nimantetvā sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhasaṅghassa mahādānaṃ datvā, ‘‘bhante, iminā adhikārakammena na aññaṃ sampattiṃ patthemi, anāgate pana ekassa buddhassa sāsane ahampi tumhehi so etadagge ṭhapitabhikkhu viya lābhīnaṃ aggo bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi. Satthā tassa anantarāyataṃ disvā ‘‘ayaṃ te patthanā anāgate gotamassa buddhassa santike samijjhissatī’’ti byākaritvā pakkāmi. So kulaputto yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu ubhayasampattiyo anubhavitvā vipassissa bhagavato kāle bandhumatīnagarato avidūre ekasmiṃ gāmake nibbatti, tasmiṃ samaye bandhumatīnagaravāsino raññā saddhiṃ sākacchitvā dasabalassa dānaṃ adaṃsu.
එකදිවසං සබ්බෙ එකතො හුත්වා දානං දෙන්තා ‘‘කිං නු ඛො අම්හාකං දානග්ගෙ නත්ථී’’ති (අ. නි. අට්ඨ. 1.1.207; ථෙරගා. අට්ඨ. 1.59 සීවලිත්ථෙරගාථාවණ්ණනා) ඔලොකෙන්තා මධුඤ්ච ගුළදධිඤ්ච නාද්දසංසු. තෙ ‘‘යතො කුතොචි ආහරිස්සාමා’’ති ජනපදතො නගරපවිසනමග්ගෙසු පුරිසෙ ඨපෙසුං. තදා එස කුලපුත්තො අත්තනො ගාමතො ගුළදධිවාරකං ගහෙත්වා ‘‘කිඤ්චිදෙව ආහරිස්සාමී’’ති නගරං ගච්ඡන්තො ‘‘මුඛං ධොවිත්වා ධොතහත්ථපාදො පවිසිස්සාමී’’ති ඵාසුකට්ඨානං ඔලොකෙන්තො නඞ්ගලසීසප්පමාණං නිම්මක්ඛිකදණ්ඩකමධුං දිස්වා ‘‘පුඤ්ඤෙන මෙ ඉදං උප්පන්න’’න්ති ගහෙත්වා නගරං පාවිසි. නාගරෙහි ඨපිතපුරිසො තං දිස්වා, ‘‘මාරිස, කස්ස ඉමං හරසී’’ති පුච්ඡි. ‘‘න කස්සචි, සාමි, වික්කායිකං මෙ ඉද’’න්ති. ‘‘තෙන හි ඉමං කහාපණං ගහෙත්වා එතං මධුඤ්ච ගුළදධිඤ්ච දෙහී’’ති.
Ekadivasaṃ sabbe ekato hutvā dānaṃ dentā ‘‘kiṃ nu kho amhākaṃ dānagge natthī’’ti (a. ni. aṭṭha. 1.1.207; theragā. aṭṭha. 1.59 sīvalittheragāthāvaṇṇanā) olokentā madhuñca guḷadadhiñca nāddasaṃsu. Te ‘‘yato kutoci āharissāmā’’ti janapadato nagarapavisanamaggesu purise ṭhapesuṃ. Tadā esa kulaputto attano gāmato guḷadadhivārakaṃ gahetvā ‘‘kiñcideva āharissāmī’’ti nagaraṃ gacchanto ‘‘mukhaṃ dhovitvā dhotahatthapādo pavisissāmī’’ti phāsukaṭṭhānaṃ olokento naṅgalasīsappamāṇaṃ nimmakkhikadaṇḍakamadhuṃ disvā ‘‘puññena me idaṃ uppanna’’nti gahetvā nagaraṃ pāvisi. Nāgarehi ṭhapitapuriso taṃ disvā, ‘‘mārisa, kassa imaṃ harasī’’ti pucchi. ‘‘Na kassaci, sāmi, vikkāyikaṃ me ida’’nti. ‘‘Tena hi imaṃ kahāpaṇaṃ gahetvā etaṃ madhuñca guḷadadhiñca dehī’’ti.
සො චින්තෙසි – ‘‘ඉදං මෙ න බහුං අග්ඝති, අයඤ්ච එකප්පහාරෙනෙව බහුං දෙති, වීමංසිස්සාමී’’ති. තතො නං ආහ – ‘‘නාහං එකකහාපණෙන දෙමී’’ති. ‘‘යදි එවං ද්වෙ කහාපණෙ ගහෙත්වා දෙහී’’ති. ‘‘ද්වීහිපි න දෙමී’’ති. එතෙනුපායෙන වඩ්ඪෙත්වා යාව සහස්සං පාපුණි, සො චින්තෙසි – ‘‘අතිඅඤ්ඡිතුං න වට්ටති, හොතු තාව ඉමිනා කත්තබ්බකම්මං පුච්ඡිස්සාමී’’ති . අථ නං ආහ – ‘‘න ඉදං බහුඅග්ඝනකං, ත්වං පන බහුං දෙසි, කෙන කම්මෙන ඉදං ගණ්හසී’’ති. ‘‘ඉධ, භො, නගරවාසිනො රඤ්ඤා සද්ධිං පටිවිරුජ්ඣිත්වා විපස්සිසම්මාසම්බුද්ධස්ස දානං දෙන්තා ඉදං ද්වයං දානග්ගෙ අපස්සන්තා මං පරියෙසාපෙන්ති. සචෙ ඉදං ද්වයං න ලභිස්සන්ති, නාගරානං පරාජයො භවිස්සති. තස්මා සහස්සං දත්වා ගණ්හාමී’’ති. ‘‘කිං පනෙතං නාගරානං එව වට්ටති, උදාහු අඤ්ඤෙසම්පි දාතුං වට්ටතී’’ති? ‘‘යස්ස කස්සචි දාතුං අවාරිතමෙත’’න්ති. ‘‘අත්ථි පන කොචි නාගරානං දානෙ එකදිවසං සහස්සං දාතා’’ති? ‘‘නත්ථි, සම්මා’’ති. ‘‘ඉමෙසං මෙ ද්වින්නං සහස්සග්ඝනකභාවං ජානාසී’’ති? ‘‘ආම, ජානාමී’’ති. ‘‘තෙන හි ගච්ඡ, නාගරානං ආරොචෙහි – ‘එකො පුරිසො ඉමානි ද්වෙ මූලෙන න දෙති, තුම්හෙහි සද්ධිං සහත්ථෙනෙව දාතුකාමො, තුම්හෙ ඉමෙසං ද්වින්නං කාරණා නිබ්බිතක්කා හොථා’’ති. ‘‘ත්වං ඉමස්මිං දානෙ ජෙට්ඨකභාගස්ස කායසක්ඛී හොහී’’ති වත්වා ගතො. සො පන කුලපුත්තො ගාමතො පරිබ්බයත්ථං ගහිතකහාපණෙන පඤ්චකටුකං ගහෙත්වා චුණ්ණං කත්වා දධිතො කඤ්චියං වාහෙත්වා තත්ථ මධුපටලං පීළෙත්වා පඤ්චකටුකචුණ්ණෙන යොජෙත්වා පදුමිනිපත්තෙ පක්ඛිපිත්වා තං සංවිදහිත්වා ආදාය දසබලස්ස අවිදූරෙ නිසීදි. මහාජනෙහි ආහරියමානස්ස සක්කාරස්ස අන්තරෙ අත්තනො පත්තවාරං ඔලොකෙන්තො ඔකාසං ඤත්වා සත්ථු සන්තිකං ගන්ත්වා, ‘‘භන්තෙ, අයං මෙ දුග්ගතසක්කාරො, ඉමං මෙ අනුකම්පං පටිච්ච පටිග්ගණ්හථා’’ති. සත්ථා තස්සානුකම්පං පටිච්ච චතුමහාරාජෙහි දත්තියෙන සෙලමයපත්තෙන තං පටිග්ගහෙත්වා යථා අට්ඨසට්ඨියා භික්ඛුසතසහස්සස්ස දිය්යමානං න ඛීයති, එවං අධිට්ඨාසි.
So cintesi – ‘‘idaṃ me na bahuṃ agghati, ayañca ekappahāreneva bahuṃ deti, vīmaṃsissāmī’’ti. Tato naṃ āha – ‘‘nāhaṃ ekakahāpaṇena demī’’ti. ‘‘Yadi evaṃ dve kahāpaṇe gahetvā dehī’’ti. ‘‘Dvīhipi na demī’’ti. Etenupāyena vaḍḍhetvā yāva sahassaṃ pāpuṇi, so cintesi – ‘‘atiañchituṃ na vaṭṭati, hotu tāva iminā kattabbakammaṃ pucchissāmī’’ti . Atha naṃ āha – ‘‘na idaṃ bahuagghanakaṃ, tvaṃ pana bahuṃ desi, kena kammena idaṃ gaṇhasī’’ti. ‘‘Idha, bho, nagaravāsino raññā saddhiṃ paṭivirujjhitvā vipassisammāsambuddhassa dānaṃ dentā idaṃ dvayaṃ dānagge apassantā maṃ pariyesāpenti. Sace idaṃ dvayaṃ na labhissanti, nāgarānaṃ parājayo bhavissati. Tasmā sahassaṃ datvā gaṇhāmī’’ti. ‘‘Kiṃ panetaṃ nāgarānaṃ eva vaṭṭati, udāhu aññesampi dātuṃ vaṭṭatī’’ti? ‘‘Yassa kassaci dātuṃ avāritameta’’nti. ‘‘Atthi pana koci nāgarānaṃ dāne ekadivasaṃ sahassaṃ dātā’’ti? ‘‘Natthi, sammā’’ti. ‘‘Imesaṃ me dvinnaṃ sahassagghanakabhāvaṃ jānāsī’’ti? ‘‘Āma, jānāmī’’ti. ‘‘Tena hi gaccha, nāgarānaṃ ārocehi – ‘eko puriso imāni dve mūlena na deti, tumhehi saddhiṃ sahattheneva dātukāmo, tumhe imesaṃ dvinnaṃ kāraṇā nibbitakkā hothā’’ti. ‘‘Tvaṃ imasmiṃ dāne jeṭṭhakabhāgassa kāyasakkhī hohī’’ti vatvā gato. So pana kulaputto gāmato paribbayatthaṃ gahitakahāpaṇena pañcakaṭukaṃ gahetvā cuṇṇaṃ katvā dadhito kañciyaṃ vāhetvā tattha madhupaṭalaṃ pīḷetvā pañcakaṭukacuṇṇena yojetvā paduminipatte pakkhipitvā taṃ saṃvidahitvā ādāya dasabalassa avidūre nisīdi. Mahājanehi āhariyamānassa sakkārassa antare attano pattavāraṃ olokento okāsaṃ ñatvā satthu santikaṃ gantvā, ‘‘bhante, ayaṃ me duggatasakkāro, imaṃ me anukampaṃ paṭicca paṭiggaṇhathā’’ti. Satthā tassānukampaṃ paṭicca catumahārājehi dattiyena selamayapattena taṃ paṭiggahetvā yathā aṭṭhasaṭṭhiyā bhikkhusatasahassassa diyyamānaṃ na khīyati, evaṃ adhiṭṭhāsi.
සො කුලපුත්තො නිට්ඨිතභත්තකිච්චං භගවන්තං වන්දිත්වා එකමන්තං නිසින්නො ආහ – ‘‘දිට්ඨො මෙ, භන්තෙ භගවා, අජ්ජ බන්ධුමතීනගරවාසීහි තුම්හාකං සක්කාරො ආහරියමානො, අහම්පි ඉමස්ස නිස්සන්දෙන නිබ්බත්තනිබ්බත්තභවෙ ලාභග්ගයසග්ගප්පත්තො භවෙය්ය’’න්ති. සත්ථා ‘‘එවං හොතු කුලපුත්තා’’ති වත්වා තස්ස ච නගරවාසීනඤ්ච භත්තානුමොදනං කත්වා පක්කාමි. සො කුලපුත්තො යාවජීවං කුසලං කත්වා දෙවමනුස්සෙසු සංසරන්තො ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ සුප්පවාසාය රාජධීතුයා කුච්ඡිම්හි පටිසන්ධිං ගණ්හි. තස්ස පටිසන්ධිග්ගහණකාලතො පට්ඨාය සායං පාතඤ්ච පඤ්චපණ්ණාකාරසතානි සුප්පවාසාය උපනීයන්ති. අථස්ස සා පුඤ්ඤවීමංසනත්ථං හත්ථෙන බීජපච්ඡිං ඵුසාපෙන්තී අට්ඨාසි. එකෙකබීජතො සලාකසතං සලාකසහස්සම්පි නිග්ගච්ඡති, එකෙකකරීසඛෙත්තතො පණ්ණාසම්පි සට්ඨිපි සකටපමාණානි උප්පජ්ජන්ති. කොට්ඨපූරණකාලෙපිස්සා කොට්ඨද්වාරං හත්ථෙන ඵුසන්තියා රාජධීතාය පුඤ්ඤෙන ගණ්හන්තානං ගහිතගහිතං පුන පූරති. පරිපුණ්ණභත්තකුම්භිතොපි ‘‘රාජධීතාය පුඤ්ඤ’’න්ති වත්වා යස්ස කස්සචි දෙන්තා නං යාව න උක්කඩ්ඪන්ති, න තාව භත්තං ඛීයති. දාරකෙ කුච්ඡිගතෙයෙව සත්ත වස්සානි අතික්කමිංසු.
So kulaputto niṭṭhitabhattakiccaṃ bhagavantaṃ vanditvā ekamantaṃ nisinno āha – ‘‘diṭṭho me, bhante bhagavā, ajja bandhumatīnagaravāsīhi tumhākaṃ sakkāro āhariyamāno, ahampi imassa nissandena nibbattanibbattabhave lābhaggayasaggappatto bhaveyya’’nti. Satthā ‘‘evaṃ hotu kulaputtā’’ti vatvā tassa ca nagaravāsīnañca bhattānumodanaṃ katvā pakkāmi. So kulaputto yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde suppavāsāya rājadhītuyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi. Tassa paṭisandhiggahaṇakālato paṭṭhāya sāyaṃ pātañca pañcapaṇṇākārasatāni suppavāsāya upanīyanti. Athassa sā puññavīmaṃsanatthaṃ hatthena bījapacchiṃ phusāpentī aṭṭhāsi. Ekekabījato salākasataṃ salākasahassampi niggacchati, ekekakarīsakhettato paṇṇāsampi saṭṭhipi sakaṭapamāṇāni uppajjanti. Koṭṭhapūraṇakālepissā koṭṭhadvāraṃ hatthena phusantiyā rājadhītāya puññena gaṇhantānaṃ gahitagahitaṃ puna pūrati. Paripuṇṇabhattakumbhitopi ‘‘rājadhītāya puñña’’nti vatvā yassa kassaci dentā naṃ yāva na ukkaḍḍhanti, na tāva bhattaṃ khīyati. Dārake kucchigateyeva satta vassāni atikkamiṃsu.
ගබ්භෙ පන පරිපක්කෙ සත්තාහං මහාදුක්ඛං අනුභොසි. සා සාමිකං ආමන්තෙත්වා – ‘‘පුරෙ මරණා ජීවමානා දානං දස්සාමී’’ති සත්ථු සන්තිකං පෙසෙසි – ‘‘ගච්ඡ, සාමි, ඉමං පවත්තිං සත්ථු ආරොචෙත්වා සත්ථාරං නිමන්තෙහි, යඤ්ච සත්ථා වදති, තං සාධුකං උපලක්ඛෙත්වා ආගන්ත්වා මය්හං කථෙහී’’ති. සො ගන්ත්වා තස්සා සාසනං සත්ථු ආරොචෙසි – ‘‘සත්ථු භන්තෙ, කොළියධීතා පාදෙ වන්දතී’’ති. සත්ථා තස්සා අනුකම්පං පටිච්ච – ‘‘සුඛිනී හොතු සුප්පවාසා කොළියධීතා අරොගා, අරොගං පුත්තං විජායතූ’’ති ආහ. සො තං සුත්වා භගවන්තං වන්දිත්වා අත්තනො ගාමාභිමුඛො පායාසි. තස්ස පුරෙ ආගමනායෙව සුප්පවාසාය කුච්ඡිතො ධම්මකරණතො උදකං විය ගබ්භො නික්ඛමි, පරිවාරෙත්වා නිසින්නජනො අස්සුමුඛො රොදිතුං ආරද්ධො හට්ඨතුට්ඨොව තස්සා සාමිකස්ස තුට්ඨිසාසනං ආරොචෙතුං අගමාසි. සො තෙසං ඉඞ්ගිතං දිස්වා – ‘‘දසබලෙන කථිතකථා නිප්ඵන්නා භවිස්සති මඤ්ඤෙ’’ති චින්තෙසි. සො ආගන්ත්වා සත්ථු කථං රාජධීතාය කථෙසි. රාජධීතා තයා නිමන්තිතං ජීවභත්තමෙව මඞ්ගලභත්තං භවිස්සති, ගච්ඡ සත්තාහං දසබලං නිමන්තෙහීති. සො තථා අකාසි. සත්තාහං බුද්ධප්පමුඛස්ස භික්ඛුසඞ්ඝස්ස මහාදානං පවත්තයිංසු. සො දාරකො ඤාතීනං සන්තත්තචිත්තං නිබ්බාපෙන්තො සීතලභාවං කුරුමානො ජාතොති, සීවලිත්වෙව නාමං කරිංසු. සො සත්ත වස්සානි ගබ්භෙ වසිතත්තා ජාතකාලතො පට්ඨාය සබ්බකම්මක්ඛමො අහොසි. ධම්මසෙනාපති සාරිපුත්තත්ථෙරො සත්තමෙ දිවසෙ තෙන සද්ධිං කථාසල්ලාපමකාසි. සත්ථාපි ඉමං ගාථං අභාසි –
Gabbhe pana paripakke sattāhaṃ mahādukkhaṃ anubhosi. Sā sāmikaṃ āmantetvā – ‘‘pure maraṇā jīvamānā dānaṃ dassāmī’’ti satthu santikaṃ pesesi – ‘‘gaccha, sāmi, imaṃ pavattiṃ satthu ārocetvā satthāraṃ nimantehi, yañca satthā vadati, taṃ sādhukaṃ upalakkhetvā āgantvā mayhaṃ kathehī’’ti. So gantvā tassā sāsanaṃ satthu ārocesi – ‘‘satthu bhante, koḷiyadhītā pāde vandatī’’ti. Satthā tassā anukampaṃ paṭicca – ‘‘sukhinī hotu suppavāsā koḷiyadhītā arogā, arogaṃ puttaṃ vijāyatū’’ti āha. So taṃ sutvā bhagavantaṃ vanditvā attano gāmābhimukho pāyāsi. Tassa pure āgamanāyeva suppavāsāya kucchito dhammakaraṇato udakaṃ viya gabbho nikkhami, parivāretvā nisinnajano assumukho rodituṃ āraddho haṭṭhatuṭṭhova tassā sāmikassa tuṭṭhisāsanaṃ ārocetuṃ agamāsi. So tesaṃ iṅgitaṃ disvā – ‘‘dasabalena kathitakathā nipphannā bhavissati maññe’’ti cintesi. So āgantvā satthu kathaṃ rājadhītāya kathesi. Rājadhītā tayā nimantitaṃ jīvabhattameva maṅgalabhattaṃ bhavissati, gaccha sattāhaṃ dasabalaṃ nimantehīti. So tathā akāsi. Sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ pavattayiṃsu. So dārako ñātīnaṃ santattacittaṃ nibbāpento sītalabhāvaṃ kurumāno jātoti, sīvalitveva nāmaṃ kariṃsu. So satta vassāni gabbhe vasitattā jātakālato paṭṭhāya sabbakammakkhamo ahosi. Dhammasenāpati sāriputtatthero sattame divase tena saddhiṃ kathāsallāpamakāsi. Satthāpi imaṃ gāthaṃ abhāsi –
‘‘යොමං පලිපථං දුග්ගං, සංසාරං මොහමච්චගා;
‘‘Yomaṃ palipathaṃ duggaṃ, saṃsāraṃ mohamaccagā;
තිණ්ණො පාරඞ්ගතො ඣායී, අනෙජො අකථංකථී;
Tiṇṇo pāraṅgato jhāyī, anejo akathaṃkathī;
අනුපාදාය නිබ්බුතො, තමහං බ්රූමි බ්රාහ්මණ’’න්ති. (ධ. ප. 414; සු. නි. 643);
Anupādāya nibbuto, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti. (dha. pa. 414; su. ni. 643);
අථ නං ථෙරො එවමාහ – ‘‘කිං පන තයා එවරූපං දුක්ඛං අනුභවිත්වා පබ්බජිතුං න වට්ටතී’’ති? ‘‘ලභන්තො පබ්බජෙය්යං, භන්තෙ’’ති. සුප්පවාසා තං ථෙරෙන සද්ධිං කථෙන්තං දිස්වා – ‘‘කිං නු ඛො මෙ පුත්තො ධම්මසෙනාපතිනා කථෙතී’’ති ථෙරං උපසඞ්කමිත්වා පුච්ඡි – ‘‘මය්හං පුත්තො තුම්හෙහි සද්ධිං කිං කථෙති, භන්තෙ’’ති? අත්තනා අනුභුත්තගබ්භවාසදුක්ඛං කථෙත්වා – ‘‘තුම්හෙහි අනුඤ්ඤාතො පබ්බජිස්සාමී’’ති වදතීති. ‘‘සාධු භන්තෙ, පබ්බාජෙථ න’’න්ති. ථෙරො තං විහාරං නෙත්වා තචපඤ්චකකම්මට්ඨානං දත්වා පබ්බාජෙන්තො, ‘‘සීවලි , තුය්හං අඤ්ඤෙන ඔවාදෙන කම්මං නත්ථි, තයා සත්ත වස්සානි අනුභුත්තදුක්ඛමෙව පච්චවෙක්ඛාහී’’ති. ‘‘භන්තෙ, පබ්බජ්ජායෙව තුම්හාකං භාරො, යං පන මයා සක්කා කාතුං, තමහං ජානිස්සාමී’’ති. සො පන පඨමකෙසවට්ටියා ඔරොපිතක්ඛණෙයෙව සොතාපත්තිඵලෙ පතිට්ඨාසි, දුතියාය ඔරොපිතක්ඛණෙ සකදාගාමිඵලෙ, තතියාය අනාගාමිඵලෙ පතිට්ඨාසි. සබ්බෙසංයෙව කෙසානං ඔරොපනඤ්ච අරහත්තඵලසච්ඡිකිරියා ච අපුරෙ අපච්ඡා අහොසි.
Atha naṃ thero evamāha – ‘‘kiṃ pana tayā evarūpaṃ dukkhaṃ anubhavitvā pabbajituṃ na vaṭṭatī’’ti? ‘‘Labhanto pabbajeyyaṃ, bhante’’ti. Suppavāsā taṃ therena saddhiṃ kathentaṃ disvā – ‘‘kiṃ nu kho me putto dhammasenāpatinā kathetī’’ti theraṃ upasaṅkamitvā pucchi – ‘‘mayhaṃ putto tumhehi saddhiṃ kiṃ katheti, bhante’’ti? Attanā anubhuttagabbhavāsadukkhaṃ kathetvā – ‘‘tumhehi anuññāto pabbajissāmī’’ti vadatīti. ‘‘Sādhu bhante, pabbājetha na’’nti. Thero taṃ vihāraṃ netvā tacapañcakakammaṭṭhānaṃ datvā pabbājento, ‘‘sīvali , tuyhaṃ aññena ovādena kammaṃ natthi, tayā satta vassāni anubhuttadukkhameva paccavekkhāhī’’ti. ‘‘Bhante, pabbajjāyeva tumhākaṃ bhāro, yaṃ pana mayā sakkā kātuṃ, tamahaṃ jānissāmī’’ti. So pana paṭhamakesavaṭṭiyā oropitakkhaṇeyeva sotāpattiphale patiṭṭhāsi, dutiyāya oropitakkhaṇe sakadāgāmiphale, tatiyāya anāgāmiphale patiṭṭhāsi. Sabbesaṃyeva kesānaṃ oropanañca arahattaphalasacchikiriyā ca apure apacchā ahosi.
අථ භික්ඛුසඞ්ඝෙ කථා උදපාදි – ‘‘අහො එවං පුඤ්ඤවාපි ථෙරො සත්තමාසාධිකානි සත්ත සංවච්ඡරානි මාතුගබ්භෙ වසිත්වා සත්ත දිවසානි මූළ්හගබ්භෙ වසී’’ති. සත්ථා ආගන්ත්වා – ‘‘කාය නුත්ථ, භික්ඛවෙ, එතරහි කථාය සන්නිසින්නා’’ති පුච්ඡිත්වා – ‘‘ඉමාය නාමා’’ති වුත්තෙ – ‘‘න, භික්ඛවෙ, ඉමිනා කුලපුත්තෙන ඉමාය ජාතියා කතකම්ම’’න්ති වත්වා අතීතං ආහරිත්වා අතීතෙ, භික්ඛවෙ, බුද්ධුප්පාදතො පුරෙතරමෙව එස කුලපුත්තො බාරාණසියං රාජකුලෙ නිබ්බත්තො, පිතු අච්චයෙන රජ්ජෙ පතිට්ඨාය විභවසම්පන්නො පාකටො අහොසි. තදා එකො පච්චන්තරාජා ‘‘රජ්ජං ගණ්හිස්සාමී’’ති ආගන්ත්වා නගරං උපරුන්ධිත්වා ඛන්ධාවාරං කාරෙත්වා විහාසි. අථ රාජා මාතුයා සද්ධිං සමානච්ඡන්දො හුත්වා සත්තාහං ඛන්ධාවාරනගරෙ චතූසු දිසාසු ද්වාරං පිධාපෙසි, නික්ඛමන්තානං පවිසන්තානඤ්ච ද්වාරමූළ්හං අහොසි. අථ මිගදායවිහාරෙ පච්චෙකබුද්ධා උග්ඝොසෙසුං. රාජා සුත්වා ද්වාරං විවරාපෙසීති. පච්චන්තරාජාපි පලායි. සො තෙන කම්මවිපාකෙන නරකාදීසු දුක්ඛමනුභවිත්වා ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ රාජකුලෙ නිබ්බත්තොපි මාතුයා සද්ධිං ඉමං එවරූපං දුක්ඛමනුභවි. තස්ස පන පබ්බජිතකාලතො පට්ඨාය භික්ඛුසඞ්ඝස්ස චත්තාරො පච්චයා යදිච්ඡකං උප්පජ්ජන්ති. එවං එත්ථ වත්ථු සමුට්ඨිතං.
Atha bhikkhusaṅghe kathā udapādi – ‘‘aho evaṃ puññavāpi thero sattamāsādhikāni satta saṃvaccharāni mātugabbhe vasitvā satta divasāni mūḷhagabbhe vasī’’ti. Satthā āgantvā – ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā – ‘‘imāya nāmā’’ti vutte – ‘‘na, bhikkhave, iminā kulaputtena imāya jātiyā katakamma’’nti vatvā atītaṃ āharitvā atīte, bhikkhave, buddhuppādato puretarameva esa kulaputto bārāṇasiyaṃ rājakule nibbatto, pitu accayena rajje patiṭṭhāya vibhavasampanno pākaṭo ahosi. Tadā eko paccantarājā ‘‘rajjaṃ gaṇhissāmī’’ti āgantvā nagaraṃ uparundhitvā khandhāvāraṃ kāretvā vihāsi. Atha rājā mātuyā saddhiṃ samānacchando hutvā sattāhaṃ khandhāvāranagare catūsu disāsu dvāraṃ pidhāpesi, nikkhamantānaṃ pavisantānañca dvāramūḷhaṃ ahosi. Atha migadāyavihāre paccekabuddhā ugghosesuṃ. Rājā sutvā dvāraṃ vivarāpesīti. Paccantarājāpi palāyi. So tena kammavipākena narakādīsu dukkhamanubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde rājakule nibbattopi mātuyā saddhiṃ imaṃ evarūpaṃ dukkhamanubhavi. Tassa pana pabbajitakālato paṭṭhāya bhikkhusaṅghassa cattāro paccayā yadicchakaṃ uppajjanti. Evaṃ ettha vatthu samuṭṭhitaṃ.
අපරභාගෙ සත්ථා සාවත්ථිං අගමාසි. ථෙරො භගවන්තං අභිවාදෙත්වා, ‘‘භන්තෙ, මය්හං පුඤ්ඤබලං වීමංසිස්සාමි, පඤ්චභික්ඛුසතානි දෙථා’’ති. ‘‘ගණ්හ, සීවලී’’ති. සො පඤ්චසතෙ භික්ඛූ ගහෙත්වා හිමවන්තාභිමුඛං ගච්ඡන්තො අටවිමග්ගං ගච්ඡති. තස්ස පඨමං දිට්ඨනිග්රොධෙ අධිවත්ථා දෙවතා සත්ත දිවසානි දානං අදාසි. ඉති සො –
Aparabhāge satthā sāvatthiṃ agamāsi. Thero bhagavantaṃ abhivādetvā, ‘‘bhante, mayhaṃ puññabalaṃ vīmaṃsissāmi, pañcabhikkhusatāni dethā’’ti. ‘‘Gaṇha, sīvalī’’ti. So pañcasate bhikkhū gahetvā himavantābhimukhaṃ gacchanto aṭavimaggaṃ gacchati. Tassa paṭhamaṃ diṭṭhanigrodhe adhivatthā devatā satta divasāni dānaṃ adāsi. Iti so –
‘‘නිග්රොධං පඨමං පස්සි, දුතියං පණ්ඩවපබ්බතං;
‘‘Nigrodhaṃ paṭhamaṃ passi, dutiyaṃ paṇḍavapabbataṃ;
තතියං අචිරවතියං, චතුත්ථං වරසාගරං.
Tatiyaṃ aciravatiyaṃ, catutthaṃ varasāgaraṃ.
‘‘පඤ්චමං හිමවන්තං සො, ඡට්ඨං ඡද්දන්තුපාගමි;
‘‘Pañcamaṃ himavantaṃ so, chaṭṭhaṃ chaddantupāgami;
සත්තමං ගන්ධමාදනං, අට්ඨමං අථ රෙවත’’න්ති. (අ. නි. අට්ඨ. 1.1.207; ථෙරගා. අට්ඨ. 1.59 සීවලිත්ථෙරගාථාවණ්ණනා) –
Sattamaṃ gandhamādanaṃ, aṭṭhamaṃ atha revata’’nti. (a. ni. aṭṭha. 1.1.207; theragā. aṭṭha. 1.59 sīvalittheragāthāvaṇṇanā) –
සබ්බට්ඨානෙසු සත්ත සත්ත දිවසානෙව දානං අදංසු. ගන්ධමාදනපබ්බතෙ පන නාගදත්තදෙවරාජා සත්තසු දිවසෙසු එකදිවසං ඛීරපිණ්ඩපාතං අදාසි, එකදිවසං සප්පිපිණ්ඩපාතං අදාසි. අථ නං භික්ඛුසඞ්ඝො ආහ – ‘‘ආවුසො, ඉමස්ස දෙවරඤ්ඤො නෙව ධෙනුයො දුය්හමානා පඤ්ඤායන්ති, න දධිනිම්මථනං, කුතො තෙ, දෙවරාජ, ඉදං උප්පජ්ජතී’’ති? ‘‘භන්තෙ, කස්සපදසබලස්ස කාලෙ ඛීරසලාකභත්තදානස්සෙතං ඵල’’න්ති දෙවරාජා ආහ.
Sabbaṭṭhānesu satta satta divasāneva dānaṃ adaṃsu. Gandhamādanapabbate pana nāgadattadevarājā sattasu divasesu ekadivasaṃ khīrapiṇḍapātaṃ adāsi, ekadivasaṃ sappipiṇḍapātaṃ adāsi. Atha naṃ bhikkhusaṅgho āha – ‘‘āvuso, imassa devarañño neva dhenuyo duyhamānā paññāyanti, na dadhinimmathanaṃ, kuto te, devarāja, idaṃ uppajjatī’’ti? ‘‘Bhante, kassapadasabalassa kāle khīrasalākabhattadānassetaṃ phala’’nti devarājā āha.
අපරභාගෙ සත්ථා ඛදිරවනියරෙවතත්ථෙරස්ස පච්චුග්ගමනං අකාසි. කථං? අථායස්මා සාරිපුත්තො සත්ථාරං ආහ – ‘‘භන්තෙ, මය්හං කිර කනිට්ඨභාතා රෙවතො පබ්බජිතො, සො අභිරමෙය්ය වා න වා, ගන්ත්වා නං පස්සිස්සාමී’’ති. භගවා රෙවතස්ස ආරද්ධවිපස්සකභාවං ඤත්වා ද්වෙ වාරෙ පටික්ඛිපිත්වා තතියවාරෙ යාචිතො අරහත්තප්පත්තභාවං ඤත්වා – සාරිපුත්ත, අහම්පි ගමිස්සාමි භික්ඛූනං ආරොචෙහීති. ථෙරො භික්ඛූ සන්නිපාතාපෙත්වා – ‘‘ආවුසො, සත්ථා චාරිකං චරිතුකාමො, ගන්තුකාමා ආගච්ඡන්තූ’’ති සබ්බෙසංයෙව ආරොචෙසි. දසබලස්ස චාරිකත්ථාය ගමනකාලෙ ඔහිය්යමානකභික්ඛූ නාම අප්පකා හොන්ති, ‘‘සත්ථු සුවණ්ණවණ්ණං සරීරං පස්සිස්සාම, මධුරධම්මකථං වා සුණිස්සාමා’’ති යෙභුය්යෙන ගන්තුකාමා බහුතරාව හොන්ති. ඉති සත්ථා මහාභික්ඛුසඞ්ඝපරිවාරො ‘‘රෙවතං පස්සිස්සාමා’’ති නික්ඛන්තො.
Aparabhāge satthā khadiravaniyarevatattherassa paccuggamanaṃ akāsi. Kathaṃ? Athāyasmā sāriputto satthāraṃ āha – ‘‘bhante, mayhaṃ kira kaniṭṭhabhātā revato pabbajito, so abhirameyya vā na vā, gantvā naṃ passissāmī’’ti. Bhagavā revatassa āraddhavipassakabhāvaṃ ñatvā dve vāre paṭikkhipitvā tatiyavāre yācito arahattappattabhāvaṃ ñatvā – sāriputta, ahampi gamissāmi bhikkhūnaṃ ārocehīti. Thero bhikkhū sannipātāpetvā – ‘‘āvuso, satthā cārikaṃ caritukāmo, gantukāmā āgacchantū’’ti sabbesaṃyeva ārocesi. Dasabalassa cārikatthāya gamanakāle ohiyyamānakabhikkhū nāma appakā honti, ‘‘satthu suvaṇṇavaṇṇaṃ sarīraṃ passissāma, madhuradhammakathaṃ vā suṇissāmā’’ti yebhuyyena gantukāmā bahutarāva honti. Iti satthā mahābhikkhusaṅghaparivāro ‘‘revataṃ passissāmā’’ti nikkhanto.
අථෙකස්මිං පදෙසෙ ආනන්දත්ථෙරො ද්වෙධාපථං පත්වා භගවන්තං පුච්ඡි – ‘‘භන්තෙ, ඉමස්මිං ඨානෙ ද්වෙධාපථො, කතරමග්ගෙන භික්ඛුසඞ්ඝො ගච්ඡතූ’’ති? ‘‘කතරමග්ගො, ආනන්ද, උජුකො’’ති? ‘‘භන්තෙ, උජුමග්ගො තිංසයොජනිකො අමනුස්සපථො. පරිහාරමග්ගො පන සට්ඨියොජනිකො ඛෙමො සුභික්ඛො’’ති. ‘‘ආනන්ද, සීවලි, අම්හෙහි සද්ධිං ආගතො’’ති? ‘‘ආම, භන්තෙ, ආගතො’’ති. ‘‘තෙන හි සඞ්ඝො උජුමග්ගමෙව ගච්ඡතු, සීවලිස්ස පුඤ්ඤං වීමංසිස්සාමා’’ති. සත්ථා භික්ඛුසඞ්ඝපරිවාරො සීවලිත්ථෙරස්ස පුඤ්ඤවීමංසනත්ථං තිංසයොජනමග්ගං අභිරුහි (අ. නි. අට්ඨ. 1.1.203).
Athekasmiṃ padese ānandatthero dvedhāpathaṃ patvā bhagavantaṃ pucchi – ‘‘bhante, imasmiṃ ṭhāne dvedhāpatho, kataramaggena bhikkhusaṅgho gacchatū’’ti? ‘‘Kataramaggo, ānanda, ujuko’’ti? ‘‘Bhante, ujumaggo tiṃsayojaniko amanussapatho. Parihāramaggo pana saṭṭhiyojaniko khemo subhikkho’’ti. ‘‘Ānanda, sīvali, amhehi saddhiṃ āgato’’ti? ‘‘Āma, bhante, āgato’’ti. ‘‘Tena hi saṅgho ujumaggameva gacchatu, sīvalissa puññaṃ vīmaṃsissāmā’’ti. Satthā bhikkhusaṅghaparivāro sīvalittherassa puññavīmaṃsanatthaṃ tiṃsayojanamaggaṃ abhiruhi (a. ni. aṭṭha. 1.1.203).
මග්ගං අභිරුහනට්ඨානතො පට්ඨාය දෙවසඞ්ඝො යොජනෙ යොජනෙ ඨානෙ නගරං මාපෙත්වා බුද්ධප්පමුඛස්ස භික්ඛුසඞ්ඝස්ස වසනත්ථාය විහාරෙ පටියාදෙසි. දෙවපුත්තා රඤ්ඤා පෙසිතකම්මකාරා විය හුත්වා යාගුඛජ්ජකාදීනි ගහෙත්වා – ‘‘කහං, අය්යො සීවලී’’ති පුච්ඡන්තා ගච්ඡන්ති. ථෙරො සක්කාරසම්මානං ගාහාපෙත්වා සත්ථු සන්තිකං ගච්ඡති. සත්ථා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං පරිභුඤ්ජි. ඉමිනාව නියාමෙන සත්ථා සක්කාරං අනුභවන්තො දෙවසිකං යොජනපරමං ගන්ත්වා තිංසයොජනිකං කන්තාරං අතික්කම්ම ඛදිරවනියරෙවතත්ථෙරස්ස වසනට්ඨානං පත්තො, ථෙරො සත්ථු ආගමනං ඤත්වා අත්තනො වසනට්ඨානෙ බුද්ධප්පමුඛස්ස භික්ඛුසඞ්ඝස්ස පහොනකවිහාරෙ දසබලස්ස ගන්ධකුටිං රත්තිට්ඨානදිවාට්ඨානානි ච ඉද්ධියා මාපෙත්වා තථාගතස්ස පච්චුග්ගමනං ගතො. සත්ථා අලඞ්කතපටියත්තෙන මග්ගෙන විහාරං පාවිසි. අථ තථාගතෙ ගන්ධකුටිං පවිට්ඨෙ භික්ඛූ වස්සග්ගෙන පත්තසෙනාසනානි පවිසිංසු. දෙවතා ‘‘අකාලො ආහාරස්සා’’ති අට්ඨවිධං පානකං ආහරිංසු. සත්ථා සඞ්ඝෙන සද්ධිං පානකං පිවි. ඉමිනා නියාමෙනෙව තථාගතස්ස සක්කාරසම්මානං අනුභවන්තස්සෙව අද්ධමාසො අතික්කන්තො.
Maggaṃ abhiruhanaṭṭhānato paṭṭhāya devasaṅgho yojane yojane ṭhāne nagaraṃ māpetvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa vasanatthāya vihāre paṭiyādesi. Devaputtā raññā pesitakammakārā viya hutvā yāgukhajjakādīni gahetvā – ‘‘kahaṃ, ayyo sīvalī’’ti pucchantā gacchanti. Thero sakkārasammānaṃ gāhāpetvā satthu santikaṃ gacchati. Satthā bhikkhusaṅghena saddhiṃ paribhuñji. Imināva niyāmena satthā sakkāraṃ anubhavanto devasikaṃ yojanaparamaṃ gantvā tiṃsayojanikaṃ kantāraṃ atikkamma khadiravaniyarevatattherassa vasanaṭṭhānaṃ patto, thero satthu āgamanaṃ ñatvā attano vasanaṭṭhāne buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa pahonakavihāre dasabalassa gandhakuṭiṃ rattiṭṭhānadivāṭṭhānāni ca iddhiyā māpetvā tathāgatassa paccuggamanaṃ gato. Satthā alaṅkatapaṭiyattena maggena vihāraṃ pāvisi. Atha tathāgate gandhakuṭiṃ paviṭṭhe bhikkhū vassaggena pattasenāsanāni pavisiṃsu. Devatā ‘‘akālo āhārassā’’ti aṭṭhavidhaṃ pānakaṃ āhariṃsu. Satthā saṅghena saddhiṃ pānakaṃ pivi. Iminā niyāmeneva tathāgatassa sakkārasammānaṃ anubhavantasseva addhamāso atikkanto.
අථෙකච්චෙ උක්කණ්ඨිතභික්ඛූ එකස්මිං ඨානෙ නිසීදිත්වා කථං උප්පාදයිංසු – ‘‘දසබලො ‘මය්හං අග්ගසාවකස්ස කනිට්ඨභාතා’ති වත්වා එවරූපං නවකම්මිකං භික්ඛුං පස්සිතුං ආගතො, ඉමස්ස විහාරස්ස සන්තිකෙ ජෙතවනවිහාරො වා වෙළුවනවිහාරාදයො වා කිං කරිස්සන්ති? අයම්පි භික්ඛු එවරූපස්ස නවකම්මස්ස කාරකො, කිං නාම සමණධම්මං කරිස්සතී’’ති? අථ සත්ථා චින්තෙසි – ‘‘මයි ඉධ චිරං වසන්තෙ ඉදං ඨානං ආකිණ්ණං භවිස්සති, ආරඤ්ඤකා නාම භික්ඛූ පවිවෙකත්ථිකා හොන්ති, රෙවතස්ස ඵාසුවිහාරො න භවිස්සතී’’ති. තතො ථෙරස්ස දිවාට්ඨානං ගතො. ථෙරොපි එකකොව චඞ්කමනකොටියං ආලම්බනඵලකං නිස්සාය පාසාණඵලකෙ නිසින්නො සත්ථාරං දූරතොව ආගච්ඡන්තං දිස්වා පච්චුග්ගන්ත්වා වන්දි.
Athekacce ukkaṇṭhitabhikkhū ekasmiṃ ṭhāne nisīditvā kathaṃ uppādayiṃsu – ‘‘dasabalo ‘mayhaṃ aggasāvakassa kaniṭṭhabhātā’ti vatvā evarūpaṃ navakammikaṃ bhikkhuṃ passituṃ āgato, imassa vihārassa santike jetavanavihāro vā veḷuvanavihārādayo vā kiṃ karissanti? Ayampi bhikkhu evarūpassa navakammassa kārako, kiṃ nāma samaṇadhammaṃ karissatī’’ti? Atha satthā cintesi – ‘‘mayi idha ciraṃ vasante idaṃ ṭhānaṃ ākiṇṇaṃ bhavissati, āraññakā nāma bhikkhū pavivekatthikā honti, revatassa phāsuvihāro na bhavissatī’’ti. Tato therassa divāṭṭhānaṃ gato. Theropi ekakova caṅkamanakoṭiyaṃ ālambanaphalakaṃ nissāya pāsāṇaphalake nisinno satthāraṃ dūratova āgacchantaṃ disvā paccuggantvā vandi.
අථ නං සත්ථා පුච්ඡි – ‘‘රෙවත, ඉදං වාළමිගට්ඨානං, චණ්ඩානං හත්ථිඅස්සාදීනං සද්දං සුත්වා කිං කරොසී’’ති? ‘‘තෙසං මෙ, භන්තෙ, සද්දං සුණතො අරඤ්ඤපීති නාම උප්පන්නා’’ති. සත්ථා ඉමස්මිං ඨානෙ රෙවතත්ථෙරස්ස පඤ්චහි ගාථාසතෙහි අරඤ්ඤානිසංසං නාම කථෙත්වා පුනදිවසෙ අවිදූරට්ඨානෙ පිණ්ඩාය චරිත්වා රෙවතත්ථෙරං ආමන්තෙත්වා යෙහි භික්ඛූහි ථෙරස්ස අවණ්ණො කථිතො, තෙසං කත්තරයට්ඨිඋපාහනතෙලනාළිඡත්තානං පමුස්සනභාවමකාසි. තෙ අත්තනො පරික්ඛාරත්ථාය නිවත්තා ආගතමග්ගෙනෙව ගච්ඡන්තාපි තං ඨානං සල්ලක්ඛෙතුං න සක්කොන්ති. පඨමඤ්හි තෙ අලඞ්කතපටියත්තෙන මග්ගෙන ගන්ත්වා, තංදිවසං පන විසමමග්ගෙන ගච්ඡන්තා තස්මිං තස්මිං ඨානෙ උක්කුටිකං නිසීදන්තා ජණ්ණුකෙහි ගච්ඡන්ති. තෙ ගුම්බෙ ච ගච්ඡෙ ච කණ්ඩකෙ ච මද්දන්තා අත්තනා වසිතසභාගට්ඨානං ගන්ත්වා තස්මිං තස්මිං ඛදිරඛාණුකෙ ලග්ගිතං අත්තනො ඡත්තං සඤ්ජානන්ති, උපාහනං කත්තරයට්ඨිං තෙලනාළිඤ්ච සඤ්ජානන්ති. තෙ තස්මිං සමයෙ ‘‘ඉද්ධිමා අයං භික්ඛූ’’ති ඤත්වා අත්තනො පරික්ඛාරමාදාය ‘‘දසබලස්ස පටියත්තසක්කාරො නාම එවරූපො හොතී’’ති වදන්තා අගමංසු.
Atha naṃ satthā pucchi – ‘‘revata, idaṃ vāḷamigaṭṭhānaṃ, caṇḍānaṃ hatthiassādīnaṃ saddaṃ sutvā kiṃ karosī’’ti? ‘‘Tesaṃ me, bhante, saddaṃ suṇato araññapīti nāma uppannā’’ti. Satthā imasmiṃ ṭhāne revatattherassa pañcahi gāthāsatehi araññānisaṃsaṃ nāma kathetvā punadivase avidūraṭṭhāne piṇḍāya caritvā revatattheraṃ āmantetvā yehi bhikkhūhi therassa avaṇṇo kathito, tesaṃ kattarayaṭṭhiupāhanatelanāḷichattānaṃ pamussanabhāvamakāsi. Te attano parikkhāratthāya nivattā āgatamaggeneva gacchantāpi taṃ ṭhānaṃ sallakkhetuṃ na sakkonti. Paṭhamañhi te alaṅkatapaṭiyattena maggena gantvā, taṃdivasaṃ pana visamamaggena gacchantā tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne ukkuṭikaṃ nisīdantā jaṇṇukehi gacchanti. Te gumbe ca gacche ca kaṇḍake ca maddantā attanā vasitasabhāgaṭṭhānaṃ gantvā tasmiṃ tasmiṃ khadirakhāṇuke laggitaṃ attano chattaṃ sañjānanti, upāhanaṃ kattarayaṭṭhiṃ telanāḷiñca sañjānanti. Te tasmiṃ samaye ‘‘iddhimā ayaṃ bhikkhū’’ti ñatvā attano parikkhāramādāya ‘‘dasabalassa paṭiyattasakkāro nāma evarūpo hotī’’ti vadantā agamaṃsu.
පුරතො ආගතෙ භික්ඛූ, විසාඛා උපාසිකා, අත්තනො ගෙහෙ නිසින්නකාලෙ පුච්ඡි – ‘‘මනාපං නු ඛො, භන්තෙ, රෙවතස්ස වසනට්ඨාන’’න්ති? ‘‘මනාපං, උපාසිකෙ, නන්දවනචිත්තලතාවනපටිභාගං තං සෙනාසන’’න්ති. අථ තෙසං පච්ඡතො ආගතෙ භික්ඛූ පුච්ඡි – ‘‘මනාපං, අය්යා, රෙවතස්ස වසනට්ඨාන’’න්ති? ‘‘මා පුච්ඡ, උපාසිකෙ, කථෙතුං අයුත්තට්ඨානං, එතං උජ්ජඞ්ගලසක්ඛරපාසාණවිසමඛදිරවනං එව, තත්ථ සො භික්ඛු වසතී’’ති.
Purato āgate bhikkhū, visākhā upāsikā, attano gehe nisinnakāle pucchi – ‘‘manāpaṃ nu kho, bhante, revatassa vasanaṭṭhāna’’nti? ‘‘Manāpaṃ, upāsike, nandavanacittalatāvanapaṭibhāgaṃ taṃ senāsana’’nti. Atha tesaṃ pacchato āgate bhikkhū pucchi – ‘‘manāpaṃ, ayyā, revatassa vasanaṭṭhāna’’nti? ‘‘Mā puccha, upāsike, kathetuṃ ayuttaṭṭhānaṃ, etaṃ ujjaṅgalasakkharapāsāṇavisamakhadiravanaṃ eva, tattha so bhikkhu vasatī’’ti.
විසාඛා පුරිමානං පච්ඡිමානඤ්ච භික්ඛූනං කථං සුත්වා, ‘‘කෙසං නු ඛො කථා සච්චා’’ති පච්ඡාභත්තං ගන්ධමාලං ආදාය දසබලස්ස උපට්ඨානං ගන්ත්වා වන්දිත්වා එකමන්තං නිසින්නා සත්ථාරං පුච්ඡි – ‘‘භන්තෙ, රෙවතත්ථෙරස්ස වසනට්ඨානං එකච්චෙ අය්යා වණ්ණෙන්ති, එකච්චෙ නින්දන්ති, කිමෙතං, භන්තෙ’’ති? ‘‘විසාඛෙ, රමණියං වා හොතු මා වා, යස්මිං ඨානෙ අරියානං චිත්තං රමති, තදෙව ඨානං රමණියං නාමා’’ති වත්වා ඉමං ගාථමාහ –
Visākhā purimānaṃ pacchimānañca bhikkhūnaṃ kathaṃ sutvā, ‘‘kesaṃ nu kho kathā saccā’’ti pacchābhattaṃ gandhamālaṃ ādāya dasabalassa upaṭṭhānaṃ gantvā vanditvā ekamantaṃ nisinnā satthāraṃ pucchi – ‘‘bhante, revatattherassa vasanaṭṭhānaṃ ekacce ayyā vaṇṇenti, ekacce nindanti, kimetaṃ, bhante’’ti? ‘‘Visākhe, ramaṇiyaṃ vā hotu mā vā, yasmiṃ ṭhāne ariyānaṃ cittaṃ ramati, tadeva ṭhānaṃ ramaṇiyaṃ nāmā’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
‘‘ගාමෙ වා යදි වාරඤ්ඤෙ, නින්නෙ වා යදි වා ථලෙ;
‘‘Gāme vā yadi vāraññe, ninne vā yadi vā thale;
යත්ථ අරහන්තො විහරන්ති, තං භූමිරාමණෙය්යක’’න්ති. (ධ. ප. 98; ථෙරගා. 991; සං. නි. 1.261);
Yattha arahanto viharanti, taṃ bhūmirāmaṇeyyaka’’nti. (dha. pa. 98; theragā. 991; saṃ. ni. 1.261);
අපරභාගෙ භගවා අරියගණමජ්ඣෙ නිසින්නො ථෙරං ‘‘එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, මම සාවකානං භික්ඛූනං ලාභීනං යදිදං, සීවලී’’ති (අ. නි. 1.198, 207) එතදග්ගෙ ඨපෙසි.
Aparabhāge bhagavā ariyagaṇamajjhe nisinno theraṃ ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ lābhīnaṃ yadidaṃ, sīvalī’’ti (a. ni. 1.198, 207) etadagge ṭhapesi.
54. අථායස්මා සීවලිත්ථෙරො අරහත්තං පත්වා පත්තඑතදග්ගට්ඨානො අත්තනො පුබ්බකම්මං සරිත්වා සොමනස්සජාතො පුබ්බචරිතාපදානං පකාසෙන්තො පදුමුත්තරො නාම ජිනොතිආදිමාහ. අනුත්තානත්ථපදවණ්ණනමෙව කරිස්සාම.
54. Athāyasmā sīvalitthero arahattaṃ patvā pattaetadaggaṭṭhāno attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttaro nāma jinotiādimāha. Anuttānatthapadavaṇṇanameva karissāma.
55. සීලං තස්ස අසඞ්ඛෙය්යන්ති තස්ස පදුමුත්තරස්ස භගවතො සීලං අසඞ්ඛෙය්යං.
55.Sīlaṃ tassa asaṅkheyyanti tassa padumuttarassa bhagavato sīlaṃ asaṅkheyyaṃ.
‘‘නව කොටිසහස්සානි, අසීතිසතකොටියො;
‘‘Nava koṭisahassāni, asītisatakoṭiyo;
පඤ්ඤාසසතසහස්සානි, ඡත්තිංසා ච පුනාපරෙ.
Paññāsasatasahassāni, chattiṃsā ca punāpare.
‘‘එතෙ සංවරවිනයා, සම්බුද්ධෙන පකාසිතා;
‘‘Ete saṃvaravinayā, sambuddhena pakāsitā;
පෙය්යාලමුඛෙන නිද්දිට්ඨා, සික්ඛාවිනයසංවරෙ’’ති. (විසුද්ධි. 1.20; පටි. ම. අට්ඨ. 1.1.37) –
Peyyālamukhena niddiṭṭhā, sikkhāvinayasaṃvare’’ti. (visuddhi. 1.20; paṭi. ma. aṭṭha. 1.1.37) –
එවං වුත්තසික්ඛාපදානි භික්ඛූනං සාවකපඤ්ඤත්තිවසෙන වුත්තානි. භගවතො පන සීලං අසඞ්ඛෙය්යමෙව සංඛාතුං ගණෙතුං අසක්කුණෙය්යන්ති අත්ථො. සමාධිවජිරූපමො යථා වජිරං ඉන්දනීලමණිවෙළුරියමණිඵලිකමසාරගල්ලාදීනි රතනානි විජ්ඣති ඡිද්දාවඡිද්දං කරොති, එවමෙව පදුමුත්තරස්ස භගවතො ලොකුත්තරමග්ගසමාධි පටිපක්ඛපච්චනීකධම්මෙ විජ්ඣති භින්දති සමුච්ඡින්දතීති අත්ථො. අසඞ්ඛෙය්යං ඤාණවරං තස්ස බුද්ධස්ස චත්තාරි සච්චානි සත්තතිංසබොධිපක්ඛියධම්මෙ සඞ්ඛතාසඞ්ඛතධම්මෙ ච ජානිතුං පටිවිජ්ඣිතුං සමත්ථං සයම්භූඤාණසබ්බඤ්ඤුතඤ්ඤාණාදිඤාණසමූහං අසඞ්ඛෙය්යං, අතීතානාගතපච්චුප්පන්නාදිභෙදෙන සංඛාවිරහිතන්ති අත්ථො. විමුත්ති ච අනොපමාති සංකිලෙසෙහි විමුත්තත්තා සොතාපත්තිඵලාදිකා චතස්සො විමුත්තියො අනුපමා උපමාරහිතා ‘‘ඉමා විය භූතා’’ති උපමෙතුං න සක්කාති අත්ථො. සෙසං උත්තානත්ථමෙවාති.
Evaṃ vuttasikkhāpadāni bhikkhūnaṃ sāvakapaññattivasena vuttāni. Bhagavato pana sīlaṃ asaṅkheyyameva saṃkhātuṃ gaṇetuṃ asakkuṇeyyanti attho. Samādhivajirūpamo yathā vajiraṃ indanīlamaṇiveḷuriyamaṇiphalikamasāragallādīni ratanāni vijjhati chiddāvachiddaṃ karoti, evameva padumuttarassa bhagavato lokuttaramaggasamādhi paṭipakkhapaccanīkadhamme vijjhati bhindati samucchindatīti attho. Asaṅkheyyaṃ ñāṇavaraṃ tassa buddhassa cattāri saccāni sattatiṃsabodhipakkhiyadhamme saṅkhatāsaṅkhatadhamme ca jānituṃ paṭivijjhituṃ samatthaṃ sayambhūñāṇasabbaññutaññāṇādiñāṇasamūhaṃ asaṅkheyyaṃ, atītānāgatapaccuppannādibhedena saṃkhāvirahitanti attho. Vimutti ca anopamāti saṃkilesehi vimuttattā sotāpattiphalādikā catasso vimuttiyo anupamā upamārahitā ‘‘imā viya bhūtā’’ti upametuṃ na sakkāti attho. Sesaṃ uttānatthamevāti.
සීවලිත්ථෙරඅපදානවණ්ණනා සමත්තා.
Sīvalittheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්දකනිකාය • Khuddakanikāya / අපදානපාළි • Apadānapāḷi / 3. සීවලිත්ථෙරඅපදානං • 3. Sīvalittheraapadānaṃ