Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మిలిన్దపఞ్హపాళి • Milindapañhapāḷi

    ౫. సివిరాజచక్ఖుదానపఞ్హో

    5. Sivirājacakkhudānapañho

    . ‘‘భన్తే నాగసేన, తుమ్హే ఏవం భణథ ‘సివిరాజేన యాచకస్స చక్ఖూని దిన్నాని, అన్ధస్స సతో పున దిబ్బచక్ఖూని ఉప్పన్నానీ’తి, ఏతమ్పి వచనం సకసటం సనిగ్గహం సదోసం ‘హేతుసముగ్ఘాతే అహేతుస్మిం అవత్థుస్మిం నత్థి దిబ్బచక్ఖుస్స ఉప్పాదో’తి సుత్తే వుత్తం, యది, భన్తే నాగసేన, సివిరాజేన యాచకస్స చక్ఖూని దిన్నాని, తేన హి ‘పున దిబ్బచక్ఖూని ఉప్పన్నానీ’తి యం వచనం, తం మిచ్ఛా; యది దిబ్బచక్ఖూని ఉప్పన్నాని, తేన హి ‘సివిరాజేన యాచకస్స చక్ఖూని దిన్నానీ’తి యం వచనం, తమ్పి మిచ్ఛా. అయమ్పి ఉభతో కోటికో పఞ్హో గణ్ఠితోపి గణ్ఠితరో వేఠతోపి వేఠతరో గహనతోపి గహనతరో, సో తవానుప్పత్తో, తత్థ ఛన్దమభిజనేహి నిబ్బాహనాయ పరవాదానం నిగ్గహాయా’’తి.

    5. ‘‘Bhante nāgasena, tumhe evaṃ bhaṇatha ‘sivirājena yācakassa cakkhūni dinnāni, andhassa sato puna dibbacakkhūni uppannānī’ti, etampi vacanaṃ sakasaṭaṃ saniggahaṃ sadosaṃ ‘hetusamugghāte ahetusmiṃ avatthusmiṃ natthi dibbacakkhussa uppādo’ti sutte vuttaṃ, yadi, bhante nāgasena, sivirājena yācakassa cakkhūni dinnāni, tena hi ‘puna dibbacakkhūni uppannānī’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā; yadi dibbacakkhūni uppannāni, tena hi ‘sivirājena yācakassa cakkhūni dinnānī’ti yaṃ vacanaṃ, tampi micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho gaṇṭhitopi gaṇṭhitaro veṭhatopi veṭhataro gahanatopi gahanataro, so tavānuppatto, tattha chandamabhijanehi nibbāhanāya paravādānaṃ niggahāyā’’ti.

    ‘‘దిన్నాని , మహారాజ, సివిరాజేన యాచకస్స చక్ఖూని, తత్థ మా విమతిం ఉప్పాదేహి, పున దిబ్బాని చ చక్ఖూని ఉప్పన్నాని, తత్థాపి మా విమతిం జనేహీ’’తి. ‘‘అపి ను ఖో, భన్తే నాగసేన, హేతుసముగ్ఘాతే అహేతుస్మిం అవత్థుస్మిం దిబ్బచక్ఖు ఉప్పజ్జతీ’’తి? ‘‘న హి, మహారాజా’’తి. ‘‘కిం పన, భన్తే, ఏత్థ కారణం, యేన కారణేన హేతుసముగ్ఘాతే అహేతుస్మిం అవత్థుస్మిం దిబ్బచక్ఖు ఉప్పజ్జతి, ఇఙ్ఘ తావ కారణేన మం సఞ్ఞాపేహీ’’తి?

    ‘‘Dinnāni , mahārāja, sivirājena yācakassa cakkhūni, tattha mā vimatiṃ uppādehi, puna dibbāni ca cakkhūni uppannāni, tatthāpi mā vimatiṃ janehī’’ti. ‘‘Api nu kho, bhante nāgasena, hetusamugghāte ahetusmiṃ avatthusmiṃ dibbacakkhu uppajjatī’’ti? ‘‘Na hi, mahārājā’’ti. ‘‘Kiṃ pana, bhante, ettha kāraṇaṃ, yena kāraṇena hetusamugghāte ahetusmiṃ avatthusmiṃ dibbacakkhu uppajjati, iṅgha tāva kāraṇena maṃ saññāpehī’’ti?

    ‘‘కిం పన, మహారాజ, అత్థి లోకే సచ్చం నామ, యేన సచ్చవాదినో సచ్చకిరియం కరోన్తీ’’తి? ‘‘ఆమ, భన్తే, అత్థి లోకే సచ్చం నామ, సచ్చేన, భన్తే నాగసేన, సచ్చవాదినో సచ్చకిరియం కత్వా దేవం వస్సాపేన్తి, అగ్గిం నిబ్బాపేన్తి, విసం పటిహనన్తి, అఞ్ఞమ్పి వివిధం కత్తబ్బం కరోన్తీ’’తి. ‘‘తేన హి, మహారాజ, యుజ్జతి సమేతి సివిరాజస్స సచ్చబలేన దిబ్బచక్ఖూని ఉప్పన్నానీతి, సచ్చబలేన, మహారాజ, అవత్థుస్మిం దిబ్బచక్ఖు ఉప్పజ్జతి, సచ్చం యేవ తత్థ వత్థు భవతి దిబ్బచక్ఖుస్స ఉప్పాదాయ.

    ‘‘Kiṃ pana, mahārāja, atthi loke saccaṃ nāma, yena saccavādino saccakiriyaṃ karontī’’ti? ‘‘Āma, bhante, atthi loke saccaṃ nāma, saccena, bhante nāgasena, saccavādino saccakiriyaṃ katvā devaṃ vassāpenti, aggiṃ nibbāpenti, visaṃ paṭihananti, aññampi vividhaṃ kattabbaṃ karontī’’ti. ‘‘Tena hi, mahārāja, yujjati sameti sivirājassa saccabalena dibbacakkhūni uppannānīti, saccabalena, mahārāja, avatthusmiṃ dibbacakkhu uppajjati, saccaṃ yeva tattha vatthu bhavati dibbacakkhussa uppādāya.

    ‘‘యథా, మహారాజ, యే కేచి సత్తా సచ్చమనుగాయన్తి ‘మహామేఘో పవస్సతూ’తి, తేసం సహ సచ్చమనుగీతేన మహామేఘో పవస్సతి, అపి ను ఖో, మహారాజ, అత్థి ఆకాసే వస్సహేతు సన్నిచితో ‘యేన హేతునా మహామేఘో పవస్సతీ’’’తి? ‘‘న హి, భన్తే, సచ్చం యేవ తత్థ హేతు భవతి మహతో మేఘస్స పవస్సనాయా’’తి. ‘‘ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, నత్థి తస్స పకతిహేతు, సచ్చం యేవేత్థ వత్థు భవతి దిబ్బచక్ఖుస్స ఉప్పాదాయాతి.

    ‘‘Yathā, mahārāja, ye keci sattā saccamanugāyanti ‘mahāmegho pavassatū’ti, tesaṃ saha saccamanugītena mahāmegho pavassati, api nu kho, mahārāja, atthi ākāse vassahetu sannicito ‘yena hetunā mahāmegho pavassatī’’’ti? ‘‘Na hi, bhante, saccaṃ yeva tattha hetu bhavati mahato meghassa pavassanāyā’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, natthi tassa pakatihetu, saccaṃ yevettha vatthu bhavati dibbacakkhussa uppādāyāti.

    ‘‘యథా వా పన, మహారాజ, యే కేచి సత్తా సచ్చమనుగాయన్తి ‘జలితపజ్జలితమహాఅగ్గిక్ఖన్ధో పటినివత్తతూ’తి, తేసం సహ సచ్చమనుగీతేన జలితపజ్జలితమహాఅగ్గిక్ఖన్ధో ఖణేన పటినివత్తతి. అపి ను ఖో, మహారాజ, అత్థి తస్మిం జలితపజ్జలితే మహాఅగ్గిక్ఖన్ధే హేతు సన్నిచితో ‘యేన హేతునా జలితపజ్జలితమహాఅగ్గిక్ఖన్ధో ఖణేన పటినివత్తతీ’’తి? ‘‘న హి, భన్తే, సచ్చం యేవ తత్థ వత్థు హోతి తస్స జలితపజ్జలితస్స మహాఅగ్గిక్ఖన్ధస్స ఖణేన పటినివత్తనాయా’’తి. ‘‘ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, నత్థి తస్స పకతిహేతు, సచ్చం యేవేత్థ వత్థు భవతి దిబ్బచక్ఖుస్స ఉప్పాదాయాతి.

    ‘‘Yathā vā pana, mahārāja, ye keci sattā saccamanugāyanti ‘jalitapajjalitamahāaggikkhandho paṭinivattatū’ti, tesaṃ saha saccamanugītena jalitapajjalitamahāaggikkhandho khaṇena paṭinivattati. Api nu kho, mahārāja, atthi tasmiṃ jalitapajjalite mahāaggikkhandhe hetu sannicito ‘yena hetunā jalitapajjalitamahāaggikkhandho khaṇena paṭinivattatī’’ti? ‘‘Na hi, bhante, saccaṃ yeva tattha vatthu hoti tassa jalitapajjalitassa mahāaggikkhandhassa khaṇena paṭinivattanāyā’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, natthi tassa pakatihetu, saccaṃ yevettha vatthu bhavati dibbacakkhussa uppādāyāti.

    ‘‘యథా వా పన, మహారాజ, యే కేచి సత్తా సచ్చమనుగాయన్తి ‘విసం హలాహలం అగదం భవతూ’తి. తేసం సహ సచ్చమనుగీతేన విసం హలాహలం ఖణేన అగదం భవతి, అపి ను ఖో, మహారాజ, అత్థి తస్మిం హలాహలవిసే హేతు సన్నిచితో ‘యేన హేతునా విసం హలాహలం ఖణేన అగదం భవతీ’’’తి? ‘‘న హి, భన్తే, సచ్చం యేవ తత్థ హేతు భవతి విసస్స హలాహలస్స ఖణేన పటిఘాతాయా’’తి. ‘‘ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, వినా పకతిహేతుం సచ్చం యేవేత్థ వత్థు భవతి దిబ్బచక్ఖుస్స ఉప్పాదాయాతి.

    ‘‘Yathā vā pana, mahārāja, ye keci sattā saccamanugāyanti ‘visaṃ halāhalaṃ agadaṃ bhavatū’ti. Tesaṃ saha saccamanugītena visaṃ halāhalaṃ khaṇena agadaṃ bhavati, api nu kho, mahārāja, atthi tasmiṃ halāhalavise hetu sannicito ‘yena hetunā visaṃ halāhalaṃ khaṇena agadaṃ bhavatī’’’ti? ‘‘Na hi, bhante, saccaṃ yeva tattha hetu bhavati visassa halāhalassa khaṇena paṭighātāyā’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, vinā pakatihetuṃ saccaṃ yevettha vatthu bhavati dibbacakkhussa uppādāyāti.

    ‘‘చతున్నమ్పి, మహారాజ, అరియసచ్చానం పటివేధాయ నత్థఞ్ఞం వత్థు, సచ్చం వత్థుం కత్వా చత్తారి అరియసచ్చాని పటివిజ్ఝన్తీతి. అత్థి, మహారాజ, చీనవిసయే చీనరాజా, సో మహాసముద్దే కీళితుకామో 1 చతుమాసే చతుమాసే సచ్చకిరియం కత్వా సహ రథేన అన్తోమహాసముద్దే యోజనం పవిసతి, తస్స రథసీసస్స పురతో పురతో మహావారిక్ఖన్ధో పటిక్కమతి, నిక్ఖన్తస్స పున ఓత్థరతి, అపి ను ఖో, మహారాజ, సో మహాసముద్దో సదేవమనుస్సేనపి లోకేన పకతికాయబలేన సక్కా పటిక్కమాపేతు’’న్తి? ‘‘అతిపరిత్తకేపి, భన్తే, తళాకే ఉదకం న సక్కా సదేవమనుస్సేనపి లోకేన పకతికాయబలేన పటిక్కమాపేతుం, కిం పన మహాసముద్దే ఉదక’’న్తి? ‘‘ఇమినాపి, మహారాజ, కారణేన సచ్చబలం ఞాతబ్బం ‘నత్థి తం ఠానం, యం సచ్చేన న పత్తబ్బ’న్తి.

    ‘‘Catunnampi, mahārāja, ariyasaccānaṃ paṭivedhāya natthaññaṃ vatthu, saccaṃ vatthuṃ katvā cattāri ariyasaccāni paṭivijjhantīti. Atthi, mahārāja, cīnavisaye cīnarājā, so mahāsamudde kīḷitukāmo 2 catumāse catumāse saccakiriyaṃ katvā saha rathena antomahāsamudde yojanaṃ pavisati, tassa rathasīsassa purato purato mahāvārikkhandho paṭikkamati, nikkhantassa puna ottharati, api nu kho, mahārāja, so mahāsamuddo sadevamanussenapi lokena pakatikāyabalena sakkā paṭikkamāpetu’’nti? ‘‘Atiparittakepi, bhante, taḷāke udakaṃ na sakkā sadevamanussenapi lokena pakatikāyabalena paṭikkamāpetuṃ, kiṃ pana mahāsamudde udaka’’nti? ‘‘Imināpi, mahārāja, kāraṇena saccabalaṃ ñātabbaṃ ‘natthi taṃ ṭhānaṃ, yaṃ saccena na pattabba’nti.

    ‘‘నగరే, మహారాజ, పాటలిపుత్తే అసోకో ధమ్మరాజా సనేగమజానపదఅమచ్చభటబలమహామత్తేహి పరివుతో గఙ్గం నదిం 3 నవసలిలసమ్పుణ్ణం సమతిత్థికం సమ్భరితం పఞ్చయోజనసతాయామం యోజనపుథులం సన్దమానం దిస్వా అమచ్చే ఏవమాహ ‘అత్థి కోచి, భణే, సమత్థో, యో ఇమం మహాగఙ్గం పటిసోతం సన్దాపేతు’న్తి. అమచ్చా ఆహంసు ‘దుక్కరం దేవా’తి.

    ‘‘Nagare, mahārāja, pāṭaliputte asoko dhammarājā sanegamajānapadaamaccabhaṭabalamahāmattehi parivuto gaṅgaṃ nadiṃ 4 navasalilasampuṇṇaṃ samatitthikaṃ sambharitaṃ pañcayojanasatāyāmaṃ yojanaputhulaṃ sandamānaṃ disvā amacce evamāha ‘atthi koci, bhaṇe, samattho, yo imaṃ mahāgaṅgaṃ paṭisotaṃ sandāpetu’nti. Amaccā āhaṃsu ‘dukkaraṃ devā’ti.

    ‘‘తస్మిం యేవ గఙ్గాకూలే ఠితా బన్ధుమతీ నామ గణికా అస్సోసి రఞ్ఞా కిర ఏవం వుత్తం ‘సక్కా ను ఖో ఇమం మహాగఙ్గం పటిసోతం సన్దాపేతు’న్తి, సా ఏవమాహ ‘అహఞ్హి నగరే పాటలిపుత్తే గణికా రూపూపజీవినీ అన్తిమజీవికా, మమ తావ రాజా సచ్చకిరియం పస్సతూ’తి. అథ సా సచ్చకిరియం అకాసి, సహ తస్సా సచ్చకిరియాయ ఖణేన సా మహాగఙ్గా గళగళాయన్తీ పటిసోతం సన్దిత్థ మహతో జనకాయస్స పస్సతో.

    ‘‘Tasmiṃ yeva gaṅgākūle ṭhitā bandhumatī nāma gaṇikā assosi raññā kira evaṃ vuttaṃ ‘sakkā nu kho imaṃ mahāgaṅgaṃ paṭisotaṃ sandāpetu’nti, sā evamāha ‘ahañhi nagare pāṭaliputte gaṇikā rūpūpajīvinī antimajīvikā, mama tāva rājā saccakiriyaṃ passatū’ti. Atha sā saccakiriyaṃ akāsi, saha tassā saccakiriyāya khaṇena sā mahāgaṅgā gaḷagaḷāyantī paṭisotaṃ sandittha mahato janakāyassa passato.

    ‘‘అథ రాజా గఙ్గాయ ఆవట్టఊమివేగజనితం హలాహలసద్దం సుత్వా విమ్హితో అచ్ఛరియబ్భుతజాతో అమచ్చే ఏవమాహ ‘కిస్సాయం, భణే, మహాగఙ్గా పటిసోతం సన్దతీ’తి? ‘బన్ధుమతీ, మహారాజ, గణికా తవ వచనం సుత్వా సచ్చకిరియం అకాసి, తస్సా సచ్చకిరియాయ మహాగఙ్గా ఉద్ధంముఖా సన్దతీ’తి.

    ‘‘Atha rājā gaṅgāya āvaṭṭaūmivegajanitaṃ halāhalasaddaṃ sutvā vimhito acchariyabbhutajāto amacce evamāha ‘kissāyaṃ, bhaṇe, mahāgaṅgā paṭisotaṃ sandatī’ti? ‘Bandhumatī, mahārāja, gaṇikā tava vacanaṃ sutvā saccakiriyaṃ akāsi, tassā saccakiriyāya mahāgaṅgā uddhaṃmukhā sandatī’ti.

    ‘‘అథ సంవిగ్గహదయో రాజా తురితతురితో సయం గన్త్వా తం గణికం పుచ్ఛి ‘సచ్చం కిర, జే , తయా సచ్చకిరియాయ అయం గఙ్గా పటిసోతం సన్దాపితా’తి? ‘ఆమ దేవా’తి. రాజా ఆహ ‘కిం తే తత్థ బలం అత్థి, కో వా తే వచనం ఆదియతి అనుమ్మత్తో, కేన త్వం బలేన ఇమం మహాగఙ్గం పటిసోతం సన్దాపేసీ’తి? సా ఆహ ‘సచ్చబలేనాహం, మహారాజ, ఇమం మహాగఙ్గం పటిసోతం సన్దాపేసి’న్తి. రాజా ఆహ ‘కిం తే సచ్చబలం అత్థి చోరియా ధుత్తియా అసతియా ఛిన్నికాయ పాపియా భిన్నసీలాయ 5 హిరిఅతిక్కన్తికాయ అన్ధజనపలోభికాయా’తి. ‘సచ్చం, మహారాజ, తాదిసికా అహం, తాదిసికాయపి మే, మహారాజ, సచ్చకిరియా అత్థి, యాయాహం ఇచ్ఛమానా సదేవకమ్పి లోకం పరివత్తేయ్య’న్తి. రాజా ఆహ ‘కతమా పన సా హోతి సచ్చకిరియా, ఇఙ్ఘ మం సావేహీ’తి. ‘యో మే, మహారాజ, ధనం దేతి ఖత్తియో వా బ్రాహ్మణో వా వేస్సో వా సుద్దో వా అఞ్ఞో వా కోచి, తేసం సమకం యేవ ఉపట్ఠహామి, ‘‘ఖత్తియో’’తి విసేసో నత్థి, ‘‘సుద్దో’’తి అతిమఞ్ఞనా 6 నత్థి, అనునయప్పటిఘవిప్పముత్తా ధనస్సామికం పరిచరామి, ఏసా మే దేవ సచ్చకిరియా, యాయాహం ఇమం మహాగఙ్గం పటిసోతం సన్దాపేసి’న్తి.

    ‘‘Atha saṃviggahadayo rājā turitaturito sayaṃ gantvā taṃ gaṇikaṃ pucchi ‘saccaṃ kira, je , tayā saccakiriyāya ayaṃ gaṅgā paṭisotaṃ sandāpitā’ti? ‘Āma devā’ti. Rājā āha ‘kiṃ te tattha balaṃ atthi, ko vā te vacanaṃ ādiyati anummatto, kena tvaṃ balena imaṃ mahāgaṅgaṃ paṭisotaṃ sandāpesī’ti? Sā āha ‘saccabalenāhaṃ, mahārāja, imaṃ mahāgaṅgaṃ paṭisotaṃ sandāpesi’nti. Rājā āha ‘kiṃ te saccabalaṃ atthi coriyā dhuttiyā asatiyā chinnikāya pāpiyā bhinnasīlāya 7 hiriatikkantikāya andhajanapalobhikāyā’ti. ‘Saccaṃ, mahārāja, tādisikā ahaṃ, tādisikāyapi me, mahārāja, saccakiriyā atthi, yāyāhaṃ icchamānā sadevakampi lokaṃ parivatteyya’nti. Rājā āha ‘katamā pana sā hoti saccakiriyā, iṅgha maṃ sāvehī’ti. ‘Yo me, mahārāja, dhanaṃ deti khattiyo vā brāhmaṇo vā vesso vā suddo vā añño vā koci, tesaṃ samakaṃ yeva upaṭṭhahāmi, ‘‘khattiyo’’ti viseso natthi, ‘‘suddo’’ti atimaññanā 8 natthi, anunayappaṭighavippamuttā dhanassāmikaṃ paricarāmi, esā me deva saccakiriyā, yāyāhaṃ imaṃ mahāgaṅgaṃ paṭisotaṃ sandāpesi’nti.

    ‘‘ఇతిపి, మహారాజ, సచ్చే ఠితా న కిఞ్చి అత్థం న విన్దన్తి. దిన్నాని చ, మహారాజ, సివిరాజేన యాచకస్స చక్ఖూని , దిబ్బచక్ఖూని చ ఉప్పన్నాని, తఞ్చ సచ్చకిరియాయ. యం పన సుత్తే వుత్తం ‘మంసచక్ఖుస్మిం నట్ఠే అహేతుస్మిం అవత్థుస్మిం నత్థి దిబ్బచక్ఖుస్స ఉప్పాదో’తి. తం భావనామయం చక్ఖుం సన్ధాయ వుత్తం, ఏవమేతం, మహారాజ, ధారేహీ’’తి. ‘‘సాధు, భన్తే నాగసేన, సునిబ్బేఠితో పఞ్హో, సునిద్దిట్ఠో నిగ్గహో, సుమద్దితా పరవాదా, ఏవమేతం తథా సమ్పటిచ్ఛామీ’’తి.

    ‘‘Itipi, mahārāja, sacce ṭhitā na kiñci atthaṃ na vindanti. Dinnāni ca, mahārāja, sivirājena yācakassa cakkhūni , dibbacakkhūni ca uppannāni, tañca saccakiriyāya. Yaṃ pana sutte vuttaṃ ‘maṃsacakkhusmiṃ naṭṭhe ahetusmiṃ avatthusmiṃ natthi dibbacakkhussa uppādo’ti. Taṃ bhāvanāmayaṃ cakkhuṃ sandhāya vuttaṃ, evametaṃ, mahārāja, dhārehī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, sunibbeṭhito pañho, suniddiṭṭho niggaho, sumadditā paravādā, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

    సివిరాజచక్ఖుదానపఞ్హో పఞ్చమో.

    Sivirājacakkhudānapañho pañcamo.







    Footnotes:
    1. బలిం కాతుకామో (సీ॰ పీ॰)
    2. baliṃ kātukāmo (sī. pī.)
    3. గఙ్గానదిం (సీ॰)
    4. gaṅgānadiṃ (sī.)
    5. పాపికాయ భిన్నసీమాయ (సీ॰)
    6. అతిమఞ్ఞమానో (క॰)
    7. pāpikāya bhinnasīmāya (sī.)
    8. atimaññamāno (ka.)

    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact