Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ചരിയാപിടക-അട്ഠകഥാ • Cariyāpiṭaka-aṭṭhakathā

    ൮. സിവിരാജചരിയാവണ്ണനാ

    8. Sivirājacariyāvaṇṇanā

    ൫൧. അട്ഠമേ അരിട്ഠസവ്ഹയേ നഗരേതി അരിട്ഠപുരനാമകേ നഗരേ. സിവി നാമാസി ഖത്തിയോതി സിവീതി ഗോത്തതോ ഏവംനാമകോ രാജാ അഹോസി.

    51. Aṭṭhame ariṭṭhasavhaye nagareti ariṭṭhapuranāmake nagare. Sivi nāmāsi khattiyoti sivīti gottato evaṃnāmako rājā ahosi.

    അതീതേ കിര സിവിരട്ഠേ അരിട്ഠപുരനഗരേ സിവിരാജേ രജ്ജം കാരേന്തേ മഹാസത്തോ തസ്സ പുത്തോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തി. ‘‘സിവികുമാരോ’’തിസ്സ നാമമകംസു. സോ വയപ്പത്തോ തക്കസിലം ഗന്ത്വാ ഉഗ്ഗഹിതസിപ്പോ ആഗന്ത്വാ പിതു സിപ്പം ദസ്സേത്വാ ഉപരജ്ജം ലഭിത്വാ അപരഭാഗേ പിതു അച്ചയേന രാജാ ഹുത്വാ അഗതിഗമനം പഹായ ദസ രാജധമ്മേ അകോപേത്വാ രജ്ജം കാരേന്തോ നഗരസ്സ ചതൂസു ദ്വാരേസു നഗരമജ്ഝേ നിവേസനദ്വാരേതി ഛ ദാനസാലായോ കാരേത്വാ ദേവസികം ഛസതസഹസ്സപരിച്ചാഗേന മഹാദാനം പവത്തേസി. അട്ഠമീചാതുദ്ദസീപന്നരസീസു സയം ദാനസാലം ഗന്ത്വാ ദാനഗ്ഗം ഓലോകേതി.

    Atīte kira siviraṭṭhe ariṭṭhapuranagare sivirāje rajjaṃ kārente mahāsatto tassa putto hutvā nibbatti. ‘‘Sivikumāro’’tissa nāmamakaṃsu. So vayappatto takkasilaṃ gantvā uggahitasippo āgantvā pitu sippaṃ dassetvā uparajjaṃ labhitvā aparabhāge pitu accayena rājā hutvā agatigamanaṃ pahāya dasa rājadhamme akopetvā rajjaṃ kārento nagarassa catūsu dvāresu nagaramajjhe nivesanadvāreti cha dānasālāyo kāretvā devasikaṃ chasatasahassapariccāgena mahādānaṃ pavattesi. Aṭṭhamīcātuddasīpannarasīsu sayaṃ dānasālaṃ gantvā dānaggaṃ oloketi.

    സോ ഏകദാ പുണ്ണമദിവസേ പാതോവ സമുസ്സിതസേതച്ഛത്തേ രാജപല്ലങ്കേ നിസിന്നോ അത്തനാ ദിന്നദാനം ആവജ്ജേന്തോ ബാഹിരവത്ഥും അത്തനാ അദിന്നം നാമ അദിസ്വാ ‘‘ന മേ ബാഹിരകദാനം തഥാ ചിത്തം തോസേതി, യഥാ അജ്ഝത്തികദാനം, അഹോ വത മമ ദാനസാലം ഗതകാലേ കോചി യാചകോ ബാഹിരവത്ഥും അയാചിത്വാ അജ്ഝത്തികമേവ യാചേയ്യ, സചേ ഹി മേ കോചി സരീരേ മംസം വാ ലോഹിതം വാ സീസം വാ ഹദയമംസം വാ അക്ഖീനി വാ ഉപഡ്ഢസരീരം വാ സകലമേവ വാ അത്തഭാവം ദാസഭാവേന യാചേയ്യ, തംതദേവസ്സ അധിപ്പായം പൂരേന്തോ ദാതും സക്കോമീ’’തി ചിന്തേസി. പാളിയം പന അക്ഖീനം ഏവ വസേന ആഗതാ. തേന വുത്തം –

    So ekadā puṇṇamadivase pātova samussitasetacchatte rājapallaṅke nisinno attanā dinnadānaṃ āvajjento bāhiravatthuṃ attanā adinnaṃ nāma adisvā ‘‘na me bāhirakadānaṃ tathā cittaṃ toseti, yathā ajjhattikadānaṃ, aho vata mama dānasālaṃ gatakāle koci yācako bāhiravatthuṃ ayācitvā ajjhattikameva yāceyya, sace hi me koci sarīre maṃsaṃ vā lohitaṃ vā sīsaṃ vā hadayamaṃsaṃ vā akkhīni vā upaḍḍhasarīraṃ vā sakalameva vā attabhāvaṃ dāsabhāvena yāceyya, taṃtadevassa adhippāyaṃ pūrento dātuṃ sakkomī’’ti cintesi. Pāḷiyaṃ pana akkhīnaṃ eva vasena āgatā. Tena vuttaṃ –

    ‘‘നിസജ്ജ പാസാദവരേ, ഏവം ചിന്തേസഹം തദാ’’.

    ‘‘Nisajja pāsādavare, evaṃ cintesahaṃ tadā’’.

    ൫൨.

    52.

    ‘‘യംകിഞ്ചി മാനുസം ദാനം, അദിന്നം മേ ന വിജ്ജതി;

    ‘‘Yaṃkiñci mānusaṃ dānaṃ, adinnaṃ me na vijjati;

    യോപി യാചേയ്യ മം ചക്ഖും, ദദേയ്യം അവികമ്പിതോ’’തി.

    Yopi yāceyya maṃ cakkhuṃ, dadeyyaṃ avikampito’’ti.

    തത്ഥ മാനുസം ദാനന്തി പകതിമനുസ്സേഹി ദാതബ്ബദാനം അന്നപാനാദി. ഏവം പന മഹാസത്തസ്സ ഉളാരേ ദാനജ്ഝാസയേ ഉപ്പന്നേ സക്കസ്സ പണ്ഡുകമ്ബലസിലാസനം ഉണ്ഹാകാരം ദസ്സേസി. സോ തസ്സ കാരണം ആവജ്ജേന്തോ ബോധിസത്തസ്സ അജ്ഝാസയം ദിസ്വാ ‘‘സിവിരാജാ അജ്ജ സമ്പത്തയാചകാ ചക്ഖൂനി ചേ യാചന്തി, ചക്ഖൂനി ഉപ്പാടേത്വാ നേസം ദസ്സാമീതി ചിന്തേസീ’’തി സക്കോ ദേവപരിസായ വത്വാ ‘‘സോ സക്ഖിസ്സതി നു ഖോ തം ദാതും, ഉദാഹു നോതി വീമംസിസ്സാമി താവ ന’’ന്തി ബോധിസത്തേ സോളസഹി ഗന്ധോദകഘടേഹി ന്ഹത്വാ സബ്ബാലങ്കാരേഹി പടിമണ്ഡിതേ അലങ്കതഹത്ഥിക്ഖന്ധവരഗതേ ദാനഗ്ഗം ഗച്ഛന്തേ ജരാജിണ്ണോ അന്ധബ്രാഹ്മണോ വിയ ഹുത്വാ തസ്സ ചക്ഖുപഥേ ഏകസ്മിം ഉന്നതപ്പദേസേ ഉഭോ ഹത്ഥേ പസാരേത്വാ രാജാനം ജയാപേത്വാ ഠിതോ ബോധിസത്തേന തദഭിമുഖം വാരണം പേസേത്വാ ‘‘ബ്രാഹ്മണ, കിം ഇച്ഛസീ’’തി പുച്ഛിതോ ‘‘തവ ദാനജ്ഝാസയം നിസ്സായ സമുഗ്ഗതേന കിത്തിഘോസേന സകലലോകസന്നിവാസോ നിരന്തരം ഫുടോ, അഹഞ്ച അന്ധോ, തസ്മാ തം യാചാമീ’’തി ഉപചാരവസേന ഏകം ചക്ഖും യാചി. തേന വുത്തം –

    Tattha mānusaṃ dānanti pakatimanussehi dātabbadānaṃ annapānādi. Evaṃ pana mahāsattassa uḷāre dānajjhāsaye uppanne sakkassa paṇḍukambalasilāsanaṃ uṇhākāraṃ dassesi. So tassa kāraṇaṃ āvajjento bodhisattassa ajjhāsayaṃ disvā ‘‘sivirājā ajja sampattayācakā cakkhūni ce yācanti, cakkhūni uppāṭetvā nesaṃ dassāmīti cintesī’’ti sakko devaparisāya vatvā ‘‘so sakkhissati nu kho taṃ dātuṃ, udāhu noti vīmaṃsissāmi tāva na’’nti bodhisatte soḷasahi gandhodakaghaṭehi nhatvā sabbālaṅkārehi paṭimaṇḍite alaṅkatahatthikkhandhavaragate dānaggaṃ gacchante jarājiṇṇo andhabrāhmaṇo viya hutvā tassa cakkhupathe ekasmiṃ unnatappadese ubho hatthe pasāretvā rājānaṃ jayāpetvā ṭhito bodhisattena tadabhimukhaṃ vāraṇaṃ pesetvā ‘‘brāhmaṇa, kiṃ icchasī’’ti pucchito ‘‘tava dānajjhāsayaṃ nissāya samuggatena kittighosena sakalalokasannivāso nirantaraṃ phuṭo, ahañca andho, tasmā taṃ yācāmī’’ti upacāravasena ekaṃ cakkhuṃ yāci. Tena vuttaṃ –

    ൫൩.

    53.

    ‘‘മമ സങ്കപ്പമഞ്ഞായ, സക്കോ ദേവാനമിസ്സരോ;

    ‘‘Mama saṅkappamaññāya, sakko devānamissaro;

    നിസിന്നോ ദേവപരിസായ, ഇദം വചനമബ്രവി.

    Nisinno devaparisāya, idaṃ vacanamabravi.

    ൫൪.

    54.

    ‘‘നിസജ്ജ പാസാദവരേ, സിവിരാജാ മഹിദ്ധികോ;

    ‘‘Nisajja pāsādavare, sivirājā mahiddhiko;

    ചിന്തേന്തോ വിവിധം ദാനം, അദേയ്യം സോ ന പസ്സതി.

    Cintento vividhaṃ dānaṃ, adeyyaṃ so na passati.

    ൫൫.

    55.

    ‘‘തഥം നു വിതഥം നേതം, ഹന്ദ വീമംസയാമി തം;

    ‘‘Tathaṃ nu vitathaṃ netaṃ, handa vīmaṃsayāmi taṃ;

    മുഹുത്തം ആഗമേയ്യാഥ, യാവ ജാനാമി തം മനം.

    Muhuttaṃ āgameyyātha, yāva jānāmi taṃ manaṃ.

    ൫൬.

    56.

    ‘‘പവേധമാനോ പലിതസിരോ, വലിഗത്തോ ജരാതുരോ;

    ‘‘Pavedhamāno palitasiro, valigatto jarāturo;

    അന്ധവണ്ണോവ ഹുത്വാന, രാജാനം ഉപസങ്കമി.

    Andhavaṇṇova hutvāna, rājānaṃ upasaṅkami.

    ൫൭.

    57.

    ‘‘സോ തദാ പഗ്ഗഹേത്വാന, വാമം ദക്ഖിണബാഹു ച;

    ‘‘So tadā paggahetvāna, vāmaṃ dakkhiṇabāhu ca;

    സിരസ്മിം അഞ്ജലിം കത്വാ, ഇദം വചനമബ്രവി.

    Sirasmiṃ añjaliṃ katvā, idaṃ vacanamabravi.

    ൫൮.

    58.

    ‘‘‘യാചാമി തം മഹാരാജ, ധമ്മിക രട്ഠവഡ്ഢന;

    ‘‘‘Yācāmi taṃ mahārāja, dhammika raṭṭhavaḍḍhana;

    തവ ദാനരതാ കിത്തി, ഉഗ്ഗതാ ദേവമാനുസേ.

    Tava dānaratā kitti, uggatā devamānuse.

    ൫൯.

    59.

    ‘‘‘ഉഭോപി നേത്താ നയനാ, അന്ധാ ഉപഹതാ മമ;

    ‘‘‘Ubhopi nettā nayanā, andhā upahatā mama;

    ഏകം മേ നയനം ദേഹി, ത്വമ്പി ഏകേന യാപയാ’’’തി.

    Ekaṃ me nayanaṃ dehi, tvampi ekena yāpayā’’’ti.

    തത്ഥ ചിന്തേന്തോ വിവിധം ദാനന്തി അത്തനാ ദിന്നം വിവിധം ദാനം ചിന്തേന്തോ, ആവജ്ജേന്തോ ദാനം വാ അത്തനാ ദിന്നം വിവിധം ബാഹിരം ദേയ്യധമ്മം ചിന്തേന്തോ. അദേയ്യം സോ ന പസ്സതീതി ബാഹിരം വിയ അജ്ഝത്തികവത്ഥുമ്പി അദേയ്യം ദാതും അസക്കുണേയ്യം ന പസ്സതി, ‘‘ചക്ഖൂനിപി ഉപ്പാടേത്വാ ദസ്സാമീ’’തി ചിന്തേസീതി അധിപ്പായോ. തഥം നു വിതഥം നേതന്തി ഏതം അജ്ഝത്തികവത്ഥുനോപി അദേയ്യസ്സ അദസ്സനം ദേയ്യഭാവേനേവ ദസ്സനം ചിന്തനം സച്ചം നു ഖോ, ഉദാഹു, അസച്ചന്തി അത്ഥോ. സോ തദാ പഗ്ഗഹേത്വാന, വാമം ദക്ഖിണബാഹു ചാതി വാമബാഹും ദക്ഖിണബാഹുഞ്ച തദാ പഗ്ഗഹേത്വാ, ഉഭോ ബാഹൂ ഉക്ഖിപിത്വാതി അത്ഥോ. രട്ഠവഡ്ഢനാതി രട്ഠവഡ്ഢീകര. ത്വമ്പി ഏകേന യാപയാതി ഏകേന ചക്ഖുനാ സമവിസമം പസ്സന്തോ സകം അത്തഭാവം ത്വം യാപേഹി, അഹമ്പി ഭവതോ ലദ്ധേന ഏകേന യാപേമീതി ദസ്സേതി.

    Tattha cintento vividhaṃ dānanti attanā dinnaṃ vividhaṃ dānaṃ cintento, āvajjento dānaṃ vā attanā dinnaṃ vividhaṃ bāhiraṃ deyyadhammaṃ cintento. Adeyyaṃ so na passatīti bāhiraṃ viya ajjhattikavatthumpi adeyyaṃ dātuṃ asakkuṇeyyaṃ na passati, ‘‘cakkhūnipi uppāṭetvā dassāmī’’ti cintesīti adhippāyo. Tathaṃ nu vitathaṃ netanti etaṃ ajjhattikavatthunopi adeyyassa adassanaṃ deyyabhāveneva dassanaṃ cintanaṃ saccaṃ nu kho, udāhu, asaccanti attho. So tadā paggahetvāna, vāmaṃ dakkhiṇabāhu cāti vāmabāhuṃ dakkhiṇabāhuñca tadā paggahetvā, ubho bāhū ukkhipitvāti attho. Raṭṭhavaḍḍhanāti raṭṭhavaḍḍhīkara. Tvampi ekena yāpayāti ekena cakkhunā samavisamaṃ passanto sakaṃ attabhāvaṃ tvaṃ yāpehi, ahampi bhavato laddhena ekena yāpemīti dasseti.

    തം സുത്വാ മഹാസത്തോ തുട്ഠമാനസോ ‘‘ഇദാനേവാഹം പാസാദേ നിസിന്നോ ഏവം ചിന്തേത്വാ ആഗതോ, അയഞ്ച മേ ചിത്തം ഞത്വാ വിയ ചക്ഖും യാചതി, അഹോ വത മേ ലാഭാ, അജ്ജ മേ മനോരഥോ മത്ഥകം പാപുണിസ്സതി, അദിന്നപുബ്ബം വത ദാനം ദസ്സാമീ’’തി ഉസ്സാഹജാതോ അഹോസി. തമത്ഥം പകാസേന്തോ സത്ഥാ ആഹ –

    Taṃ sutvā mahāsatto tuṭṭhamānaso ‘‘idānevāhaṃ pāsāde nisinno evaṃ cintetvā āgato, ayañca me cittaṃ ñatvā viya cakkhuṃ yācati, aho vata me lābhā, ajja me manoratho matthakaṃ pāpuṇissati, adinnapubbaṃ vata dānaṃ dassāmī’’ti ussāhajāto ahosi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ൬൦.

    60.

    ‘‘തസ്സാഹം വചനം സുത്വാ, ഹട്ഠോ സംവിഗ്ഗമാനസോ;

    ‘‘Tassāhaṃ vacanaṃ sutvā, haṭṭho saṃviggamānaso;

    കതഞ്ജലീ വേദജാതോ, ഇദം വചനമബ്രവിം.

    Katañjalī vedajāto, idaṃ vacanamabraviṃ.

    ൬൧.

    61.

    ‘‘‘ഇദാനാഹം ചിന്തയിത്വാന, പാസാദതോ ഇധാഗതോ;

    ‘‘‘Idānāhaṃ cintayitvāna, pāsādato idhāgato;

    ത്വം മമ ചിത്തമഞ്ഞായ, നേത്തം യാചിതുമാഗതോ.

    Tvaṃ mama cittamaññāya, nettaṃ yācitumāgato.

    ൬൨.

    62.

    ‘‘‘അഹോ മേ മാനസം സിദ്ധം, സങ്കപ്പോ പരിപൂരിതോ;

    ‘‘‘Aho me mānasaṃ siddhaṃ, saṅkappo paripūrito;

    അദിന്നപുബ്ബം ദാനവരം, അജ്ജ ദസ്സാമി യാചകേ’’’തി.

    Adinnapubbaṃ dānavaraṃ, ajja dassāmi yācake’’’ti.

    തത്ഥ തസ്സാതി തസ്സ ബ്രാഹ്മണരൂപധരസ്സ സക്കസ്സ. ഹട്ഠോതി തുട്ഠോ. സംവിഗ്ഗമാനസോതി മമ ചിത്തം ജാനിത്വാ വിയ ഇമിനാ ബ്രാഹ്മണേന ചക്ഖു യാചിതം, ഏത്തകം കാലം ഏവം അചിന്തേത്വാ പമജ്ജിതോ വതമ്ഹീതി സംവിഗ്ഗചിത്തോ. വേദജാതോതി ജാതപീതിപാമോജ്ജോ. അബ്രവിന്തി അഭാസിം. മാനസന്തി മനസി ഭവം മാനസം, ദാനജ്ഝാസയോ, ‘‘ചക്ഖും ദസ്സാമീ’’തി ഉപ്പന്നദാനജ്ഝാസയോതി അത്ഥോ. സങ്കപ്പോതി മനോരഥോ. പരിപൂരിതോതി പരിപുണ്ണോ.

    Tattha tassāti tassa brāhmaṇarūpadharassa sakkassa. Haṭṭhoti tuṭṭho. Saṃviggamānasoti mama cittaṃ jānitvā viya iminā brāhmaṇena cakkhu yācitaṃ, ettakaṃ kālaṃ evaṃ acintetvā pamajjito vatamhīti saṃviggacitto. Vedajātoti jātapītipāmojjo. Abravinti abhāsiṃ. Mānasanti manasi bhavaṃ mānasaṃ, dānajjhāsayo, ‘‘cakkhuṃ dassāmī’’ti uppannadānajjhāsayoti attho. Saṅkappoti manoratho. Paripūritoti paripuṇṇo.

    അഥ ബോധിസത്തോ ചിന്തേസി – ‘‘അയം ബ്രാഹ്മണോ മമ ചിത്താചാരം ഞത്വാ വിയ ദുച്ചജമ്പി ചക്ഖും മം യാചതി, സിയാ നു ഖോ കായചി ദേവതായ അനുസിട്ഠോ ഭവിസ്സതി, പുച്ഛിസ്സാമി താവ ന’’ന്തി ചിന്തേത്വാ തം ബ്രാഹ്മണം പുച്ഛി. തേനാഹ ഭഗവാ ജാതകദേസനായം

    Atha bodhisatto cintesi – ‘‘ayaṃ brāhmaṇo mama cittācāraṃ ñatvā viya duccajampi cakkhuṃ maṃ yācati, siyā nu kho kāyaci devatāya anusiṭṭho bhavissati, pucchissāmi tāva na’’nti cintetvā taṃ brāhmaṇaṃ pucchi. Tenāha bhagavā jātakadesanāyaṃ

    ‘‘കേനാനുസിട്ഠോ ഇധമാഗതോസി, വനിബ്ബക ചക്ഖുപഥാനി യാചിതും;

    ‘‘Kenānusiṭṭho idhamāgatosi, vanibbaka cakkhupathāni yācituṃ;

    സുദുച്ചജം യാചസി ഉത്തമങ്ഗം, യമാഹു നേത്തം പുരിസേന ദുച്ചജ’’ന്തി.(ജാ॰ ൧.൧൫.൫൩);

    Suduccajaṃ yācasi uttamaṅgaṃ, yamāhu nettaṃ purisena duccaja’’nti.(jā. 1.15.53);

    തം സുത്വാ ബ്രാഹ്മണരൂപധരോ സക്കോ ആഹ –

    Taṃ sutvā brāhmaṇarūpadharo sakko āha –

    ‘‘യമാഹു ദേവേസു സുജമ്പതീതി, മഘവാതി നം ആഹു മനുസ്സലോകേ;

    ‘‘Yamāhu devesu sujampatīti, maghavāti naṃ āhu manussaloke;

    തേനാനുസിട്ഠോ ഇധമാഗതോസ്മി, വനിബ്ബകോ ചക്ഖുപഥാനി യാചിതും.

    Tenānusiṭṭho idhamāgatosmi, vanibbako cakkhupathāni yācituṃ.

    ‘‘വനിബ്ബതോ മയ്ഹം വനിം അനുത്തരം, ദദാഹി തേ ചക്ഖുപഥാനി യാചിതോ;

    ‘‘Vanibbato mayhaṃ vaniṃ anuttaraṃ, dadāhi te cakkhupathāni yācito;

    ദദാഹി മേ ചക്ഖുപഥം അനുത്തരം, യമാഹു നേത്തം പുരിസേന ദുച്ചജ’’ന്തി. (ജാ॰ ൧.൧൫.൫൪-൫൫);

    Dadāhi me cakkhupathaṃ anuttaraṃ, yamāhu nettaṃ purisena duccaja’’nti. (jā. 1.15.54-55);

    മഹാസത്തോ ആഹ –

    Mahāsatto āha –

    ‘‘യേന അത്ഥേന ആഗച്ഛി, യമത്ഥമഭിപത്ഥയം;

    ‘‘Yena atthena āgacchi, yamatthamabhipatthayaṃ;

    തേ തേ ഇജ്ഝന്തു സങ്കപ്പാ, ലഭ ചക്ഖൂനി ബ്രാഹ്മണ.

    Te te ijjhantu saṅkappā, labha cakkhūni brāhmaṇa.

    ‘‘ഏകം തേ യാചമാനസ്സ, ഉഭയാനി ദദാമഹം;

    ‘‘Ekaṃ te yācamānassa, ubhayāni dadāmahaṃ;

    സ ചക്ഖുമാ ഗച്ഛ ജനസ്സ പേക്ഖതോ,

    Sa cakkhumā gaccha janassa pekkhato,

    യദിച്ഛസേ ത്വം തദ തേ സമിജ്ഝതൂ’’തി. (ജാ॰ ൧.൧൫.൫൬-൫൭);

    Yadicchase tvaṃ tada te samijjhatū’’ti. (jā. 1.15.56-57);

    തത്ഥ വനിബ്ബകാതി തം ആലപതി. ചക്ഖുപഥാനീതി ദസ്സനസ്സ പഥഭാവതോ ചക്ഖൂനമേവേതം നാമം. യമാഹൂതി യം ലോകേ ‘‘ദുച്ചജ’’ന്തി കഥേന്തി. വനിബ്ബതോതി യാചന്തസ്സ. വനിന്തി യാചനം. തേ തേതി തേ തവ തസ്സ അന്ധസ്സ സങ്കപ്പാ. സ ചക്ഖുമാതി സോ ത്വം മമ ചക്ഖൂഹി ചക്ഖുമാ ഹുത്വാ. തദ തേ സമിജ്ഝതൂതി യം ത്വം മമ സന്തികാ ഇച്ഛസി, തം തേ സമിജ്ഝതൂതി.

    Tattha vanibbakāti taṃ ālapati. Cakkhupathānīti dassanassa pathabhāvato cakkhūnamevetaṃ nāmaṃ. Yamāhūti yaṃ loke ‘‘duccaja’’nti kathenti. Vanibbatoti yācantassa. Vaninti yācanaṃ. Te teti te tava tassa andhassa saṅkappā. Sa cakkhumāti so tvaṃ mama cakkhūhi cakkhumā hutvā. Tada te samijjhatūti yaṃ tvaṃ mama santikā icchasi, taṃ te samijjhatūti.

    രാജാ ഏത്തകം കഥേത്വാ ‘‘അയം ബ്രാഹ്മണോ സക്കേന അനുസിട്ഠോ ഇധാഗതോസ്മീതി ഭണതി, നൂന ഇമസ്സ ഇമിനാ ഉപായേന ചക്ഖു സമ്പജ്ജിസ്സതീ’’തി ഞത്വാ ‘‘ഇധേവ മയാ ചക്ഖൂനി ഉപ്പാടേത്വാ ദാതും അസാരുപ്പ’’ന്തി ചിന്തേത്വാ ബ്രാഹ്മണം ആദായ അന്തേപുരം ഗന്ത്വാ രാജാസനേ നിസീദിത്വാ സിവകം നാമ വേജ്ജം പക്കോസാപേസി. അഥ ‘‘അമ്ഹാകം കിര രാജാ അക്ഖീനി ഉപ്പാടേത്വാ ബ്രാഹ്മണസ്സ ദാതുകാമോ’’തി സകലനഗരേ ഏകകോലാഹലം അഹോസി. അഥ നം രഞ്ഞോ ഞാതിസേനാപതിആദയോ രാജവല്ലഭാ അമച്ചാ പാരിസജ്ജാ നാഗരാ ഓരോധാ ച സബ്ബേ സന്നിപതിത്വാ നാനാഉപായേഹി നിവാരേസും. രാജാപി നേ അനുവാരേസി തേനാഹ –

    Rājā ettakaṃ kathetvā ‘‘ayaṃ brāhmaṇo sakkena anusiṭṭho idhāgatosmīti bhaṇati, nūna imassa iminā upāyena cakkhu sampajjissatī’’ti ñatvā ‘‘idheva mayā cakkhūni uppāṭetvā dātuṃ asāruppa’’nti cintetvā brāhmaṇaṃ ādāya antepuraṃ gantvā rājāsane nisīditvā sivakaṃ nāma vejjaṃ pakkosāpesi. Atha ‘‘amhākaṃ kira rājā akkhīni uppāṭetvā brāhmaṇassa dātukāmo’’ti sakalanagare ekakolāhalaṃ ahosi. Atha naṃ rañño ñātisenāpatiādayo rājavallabhā amaccā pārisajjā nāgarā orodhā ca sabbe sannipatitvā nānāupāyehi nivāresuṃ. Rājāpi ne anuvāresi tenāha –

    ‘‘മാ നോ ദേവ അദാ ചക്ഖും, മാ നോ സബ്ബേ പരാകരി;

    ‘‘Mā no deva adā cakkhuṃ, mā no sabbe parākari;

    ധനം ദേഹി മഹാരാജ, മുത്താ വേളുരിയാ ബഹൂ.

    Dhanaṃ dehi mahārāja, muttā veḷuriyā bahū.

    ‘‘യുത്തേ ദേവ രഥേ ദേഹി, ആജാനീയേ ചലങ്കതേ;

    ‘‘Yutte deva rathe dehi, ājānīye calaṅkate;

    നാഗേ ദേഹി മഹാരാജ, ഹേമകപ്പനവാസസേ.

    Nāge dehi mahārāja, hemakappanavāsase.

    ‘‘യഥാ തം സിവയോ സബ്ബേ, സയോഗ്ഗാ സരഥാ സദാ;

    ‘‘Yathā taṃ sivayo sabbe, sayoggā sarathā sadā;

    സമന്താ പരികിരേയ്യും, ഏവം ദേഹി രഥേസഭാ’’തി. (ജാ॰ ൧.൧൫.൫൮-൬൦);

    Samantā parikireyyuṃ, evaṃ dehi rathesabhā’’ti. (jā. 1.15.58-60);

    അഥ രാജാ തിസ്സോ ഗാഥാ അഭാസി –

    Atha rājā tisso gāthā abhāsi –

    ‘‘യോ വേ ദസ്സന്തി വത്വാന, അദാനേ കുരുതേ മനോ;

    ‘‘Yo ve dassanti vatvāna, adāne kurute mano;

    ഭൂമ്യം സോ പതിതം പാസം, ഗീവായം പടിമുഞ്ചതി.

    Bhūmyaṃ so patitaṃ pāsaṃ, gīvāyaṃ paṭimuñcati.

    ‘‘യോ വേ ദസ്സന്തി വത്വാന, അദാനേ കുരുതേ മനോ;

    ‘‘Yo ve dassanti vatvāna, adāne kurute mano;

    പാപാ പാപതരോ ഹോതി, സമ്പത്തോ യമസാധനം.

    Pāpā pāpataro hoti, sampatto yamasādhanaṃ.

    ‘‘യഞ്ഹി യാചേ തഞ്ഹി ദദേ, യം ന യാചേ ന തം ദദേ;

    ‘‘Yañhi yāce tañhi dade, yaṃ na yāce na taṃ dade;

    സ്വാഹം തമേവ ദസ്സാമി, യം മം യാചതി ബ്രാഹ്മണോ’’തി. (ജാ॰ ൧.൧൫.൬൧-൬൩);

    Svāhaṃ tameva dassāmi, yaṃ maṃ yācati brāhmaṇo’’ti. (jā. 1.15.61-63);

    തത്ഥ മാ നോ, ദേവാതി നോതി നിപാതമത്തം. ദേവ, മാ ചക്ഖും അദാസി. മാ നോ സബ്ബേ പരാകരീതി അമ്ഹേ സബ്ബേ മാ പരിച്ചജി. അക്ഖീസു ഹി ദിന്നേസു ത്വം രജ്ജം ന കരിസ്സസി, ഏവം തയാ മയം പരിച്ചത്താ നാമ ഭവിസ്സാമാതി അധിപ്പായേന ഏവമാഹംസു. പരികിരേയ്യുന്തി പരിവാരേയ്യും. ഏവം ദേഹീതി യഥാ തം അവികലചക്ഖും സിവയോ ചിരം പരിവാരേയ്യും, ഏവം ദേഹി ധനമേവസ്സ ദേഹി, മാ അക്ഖീനി, അക്ഖീസു ഹി ദിന്നേസു ന തം സിവയോ പരിവാരേസ്സന്തീതി ദസ്സേതി.

    Tattha mā no, devāti noti nipātamattaṃ. Deva, mā cakkhuṃ adāsi. Mā no sabbe parākarīti amhe sabbe mā pariccaji. Akkhīsu hi dinnesu tvaṃ rajjaṃ na karissasi, evaṃ tayā mayaṃ pariccattā nāma bhavissāmāti adhippāyena evamāhaṃsu. Parikireyyunti parivāreyyuṃ. Evaṃ dehīti yathā taṃ avikalacakkhuṃ sivayo ciraṃ parivāreyyuṃ, evaṃ dehi dhanamevassa dehi, mā akkhīni, akkhīsu hi dinnesu na taṃ sivayo parivāressantīti dasseti.

    പടിമുഞ്ചതീതി പടിപവേസേതി. പാപാ പാപതരോ ഹോതീതി ലാമകാ ലാമകതരോ നാമ ഹോതി. സമ്പത്തോ യമസാധനന്തി യമസ്സ ആണാപവത്തിട്ഠാനം ഉസ്സദനിരയം ഏസ പത്തോ നാമ ഹോതി. യഞ്ഹി യാചേതി യം വത്ഥും യാചകോ യാചതി, ദായകോപി തദേവ ദദേയ്യ, ന അയാചിതം, അയഞ്ച ബ്രാഹ്മണോ ചക്ഖും മം യാചതി, ന മുത്താദികം ധനം, തം ദസ്സാമീതി വദതി.

    Paṭimuñcatīti paṭipaveseti. Pāpā pāpataro hotīti lāmakā lāmakataro nāma hoti. Sampatto yamasādhananti yamassa āṇāpavattiṭṭhānaṃ ussadanirayaṃ esa patto nāma hoti. Yañhi yāceti yaṃ vatthuṃ yācako yācati, dāyakopi tadeva dadeyya, na ayācitaṃ, ayañca brāhmaṇo cakkhuṃ maṃ yācati, na muttādikaṃ dhanaṃ, taṃ dassāmīti vadati.

    അഥ നം ‘‘ആയുആദീസു കിം പത്ഥേത്വാ ചക്ഖൂനി ദേസി ദേവാ’’തി പുച്ഛിംസു. മഹാപുരിസോ ‘‘നാഹം ദിട്ഠധമ്മികം സമ്പരായികം വാ സമ്പത്തിം പത്ഥേത്വാ ദേമി, അപി ച ബോധിസത്താനം ആചിണ്ണസമാചിണ്ണോ പോരാണകമഗ്ഗോ ഏസ, യദിദം ദാനപാരമിപൂരണം നാമാ’’തി ആഹ. തേന വുത്തം –

    Atha naṃ ‘‘āyuādīsu kiṃ patthetvā cakkhūni desi devā’’ti pucchiṃsu. Mahāpuriso ‘‘nāhaṃ diṭṭhadhammikaṃ samparāyikaṃ vā sampattiṃ patthetvā demi, api ca bodhisattānaṃ āciṇṇasamāciṇṇo porāṇakamaggo esa, yadidaṃ dānapāramipūraṇaṃ nāmā’’ti āha. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ആയും നു വണ്ണം നു സുഖം ബലം നു, കിം പത്ഥയാനോ നു ജനിന്ദ ദേസി;

    ‘‘Āyuṃ nu vaṇṇaṃ nu sukhaṃ balaṃ nu, kiṃ patthayāno nu janinda desi;

    കഥഞ്ഹി രാജാ സിവിനം അനുത്തരോ, ചക്ഖൂനി ദജ്ജാ പരലോകഹേതു.

    Kathañhi rājā sivinaṃ anuttaro, cakkhūni dajjā paralokahetu.

    ‘‘ന വാഹമേതം യസസാ ദദാമി, ന പുത്തമിച്ഛേ ന ധനം ന രട്ഠം;

    ‘‘Na vāhametaṃ yasasā dadāmi, na puttamicche na dhanaṃ na raṭṭhaṃ;

    സതഞ്ച ധമ്മോ ചരിതോ പുരാണോ, ഇച്ചേവ ദാനേ രമതേ മനോ മമാ’’തി. (ജാ॰ ൧.൧൫.൬൪-൬൫);

    Satañca dhammo carito purāṇo, icceva dāne ramate mano mamā’’ti. (jā. 1.15.64-65);

    തത്ഥ പരലോകഹേതൂതി, മഹാരാജ, കഥം നാമ തുമ്ഹാദിസോ പണ്ഡിതപുരിസോ സക്കസമ്പത്തിസദിസം സന്ദിട്ഠികം ഇസ്സരിയം പഹായ പരലോകഹേതു ചക്ഖൂനി ദദേയ്യാതി.

    Tattha paralokahetūti, mahārāja, kathaṃ nāma tumhādiso paṇḍitapuriso sakkasampattisadisaṃ sandiṭṭhikaṃ issariyaṃ pahāya paralokahetu cakkhūni dadeyyāti.

    ന വാഹന്തി ന വേ അഹം. യസസാതി ദിബ്ബസ്സ വാ മാനുസസ്സ വാ ഇസ്സരിയസ്സ കാരണാ, അപിച സതം ബോധിസത്താനം ധമ്മോ ബുദ്ധകാരകോ ചരിതോ ആചരിതോ ആചിണ്ണോ പുരാതനോ ഇച്ചേവ ഇമിനാ കാരണേന ദാനേയേവ ഈദിസോ മമ മനോ നിരതോതി.

    Na vāhanti na ve ahaṃ. Yasasāti dibbassa vā mānusassa vā issariyassa kāraṇā, apica sataṃ bodhisattānaṃ dhammo buddhakārako carito ācarito āciṇṇo purātano icceva iminā kāraṇena dāneyeva īdiso mama mano niratoti.

    ഏവഞ്ച പന വത്വാ രാജാ അമച്ചേ സഞ്ഞാപേത്വാ സിവകം വേജ്ജം ആണാപേസി – ‘‘ഏഹി, സിവക, മമ ഉഭോപി അക്ഖീനി ഇമസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ ദാതും സീഘം ഉപ്പാടേത്വാ ഹത്ഥേ പതിട്ഠപേഹീ’’തി. തേന വുത്തം –

    Evañca pana vatvā rājā amacce saññāpetvā sivakaṃ vejjaṃ āṇāpesi – ‘‘ehi, sivaka, mama ubhopi akkhīni imassa brāhmaṇassa dātuṃ sīghaṃ uppāṭetvā hatthe patiṭṭhapehī’’ti. Tena vuttaṃ –

    ൬൩.

    63.

    ‘‘ഏഹി സിവക ഉട്ഠേഹി, മാ ദന്ധയി മാ പവേധയി;

    ‘‘Ehi sivaka uṭṭhehi, mā dandhayi mā pavedhayi;

    ഉഭോപി നയനം ദേഹി, ഉപ്പാടേത്വാ വനിബ്ബകേ.

    Ubhopi nayanaṃ dehi, uppāṭetvā vanibbake.

    ൬൪.

    64.

    ‘‘തതോ സോ ചോദിതോ മയ്ഹം, സിവകോ വചനംകരോ;

    ‘‘Tato so codito mayhaṃ, sivako vacanaṃkaro;

    ഉദ്ധരിത്വാന പാദാസി, താലമിഞ്ജംവ യാചകേ’’തി.

    Uddharitvāna pādāsi, tālamiñjaṃva yācake’’ti.

    തത്ഥ ഉട്ഠേഹീതി ഉട്ഠാനവീരിയം കരോഹി. ഇമസ്മിം മമ ചക്ഖുദാനേ സഹായകിച്ചം കരോഹീതി ദസ്സേതി. മാ ദന്തയീതി മാ ചിരായി. അയഞ്ഹി അതിദുല്ലഭോ ചിരകാലം പത്ഥിതോ മയാ ഉത്തമോ ദാനക്ഖണോ പടിലദ്ധോ, സോ മാ വിരജ്ഝീതി അധിപ്പായോ. മാ പവേധയീതി ‘‘അമ്ഹാകം രഞ്ഞോ ചക്ഖൂനി ഉപ്പാടേമീ’’തി ചിത്തുത്രാസവസേന മാ വേധയി സരീരകമ്പം മാ ആപജ്ജി. ഉഭോപി നയനന്തി ഉഭോപി നയനേ. വനിബ്ബകേതി യാചകസ്സ മയ്ഹന്തി മയാ. ഉദ്ധരിത്വാന പാദാസീതി സോ വേജ്ജോ രഞ്ഞോ അക്ഖികൂപതോ ഉഭോപി അക്ഖീനി ഉപ്പാടേത്വാ രഞ്ഞോ ഹത്ഥേ അദാസി.

    Tattha uṭṭhehīti uṭṭhānavīriyaṃ karohi. Imasmiṃ mama cakkhudāne sahāyakiccaṃ karohīti dasseti. Mā dantayīti mā cirāyi. Ayañhi atidullabho cirakālaṃ patthito mayā uttamo dānakkhaṇo paṭiladdho, so mā virajjhīti adhippāyo. Mā pavedhayīti ‘‘amhākaṃ rañño cakkhūni uppāṭemī’’ti cittutrāsavasena mā vedhayi sarīrakampaṃ mā āpajji. Ubhopinayananti ubhopi nayane. Vanibbaketi yācakassa mayhanti mayā. Uddharitvāna pādāsīti so vejjo rañño akkhikūpato ubhopi akkhīni uppāṭetvā rañño hatthe adāsi.

    ദേന്തോ ച ന സത്ഥകേന ഉദ്ധരിത്വാ അദാസി. സോ ഹി ചിന്തേസി – ‘‘അയുത്തം മാദിസസ്സ സുസിക്ഖിതവേജ്ജസ്സ രഞ്ഞോ അക്ഖീസു സത്ഥപാതന’’ന്തി ഭേസജ്ജാനി ഘംസേത്വാ ഭേസജ്ജചുണ്ണേന നീലുപ്പലം പരിഭാവേത്വാ ദക്ഖിണക്ഖിം ഉപസിങ്ഘാപേസി, അക്ഖി പരിവത്തി, ദുക്ഖാ വേദനാ ഉപ്പജ്ജി. സോ പരിഭാവേത്വാ പുനപി ഉപസിങ്ഘാപേസി, അക്ഖി അക്ഖികൂപതോ മുച്ചി, ബലവതരാ വേദനാ ഉദപാദി, തതിയവാരേ ഖരതരം പരിഭാവേത്വാ ഉപനാമേസി, അക്ഖി ഓസധബലേന പരിബ്ഭമിത്വാ അക്ഖികൂപതോ നിക്ഖമിത്വാ ന്ഹാരുസുത്തകേന ഓലമ്ബമാനം അട്ഠാസി, അധിമത്താ വേദനാ ഉദപാദി, ലോഹിതം പഗ്ഘരി, നിവത്ഥസാടകാപി ലോഹിതേന തേമിംസു. ഓരോധാ ച അമച്ചാ ച രഞ്ഞോ പാദമൂലേ പതിത്വാ ‘‘ദേവ, അക്ഖീനി മാ ദേഹി, ദേവ, അക്ഖീനി മാ ദേഹീ’’തി മഹാപരിദേവം പരിദേവിംസു.

    Dento ca na satthakena uddharitvā adāsi. So hi cintesi – ‘‘ayuttaṃ mādisassa susikkhitavejjassa rañño akkhīsu satthapātana’’nti bhesajjāni ghaṃsetvā bhesajjacuṇṇena nīluppalaṃ paribhāvetvā dakkhiṇakkhiṃ upasiṅghāpesi, akkhi parivatti, dukkhā vedanā uppajji. So paribhāvetvā punapi upasiṅghāpesi, akkhi akkhikūpato mucci, balavatarā vedanā udapādi, tatiyavāre kharataraṃ paribhāvetvā upanāmesi, akkhi osadhabalena paribbhamitvā akkhikūpato nikkhamitvā nhārusuttakena olambamānaṃ aṭṭhāsi, adhimattā vedanā udapādi, lohitaṃ pagghari, nivatthasāṭakāpi lohitena temiṃsu. Orodhā ca amaccā ca rañño pādamūle patitvā ‘‘deva, akkhīni mā dehi, deva, akkhīni mā dehī’’ti mahāparidevaṃ parideviṃsu.

    രാജാ വേദനം അധിവാസേത്വാ ‘‘താത, മാ പപഞ്ചം കരീ’’തി ആഹ. സോ ‘‘സാധു, ദേവാ’’തി വാമഹത്ഥേന അക്ഖിം ധാരേത്വാ ദക്ഖിണഹത്ഥേന സത്ഥകം ആദായ അക്ഖിസുത്തകം ഛിന്ദിത്വാ അക്ഖിം ഗഹേത്വാ മഹാസത്തസ്സ ഹത്ഥേ ഠപേസി. സോ വാമക്ഖിനാ ദക്ഖിണക്ഖിം ഓലോകേത്വാ പരിച്ചാഗപീതിയാ അഭിഭുയ്യമാനം ദുക്ഖവേദനം വേദേന്തോ ‘‘ഏഹി, ബ്രാഹ്മണാ’’തി ബ്രാഹ്മണം പക്കോസാപേത്വാ ‘‘മമ ഇതോ ചക്ഖുതോ സതഗുണേന സഹസ്സഗുണേന സതസഹസ്സഗുണേന സമന്തചക്ഖുമേവ പിയതരം, തസ്സ മേ ഇദം അക്ഖിദാനം പച്ചയോ ഹോതൂ’’തി ബ്രാഹ്മണസ്സ അക്ഖിം അദാസി. സോ തം ഉക്ഖിപിത്വാ അത്തനോ അക്ഖിമ്ഹി ഠപേസി, തം തസ്സാനുഭാവേന വികസിതനീലുപ്പലം വിയ ഹുത്വാ ഉപട്ഠാസി. മഹാസത്തോ വാമക്ഖിനാ തസ്സ തം അക്ഖിം ദിസ്വാ ‘‘അഹോ സുദിന്നം മയാ അക്ഖീ’’തി അന്തോസമുഗ്ഗതായ പീതിയാ നിരന്തരം ഫുടസരീരോ ഹുത്വാ അപരമ്പി അദാസി. സക്കോപി തം തഥേവ കത്വാ രാജനിവേസനാ നിക്ഖമിത്വാ മഹാജനസ്സ ഓലോകേന്തസ്സേവ നഗരാ നിക്ഖമിത്വാ ദേവലോകമേവ ഗതോ.

    Rājā vedanaṃ adhivāsetvā ‘‘tāta, mā papañcaṃ karī’’ti āha. So ‘‘sādhu, devā’’ti vāmahatthena akkhiṃ dhāretvā dakkhiṇahatthena satthakaṃ ādāya akkhisuttakaṃ chinditvā akkhiṃ gahetvā mahāsattassa hatthe ṭhapesi. So vāmakkhinā dakkhiṇakkhiṃ oloketvā pariccāgapītiyā abhibhuyyamānaṃ dukkhavedanaṃ vedento ‘‘ehi, brāhmaṇā’’ti brāhmaṇaṃ pakkosāpetvā ‘‘mama ito cakkhuto sataguṇena sahassaguṇena satasahassaguṇena samantacakkhumeva piyataraṃ, tassa me idaṃ akkhidānaṃ paccayo hotū’’ti brāhmaṇassa akkhiṃ adāsi. So taṃ ukkhipitvā attano akkhimhi ṭhapesi, taṃ tassānubhāvena vikasitanīluppalaṃ viya hutvā upaṭṭhāsi. Mahāsatto vāmakkhinā tassa taṃ akkhiṃ disvā ‘‘aho sudinnaṃ mayā akkhī’’ti antosamuggatāya pītiyā nirantaraṃ phuṭasarīro hutvā aparampi adāsi. Sakkopi taṃ tatheva katvā rājanivesanā nikkhamitvā mahājanassa olokentasseva nagarā nikkhamitvā devalokameva gato.

    രഞ്ഞോ നചിരസ്സേവ അക്ഖീനി ആവാടഭാവം അപ്പത്താനി കമ്ബലഗേണ്ഡുകം വിയ ഉഗ്ഗതേന മംസപിണ്ഡേന പൂരേത്വാ ചിത്തകമ്മരൂപസ്സ വിയ രുഹിംസു, വേദനാ പച്ഛിജ്ജി. അഥ മഹാസത്തോ കതിപാഹം പാസാദേ വസിത്വാ ‘‘കിം അന്ധസ്സ രജ്ജേനാതി അമച്ചാനം രജ്ജം നിയ്യാതേത്വാ ഉയ്യാനം ഗന്ത്വാ പബ്ബജിത്വാ സമണധമ്മം കരിസ്സാമീ’’തി ചിന്തേത്വാ അമച്ചാനം തമത്ഥം ആരോചേത്വാ ‘‘മുഖധോവനാദിദായകോ ഏകോ പുരിസോ മയ്ഹം സന്തികേ ഹോതു, സരീരകിച്ചട്ഠാനേസുപി മേ രജ്ജുകം ബന്ധഥാ’’തി വത്വാ സിവികായ ഗന്ത്വാ പോക്ഖരണിതീരേ രാജപല്ലങ്കേ നിസീദി. അമച്ചാപി വന്ദിത്വാ പടിക്കമിംസു. ബോധിസത്തോപി അത്തനോ ദാനം ആവജ്ജേസി. തസ്മിം ഖണേ സക്കസ്സ ആസനം ഉണ്ഹാകാരം ദസ്സേസി. സക്കോ തം ദിസ്വാ ‘‘മഹാരാജസ്സ വരം ദത്വാ ചക്ഖും പടിപാകതികം കരിസ്സാമീ’’തി ബോധിസത്തസ്സ സമീപം ഗന്ത്വാ പദസദ്ദമകാസി. മഹാസത്തേന ച ‘‘കോ ഏസോ’’തി വുത്തേ –

    Rañño nacirasseva akkhīni āvāṭabhāvaṃ appattāni kambalageṇḍukaṃ viya uggatena maṃsapiṇḍena pūretvā cittakammarūpassa viya ruhiṃsu, vedanā pacchijji. Atha mahāsatto katipāhaṃ pāsāde vasitvā ‘‘kiṃ andhassa rajjenāti amaccānaṃ rajjaṃ niyyātetvā uyyānaṃ gantvā pabbajitvā samaṇadhammaṃ karissāmī’’ti cintetvā amaccānaṃ tamatthaṃ ārocetvā ‘‘mukhadhovanādidāyako eko puriso mayhaṃ santike hotu, sarīrakiccaṭṭhānesupi me rajjukaṃ bandhathā’’ti vatvā sivikāya gantvā pokkharaṇitīre rājapallaṅke nisīdi. Amaccāpi vanditvā paṭikkamiṃsu. Bodhisattopi attano dānaṃ āvajjesi. Tasmiṃ khaṇe sakkassa āsanaṃ uṇhākāraṃ dassesi. Sakko taṃ disvā ‘‘mahārājassa varaṃ datvā cakkhuṃ paṭipākatikaṃ karissāmī’’ti bodhisattassa samīpaṃ gantvā padasaddamakāsi. Mahāsattena ca ‘‘ko eso’’ti vutte –

    ‘‘സക്കോഹമസ്മി ദേവിന്ദോ, ആഗതോസ്മി തവന്തികേ;

    ‘‘Sakkohamasmi devindo, āgatosmi tavantike;

    വരം വരസ്സു രാജീസി, യം കിഞ്ചി മനസിച്ഛസീ’’തി. (ജാ॰ ൧.൧൫.൭൧) –

    Varaṃ varassu rājīsi, yaṃ kiñci manasicchasī’’ti. (jā. 1.15.71) –

    വത്വാ തേന –

    Vatvā tena –

    ‘‘പഹൂതം മേ ധനം സക്ക, ബലം കോസോ ചനപ്പകോ;

    ‘‘Pahūtaṃ me dhanaṃ sakka, balaṃ koso canappako;

    അന്ധസ്സ മേ സതോ ദാനി, മരണഞ്ഞേവ രുച്ചതീ’’തി. (ജാ॰ ൧.൧൫.൭൨) –

    Andhassa me sato dāni, maraṇaññeva ruccatī’’ti. (jā. 1.15.72) –

    വുത്തേ അഥ നം സക്കോ ആഹ – ‘‘സിവിരാജ, കിം പന ത്വം മരിതുകാമോ ഹുത്വാ മരണം രോചേസി, ഉദാഹു അന്ധഭാവേനാ’’തി. അന്ധഭാവേന, ദേവാതി. ‘‘മഹാരാജ, ദാനം നാമ ന കേവലം സമ്പരായത്ഥമേവ ദിയ്യതി, ദിട്ഠധമ്മത്ഥായപി പച്ചയോ ഹോതി, തസ്മാ തവ ദാനപുഞ്ഞമേവ നിസ്സായ സച്ചകിരിയം കരോഹി, തസ്സ ബലേനേവ തേ ചക്ഖു ഉപ്പജ്ജിസ്സതീ’’തി വുത്തേ ‘‘തേന ഹി മയാ മഹാദാനം സുദിന്ന’’ന്തി വത്വാ സച്ചകിരിയം കരോന്തോ –

    Vutte atha naṃ sakko āha – ‘‘sivirāja, kiṃ pana tvaṃ maritukāmo hutvā maraṇaṃ rocesi, udāhu andhabhāvenā’’ti. Andhabhāvena, devāti. ‘‘Mahārāja, dānaṃ nāma na kevalaṃ samparāyatthameva diyyati, diṭṭhadhammatthāyapi paccayo hoti, tasmā tava dānapuññameva nissāya saccakiriyaṃ karohi, tassa baleneva te cakkhu uppajjissatī’’ti vutte ‘‘tena hi mayā mahādānaṃ sudinna’’nti vatvā saccakiriyaṃ karonto –

    ‘‘യേ മം യാചിതുമായന്തി, നാനാഗോത്താ വനിബ്ബകാ;

    ‘‘Ye maṃ yācitumāyanti, nānāgottā vanibbakā;

    യോപി മം യാചതേ തത്ഥ, സോപി മേ മനസോ പിയോ;

    Yopi maṃ yācate tattha, sopi me manaso piyo;

    ഏതേന സച്ചവജ്ജേന, ചക്ഖു മേ ഉപപജ്ജഥാ’’തി. (ജാ॰ ൧.൧൫.൭൪) –

    Etena saccavajjena, cakkhu me upapajjathā’’ti. (jā. 1.15.74) –

    ആഹ.

    Āha.

    തത്ഥ യേ മന്തി യേ മം യാചിതുമാഗച്ഛന്തി, തേസുപി ആഗതേസു യോ ഇമം നാമ ദേഹീതി വാചം നിച്ഛാരേന്തോ മം യാചതേ, സോപി മേ മനസോ പിയോ. ഏതേനാതി സചേ മയ്ഹം സബ്ബേപി യാചകാ പിയാ, സച്ചമേവേതം മയാ വുത്തം, ഏതേന മേ സച്ചവചനേന ഏകം ചക്ഖു ഉപപജ്ജഥ ഉപ്പജ്ജതൂതി.

    Tattha ye manti ye maṃ yācitumāgacchanti, tesupi āgatesu yo imaṃ nāma dehīti vācaṃ nicchārento maṃ yācate, sopi me manaso piyo. Etenāti sace mayhaṃ sabbepi yācakā piyā, saccamevetaṃ mayā vuttaṃ, etena me saccavacanena ekaṃ cakkhu upapajjatha uppajjatūti.

    അഥസ്സ വചനസമനന്തരമേവ പഠമം ചക്ഖു ഉദപാദി. തതോ ദുതിയസ്സ ഉപ്പജ്ജനത്ഥായ –

    Athassa vacanasamanantarameva paṭhamaṃ cakkhu udapādi. Tato dutiyassa uppajjanatthāya –

    ‘‘യം മം സോ യാചിതും ആഗാ, ദേഹി ചക്ഖുന്തി ബ്രാഹ്മണോ;

    ‘‘Yaṃ maṃ so yācituṃ āgā, dehi cakkhunti brāhmaṇo;

    തസ്സ ചക്ഖൂനി പാദാസിം, ബ്രാഹ്മണസ്സ വനിബ്ബതോ.

    Tassa cakkhūni pādāsiṃ, brāhmaṇassa vanibbato.

    ‘‘ഭിയ്യോ മം ആവിസീ പീതി, സോമനസ്സഞ്ചനപ്പകം;

    ‘‘Bhiyyo maṃ āvisī pīti, somanassañcanappakaṃ;

    ഏതേന സച്ചവജ്ജേന, ദുതിയം മേ ഉപപജ്ജഥാ’’തി. (ജാ॰ ൧.൧൫.൭൫-൭൬) –

    Etena saccavajjena, dutiyaṃ me upapajjathā’’ti. (jā. 1.15.75-76) –

    ആഹ.

    Āha.

    തത്ഥ യം മന്തി യോ മം. സോതി സോ ചക്ഖുയാചകോ ബ്രാഹ്മണോ. ആഗാതി ആഗതോ. വനിബ്ബതോതി യാചന്തസ്സ. മം ആവിസീതി ബ്രാഹ്മണസ്സ ചക്ഖൂനി ദത്വാ അന്ധകാലേപി തഥാരൂപം വേദനം അഗണേത്വാ ‘‘അഹോ സുദിന്നം മേ ദാന’’ന്തി പച്ചവേക്ഖന്തം മം ഭിയ്യോ അതിരേകതരാ പീതി ആവിസി. സോമനസ്സഞ്ചനപ്പകന്തി അപരിമാണം സോമനസ്സം ഉപ്പജ്ജി. ഏതേനാതി സചേ തദാ മമ അനപ്പകം പീതിസോമനസ്സം ഉപ്പന്നം, സച്ചമേവേതം മയാ വുത്തം, ഏതേന മേ സച്ചവചനേന ദുതിയമ്പി ചക്ഖു ഉപപജ്ജതൂതി.

    Tattha yaṃ manti yo maṃ. Soti so cakkhuyācako brāhmaṇo. Āgāti āgato. Vanibbatoti yācantassa. Maṃ āvisīti brāhmaṇassa cakkhūni datvā andhakālepi tathārūpaṃ vedanaṃ agaṇetvā ‘‘aho sudinnaṃ me dāna’’nti paccavekkhantaṃ maṃ bhiyyo atirekatarā pīti āvisi. Somanassañcanappakanti aparimāṇaṃ somanassaṃ uppajji. Etenāti sace tadā mama anappakaṃ pītisomanassaṃ uppannaṃ, saccamevetaṃ mayā vuttaṃ, etena me saccavacanena dutiyampi cakkhu upapajjatūti.

    തംഖണഞ്ഞേവ ദുതിയമ്പി ചക്ഖു ഉദപാദി. താനി പനസ്സ ചക്ഖൂനി നേവ പാകതികാനി, ന ദിബ്ബാനി. സക്കബ്രാഹ്മണസ്സ ഹി ദിന്നം ചക്ഖും പുന പാകതികം കാതും ന സക്കാ, ഉപഹതചക്ഖുനോ ച ദിബ്ബചക്ഖു നാമ നുപ്പജ്ജതി, വുത്തനയേന പനസ്സ ആദിമജ്ഝപരിയോസാനേസു അവിപരീതം അത്തനോ ദാനപീതിം ഉപാദായ പീതിഫരണവസേന നിബ്ബത്താനി ‘‘സച്ചപാരമിതാചക്ഖൂനീ’’തി വുത്താനി. തേന വുത്തം –

    Taṃkhaṇaññeva dutiyampi cakkhu udapādi. Tāni panassa cakkhūni neva pākatikāni, na dibbāni. Sakkabrāhmaṇassa hi dinnaṃ cakkhuṃ puna pākatikaṃ kātuṃ na sakkā, upahatacakkhuno ca dibbacakkhu nāma nuppajjati, vuttanayena panassa ādimajjhapariyosānesu aviparītaṃ attano dānapītiṃ upādāya pītipharaṇavasena nibbattāni ‘‘saccapāramitācakkhūnī’’ti vuttāni. Tena vuttaṃ –

    ൬൫.

    65.

    ‘‘ദദമാനസ്സ ദേന്തസ്സ, ദിന്നദാനസ്സ മേ സതോ;

    ‘‘Dadamānassa dentassa, dinnadānassa me sato;

    ചിത്തസ്സ അഞ്ഞഥാ നത്ഥി, ബോധിയായേവ കാരണാ’’തി.

    Cittassa aññathā natthi, bodhiyāyeva kāraṇā’’ti.

    തത്ഥ ദദമാനസ്സാതി ചക്ഖൂനി ദാതും വേജ്ജേന ഉപ്പാടേന്തസ്സ. ദേന്തസ്സാതി ഉപ്പാടിതാനി താനി സക്കബ്രാഹ്മണസ്സ ഹത്ഥേ ഠപേന്തസ്സ. ദിന്നദാനസ്സാതി ചക്ഖുദാനം ദിന്നവതോ. ചിത്തസ്സ അഞ്ഞഥാതി ദാനജ്ഝാസയസ്സ അഞ്ഞഥാഭാവോ. ബോധിയായേവ കാരണാതി തഞ്ച സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണസ്സേവ ഹേതൂതി അത്ഥോ.

    Tattha dadamānassāti cakkhūni dātuṃ vejjena uppāṭentassa. Dentassāti uppāṭitāni tāni sakkabrāhmaṇassa hatthe ṭhapentassa. Dinnadānassāti cakkhudānaṃ dinnavato. Cittassa aññathāti dānajjhāsayassa aññathābhāvo. Bodhiyāyeva kāraṇāti tañca sabbaññutaññāṇasseva hetūti attho.

    ൬൬. സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണസ്സ സുദുല്ലഭതായ ഏവം സുദുക്കരം മയാ കതന്തി ന ചക്ഖൂനം ന അത്തഭാവസ്സപി അപ്പിയതായാതി ദസ്സേന്തോ ‘‘ന മേ ദേസ്സാ’’തി ഓസാനഗാഥമാഹ. തത്ഥ അത്താ ന മേ ന ദേസ്സിയോതി പഠമോ -കാരോ നിപാതമത്തോ. അത്താ ന മേ കുജ്ഝിതബ്ബോ, ന അപ്പിയോതി അത്ഥോ. ‘‘അത്താനം മേ ന ദേസ്സിയ’’ന്തിപി പാഠോ. തസ്സത്ഥോ – മേ അത്താനം അഹം ന ദേസ്സിയം ന കുജ്ഝേയ്യം ന കുജ്ഝിതും അരഹാമി ന സോ മയാ കുജ്ഝിതബ്ബോതി. ‘‘അത്താപി മേ ന ദേസ്സിയോ’’തിപി പഠന്തി. അദാസഹന്തി അദാസിം അഹം. ‘‘അദാസിഹ’’ന്തിപി പാഠോ.

    66. Sabbaññutaññāṇassa sudullabhatāya evaṃ sudukkaraṃ mayā katanti na cakkhūnaṃ na attabhāvassapi appiyatāyāti dassento ‘‘na me dessā’’ti osānagāthamāha. Tattha attā na me na dessiyoti paṭhamo na-kāro nipātamatto. Attā na me kujjhitabbo, na appiyoti attho. ‘‘Attānaṃ me na dessiya’’ntipi pāṭho. Tassattho – me attānaṃ ahaṃ na dessiyaṃ na kujjheyyaṃ na kujjhituṃ arahāmi na so mayā kujjhitabboti. ‘‘Attāpi me na dessiyo’’tipi paṭhanti. Adāsahanti adāsiṃ ahaṃ. ‘‘Adāsiha’’ntipi pāṭho.

    തദാ പന ബോധിസത്തസ്സ സച്ചകിരിയായ ചക്ഖൂസു ഉപ്പന്നേസു സക്കാനുഭാവേന സബ്ബാ രാജപരിസാ സന്നിപതിതാവ അഹോസി. അഥസ്സ സക്കോ മഹാജനമജ്ഝേ ആകാസേ ഠത്വാ –

    Tadā pana bodhisattassa saccakiriyāya cakkhūsu uppannesu sakkānubhāvena sabbā rājaparisā sannipatitāva ahosi. Athassa sakko mahājanamajjhe ākāse ṭhatvā –

    ‘‘ധമ്മേന ഭാസിതാ ഗാഥാ, സിവീനം രട്ഠവഡ്ഢന;

    ‘‘Dhammena bhāsitā gāthā, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhana;

    ഏതാനി തവ നേത്താനി, ദിബ്ബാനി പടിദിസ്സരേ.

    Etāni tava nettāni, dibbāni paṭidissare.

    ‘‘തിരോകുട്ടം തിരോസേലം, സമതിഗ്ഗയ്ഹ പബ്ബതം;

    ‘‘Tirokuṭṭaṃ tiroselaṃ, samatiggayha pabbataṃ;

    സമന്താ യോജനസതം, ദസ്സനം അനുഭോന്തു തേ’’തി. (ജാ॰ ൧.൧൫.൭൭-൭൮) –

    Samantā yojanasataṃ, dassanaṃ anubhontu te’’ti. (jā. 1.15.77-78) –

    ഇമാഹി ഗാഥാഹി ഥുതിം കത്വാ ദേവലോകമേവ ഗതോ. ബോധിസത്തോപി മഹാജനപരിവുതോ മഹന്തേന സക്കാരേന നഗരം പവിസിത്വാ രാജഗേഹദ്വാരേ സുസജ്ജിതേ മഹാമണ്ഡപേ സമുസ്സിതസേതച്ഛത്തേ രാജപല്ലങ്കേ നിസിന്നോ ചക്ഖുപടിലാഭേന തുട്ഠഹട്ഠപമുദിതാനം ദട്ഠും ആഗതാനം നാഗരാനം ജാനപദാനം രാജപരിസായ ച ധമ്മം ദേസേന്തോ –

    Imāhi gāthāhi thutiṃ katvā devalokameva gato. Bodhisattopi mahājanaparivuto mahantena sakkārena nagaraṃ pavisitvā rājagehadvāre susajjite mahāmaṇḍape samussitasetacchatte rājapallaṅke nisinno cakkhupaṭilābhena tuṭṭhahaṭṭhapamuditānaṃ daṭṭhuṃ āgatānaṃ nāgarānaṃ jānapadānaṃ rājaparisāya ca dhammaṃ desento –

    ‘‘കോ നീധ വിത്തം ന ദദേയ്യ യാചിതോ, അപി വിസിട്ഠം സുപിയമ്പി അത്തനോ;

    ‘‘Ko nīdha vittaṃ na dadeyya yācito, api visiṭṭhaṃ supiyampi attano;

    തദിങ്ഘ സബ്ബേ സിവയോ സമാഗതാ, ദിബ്ബാനി നേത്താനി മമജ്ജ പസ്സഥ.

    Tadiṅgha sabbe sivayo samāgatā, dibbāni nettāni mamajja passatha.

    ‘‘തിരോകുട്ടം തിരോസേലം, സമതിഗ്ഗയ്ഹ പബ്ബതം;

    ‘‘Tirokuṭṭaṃ tiroselaṃ, samatiggayha pabbataṃ;

    സമന്താ യോജനസതം, ദസ്സനം അനുഭോന്തി മേ.

    Samantā yojanasataṃ, dassanaṃ anubhonti me.

    ‘‘ന ചാഗമത്താ പരമത്ഥി കിഞ്ചി, മച്ചാനം ഇധ ജീവിതേ;

    ‘‘Na cāgamattā paramatthi kiñci, maccānaṃ idha jīvite;

    ദത്വാന മാനുസം ചക്ഖും, ലദ്ധം മേ ചക്ഖു അമാനുസം.

    Datvāna mānusaṃ cakkhuṃ, laddhaṃ me cakkhu amānusaṃ.

    ‘‘ഏതമ്പി ദിസ്വാ സിവയോ, ദേഥ ദാനാനി ഭുഞ്ജഥ;

    ‘‘Etampi disvā sivayo, detha dānāni bhuñjatha;

    ദത്വാ ച ഭുത്വാ ച യഥാനുഭാവം, അനിന്ദിതാ സഗ്ഗമുപേഥ ഠാന’’ന്തി. (ജാ॰ ൧.൧൫.൭൯-൮൨) –

    Datvā ca bhutvā ca yathānubhāvaṃ, aninditā saggamupetha ṭhāna’’nti. (jā. 1.15.79-82) –

    ഇമാ ഗാഥാ അഭാസി. തത്ഥ ധമ്മേന ഭാസിതാതി, മഹാരാജ, ഇമാ തേ ഗാഥാ ധമ്മേന സഭാവേനേവ ഭാസിതാ. ദിബ്ബാനീതി ദിബ്ബാനുഭാവയുത്താനി. പടിദിസ്സരേതി പടിദിസ്സന്തി. തിരോകുട്ടന്തി പരകുട്ടം. തിരോസേലന്തി പരസേലം. സമതിഗ്ഗയ്ഹാതി അതിക്കമിത്വാ. സമന്താ ദസദിസാ യോജനസതം രൂപദസ്സനം അനുഭോന്തു സാധേന്തു.

    Imā gāthā abhāsi. Tattha dhammena bhāsitāti, mahārāja, imā te gāthā dhammena sabhāveneva bhāsitā. Dibbānīti dibbānubhāvayuttāni. Paṭidissareti paṭidissanti. Tirokuṭṭanti parakuṭṭaṃ. Tiroselanti paraselaṃ. Samatiggayhāti atikkamitvā. Samantā dasadisā yojanasataṃ rūpadassanaṃ anubhontu sādhentu.

    കോ നീധാതി കോ നു ഇധ. അപി വിസിട്ഠന്തി ഉത്തമമ്പി സമാനം. ന ചാഗമത്താതി ചാഗപ്പമാണതോ അഞ്ഞം വരം നാമ നത്ഥി. ഇധ ജീവിതേതി ഇമസ്മിം ജീവലോകേ. ‘‘ഇധ ജീവത’’ന്തിപി പഠന്തി. ഇമസ്മിം ലോകേ ജീവമാനാനന്തി അത്ഥോ. അമാനുസന്തി ദിബ്ബചക്ഖു മയാ ലദ്ധം, ഇമിനാ കാരണേന വേദിതബ്ബമേതം ‘‘ചാഗതോ ഉത്തമം നാമ നത്ഥീ’’തി. ഏതമ്പി ദിസ്വാതി ഏതം മയാ ലദ്ധം ദിബ്ബചക്ഖും ദിസ്വാപി.

    Ko nīdhāti ko nu idha. Api visiṭṭhanti uttamampi samānaṃ. Na cāgamattāti cāgappamāṇato aññaṃ varaṃ nāma natthi. Idha jīviteti imasmiṃ jīvaloke. ‘‘Idha jīvata’’ntipi paṭhanti. Imasmiṃ loke jīvamānānanti attho. Amānusanti dibbacakkhu mayā laddhaṃ, iminā kāraṇena veditabbametaṃ ‘‘cāgato uttamaṃ nāma natthī’’ti. Etampi disvāti etaṃ mayā laddhaṃ dibbacakkhuṃ disvāpi.

    ഇതി ഇമാഹി ചതൂഹി ഗാഥാഹി ന കേവലം തസ്മിംയേവ ഖണേ, അഥ ഖോ അന്വദ്ധമാസമ്പി ഉപോസഥേ മഹാജനം സന്നിപാതേത്വാ ധമ്മം ദേസേസി. തം സുത്വാ മഹാജനോ ദാനാദീനി പുഞ്ഞാനി കത്വാ ദേവലോകപരായനോ അഹോസി.

    Iti imāhi catūhi gāthāhi na kevalaṃ tasmiṃyeva khaṇe, atha kho anvaddhamāsampi uposathe mahājanaṃ sannipātetvā dhammaṃ desesi. Taṃ sutvā mahājano dānādīni puññāni katvā devalokaparāyano ahosi.

    തദാ വേജ്ജോ ആനന്ദത്ഥേരോ അഹോസി, സക്കോ അനുരുദ്ധത്ഥേരോ, സേസപരിസാ ബുദ്ധപരിസാ, സിവിരാജാ ലോകനാഥോ.

    Tadā vejjo ānandatthero ahosi, sakko anuruddhatthero, sesaparisā buddhaparisā, sivirājā lokanātho.

    തസ്സ ഇധാപി വുത്തനയേനേവ യഥാരഹം പാരമിയോ നിദ്ധാരേതബ്ബാ. തഥാ ദിവസേ ദിവസേ യഥാ അദിന്നപുബ്ബം ബാഹിരദേയ്യധമ്മവത്ഥു ന ഹോതി, ഏവം അപരിമിതം മഹാദാനം പവത്തേന്തസ്സ തേന അപരിതുട്ഠസ്സ കഥം നു ഖോ അഹം അജ്ഝത്തികവത്ഥുകം ദാനം ദദേയ്യം, കദാ നു ഖോ മം കോചി ആഗന്ത്വാ അജ്ഝത്തികം ദേയ്യധമ്മം യാചേയ്യ, സചേ ഹി കോചി യാചകോ മേ ഹദയമംസസ്സ നാമം ഗണ്ഹേയ്യ, കണയേന നം നീഹരിത്വാ പസന്നഉദകതോ സനാളം പദുമം ഉദ്ധരന്തോ വിയ ലോഹിതബിന്ദും പഗ്ഘരന്തം ഹദയം നീഹരിത്വാ ദസ്സാമി. സചേ സരീരമംസസ്സ നാമം ഗണ്ഹേയ്യ, അവലേഖനേന താലഗുളപടലം ഉപ്പാടേന്തോ വിയ സരീരമംസം ഉപ്പാടേത്വാ ദസ്സാമി. സചേ ലോഹിതസ്സ നാമം ഗണ്ഹേയ്യ, അസിനാ വിജ്ഝിത്വാ യന്തമുഖേ വാ പതിത്വാ ഉപനീതം ഭാജനം പൂരേത്വാ ലോഹിതം ദസ്സാമി. സചേ പന കോചി ‘‘ഗേഹേ മേ കമ്മം നപ്പവത്തതി, തത്ഥ മേ ദാസകമ്മം കരോഹീ’’തി വദേയ്യ, രാജവേസം അപനേത്വാ തസ്സ അത്താനം സാവേത്വാ ദാസകമ്മം കരിസ്സാമി. സചേ വാ പന കോചി അക്ഖീനം നാമം ഗണ്ഹേയ്യ, താലമിഞ്ജം നീഹരന്തോ വിയ അക്ഖീനി ഉപ്പാടേത്വാ തസ്സ ദസ്സാമീതി ഏവം അനഞ്ഞസാധാരണവസീഭാവപ്പത്താനം മഹാബോധിസത്താനംയേവ ആവേണികാ ഉളാരതരാ പരിവിതക്കുപ്പത്തി, ചക്ഖുയാചകം ലഭിത്വാ അമച്ചപാരിസജ്ജാദീഹി നിവാരിയമാനസ്സാപി തേസം വചനം അനാദിയിത്വാ അത്തനോ പരിവിതക്കാനുരൂപം പടിപത്തിയാ ച പരമാ പീതിപടിസംവേദനാ, തസ്സാ പീതിമനതായ അവിതഥഭാവം നിസ്സായ സക്കസ്സ പുരതോ സച്ചകിരിയാകരണം, തേന ച അത്തനോ ചക്ഖൂനം പടിപാകതികഭാവോ, തേസഞ്ച ദിബ്ബാനുഭാവതാതി ഏവമാദയോ മഹാസത്തസ്സ ഗുണാനുഭാവാ വേദിതബ്ബാതി.

    Tassa idhāpi vuttanayeneva yathārahaṃ pāramiyo niddhāretabbā. Tathā divase divase yathā adinnapubbaṃ bāhiradeyyadhammavatthu na hoti, evaṃ aparimitaṃ mahādānaṃ pavattentassa tena aparituṭṭhassa kathaṃ nu kho ahaṃ ajjhattikavatthukaṃ dānaṃ dadeyyaṃ, kadā nu kho maṃ koci āgantvā ajjhattikaṃ deyyadhammaṃ yāceyya, sace hi koci yācako me hadayamaṃsassa nāmaṃ gaṇheyya, kaṇayena naṃ nīharitvā pasannaudakato sanāḷaṃ padumaṃ uddharanto viya lohitabinduṃ paggharantaṃ hadayaṃ nīharitvā dassāmi. Sace sarīramaṃsassa nāmaṃ gaṇheyya, avalekhanena tālaguḷapaṭalaṃ uppāṭento viya sarīramaṃsaṃ uppāṭetvā dassāmi. Sace lohitassa nāmaṃ gaṇheyya, asinā vijjhitvā yantamukhe vā patitvā upanītaṃ bhājanaṃ pūretvā lohitaṃ dassāmi. Sace pana koci ‘‘gehe me kammaṃ nappavattati, tattha me dāsakammaṃ karohī’’ti vadeyya, rājavesaṃ apanetvā tassa attānaṃ sāvetvā dāsakammaṃ karissāmi. Sace vā pana koci akkhīnaṃ nāmaṃ gaṇheyya, tālamiñjaṃ nīharanto viya akkhīni uppāṭetvā tassa dassāmīti evaṃ anaññasādhāraṇavasībhāvappattānaṃ mahābodhisattānaṃyeva āveṇikā uḷāratarā parivitakkuppatti, cakkhuyācakaṃ labhitvā amaccapārisajjādīhi nivāriyamānassāpi tesaṃ vacanaṃ anādiyitvā attano parivitakkānurūpaṃ paṭipattiyā ca paramā pītipaṭisaṃvedanā, tassā pītimanatāya avitathabhāvaṃ nissāya sakkassa purato saccakiriyākaraṇaṃ, tena ca attano cakkhūnaṃ paṭipākatikabhāvo, tesañca dibbānubhāvatāti evamādayo mahāsattassa guṇānubhāvā veditabbāti.

    സിവിരാജചരിയാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Sivirājacariyāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ചരിയാപിടകപാളി • Cariyāpiṭakapāḷi / ൮. സിവിരാജചരിയാ • 8. Sivirājacariyā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact