| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မိလိန္ဒပဉ္ဟပာဠိ • Milindapañhapāḷi |
၅. သိဝိရာဇစက္ခုဒာနပဉ္ဟော
5. Sivirājacakkhudānapañho
၅. ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန, တုမ္ဟေ ဧဝံ ဘဏထ ‘သိဝိရာဇေန ယာစကသ္သ စက္ခူနိ ဒိန္နာနိ, အန္ဓသ္သ သတော ပုန ဒိဗ္ဗစက္ခူနိ ဥပ္ပန္နာနီ’တိ, ဧတမ္ပိ ဝစနံ သကသဋံ သနိဂ္ဂဟံ သဒောသံ ‘ဟေတုသမုဂ္ဃာတေ အဟေတုသ္မိံ အဝတ္ထုသ္မိံ နတ္ထိ ဒိဗ္ဗစက္ခုသ္သ ဥပ္ပာဒော’တိ သုတ္တေ ဝုတ္တံ, ယဒိ, ဘန္တေ နာဂသေန, သိဝိရာဇေန ယာစကသ္သ စက္ခူနိ ဒိန္နာနိ, တေန ဟိ ‘ပုန ဒိဗ္ဗစက္ခူနိ ဥပ္ပန္နာနီ’တိ ယံ ဝစနံ, တံ မိစ္ဆာ; ယဒိ ဒိဗ္ဗစက္ခူနိ ဥပ္ပန္နာနိ, တေန ဟိ ‘သိဝိရာဇေန ယာစကသ္သ စက္ခူနိ ဒိန္နာနီ’တိ ယံ ဝစနံ, တမ္ပိ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉ္ဟော ဂဏ္ဌိတောပိ ဂဏ္ဌိတရော ဝေဌတောပိ ဝေဌတရော ဂဟနတောပိ ဂဟနတရော, သော တဝာနုပ္ပတ္တော, တတ္ထ ဆန္ဒမဘိဇနေဟိ နိဗ္ဗာဟနာယ ပရဝာဒာနံ နိဂ္ဂဟာယာ’’တိ။
5. ‘‘Bhante nāgasena, tumhe evaṃ bhaṇatha ‘sivirājena yācakassa cakkhūni dinnāni, andhassa sato puna dibbacakkhūni uppannānī’ti, etampi vacanaṃ sakasaṭaṃ saniggahaṃ sadosaṃ ‘hetusamugghāte ahetusmiṃ avatthusmiṃ natthi dibbacakkhussa uppādo’ti sutte vuttaṃ, yadi, bhante nāgasena, sivirājena yācakassa cakkhūni dinnāni, tena hi ‘puna dibbacakkhūni uppannānī’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā; yadi dibbacakkhūni uppannāni, tena hi ‘sivirājena yācakassa cakkhūni dinnānī’ti yaṃ vacanaṃ, tampi micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho gaṇṭhitopi gaṇṭhitaro veṭhatopi veṭhataro gahanatopi gahanataro, so tavānuppatto, tattha chandamabhijanehi nibbāhanāya paravādānaṃ niggahāyā’’ti.
‘‘ဒိန္နာနိ , မဟာရာဇ, သိဝိရာဇေန ယာစကသ္သ စက္ခူနိ, တတ္ထ မာ ဝိမတိံ ဥပ္ပာဒေဟိ, ပုန ဒိဗ္ဗာနိ စ စက္ခူနိ ဥပ္ပန္နာနိ, တတ္ထာပိ မာ ဝိမတိံ ဇနေဟီ’’တိ။ ‘‘အပိ နု ခော, ဘန္တေ နာဂသေန, ဟေတုသမုဂ္ဃာတေ အဟေတုသ္မိံ အဝတ္ထုသ္မိံ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘န ဟိ, မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန, ဘန္တေ, ဧတ္ထ ကာရဏံ, ယေန ကာရဏေန ဟေတုသမုဂ္ဃာတေ အဟေတုသ္မိံ အဝတ္ထုသ္မိံ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဣင္ဃ တာဝ ကာရဏေန မံ သညာပေဟီ’’တိ?
‘‘Dinnāni , mahārāja, sivirājena yācakassa cakkhūni, tattha mā vimatiṃ uppādehi, puna dibbāni ca cakkhūni uppannāni, tatthāpi mā vimatiṃ janehī’’ti. ‘‘Api nu kho, bhante nāgasena, hetusamugghāte ahetusmiṃ avatthusmiṃ dibbacakkhu uppajjatī’’ti? ‘‘Na hi, mahārājā’’ti. ‘‘Kiṃ pana, bhante, ettha kāraṇaṃ, yena kāraṇena hetusamugghāte ahetusmiṃ avatthusmiṃ dibbacakkhu uppajjati, iṅgha tāva kāraṇena maṃ saññāpehī’’ti?
‘‘ကိံ ပန, မဟာရာဇ, အတ္ထိ လောကေ သစ္စံ နာမ, ယေန သစ္စဝာဒိနော သစ္စကိရိယံ ကရောန္တီ’’တိ? ‘‘အာမ, ဘန္တေ, အတ္ထိ လောကေ သစ္စံ နာမ, သစ္စေန, ဘန္တေ နာဂသေန, သစ္စဝာဒိနော သစ္စကိရိယံ ကတ္ဝာ ဒေဝံ ဝသ္သာပေန္တိ, အဂ္ဂိံ နိဗ္ဗာပေန္တိ, ဝိသံ ပဋိဟနန္တိ, အညမ္ပိ ဝိဝိဓံ ကတ္တဗ္ဗံ ကရောန္တီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, မဟာရာဇ, ယုဇ္ဇတိ သမေတိ သိဝိရာဇသ္သ သစ္စဗလေန ဒိဗ္ဗစက္ခူနိ ဥပ္ပန္နာနီတိ, သစ္စဗလေန, မဟာရာဇ, အဝတ္ထုသ္မိံ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သစ္စံ ယေဝ တတ္ထ ဝတ္ထု ဘဝတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုသ္သ ဥပ္ပာဒာယ။
‘‘Kiṃ pana, mahārāja, atthi loke saccaṃ nāma, yena saccavādino saccakiriyaṃ karontī’’ti? ‘‘Āma, bhante, atthi loke saccaṃ nāma, saccena, bhante nāgasena, saccavādino saccakiriyaṃ katvā devaṃ vassāpenti, aggiṃ nibbāpenti, visaṃ paṭihananti, aññampi vividhaṃ kattabbaṃ karontī’’ti. ‘‘Tena hi, mahārāja, yujjati sameti sivirājassa saccabalena dibbacakkhūni uppannānīti, saccabalena, mahārāja, avatthusmiṃ dibbacakkhu uppajjati, saccaṃ yeva tattha vatthu bhavati dibbacakkhussa uppādāya.
‘‘ယထာ, မဟာရာဇ, ယေ ကေစိ သတ္တာ သစ္စမနုဂာယန္တိ ‘မဟာမေဃော ပဝသ္သတူ’တိ, တေသံ သဟ သစ္စမနုဂီတေန မဟာမေဃော ပဝသ္သတိ, အပိ နု ခော, မဟာရာဇ, အတ္ထိ အာကာသေ ဝသ္သဟေတု သန္နိစိတော ‘ယေန ဟေတုနာ မဟာမေဃော ပဝသ္သတီ’’’တိ? ‘‘န ဟိ, ဘန္တေ, သစ္စံ ယေဝ တတ္ထ ဟေတု ဘဝတိ မဟတော မေဃသ္သ ပဝသ္သနာယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, နတ္ထိ တသ္သ ပကတိဟေတု, သစ္စံ ယေဝေတ္ထ ဝတ္ထု ဘဝတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုသ္သ ဥပ္ပာဒာယာတိ။
‘‘Yathā, mahārāja, ye keci sattā saccamanugāyanti ‘mahāmegho pavassatū’ti, tesaṃ saha saccamanugītena mahāmegho pavassati, api nu kho, mahārāja, atthi ākāse vassahetu sannicito ‘yena hetunā mahāmegho pavassatī’’’ti? ‘‘Na hi, bhante, saccaṃ yeva tattha hetu bhavati mahato meghassa pavassanāyā’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, natthi tassa pakatihetu, saccaṃ yevettha vatthu bhavati dibbacakkhussa uppādāyāti.
‘‘ယထာ ဝာ ပန, မဟာရာဇ, ယေ ကေစိ သတ္တာ သစ္စမနုဂာယန္တိ ‘ဇလိတပဇ္ဇလိတမဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓော ပဋိနိဝတ္တတူ’တိ, တေသံ သဟ သစ္စမနုဂီတေန ဇလိတပဇ္ဇလိတမဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓော ခဏေန ပဋိနိဝတ္တတိ။ အပိ နု ခော, မဟာရာဇ, အတ္ထိ တသ္မိံ ဇလိတပဇ္ဇလိတေ မဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓေ ဟေတု သန္နိစိတော ‘ယေန ဟေတုနာ ဇလိတပဇ္ဇလိတမဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓော ခဏေန ပဋိနိဝတ္တတီ’’တိ? ‘‘န ဟိ, ဘန္တေ, သစ္စံ ယေဝ တတ္ထ ဝတ္ထု ဟောတိ တသ္သ ဇလိတပဇ္ဇလိတသ္သ မဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓသ္သ ခဏေန ပဋိနိဝတ္တနာယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, နတ္ထိ တသ္သ ပကတိဟေတု, သစ္စံ ယေဝေတ္ထ ဝတ္ထု ဘဝတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုသ္သ ဥပ္ပာဒာယာတိ။
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, ye keci sattā saccamanugāyanti ‘jalitapajjalitamahāaggikkhandho paṭinivattatū’ti, tesaṃ saha saccamanugītena jalitapajjalitamahāaggikkhandho khaṇena paṭinivattati. Api nu kho, mahārāja, atthi tasmiṃ jalitapajjalite mahāaggikkhandhe hetu sannicito ‘yena hetunā jalitapajjalitamahāaggikkhandho khaṇena paṭinivattatī’’ti? ‘‘Na hi, bhante, saccaṃ yeva tattha vatthu hoti tassa jalitapajjalitassa mahāaggikkhandhassa khaṇena paṭinivattanāyā’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, natthi tassa pakatihetu, saccaṃ yevettha vatthu bhavati dibbacakkhussa uppādāyāti.
‘‘ယထာ ဝာ ပန, မဟာရာဇ, ယေ ကေစိ သတ္တာ သစ္စမနုဂာယန္တိ ‘ဝိသံ ဟလာဟလံ အဂဒံ ဘဝတူ’တိ။ တေသံ သဟ သစ္စမနုဂီတေန ဝိသံ ဟလာဟလံ ခဏေန အဂဒံ ဘဝတိ, အပိ နု ခော, မဟာရာဇ, အတ္ထိ တသ္မိံ ဟလာဟလဝိသေ ဟေတု သန္နိစိတော ‘ယေန ဟေတုနာ ဝိသံ ဟလာဟလံ ခဏေန အဂဒံ ဘဝတီ’’’တိ? ‘‘န ဟိ, ဘန္တေ, သစ္စံ ယေဝ တတ္ထ ဟေတု ဘဝတိ ဝိသသ္သ ဟလာဟလသ္သ ခဏေန ပဋိဃာတာယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, ဝိနာ ပကတိဟေတုံ သစ္စံ ယေဝေတ္ထ ဝတ္ထု ဘဝတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုသ္သ ဥပ္ပာဒာယာတိ။
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, ye keci sattā saccamanugāyanti ‘visaṃ halāhalaṃ agadaṃ bhavatū’ti. Tesaṃ saha saccamanugītena visaṃ halāhalaṃ khaṇena agadaṃ bhavati, api nu kho, mahārāja, atthi tasmiṃ halāhalavise hetu sannicito ‘yena hetunā visaṃ halāhalaṃ khaṇena agadaṃ bhavatī’’’ti? ‘‘Na hi, bhante, saccaṃ yeva tattha hetu bhavati visassa halāhalassa khaṇena paṭighātāyā’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, vinā pakatihetuṃ saccaṃ yevettha vatthu bhavati dibbacakkhussa uppādāyāti.
‘‘စတုန္နမ္ပိ, မဟာရာဇ, အရိယသစ္စာနံ ပဋိဝေဓာယ နတ္ထညံ ဝတ္ထု, သစ္စံ ဝတ္ထုံ ကတ္ဝာ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈန္တီတိ။ အတ္ထိ, မဟာရာဇ, စီနဝိသယေ စီနရာဇာ, သော မဟာသမုဒ္ဒေ ကီဠိတုကာမော 1 စတုမာသေ စတုမာသေ သစ္စကိရိယံ ကတ္ဝာ သဟ ရထေန အန္တောမဟာသမုဒ္ဒေ ယောဇနံ ပဝိသတိ, တသ္သ ရထသီသသ္သ ပုရတော ပုရတော မဟာဝာရိက္ခန္ဓော ပဋိက္ကမတိ, နိက္ခန္တသ္သ ပုန ဩတ္ထရတိ, အပိ နု ခော, မဟာရာဇ, သော မဟာသမုဒ္ဒော သဒေဝမနုသ္သေနပိ လောကေန ပကတိကာယဗလေန သက္ကာ ပဋိက္ကမာပေတု’’န္တိ? ‘‘အတိပရိတ္တကေပိ, ဘန္တေ, တဠာကေ ဥဒကံ န သက္ကာ သဒေဝမနုသ္သေနပိ လောကေန ပကတိကာယဗလေန ပဋိက္ကမာပေတုံ, ကိံ ပန မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒက’’န္တိ? ‘‘ဣမိနာပိ, မဟာရာဇ, ကာရဏေန သစ္စဗလံ ဉာတဗ္ဗံ ‘နတ္ထိ တံ ဌာနံ, ယံ သစ္စေန န ပတ္တဗ္ဗ’န္တိ။
‘‘Catunnampi, mahārāja, ariyasaccānaṃ paṭivedhāya natthaññaṃ vatthu, saccaṃ vatthuṃ katvā cattāri ariyasaccāni paṭivijjhantīti. Atthi, mahārāja, cīnavisaye cīnarājā, so mahāsamudde kīḷitukāmo 2 catumāse catumāse saccakiriyaṃ katvā saha rathena antomahāsamudde yojanaṃ pavisati, tassa rathasīsassa purato purato mahāvārikkhandho paṭikkamati, nikkhantassa puna ottharati, api nu kho, mahārāja, so mahāsamuddo sadevamanussenapi lokena pakatikāyabalena sakkā paṭikkamāpetu’’nti? ‘‘Atiparittakepi, bhante, taḷāke udakaṃ na sakkā sadevamanussenapi lokena pakatikāyabalena paṭikkamāpetuṃ, kiṃ pana mahāsamudde udaka’’nti? ‘‘Imināpi, mahārāja, kāraṇena saccabalaṃ ñātabbaṃ ‘natthi taṃ ṭhānaṃ, yaṃ saccena na pattabba’nti.
‘‘နဂရေ, မဟာရာဇ, ပာဋလိပုတ္တေ အသောကော ဓမ္မရာဇာ သနေဂမဇာနပဒအမစ္စဘဋဗလမဟာမတ္တေဟိ ပရိဝုတော ဂင္ဂံ နဒိံ 3 နဝသလိလသမ္ပုဏ္ဏံ သမတိတ္ထိကံ သမ္ဘရိတံ ပဉ္စယောဇနသတာယာမံ ယောဇနပုထုလံ သန္ဒမာနံ ဒိသ္ဝာ အမစ္စေ ဧဝမာဟ ‘အတ္ထိ ကောစိ, ဘဏေ, သမတ္ထော, ယော ဣမံ မဟာဂင္ဂံ ပဋိသောတံ သန္ဒာပေတု’န္တိ။ အမစ္စာ အာဟံသု ‘ဒုက္ကရံ ဒေဝာ’တိ။
‘‘Nagare, mahārāja, pāṭaliputte asoko dhammarājā sanegamajānapadaamaccabhaṭabalamahāmattehi parivuto gaṅgaṃ nadiṃ 4 navasalilasampuṇṇaṃ samatitthikaṃ sambharitaṃ pañcayojanasatāyāmaṃ yojanaputhulaṃ sandamānaṃ disvā amacce evamāha ‘atthi koci, bhaṇe, samattho, yo imaṃ mahāgaṅgaṃ paṭisotaṃ sandāpetu’nti. Amaccā āhaṃsu ‘dukkaraṃ devā’ti.
‘‘တသ္မိံ ယေဝ ဂင္ဂာကူလေ ဌိတာ ဗန္ဓုမတီ နာမ ဂဏိကာ အသ္သောသိ ရညာ ကိရ ဧဝံ ဝုတ္တံ ‘သက္ကာ နု ခော ဣမံ မဟာဂင္ဂံ ပဋိသောတံ သန္ဒာပေတု’န္တိ, သာ ဧဝမာဟ ‘အဟဉ္ဟိ နဂရေ ပာဋလိပုတ္တေ ဂဏိကာ ရူပူပဇီဝိနီ အန္တိမဇီဝိကာ, မမ တာဝ ရာဇာ သစ္စကိရိယံ ပသ္သတူ’တိ။ အထ သာ သစ္စကိရိယံ အကာသိ, သဟ တသ္သာ သစ္စကိရိယာယ ခဏေန သာ မဟာဂင္ဂာ ဂဠဂဠာယန္တီ ပဋိသောတံ သန္ဒိတ္ထ မဟတော ဇနကာယသ္သ ပသ္သတော။
‘‘Tasmiṃ yeva gaṅgākūle ṭhitā bandhumatī nāma gaṇikā assosi raññā kira evaṃ vuttaṃ ‘sakkā nu kho imaṃ mahāgaṅgaṃ paṭisotaṃ sandāpetu’nti, sā evamāha ‘ahañhi nagare pāṭaliputte gaṇikā rūpūpajīvinī antimajīvikā, mama tāva rājā saccakiriyaṃ passatū’ti. Atha sā saccakiriyaṃ akāsi, saha tassā saccakiriyāya khaṇena sā mahāgaṅgā gaḷagaḷāyantī paṭisotaṃ sandittha mahato janakāyassa passato.
‘‘အထ ရာဇာ ဂင္ဂာယ အာဝဋ္ဋဦမိဝေဂဇနိတံ ဟလာဟလသဒ္ဒံ သုတ္ဝာ ဝိမ္ဟိတော အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဇာတော အမစ္စေ ဧဝမာဟ ‘ကိသ္သာယံ, ဘဏေ, မဟာဂင္ဂာ ပဋိသောတံ သန္ဒတီ’တိ? ‘ဗန္ဓုမတီ, မဟာရာဇ, ဂဏိကာ တဝ ဝစနံ သုတ္ဝာ သစ္စကိရိယံ အကာသိ, တသ္သာ သစ္စကိရိယာယ မဟာဂင္ဂာ ဥဒ္ဓံမုခာ သန္ဒတီ’တိ။
‘‘Atha rājā gaṅgāya āvaṭṭaūmivegajanitaṃ halāhalasaddaṃ sutvā vimhito acchariyabbhutajāto amacce evamāha ‘kissāyaṃ, bhaṇe, mahāgaṅgā paṭisotaṃ sandatī’ti? ‘Bandhumatī, mahārāja, gaṇikā tava vacanaṃ sutvā saccakiriyaṃ akāsi, tassā saccakiriyāya mahāgaṅgā uddhaṃmukhā sandatī’ti.
‘‘အထ သံဝိဂ္ဂဟဒယော ရာဇာ တုရိတတုရိတော သယံ ဂန္တ္ဝာ တံ ဂဏိကံ ပုစ္ဆိ ‘သစ္စံ ကိရ, ဇေ , တယာ သစ္စကိရိယာယ အယံ ဂင္ဂာ ပဋိသောတံ သန္ဒာပိတာ’တိ? ‘အာမ ဒေဝာ’တိ။ ရာဇာ အာဟ ‘ကိံ တေ တတ္ထ ဗလံ အတ္ထိ, ကော ဝာ တေ ဝစနံ အာဒိယတိ အနုမ္မတ္တော, ကေန တ္ဝံ ဗလေန ဣမံ မဟာဂင္ဂံ ပဋိသောတံ သန္ဒာပေသီ’တိ? သာ အာဟ ‘သစ္စဗလေနာဟံ, မဟာရာဇ, ဣမံ မဟာဂင္ဂံ ပဋိသောတံ သန္ဒာပေသိ’န္တိ။ ရာဇာ အာဟ ‘ကိံ တေ သစ္စဗလံ အတ္ထိ စောရိယာ ဓုတ္တိယာ အသတိယာ ဆိန္နိကာယ ပာပိယာ ဘိန္နသီလာယ 5 ဟိရိအတိက္ကန္တိကာယ အန္ဓဇနပလောဘိကာယာ’တိ။ ‘သစ္စံ, မဟာရာဇ, တာဒိသိကာ အဟံ, တာဒိသိကာယပိ မေ, မဟာရာဇ, သစ္စကိရိယာ အတ္ထိ, ယာယာဟံ ဣစ္ဆမာနာ သဒေဝကမ္ပိ လောကံ ပရိဝတ္တေယ္ယ’န္တိ။ ရာဇာ အာဟ ‘ကတမာ ပန သာ ဟောတိ သစ္စကိရိယာ, ဣင္ဃ မံ သာဝေဟီ’တိ။ ‘ယော မေ, မဟာရာဇ, ဓနံ ဒေတိ ခတ္တိယော ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏော ဝာ ဝေသ္သော ဝာ သုဒ္ဒော ဝာ အညော ဝာ ကောစိ, တေသံ သမကံ ယေဝ ဥပဋ္ဌဟာမိ, ‘‘ခတ္တိယော’’တိ ဝိသေသော နတ္ထိ, ‘‘သုဒ္ဒော’’တိ အတိမညနာ 6 နတ္ထိ, အနုနယပ္ပဋိဃဝိပ္ပမုတ္တာ ဓနသ္သာမိကံ ပရိစရာမိ, ဧသာ မေ ဒေဝ သစ္စကိရိယာ, ယာယာဟံ ဣမံ မဟာဂင္ဂံ ပဋိသောတံ သန္ဒာပေသိ’န္တိ။
‘‘Atha saṃviggahadayo rājā turitaturito sayaṃ gantvā taṃ gaṇikaṃ pucchi ‘saccaṃ kira, je , tayā saccakiriyāya ayaṃ gaṅgā paṭisotaṃ sandāpitā’ti? ‘Āma devā’ti. Rājā āha ‘kiṃ te tattha balaṃ atthi, ko vā te vacanaṃ ādiyati anummatto, kena tvaṃ balena imaṃ mahāgaṅgaṃ paṭisotaṃ sandāpesī’ti? Sā āha ‘saccabalenāhaṃ, mahārāja, imaṃ mahāgaṅgaṃ paṭisotaṃ sandāpesi’nti. Rājā āha ‘kiṃ te saccabalaṃ atthi coriyā dhuttiyā asatiyā chinnikāya pāpiyā bhinnasīlāya 7 hiriatikkantikāya andhajanapalobhikāyā’ti. ‘Saccaṃ, mahārāja, tādisikā ahaṃ, tādisikāyapi me, mahārāja, saccakiriyā atthi, yāyāhaṃ icchamānā sadevakampi lokaṃ parivatteyya’nti. Rājā āha ‘katamā pana sā hoti saccakiriyā, iṅgha maṃ sāvehī’ti. ‘Yo me, mahārāja, dhanaṃ deti khattiyo vā brāhmaṇo vā vesso vā suddo vā añño vā koci, tesaṃ samakaṃ yeva upaṭṭhahāmi, ‘‘khattiyo’’ti viseso natthi, ‘‘suddo’’ti atimaññanā 8 natthi, anunayappaṭighavippamuttā dhanassāmikaṃ paricarāmi, esā me deva saccakiriyā, yāyāhaṃ imaṃ mahāgaṅgaṃ paṭisotaṃ sandāpesi’nti.
‘‘ဣတိပိ, မဟာရာဇ, သစ္စေ ဌိတာ န ကိဉ္စိ အတ္ထံ န ဝိန္ဒန္တိ။ ဒိန္နာနိ စ, မဟာရာဇ, သိဝိရာဇေန ယာစကသ္သ စက္ခူနိ , ဒိဗ္ဗစက္ခူနိ စ ဥပ္ပန္နာနိ, တဉ္စ သစ္စကိရိယာယ။ ယံ ပန သုတ္တေ ဝုတ္တံ ‘မံသစက္ခုသ္မိံ နဋ္ဌေ အဟေတုသ္မိံ အဝတ္ထုသ္မိံ နတ္ထိ ဒိဗ္ဗစက္ခုသ္သ ဥပ္ပာဒော’တိ။ တံ ဘာဝနာမယံ စက္ခုံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, ဧဝမေတံ, မဟာရာဇ, ဓာရေဟီ’’တိ။ ‘‘သာဓု, ဘန္တေ နာဂသေန, သုနိဗ္ဗေဌိတော ပဉ္ဟော, သုနိဒ္ဒိဋ္ဌော နိဂ္ဂဟော, သုမဒ္ဒိတာ ပရဝာဒာ, ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။
‘‘Itipi, mahārāja, sacce ṭhitā na kiñci atthaṃ na vindanti. Dinnāni ca, mahārāja, sivirājena yācakassa cakkhūni , dibbacakkhūni ca uppannāni, tañca saccakiriyāya. Yaṃ pana sutte vuttaṃ ‘maṃsacakkhusmiṃ naṭṭhe ahetusmiṃ avatthusmiṃ natthi dibbacakkhussa uppādo’ti. Taṃ bhāvanāmayaṃ cakkhuṃ sandhāya vuttaṃ, evametaṃ, mahārāja, dhārehī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, sunibbeṭhito pañho, suniddiṭṭho niggaho, sumadditā paravādā, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
သိဝိရာဇစက္ခုဒာနပဉ္ဟော ပဉ္စမော။
Sivirājacakkhudānapañho pañcamo.
Footnotes:
