Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ੧੦. ਸੀવਲਿਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ

    10. Sīvalittheragāthāvaṇṇanā

    ਤੇ ਮੇ ਇਜ੍ਝਿਂਸੁ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾਤਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਸੀવਲਿਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਮ੍ਪਿ ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ વਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਰਿਸਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਠਿਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਏਕਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਲਾਭੀਨਂ ਅਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪੇਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਮਯਾਪਿ ਅਨਾਗਤੇ ਏવਰੂਪੇਨ ਭવਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਦਸਬਲਂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਸਤ੍ਥੁ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਚ ਮਹਾਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ‘‘ਭਗવਾ ਅਹਂ ਇਮਿਨਾ ਅਧਿਕਾਰਕਮ੍ਮੇਨ ਅਞ੍ਞਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਨ ਪਤ੍ਥੇਮਿ, ਅਨਾਗਤੇ ਪਨ ਏਕਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨੇ ਅਹਮ੍ਪਿ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਸੋ ਏਤਦਗ੍ਗੇ ਠਪਿਤਭਿਕ੍ਖੁ વਿਯ ਲਾਭੀਨਂ ਅਗ੍ਗੋ ਭવੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਪਤ੍ਥਨਂ ਅਕਾਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਅਨਨ੍ਤਰਾਯਂ ਦਿਸ੍વਾ – ‘‘ਅਯਂ ਤੇ ਪਤ੍ਥਨਾ ਅਨਾਗਤੇ ਗੋਤਮਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਸਮਿਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਰਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਸੋਪਿ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਯਾવਜੀવਂ ਕੁਸਲਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ વਿਪਸ੍ਸੀਬੁਦ੍ਧਕਾਲੇ ਬਨ੍ਧੁਮਤੀਨਗਰਤੋ ਅવਿਦੂਰੇ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਗਾਮਕੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਗਣ੍ਹਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਬਨ੍ਧੁਮਤੀਨਗਰવਾਸਿਨੋ ਰਞ੍ਞਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਾਕਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਦਾਨਂ ਦੇਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਏਕਦਿવਸਂ ਸਬ੍ਬੇવ ਏਕਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਦਾਨਂ ਦੇਨ੍ਤਾ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਦਾਨਮੁਖੇ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧.੨੦੭) ਮਧੁਞ੍ਚ ਗੁਲ਼ਦਧਿਞ੍ਚ ਨ ਅਦ੍ਦਸਂਸੁ। ਤੇ ‘‘ਯਤੋ ਕੁਤੋਚਿ ਆਹਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਜਨਪਦਤੋ ਨਗਰਪવਿਸਨਮਗ੍ਗੇ ਪੁਰਿਸਂ ਠਪੇਸੁਂ। ਤਦਾ ਏਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗਾਮਤੋ ਗੁਲ਼ਦਧਿવਾਰਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ, ‘‘ਕਿਞ੍ਚਿਦੇવ ਆਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਨਗਰਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ, ‘‘ਮੁਖਂ ਧੋવਿਤ੍વਾ ਧੋਤਹਤ੍ਥਪਾਦੋ ਪવਿਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਫਾਸੁਕਟ੍ਠਾਨਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਨਙ੍ਗਲਸੀਸਮਤ੍ਤਂ ਨਿਮ੍ਮਕ੍ਖਿਕਂ ਦਣ੍ਡਕਮਧੁਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਪੁਞ੍ਞੇਨ ਮੇ ਇਦਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਗਰਂ ਪਾવਿਸਿ। ਨਾਗਰੇਹਿ ਠਪਿਤਪੁਰਿਸੋ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ, ‘‘ਭੋ ਪੁਰਿਸ, ਕਸ੍ਸਿਮਂ ਆਹਰਸੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ‘‘ਨ ਕਸ੍ਸਚਿ, ਸਾਮਿ, વਿਕ੍ਕਿਣਿਤੁਂ ਪਨ ਮੇ ਇਦਂ ਆਭਤ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭੋ, ਇਦਂ ਕਹਾਪਣਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏਤਂ ਮਧੁਞ੍ਚ ਗੁਲ਼ਦਧਿਞ੍ਚ ਦੇਹੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਇਦਂ ਨ ਬਹੁਮੂਲਂ, ਅਯਞ੍ਚ ਏਕਪ੍ਪਹਾਰੇਨੇવ ਬਹੁਂ ਦੇਤਿ, વੀਮਂਸਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ। ਤਤੋ ਨਂ ‘‘ਨਾਹਂ ਏਕੇਨ ਕਹਾਪਣੇਨ ਦੇਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਯਦਿ ਏવਂ ਦ੍વੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਦੇਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਦ੍વੀਹਿਪਿ ਨ ਦੇਮੀ’’ਤਿ। ਏਤੇਨੁਪਾਯੇਨ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਸਹਸ੍ਸਂ ਪਾਪੁਣਿ।

    Teme ijjhiṃsu saṅkappāti āyasmato sīvalittherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi padumuttarassa bhagavato kāle heṭṭhā vuttanayena vihāraṃ gantvā parisapariyante ṭhito dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ lābhīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā ‘‘mayāpi anāgate evarūpena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti dasabalaṃ nimantetvā sattāhaṃ satthu bhikkhusaṅghassa ca mahādānaṃ datvā ‘‘bhagavā ahaṃ iminā adhikārakammena aññaṃ sampattiṃ na patthemi, anāgate pana ekabuddhassa sāsane ahampi tumhehi so etadagge ṭhapitabhikkhu viya lābhīnaṃ aggo bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi. Satthā anantarāyaṃ disvā – ‘‘ayaṃ te patthanā anāgate gotamabuddhassa santike samijjhissatī’’ti byākaritvā pakkāmi. Sopi kulaputto yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto vipassībuddhakāle bandhumatīnagarato avidūre ekasmiṃ gāmake paṭisandhiṃ gaṇhi. Tasmiṃ samaye bandhumatīnagaravāsino raññā saddhiṃ sākacchitvā dasabalassa dānaṃ denti. Te ekadivasaṃ sabbeva ekato hutvā dānaṃ dentā ‘‘kiṃ nu kho amhākaṃ dānamukhe natthī’’ti (a. ni. aṭṭha. 1.1.207) madhuñca guḷadadhiñca na addasaṃsu. Te ‘‘yato kutoci āharissāmā’’ti janapadato nagarapavisanamagge purisaṃ ṭhapesuṃ. Tadā esa kulaputto attano gāmato guḷadadhivārakaṃ gahetvā, ‘‘kiñcideva āharissāmī’’ti nagaraṃ gacchanto, ‘‘mukhaṃ dhovitvā dhotahatthapādo pavisissāmī’’ti phāsukaṭṭhānaṃ olokento naṅgalasīsamattaṃ nimmakkhikaṃ daṇḍakamadhuṃ disvā ‘‘puññena me idaṃ uppanna’’nti gahetvā nagaraṃ pāvisi. Nāgarehi ṭhapitapuriso taṃ disvā, ‘‘bho purisa, kassimaṃ āharasī’’ti pucchi. ‘‘Na kassaci, sāmi, vikkiṇituṃ pana me idaṃ ābhata’’nti. ‘‘Tena hi, bho, idaṃ kahāpaṇaṃ gahetvā etaṃ madhuñca guḷadadhiñca dehī’’ti. So cintesi – ‘‘idaṃ na bahumūlaṃ, ayañca ekappahāreneva bahuṃ deti, vīmaṃsituṃ vaṭṭatī’’ti. Tato naṃ ‘‘nāhaṃ ekena kahāpaṇena demī’’ti āha. ‘‘Yadi evaṃ dve gahetvā dehī’’ti. ‘‘Dvīhipi na demī’’ti. Etenupāyena vaḍḍhetvā sahassaṃ pāpuṇi.

    ਸੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਤਿવਡ੍ਢਿਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ, ਹੋਤੁ ਤਾવ ਇਮਿਨਾ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਂ ਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਆਹ – ‘‘ਇਦਂ ਨ ਬਹੁਂ ਅਗ੍ਘਨਕਂ, ਤ੍વਞ੍ਚ ਬਹੁਂ ਦੇਸਿ, ਕੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ ਇਦਂ ਗਣ੍ਹਾਸੀ’’ਤਿ। ‘‘ਇਧ, ਭੋ, ਨਗਰવਾਸਿਨੋ ਰਞ੍ਞਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਟਿવਿਰੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸੀਦਸਬਲਸ੍ਸ ਦਾਨਂ ਦੇਨ੍ਤਾ ਇਦਂ ਦ੍વਯਂ ਦਾਨਮੁਖੇ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤਾ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤਿ, ਸਚੇ ਇਦਂ ਦ੍વਯਂ ਨ ਲਭਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਨਾਗਰਾਨਂ ਪਰਾਜਯੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਹਸ੍ਸਂ ਕਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਪਨੇਤਂ ਨਾਗਰਾਨਮੇવ વਟ੍ਟਤਿ, ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਦਾਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਦਾਤੁਂ ਅવਾਰਿਤਮੇਤ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਪਨ ਕੋਚਿ ਨਾਗਰਾਨਂ ਦਾਨੇ ਏਕਦਿવਸਂ ਸਹਸ੍ਸਂ ਦਾਤਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨਤ੍ਥਿ, ਸਮ੍ਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਇਮੇਸਂ ਪਨ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਸਹਸ੍ਸਗ੍ਘਨਕਭਾવਂ ਜਾਨਾਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਗਚ੍ਛ, ਨਾਗਰਾਨਂ ਆਚਿਕ੍ਖ ‘ਏਕੋ ਪੁਰਿਸੋ ਇਮਾਨਿ ਦ੍વੇ ਮੂਲੇਨ ਨ ਦੇਤਿ ਸਹਤ੍ਥੇਨੇવ ਦਾਤੁਕਾਮੋ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਇਮੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਕਾਰਣਾ ਨਿਬ੍ਬਿਤਕ੍ਕਾ ਹੋਥਾ’ਤਿ, ਤ੍વਂ ਪਨ ਮੇ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਦਾਨਮੁਖੇ ਜੇਟ੍ਠਕਭਾવਸ੍ਸ ਕਾਯਸਕ੍ਖੀ ਹੋਹੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਪਰਿਬ੍ਬਯਤ੍ਥਂ ਗਹਿਤਮਾਸਕੇਨ ਪਞ੍ਚਕਟੁਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਚੁਣ੍ਣਂ ਕਤ੍વਾ ਦਧਿਤੋ ਕਞ੍ਜਿਯਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਮਧੁਪਟਲਂ ਪੀਲ਼ੇਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਕਟੁਕਚੁਣ੍ਣੇਨ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਪਦੁਮਿਨਿਪਤ੍ਤੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਤਂ ਸਂવਿਦਹਿਤ੍વਾ ਆਦਾਯ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰਟ੍ਠਾਨੇ ਨਿਸੀਦਿ ਮਹਾਜਨੇਨ ਆਹਰਿਯਮਾਨਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਾਰਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਤ੍ਤવਾਰਂ ਓਲੋਕਯਮਾਨੋ, ਸੋ ਓਕਾਸਂ ਞਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਭਗવਾ ਅਯਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਦੁਗ੍ਗਤਪਣ੍ਣਾਕਾਰੋ, ਇਮਂ ਮੇ ਅਨੁਕਮ੍ਪਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਥਾਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਸ੍ਸ ਅਨੁਕਮ੍ਪਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਚਤੁਮਹਾਰਾਜਦਤ੍ਤਿਯੇਨ ਸੇਲਮਯਪਤ੍ਤੇਨ ਤਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਯਥਾ ਅਟ੍ਠਸਟ੍ਠਿਯਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਸਹਸ੍ਸਸ੍ਸ ਦਿਯ੍ਯਮਾਨਂ ਨ ਖੀਯਤਿ, ਏવਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਸੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਨਿਟ੍ਠਿਤਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤੋ ਆਹ – ‘‘ਦਿਟ੍ਠੋ ਮੇ, ਭਗવਾ, ਅਜ੍ਜ ਬਨ੍ਧੁਮਤੀਨਗਰવਾਸਿਕੇਹਿ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸਕ੍ਕਾਰੋ ਆਹਰਿਯਮਾਨੋ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਇਮਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਭવੇ ਲਾਭਗ੍ਗਯਸਗ੍ਗਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਭવੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧.੨੦੭)। ਸਤ੍ਥਾ, ‘‘ਏવਂ ਹੋਤੁ, ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਚ ਨਗਰવਾਸੀਨਞ੍ਚ ਭਤ੍ਤਾਨੁਮੋਦਨਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ।

    So cintesi – ‘‘ativaḍḍhituṃ na vaṭṭati, hotu tāva iminā kattabbakiccaṃ pucchissāmī’’ti. Atha naṃ āha – ‘‘idaṃ na bahuṃ agghanakaṃ, tvañca bahuṃ desi, kena kammena idaṃ gaṇhāsī’’ti. ‘‘Idha, bho, nagaravāsino raññā saddhiṃ paṭivirujjhitvā vipassīdasabalassa dānaṃ dentā idaṃ dvayaṃ dānamukhe apassantā pariyesanti, sace idaṃ dvayaṃ na labhissanti, nāgarānaṃ parājayo bhavissati, tasmā sahassaṃ katvā gaṇhāmī’’ti. ‘‘Kiṃ panetaṃ nāgarānameva vaṭṭati, aññesaṃ dātuṃ na vaṭṭatī’’ti. ‘‘Yassa kassaci dātuṃ avāritameta’’nti. ‘‘Atthi pana koci nāgarānaṃ dāne ekadivasaṃ sahassaṃ dātā’’ti? ‘‘Natthi, sammā’’ti. ‘‘Imesaṃ pana dvinnaṃ sahassagghanakabhāvaṃ jānāsī’’ti? ‘‘Āma, jānāmī’’ti. ‘‘Tena hi gaccha, nāgarānaṃ ācikkha ‘eko puriso imāni dve mūlena na deti sahattheneva dātukāmo, tumhe imesaṃ dvinnaṃ kāraṇā nibbitakkā hothā’ti, tvaṃ pana me imasmiṃ dānamukhe jeṭṭhakabhāvassa kāyasakkhī hohī’’ti. So paribbayatthaṃ gahitamāsakena pañcakaṭukaṃ gahetvā cuṇṇaṃ katvā dadhito kañjiyaṃ gahetvā tattha madhupaṭalaṃ pīḷetvā pañcakaṭukacuṇṇena yojetvā ekasmiṃ paduminipatte pakkhipitvā taṃ saṃvidahitvā ādāya dasabalassa avidūraṭṭhāne nisīdi mahājanena āhariyamānassa sakkārassa avidūre attano pattavāraṃ olokayamāno, so okāsaṃ ñatvā satthu santikaṃ gantvā bhagavā ayaṃ uppannaduggatapaṇṇākāro, imaṃ me anukampaṃ paṭicca paṭiggaṇhathāti. Satthā tassa anukampaṃ paṭicca catumahārājadattiyena selamayapattena taṃ paṭiggahetvā yathā aṭṭhasaṭṭhiyā bhikkhusatasahassassa diyyamānaṃ na khīyati, evaṃ adhiṭṭhāsi. So kulaputto niṭṭhitabhattakiccaṃ bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ ṭhito āha – ‘‘diṭṭho me, bhagavā, ajja bandhumatīnagaravāsikehi tumhākaṃ sakkāro āhariyamāno, ahampi imassa kammassa nissandena nibbattanibbattabhave lābhaggayasaggappatto bhaveyya’’nti (a. ni. aṭṭha. 1.1.207). Satthā, ‘‘evaṃ hotu, kulaputtā’’ti vatvā tassa ca nagaravāsīnañca bhattānumodanaṃ katvā pakkāmi.

    ਸੋਪਿ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਯਾવਜੀવਂ ਕੁਸਲਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਸੁਪ੍ਪવਾਸਾਯ ਰਾਜਧੀਤਾਯ ਕੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਗਣ੍ਹਿ। ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗ੍ਗਹਣਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਾਯਂ ਪਾਤਞ੍ਚ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਸਤਾਨਿ ਸਕਟੇਨਾਦਾਯ ਸੁਪ੍ਪવਾਸਾਯ ਉਪਨੀਯਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਪੁਞ੍ਞવੀਮਂਸਨਤ੍ਥਂ ਹਤ੍ਥੇਨ ਬੀਜਪਚ੍ਛਿਂ ਫੁਸਾਪੇਨ੍ਤਿ। ਏਕੇਕਬੀਜਤੋ ਸਲਾਕਸਤਮ੍ਪਿ ਸਲਾਕਸਹਸ੍ਸਮ੍ਪਿ ਨਿਗ੍ਗਚ੍ਛਤਿ। ਏਕੇਕਕਰੀਸਖੇਤ੍ਤੇ ਪਣ੍ਣਾਸਮ੍ਪਿ ਸਟ੍ਠਿਪਿ ਸਕਟਪ੍ਪਮਾਣਾਨਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਕੋਟ੍ਠੇ ਪੂਰਣਕਾਲੇਪਿ ਕੋਟ੍ਠਦ੍વਾਰਂ ਹਤ੍ਥੇਨ ਫੁਸਾਪੇਨ੍ਤਿ। ਰਾਜਧੀਤਾਯ ਪੁਞ੍ਞੇਨ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਾਨਂ ਗਹਿਤਗਹਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਪੁਨ ਪੂਰਤਿ। ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਭਤ੍ਤਭਾਜਨਤੋਪਿ ‘‘ਰਾਜਧੀਤਾਯ ਪੁਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਦੇਨ੍ਤਾਨਂ ਯਾવ ਨ ਉਕ੍ਕਡ੍ਢਨ੍ਤਿ, ਨ ਤਾવ ਭਤ੍ਤਂ ਖੀਯਤਿ, ਦਾਰਕੇ ਕੁਚ੍ਛਿਗਤੇਯੇવ ਸਤ੍ਤવਸ੍ਸਾਨਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਂਸੁ।

    Sopi kulaputto yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde suppavāsāya rājadhītāya kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi. Paṭisandhiggahaṇato paṭṭhāya sāyaṃ pātañca paṇṇākārasatāni sakaṭenādāya suppavāsāya upanīyanti. Atha naṃ puññavīmaṃsanatthaṃ hatthena bījapacchiṃ phusāpenti. Ekekabījato salākasatampi salākasahassampi niggacchati. Ekekakarīsakhette paṇṇāsampi saṭṭhipi sakaṭappamāṇāni uppajjanti. Koṭṭhe pūraṇakālepi koṭṭhadvāraṃ hatthena phusāpenti. Rājadhītāya puññena gaṇhantānaṃ gahitagahitaṭṭhānaṃ puna pūrati. Paripuṇṇabhattabhājanatopi ‘‘rājadhītāya puñña’’nti vatvā yassa kassaci dentānaṃ yāva na ukkaḍḍhanti, na tāva bhattaṃ khīyati, dārake kucchigateyeva sattavassāni atikkamiṃsu.

    ਗਬ੍ਭੇ ਪਨ ਪਰਿਪਕ੍ਕੇ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਮਹਾਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨੁਭੋਸਿ। ਸਾ ਸਾਮਿਕਂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ, ‘‘ਪੁਰੇ ਮਰਣਾ ਜੀવਮਾਨਾવ ਦਾਨਂ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਪੇਸੇਸਿ – ‘‘ਗਚ੍ਛ, ਇਮਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਸਤ੍ਥੁ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਹਿ, ਯਞ੍ਚ ਸਤ੍ਥਾ વਦੇਤਿ, ਤਂ ਸਾਧੁਕਂ ਉਪਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਯ੍ਹਂ ਕਥੇਹੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸਾ ਸਾਸਨਂ ਭਗવਤੋ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ, ‘‘ਸੁਖਿਨੀ ਹੋਤੁ ਸੁਪ੍ਪવਾਸਾ ਕੋਲਿਯਧੀਤਾ ਅਰੋਗਾ, ਅਰੋਗਂ ਪੁਤ੍ਤਂ વਿਜਾਯਤੂ’’ਤਿ (ਉਦਾ॰ ੧੮) ਆਹ। ਰਾਜਾ ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗਾਮਾਭਿਮੁਖੋ ਪਾਯਾਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਪੁਰੇ ਆਗਮਨਾਯੇવ ਸੁਪ੍ਪવਾਸਾਯ ਕੁਚ੍ਛਿਤੋ ਧਮਕਰਣਾ ਉਦਕਂ વਿਯ ਗਬ੍ਭੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿ, ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਜਨੋ ਅਸ੍ਸੁਮੁਖੋવ ਹਸਿਤੁਂ ਆਰਦ੍ਧੋ ਤੁਟ੍ਠਪਹਟ੍ਠੋ ਮਹਾਜਨੋ ਰਞ੍ਞੋ ਸਾਸਨਂ ਆਰੋਚੇਤੁਂ ਅਗਮਾਸਿ।

    Gabbhe pana paripakke sattāhaṃ mahādukkhaṃ anubhosi. Sā sāmikaṃ āmantetvā, ‘‘pure maraṇā jīvamānāva dānaṃ dassāmī’’ti satthu santikaṃ pesesi – ‘‘gaccha, imaṃ pavattiṃ satthu ārocetvā satthāraṃ nimantehi, yañca satthā vadeti, taṃ sādhukaṃ upalakkhetvā āgantvā mayhaṃ kathehī’’ti. So gantvā tassā sāsanaṃ bhagavato ārocesi. Satthā, ‘‘sukhinī hotu suppavāsā koliyadhītā arogā, arogaṃ puttaṃ vijāyatū’’ti (udā. 18) āha. Rājā taṃ sutvā bhagavantaṃ abhivādetvā attano gāmābhimukho pāyāsi. Tassa pure āgamanāyeva suppavāsāya kucchito dhamakaraṇā udakaṃ viya gabbho nikkhami, parivāretvā nisinnajano assumukhova hasituṃ āraddho tuṭṭhapahaṭṭho mahājano rañño sāsanaṃ ārocetuṃ agamāsi.

    ਰਾਜਾ ਤੇਸਂ ਆਗਮਨਂ ਦਿਸ੍વਾવ, ‘‘ਦਸਬਲੇਨ ਕਥਿਤਕਥਾ ਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨਾ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਮਞ੍ਞੇ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਸੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਸਾਸਨਂ ਰਾਜਧੀਤਾਯ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਰਾਜਧੀਤਾ ਤਯਾ ਨਿਮਨ੍ਤਿਤਂ ਜੀવਿਤਭਤ੍ਤਮੇવ ਮਙ੍ਗਲਭਤ੍ਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਗਚ੍ਛ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਦਸਬਲਂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਹੀਤਿ। ਰਾਜਾ ਤਥਾ ਅਕਾਸਿ। ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਮਹਾਦਾਨਂ ਪવਤ੍ਤਯਿਂਸੁ। ਦਾਰਕੋ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਞਾਤੀਨਂ ਸਨ੍ਤਤ੍ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਪੇਨ੍ਤੋ ਜਾਤੋਤਿ ਸੀવਲਿਦਾਰਕੋਤ੍વੇવਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਅਕਂਸੁ। ਸੋ ਸਤ੍ਤવਸ੍ਸਾਨਿ ਗਬ੍ਭੇ વਸਿਤਤ੍ਤਾ ਜਾਤਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਬ੍ਬਕਮ੍ਮਕ੍ਖਮੋ ਅਹੋਸਿ। ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪਂ ਅਕਾਸਿ। ਸਤ੍ਥਾਪਿ ਧਮ੍ਮਪਦੇ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ –

    Rājā tesaṃ āgamanaṃ disvāva, ‘‘dasabalena kathitakathā nipphannā bhavissati maññe’’ti cintesi. So āgantvā satthu sāsanaṃ rājadhītāya ārocesi. Rājadhītā tayā nimantitaṃ jīvitabhattameva maṅgalabhattaṃ bhavissati, gaccha sattāhaṃ dasabalaṃ nimantehīti. Rājā tathā akāsi. Sattāhaṃ buddhappamukhassa saṅghassa mahādānaṃ pavattayiṃsu. Dārako sabbesaṃ ñātīnaṃ santattaṃ cittaṃ nibbāpento jātoti sīvalidārakotvevassa nāmaṃ akaṃsu. So sattavassāni gabbhe vasitattā jātakālato paṭṭhāya sabbakammakkhamo ahosi. Dhammasenāpati sāriputto sattame divase tena saddhiṃ kathāsallāpaṃ akāsi. Satthāpi dhammapade gāthaṃ abhāsi –

    ‘‘ਯੋਮਂ ਪਲਿਪਥਂ ਦੁਗ੍ਗਂ, ਸਂਸਾਰਂ ਮੋਹਮਚ੍ਚਗਾ।

    ‘‘Yomaṃ palipathaṃ duggaṃ, saṃsāraṃ mohamaccagā;

    ਤਿਣ੍ਣੋ ਪਾਰਙ੍ਗਤੋ ਝਾਯੀ, ਅਨੇਜੋ ਅਕਥਂਕਥੀ।

    Tiṇṇo pāraṅgato jhāyī, anejo akathaṃkathī;

    ਅਨੁਪਾਦਾਯ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, ਤਮਹਂ ਬ੍ਰੂਮਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੪੧੪)।

    Anupādāya nibbuto, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti. (dha. pa. 414);

    ਅਥ ਨਂ ਥੇਰੋ ਏવਮਾਹ – ‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਤਯਾ ਏવਰੂਪਂ ਦੁਕ੍ਖਰਾਸਿਂ ਅਨੁਭવਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਲਭਮਾਨੋ ਪਬ੍ਬਜੇਯ੍ਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ਸੁਪ੍ਪવਾਸਾ ਨਂ ਦਾਰਕਂ ਥੇਰੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥੇਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਮੇ ਪੁਤ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥੇਤੀ’’ਤਿ ਥੇਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਿ – ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਪੁਤ੍ਤੋ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਿਂ ਕਥੇਤਿ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ? ‘‘ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਨੁਭੂਤਂ ਗਬ੍ਭવਾਸਦੁਕ੍ਖਂ ਕਥੇਤ੍વਾ, ‘ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤੋ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ વਦਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਸਾਧੁ , ਭਨ੍ਤੇ, ਪਬ੍ਬਾਜੇਥ ਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਥੇਰੋ ਤਂ વਿਹਾਰਂ ਨੇਤ੍વਾ ਤਚਪਞ੍ਚਕਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਾਜੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸੀવਲਿ, ਨ ਤੁਯ੍ਹਂ ਅਞ੍ਞੇਨ ਓવਾਦੇਨ ਕਮ੍ਮਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਯਾ ਸਤ੍ਤ વਸ੍ਸਾਨਿ ਅਨੁਭੂਤਦੁਕ੍ਖਮੇવ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਾਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਪਬ੍ਬਾਜਨਮੇવ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਭਾਰੋ, ਯਂ ਪਨ ਮਯਾ ਕਾਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾ, ਤਮਹਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਪਨ ਪਠਮਕੇਸવਟ੍ਟਿਯਾ ਓਹਾਰਣਕ੍ਖਣੇਯੇવ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਸਿ, ਦੁਤਿਯਾਯ ਓਹਾਰਣਕ੍ਖਣੇ ਸਕਦਾਗਾਮਿਫਲੇ, ਤਤਿਯਾਯ ਅਨਾਗਾਮਿਫਲੇ ਸਬ੍ਬੇਸਂਯੇવ ਪਨ ਕੇਸਾਨਂ ਓਰੋਪਨਞ੍ਚ ਅਰਹਤ੍ਤਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾ ਚ ਅਪਚ੍ਛਾ ਅਪੁਰਿਮਾ ਅਹੋਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਜਿਤਦਿવਸਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਚ੍ਚਯਾ ਯਾવਤਿਚ੍ਛਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਏਤ੍ਥ વਤ੍ਥੁ ਸਮੁਟ੍ਠਿਤਂ।

    Atha naṃ thero evamāha – ‘‘kiṃ pana tayā evarūpaṃ dukkharāsiṃ anubhavitvā pabbajituṃ na vaṭṭatī’’ti? ‘‘Labhamāno pabbajeyyaṃ, bhante’’ti. Suppavāsā naṃ dārakaṃ therena saddhiṃ kathentaṃ disvā ‘‘kiṃ nu kho me putto dhammasenāpatinā saddhiṃ kathetī’’ti theraṃ upasaṅkamitvā pucchi – ‘‘mayhaṃ putto tumhehi saddhiṃ kiṃ katheti, bhante’’ti? ‘‘Attanā anubhūtaṃ gabbhavāsadukkhaṃ kathetvā, ‘tumhehi anuññāto pabbajissāmī’ti vadatī’’ti. ‘‘Sādhu , bhante, pabbājetha na’’nti. Thero taṃ vihāraṃ netvā tacapañcakakammaṭṭhānaṃ datvā pabbājento ‘‘sīvali, na tuyhaṃ aññena ovādena kammaṃ atthi, tayā satta vassāni anubhūtadukkhameva paccavekkhāhī’’ti. ‘‘Bhante, pabbājanameva tumhākaṃ bhāro, yaṃ pana mayā kātuṃ sakkā, tamahaṃ jānissāmī’’ti. So pana paṭhamakesavaṭṭiyā ohāraṇakkhaṇeyeva sotāpattiphale patiṭṭhāsi, dutiyāya ohāraṇakkhaṇe sakadāgāmiphale, tatiyāya anāgāmiphale sabbesaṃyeva pana kesānaṃ oropanañca arahattasacchikiriyā ca apacchā apurimā ahosi. Tassa pabbajitadivasato paṭṭhāya bhikkhusaṅghassa cattāro paccayā yāvaticchakaṃ uppajjanti. Evaṃ ettha vatthu samuṭṭhitaṃ.

    ਅਪਰਭਾਗੇ ਸਤ੍ਥਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਥੇਰੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਮਯ੍ਹਂ ਪੁਞ੍ਞਂ વੀਮਂਸਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਪਞ੍ਚ ਮੇ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਾਨਿ ਦੇਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਗਣ੍ਹ ਸੀવਲੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਪਞ੍ਚਸਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਹਿਮવਨ੍ਤਾਭਿਮੁਖਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਅਟવਿਮਗ੍ਗਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਪਠਮਂ ਦਿਟ੍ਠਨਿਗ੍ਰੋਧੇ ਅਧਿવਤ੍ਥਾ ਦੇવਤਾ ਸਤ੍ਤਦਿવਸਾਨਿ ਦਾਨਂ ਅਦਾਸਿ। ਇਤਿ ਸੋ –

    Aparabhāge satthā sāvatthiṃ agamāsi. Thero satthāraṃ abhivādetvā, ‘‘bhante, mayhaṃ puññaṃ vīmaṃsissāmi, pañca me bhikkhusatāni dethā’’ti āha. ‘‘Gaṇha sīvalī’’ti. So pañcasate bhikkhū gahetvā himavantābhimukhaṃ gacchanto aṭavimaggaṃ gacchati, tassa paṭhamaṃ diṭṭhanigrodhe adhivatthā devatā sattadivasāni dānaṃ adāsi. Iti so –

    ‘‘ਨਿਗ੍ਰੋਧਂ ਪਠਮਂ ਪਸ੍ਸਿ, ਦੁਤਿਯਂ ਪਣ੍ਡવਪਬ੍ਬਤਂ।

    ‘‘Nigrodhaṃ paṭhamaṃ passi, dutiyaṃ paṇḍavapabbataṃ;

    ਤਤਿਯਂ ਅਚਿਰવਤਿਯਂ, ਚਤੁਤ੍ਥਂ વਰਸਾਗਰਂ॥

    Tatiyaṃ aciravatiyaṃ, catutthaṃ varasāgaraṃ.

    ‘‘ਪਞ੍ਚਮਂ ਹਿਮવਨ੍ਤਂ ਸੋ, ਛਟ੍ਠਂ ਛਦ੍ਦਨ੍ਤੁਪਾਗਮਿ।

    ‘‘Pañcamaṃ himavantaṃ so, chaṭṭhaṃ chaddantupāgami;

    ਸਤ੍ਤਮਂ ਗਨ੍ਧਮਾਦਨਂ, ਅਟ੍ਠਮਂ ਅਥ ਰੇવਤ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Sattamaṃ gandhamādanaṃ, aṭṭhamaṃ atha revata’’nti.

    ਸਬ੍ਬਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਸਤ੍ਤ ਸਤ੍ਤ ਦਿવਸਾਨੇવ ਦਾਨਂ ਅਦਂਸੁ। ਗਨ੍ਧਮਾਦਨਪਬ੍ਬਤੇ ਪਨ ਨਾਗਦਤ੍ਤਦੇવਰਾਜਾ ਨਾਮ ਸਤ੍ਤਸੁ ਦਿવਸੇਸੁ ਏਕਦਿવਸੇ ਖੀਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਅਦਾਸਿ, ਏਕਦਿવਸੇ ਸਪ੍ਪਿਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ। ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ ਆਹ – ‘‘ਇਮਸ੍ਸ ਦੇવਰਞ੍ਞੋ ਨੇવ ਧੇਨੁਯੋ ਦੁਯ੍ਹਮਾਨਾ ਪਞ੍ਞਾਯਨ੍ਤਿ, ਨ ਦਧਿਨਿਮ੍ਮਥਨਂ , ਕੁਤੋ ਤੇ ਦੇવਰਾਜ ਇਦਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਭਨ੍ਤੇ ਕਸ੍ਸਪਦਸਬਲਸ੍ਸ ਕਾਲੇ ਖੀਰਸਲਾਕਭਤ੍ਤਦਾਨਸ੍ਸੇਤਂ ਫਲ’’ਨ੍ਤਿ ਦੇવਰਾਜਾ ਆਹ। ਅਪਰਭਾਗੇ ਸਤ੍ਥਾ ਖਦਿਰવਨਿਯਰੇવਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮਨਂ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਕਤ੍વਾ ਥੇਰਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਾਸਨੇ ਲਾਭਗ੍ਗਯਸਗ੍ਗਪ੍ਪਤ੍ਤਾਨਂ ਅਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪੇਸਿ।

    Sabbaṭṭhānesu satta satta divasāneva dānaṃ adaṃsu. Gandhamādanapabbate pana nāgadattadevarājā nāma sattasu divasesu ekadivase khīrapiṇḍapātaṃ adāsi, ekadivase sappipiṇḍapātaṃ. Bhikkhusaṅgho āha – ‘‘imassa devarañño neva dhenuyo duyhamānā paññāyanti, na dadhinimmathanaṃ , kuto te devarāja idaṃ uppajjatī’’ti. ‘‘Bhante kassapadasabalassa kāle khīrasalākabhattadānassetaṃ phala’’nti devarājā āha. Aparabhāge satthā khadiravaniyarevatassa paccuggamanaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā theraṃ attano sāsane lābhaggayasaggappattānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi.

    ਏવਂ ਲਾਭਗ੍ਗਯਸਗ੍ਗਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਇਮਸ੍ਸ ਥੇਰਸ੍ਸ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਏਕਚ੍ਚੇ ਆਚਰਿਯਾ ਏવਂ વਦਨ੍ਤਿ – ‘‘ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਨਾ ਓવਾਦੇ ਦਿਨ੍ਨੇ ਯਂ ਮਯਾ ਕਾਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾ, ਤਮਹਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਂ ਦਿવਸਂਯੇવ ਅਞ੍ਞਤਰਂ વਿવਿਤ੍ਤਂ ਕੁਟਿਕਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਸ੍ਮਿਂ ਸਤ੍ਤ વਸ੍ਸਾਨਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਨੁਭੂਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਤ੍વਾ ਤਦਨੁਸਾਰੇਨ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤੇ ਤਸ੍ਸ ਅવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਆਦਿਤ੍ਤਾ વਿਯ ਤਯੋ ਭવਾ ਉਪਟ੍ਠਹਿਂਸੁ। ਞਾਣਸ੍ਸ ਪਰਿਪਾਕਂ ਗਤਤ੍ਤਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾવੀਥਿਂ ਓਤਰਿ, ਤਾવਦੇવ ਮਗ੍ਗਪ੍ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਆਸવੇ ਖੇਪੇਨ੍ਤੋ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣੀ’’ਤਿ। ਉਭਯਥਾਪਿ ਥੇਰਸ੍ਸ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯੇવ ਪਕਾਸਿਤਾ। ਥੇਰੋ ਪਨ ਪਭਿਨ੍ਨਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦੋ ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞੋ ਅਹੋਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੧.੧੨.੩੧-੩੯) –

    Evaṃ lābhaggayasaggappattassa pana imassa therassa arahattappattiṃ ekacce ācariyā evaṃ vadanti – ‘‘heṭṭhā vuttanayena dhammasenāpatinā ovāde dinne yaṃ mayā kātuṃ sakkā, tamahaṃ jānissāmīti pabbajitvā vipassanākammaṭṭhānaṃ gahetvā taṃ divasaṃyeva aññataraṃ vivittaṃ kuṭikaṃ disvā taṃ pavisitvā mātukucchismiṃ satta vassāni attanā anubhūtaṃ dukkhaṃ anussaritvā tadanusārena atītānāgate tassa avekkhantassa ādittā viya tayo bhavā upaṭṭhahiṃsu. Ñāṇassa paripākaṃ gatattā vipassanāvīthiṃ otari, tāvadeva maggappaṭipāṭiyā sabbepi āsave khepento arahattaṃ pāpuṇī’’ti. Ubhayathāpi therassa arahattappattiyeva pakāsitā. Thero pana pabhinnapaṭisambhido chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.12.31-39) –

    ‘‘વਰੁਣੋ ਨਾਮ ਨਾਮੇਨ, ਦੇવਰਾਜਾ ਅਹਂ ਤਦਾ।

    ‘‘Varuṇo nāma nāmena, devarājā ahaṃ tadā;

    ਉਪਟ੍ਠਹੇਸਿਂ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ, ਸਯੋਗ੍ਗਬਲવਾਹਨੋ॥

    Upaṭṭhahesiṃ sambuddhaṃ, sayoggabalavāhano.

    ‘‘ਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਲੋਕਨਾਥਮ੍ਹਿ, ਅਤ੍ਥਦਸ੍ਸੀਨਰੁਤ੍ਤਮੇ।

    ‘‘Nibbute lokanāthamhi, atthadassīnaruttame;

    ਤੂਰਿਯਂ ਸਬ੍ਬਮਾਦਾਯ, ਅਗਮਂ ਬੋਧਿਮੁਤ੍ਤਮਂ॥

    Tūriyaṃ sabbamādāya, agamaṃ bodhimuttamaṃ.

    ‘‘વਾਦਿਤੇਨ ਚ ਨਚ੍ਚੇਨ, ਸਮ੍ਮਤਾਲ਼ਸਮਾਹਿਤੋ।

    ‘‘Vāditena ca naccena, sammatāḷasamāhito;

    ਸਮ੍ਮੁਖਾ વਿਯ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ, ਉਪਟ੍ਠਿਂ ਬੋਧਿਮੁਤ੍ਤਮਂ॥

    Sammukhā viya sambuddhaṃ, upaṭṭhiṃ bodhimuttamaṃ.

    ‘‘ਉਪਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਤਂ ਬੋਧਿਂ, ਧਰਣੀਰੁਹਪਾਦਪਂ।

    ‘‘Upaṭṭhahitvā taṃ bodhiṃ, dharaṇīruhapādapaṃ;

    ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਆਭੁਜਿਤ੍વਾਨ, ਤਤ੍ਥ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ ਅਹਂ॥

    Pallaṅkaṃ ābhujitvāna, tattha kālaṅkato ahaṃ.

    ‘‘ਸਕਕਮ੍ਮਾਭਿਰਦ੍ਧੋਹਂ, ਪਸਨ੍ਨੋ ਬੋਧਿਮੁਤ੍ਤਮੇ।

    ‘‘Sakakammābhiraddhohaṃ, pasanno bodhimuttame;

    ਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪਸਾਦੇਨ, ਨਿਮ੍ਮਾਨਂ ਉਪਪਜ੍ਜਹਂ॥

    Tena cittappasādena, nimmānaṃ upapajjahaṃ.

    ‘‘ਸਟ੍ਠਿਤੂਰਿਯਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਪਰਿવਾਰੇਨ੍ਤਿ ਮਂ ਸਦਾ।

    ‘‘Saṭṭhitūriyasahassāni, parivārenti maṃ sadā;

    ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਚ ਦੇવੇਸੁ, વਤ੍ਤਮਾਨਂ ਭવਾਭવੇ॥

    Manussesu ca devesu, vattamānaṃ bhavābhave.

    ‘‘ਤਿવਿਧਗ੍ਗੀ ਨਿਬ੍ਬੁਤਾ ਮਯ੍ਹਂ, ਭવਾ ਸਬ੍ਬੇ ਸਮੂਹਤਾ।

    ‘‘Tividhaggī nibbutā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;

    ਧਾਰੇਮਿ ਅਨ੍ਤਿਮਂ ਦੇਹਂ, ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨੇ॥

    Dhāremi antimaṃ dehaṃ, sammāsambuddhasāsane.

    ‘‘ਸੁਬਾਹੂ ਨਾਮ ਨਾਮੇਨ, ਚਤੁਤ੍ਤਿਂਸਾਸੁ ਖਤ੍ਤਿਯਾ।

    ‘‘Subāhū nāma nāmena, catuttiṃsāsu khattiyā;

    ਸਤ੍ਤਰਤਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਪਞ੍ਚਕਪ੍ਪਸਤੇ ਇਤੋ॥

    Sattaratanasampannā, pañcakappasate ito.

    ‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਨ ਪਤ੍વਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿਸੁਖਪਟਿਸਂવੇਦਨੇਨ ਪੀਤਿવੇਗੇਨ ਉਦਾਨੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤੇ ਮੇ ਇਜ੍ਝਿਂਸੁ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ’’ਤਿ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ।

    Arahattaṃ pana patvā vimuttisukhapaṭisaṃvedanena pītivegena udānento ‘‘te me ijjhiṃsu saṅkappā’’ti gāthaṃ abhāsi.

    ੬੦. ਤਤ੍ਥ ਤੇ ਮੇ ਇਜ੍ਝਿਂਸੁ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ, ਯਦਤ੍ਥੋ ਪਾવਿਸਿਂ ਕੁਟਿਂ, વਿਜ੍ਜਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਪਚ੍ਚੇਸਨ੍ਤਿ ਯੇ ਪੁਬ੍ਬੇ ਮਯਾ ਕਾਮਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾਦੀਨਂ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਕਰਾ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾਦਯੋ ਅਭਿਪਤ੍ਥਿਤਾਯੇવ ‘‘ਕਦਾ ਨੁ ਖ੍વਾਹਂ ਤਦਾਯਤਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਦਰਿਯਾ ਏਤਰਹਿ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਨ੍ਤੀ’’ਤਿ, વਿਮੁਤ੍ਤਾਧਿਪ੍ਪਾਯਸਞ੍ਞਿਤਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ ਮਨੋਰਥਾ ਅਭਿਣ੍ਹਸੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਾ ਯਦਤ੍ਥੋ ਯਂਪਯੋਜਨੋ ਯੇਸਂ ਨਿਪ੍ਫਾਦਨਤ੍ਥਂ ਕੁਟਿਂ ਸੁਞ੍ਞਾਗਾਰਂ વਿਪਸ੍ਸਿਤੁਂ ਪਾવਿਸਿਂ ਤਿਸ੍ਸੋ વਿਜ੍ਜਾ ਫਲવਿਮੁਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਪਚ੍ਚੇਸਨ੍ਤੋ, ਗવੇਸਨ੍ਤੋ ਤੇ ਮੇ ਇਜ੍ਝਿਂਸੁ ਤੇ ਸਬ੍ਬੇવ ਇਦਾਨਿ ਮਯ੍ਹਂ ਇਜ੍ਝਿਂਸੁ ਸਮਿਜ੍ਝਿਂਸੁ, ਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨਕੁਸਲਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਮਨੋਰਥੋ ਜਾਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਸਂ ਸਮਿਦ੍ਧਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਮਾਨਾਨੁਸਯਮੁਜ੍ਜਹ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਮਾਨਾਨੁਸਯਮੁਜ੍ਜਹਂ ਪਜਹਿਂ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇ ਮੇ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ ਇਜ੍ਝਿਂਸੂਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਮਾਨਾਨੁਸਯੇ ਹਿ ਪਹੀਨੇ ਅਪ੍ਪਹੀਨੋ ਨਾਮ ਅਨੁਸਯੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਰਹਤ੍ਤਞ੍ਚ ਅਧਿਗਤਮੇવ ਹੋਤੀਤਿ ਮਾਨਾਨੁਸਯਪ੍ਪਹਾਨਂ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਸਙ੍ਕਪ੍ਪਸਮਿਦ੍ਧਿਯਾ ਕਾਰਣਂ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ।

    60. Tattha te me ijjhiṃsu saṅkappā, yadattho pāvisiṃ kuṭiṃ, vijjāvimuttiṃ paccesanti ye pubbe mayā kāmasaṅkappādīnaṃ samucchedakarā nekkhammasaṅkappādayo abhipatthitāyeva ‘‘kadā nu khvāhaṃ tadāyatanaṃ upasampajja viharissāmi, yadariyā etarahi upasampajja viharantī’’ti, vimuttādhippāyasaññitā vimuttiṃ uddissa saṅkappā manorathā abhiṇhaso appamattā yadattho yaṃpayojano yesaṃ nipphādanatthaṃ kuṭiṃ suññāgāraṃ vipassituṃ pāvisiṃ tisso vijjā phalavimuttiñca paccesanto, gavesanto te me ijjhiṃsu te sabbeva idāni mayhaṃ ijjhiṃsu samijjhiṃsu, nipphannakusalasaṅkappo paripuṇṇamanoratho jātoti attho. Tesaṃ samiddhabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘mānānusayamujjaha’’nti vuttaṃ. Yasmā mānānusayamujjahaṃ pajahiṃ samucchindiṃ, tasmā te me saṅkappā ijjhiṃsūti yojanā. Mānānusaye hi pahīne appahīno nāma anusayo natthi, arahattañca adhigatameva hotīti mānānusayappahānaṃ yathāvuttasaṅkappasamiddhiyā kāraṇaṃ katvā vuttaṃ.

    ਸੀવਲਿਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Sīvalittheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    ਛਟ੍ਠવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Chaṭṭhavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੧੦. ਸੀવਲਿਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 10. Sīvalittheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact