| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เนตฺติวิภาวินี • Nettivibhāvinī |
๑๓. โสธนหารวิภงฺควิภาวนา
13. Sodhanahāravibhaṅgavibhāvanā
๔๕. เยน เยน สํวณฺณนาวิเสสภูเตน โอตรณหารวิภเงฺคน โอตเรตพฺพา สุตฺตตฺถา วิภตฺตา, โส สํวณฺณนาวิเสสภูโต วิภโงฺค ปริปุโณฺณ, ‘‘กตโม โสธนหารวิภโงฺค’’ติ ปุจฺฉิตพฺพตฺตา ‘‘ตตฺถ กตโม โสธโน หาโร’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ ตตฺถาติ เตสุ นิทฺทิเฎฺฐสุ โสฬสสุ เทสนาหาราทีสุ กตโม สํวณฺณนาวิเสโส โสธโน หาโร โสธนหารวิภโงฺค นามาติ ปุจฺฉติฯ ‘‘วิสฺสชฺชิตมฺหิ ปเญฺห’’ติอาทินิเทฺทสสฺส อิทานิ มยา วุจฺจมาโน ‘‘ยถา อายสฺมา อชิโต’’ติอาทิโก วิตฺถารสํวณฺณนาวิเสโส โสธนหารวิภโงฺค นามาติ คเหตโพฺพฯ ‘‘กถํ ตตฺถ ปเญฺห โสธโน หาโร วิญฺญาตโพฺพ’’ติ วตฺตพฺพตฺตา ‘‘ยถา อายสฺมา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ยถา เยน ปกาเรน อายสฺมา อชิโต ปารายเน ภควนฺตํ ปญฺหํ ปุจฺฉติ, ตถา เตน ปกาเรน วิสฺสชฺชิตมฺหิ ปเญฺห อยํ โสธโน หาโร วิญฺญาตโพฺพติฯ ‘‘นิยเมตฺวา วิภเชหี’’ติ วตฺตพฺพตฺตา นิยเมตฺวา วิภชิตุํ ‘‘เกนสฺสู’’ติอาทิ วุตฺตํฯ คาถาโตฺถ วุโตฺตวฯ
45. Yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena otaraṇahāravibhaṅgena otaretabbā suttatthā vibhattā, so saṃvaṇṇanāvisesabhūto vibhaṅgo paripuṇṇo, ‘‘katamo sodhanahāravibhaṅgo’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamo sodhano hāro’’tiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu niddiṭṭhesu soḷasasu desanāhārādīsu katamo saṃvaṇṇanāviseso sodhano hāro sodhanahāravibhaṅgo nāmāti pucchati. ‘‘Vissajjitamhi pañhe’’tiādiniddesassa idāni mayā vuccamāno ‘‘yathā āyasmā ajito’’tiādiko vitthārasaṃvaṇṇanāviseso sodhanahāravibhaṅgo nāmāti gahetabbo. ‘‘Kathaṃ tattha pañhe sodhano hāro viññātabbo’’ti vattabbattā ‘‘yathā āyasmā’’tiādi vuttaṃ. Yathā yena pakārena āyasmā ajito pārāyane bhagavantaṃ pañhaṃ pucchati, tathā tena pakārena vissajjitamhi pañhe ayaṃ sodhano hāro viññātabboti. ‘‘Niyametvā vibhajehī’’ti vattabbattā niyametvā vibhajituṃ ‘‘kenassū’’tiādi vuttaṃ. Gāthāttho vuttova.
‘‘เกนสฺสุ นิวุโต โลโก, เกนสฺสุ นปฺปกาสติ;
‘‘Kenassu nivuto loko, kenassu nappakāsati;
กิสฺสาภิเลปนํ พฺรูสิ, กิํสุ ตสฺส มหพฺภย’’นฺติฯ –
Kissābhilepanaṃ brūsi, kiṃsu tassa mahabbhaya’’nti. –
ปุจฺฉาวเสน ปวตฺตคาถายญฺจ –
Pucchāvasena pavattagāthāyañca –
‘‘อวิชฺชาย นิวุโต โลโก, (อชิตาติ ภควา,)
‘‘Avijjāya nivuto loko, (ajitāti bhagavā,)
วิวิจฺฉา ปมาทา นปฺปกาสติ;
Vivicchā pamādā nappakāsati;
ชปฺปาภิเลปนํ พฺรูมิ, ทุกฺขมสฺส มหพฺภย’’นฺติฯ –
Jappābhilepanaṃ brūmi, dukkhamassa mahabbhaya’’nti. –
วิสฺสชฺชนวเสน ปวตฺตคาถายญฺจาติ อิมาสุ ทฺวีสุ คาถาสุ ‘‘เกนสฺสุ นิวุโต โลโก’’ติ อิมินา ปเทน ปเญฺห ปุจฺฉิเต ‘‘อวิชฺชาย นิวุโต โลโก’’ติ อิมินา ปเทน ภควา ‘‘เกนสฺสุ นิวุโต โลโก’’ติ ปทํ ตทเตฺถ อญฺญาณสํสยาทิมลานํ อปนยเนน โสเธติฯ ตทเตฺถ หิ วิสฺสชฺชิเต อญฺญาณสํสยาทีนํ อภาวโต อโตฺถ โสธิโต นาม, อเตฺถ จ โสธิเต ปทมฺปิ โสธิตํเยวฯ เตนาห อฎฺฐกถายํ – ‘‘ตทตฺถสฺส วิสฺสชฺชนโต’’ติ (เนตฺติ. อฎฺฐ. ๔๕), ฎีกายญฺจ ‘‘ตพฺพิสยอญฺญาณสํสยาทิมลาปนยเนน โสเธตี’’ติ วุตฺตํฯ โน จ อารมฺภนฺติ ปุจฺฉิตุํ อารภิตพฺพํ สพฺพคาถาปทํ, คาถาตฺถํ วา, ญาตุํ อิจฺฉิตสฺส สพฺพสฺส อตฺถสฺส วิสฺสชฺชนวเสน อปริโยสิตตฺตา ภควา ‘‘อวิชฺชาย นิวุโต โลโก’’ติ เอตฺตเกเนว ปเทน โสเธติฯ เสเสสุปิ เอส นโยฯ
Vissajjanavasena pavattagāthāyañcāti imāsu dvīsu gāthāsu ‘‘kenassu nivuto loko’’ti iminā padena pañhe pucchite ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti iminā padena bhagavā ‘‘kenassu nivuto loko’’ti padaṃ tadatthe aññāṇasaṃsayādimalānaṃ apanayanena sodheti. Tadatthe hi vissajjite aññāṇasaṃsayādīnaṃ abhāvato attho sodhito nāma, atthe ca sodhite padampi sodhitaṃyeva. Tenāha aṭṭhakathāyaṃ – ‘‘tadatthassa vissajjanato’’ti (netti. aṭṭha. 45), ṭīkāyañca ‘‘tabbisayaaññāṇasaṃsayādimalāpanayanena sodhetī’’ti vuttaṃ. No ca ārambhanti pucchituṃ ārabhitabbaṃ sabbagāthāpadaṃ, gāthātthaṃ vā, ñātuṃ icchitassa sabbassa atthassa vissajjanavasena apariyositattā bhagavā ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti ettakeneva padena sodheti. Sesesupi esa nayo.
‘‘กิํสุ ตสฺส มหพฺภย’’นฺติ อิมินา ปเทน ปเญฺห ปุจฺฉิเต ‘‘ทุกฺขมสฺส มหพฺภย’’นฺติ ปเทน ภควตา อารโมฺภ ญาตุํ อิจฺฉิโต อโตฺถ สุโทฺธ โสธิโต โหติฯ เสสคาถาสุปิ เอเสว นโยฯ
‘‘Kiṃsu tassa mahabbhaya’’nti iminā padena pañhe pucchite ‘‘dukkhamassa mahabbhaya’’nti padena bhagavatā ārambho ñātuṃ icchito attho suddho sodhito hoti. Sesagāthāsupi eseva nayo.
ยตฺถ ปเญฺห เอวํ นิรวเสสวิสฺสชฺชนวเสน อารโมฺภ สุโทฺธ โสธิโต ภวติ, โส ปโญฺห วิสฺสชฺชิโต โสธิโต ภวติฯ ยตฺถ ปเญฺห เอวํ นิรวเสสวิสฺสชฺชนวเสน อารโมฺภ ยาว อสุโทฺธ อโสธิโต ภวติ, ตาว โส ปโญฺห วิสฺสชฺชิโต โสธิโต น ภวตีติ โยชนาฯ ‘‘เตนาหา’’ติอาทฺยานุสนฺธฺยาทฺยโตฺถ เจว ‘‘นิยุโตฺต โสธโน หาโร’’ติ อนุสนฺธฺยาทฺยโตฺถ จ วุตฺตนยานุสาเรน เวทิตโพฺพฯ
Yattha pañhe evaṃ niravasesavissajjanavasena ārambho suddho sodhito bhavati, so pañho vissajjito sodhito bhavati. Yattha pañhe evaṃ niravasesavissajjanavasena ārambho yāva asuddho asodhito bhavati, tāva so pañho vissajjito sodhito na bhavatīti yojanā. ‘‘Tenāhā’’tiādyānusandhyādyattho ceva ‘‘niyutto sodhano hāro’’ti anusandhyādyattho ca vuttanayānusārena veditabbo.
อิติ โสธนหารวิภเงฺค สตฺติพลานุรูปา รจิตา
Iti sodhanahāravibhaṅge sattibalānurūpā racitā
วิภาวนา นิฎฺฐิตาฯ
Vibhāvanā niṭṭhitā.
ปณฺฑิเตหิ ปน อฎฺฐกถาฎีกานุสาเรน คมฺภีรโตฺถ วิตฺถารโต วิภชิตฺวา คเหตโพฺพติฯ
Paṇḍitehi pana aṭṭhakathāṭīkānusārena gambhīrattho vitthārato vibhajitvā gahetabboti.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / เนตฺติปฺปกรณปาฬิ • Nettippakaraṇapāḷi / ๑๓. โสธนหารวิภโงฺค • 13. Sodhanahāravibhaṅgo
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / เนตฺติปฺปกรณ-อฎฺฐกถา • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ๑๓. โสธนหารวิภงฺควณฺณนา • 13. Sodhanahāravibhaṅgavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ขุทฺทกนิกาย (ฎีกา) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / เนตฺติปฺปกรณ-ฎีกา • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ๑๓. โสธนหารวิภงฺควณฺณนา • 13. Sodhanahāravibhaṅgavaṇṇanā
