Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / නෙත්තිවිභාවිනී • Nettivibhāvinī |
13. සොධනහාරවිභඞ්ගවිභාවනා
13. Sodhanahāravibhaṅgavibhāvanā
45. යෙන යෙන සංවණ්ණනාවිසෙසභූතෙන ඔතරණහාරවිභඞ්ගෙන ඔතරෙතබ්බා සුත්තත්ථා විභත්තා, සො සංවණ්ණනාවිසෙසභූතො විභඞ්ගො පරිපුණ්ණො, ‘‘කතමො සොධනහාරවිභඞ්ගො’’ති පුච්ඡිතබ්බත්තා ‘‘තත්ථ කතමො සොධනො හාරො’’තිආදි වුත්තං. තත්ථ තත්ථාති තෙසු නිද්දිට්ඨෙසු සොළසසු දෙසනාහාරාදීසු කතමො සංවණ්ණනාවිසෙසො සොධනො හාරො සොධනහාරවිභඞ්ගො නාමාති පුච්ඡති. ‘‘විස්සජ්ජිතම්හි පඤ්හෙ’’තිආදිනිද්දෙසස්ස ඉදානි මයා වුච්චමානො ‘‘යථා ආයස්මා අජිතො’’තිආදිකො විත්ථාරසංවණ්ණනාවිසෙසො සොධනහාරවිභඞ්ගො නාමාති ගහෙතබ්බො. ‘‘කථං තත්ථ පඤ්හෙ සොධනො හාරො විඤ්ඤාතබ්බො’’ති වත්තබ්බත්තා ‘‘යථා ආයස්මා’’තිආදි වුත්තං. යථා යෙන පකාරෙන ආයස්මා අජිතො පාරායනෙ භගවන්තං පඤ්හං පුච්ඡති, තථා තෙන පකාරෙන විස්සජ්ජිතම්හි පඤ්හෙ අයං සොධනො හාරො විඤ්ඤාතබ්බොති. ‘‘නියමෙත්වා විභජෙහී’’ති වත්තබ්බත්තා නියමෙත්වා විභජිතුං ‘‘කෙනස්සූ’’තිආදි වුත්තං. ගාථාත්ථො වුත්තොව.
45. Yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena otaraṇahāravibhaṅgena otaretabbā suttatthā vibhattā, so saṃvaṇṇanāvisesabhūto vibhaṅgo paripuṇṇo, ‘‘katamo sodhanahāravibhaṅgo’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamo sodhano hāro’’tiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu niddiṭṭhesu soḷasasu desanāhārādīsu katamo saṃvaṇṇanāviseso sodhano hāro sodhanahāravibhaṅgo nāmāti pucchati. ‘‘Vissajjitamhi pañhe’’tiādiniddesassa idāni mayā vuccamāno ‘‘yathā āyasmā ajito’’tiādiko vitthārasaṃvaṇṇanāviseso sodhanahāravibhaṅgo nāmāti gahetabbo. ‘‘Kathaṃ tattha pañhe sodhano hāro viññātabbo’’ti vattabbattā ‘‘yathā āyasmā’’tiādi vuttaṃ. Yathā yena pakārena āyasmā ajito pārāyane bhagavantaṃ pañhaṃ pucchati, tathā tena pakārena vissajjitamhi pañhe ayaṃ sodhano hāro viññātabboti. ‘‘Niyametvā vibhajehī’’ti vattabbattā niyametvā vibhajituṃ ‘‘kenassū’’tiādi vuttaṃ. Gāthāttho vuttova.
‘‘කෙනස්සු නිවුතො ලොකො, කෙනස්සු නප්පකාසති;
‘‘Kenassu nivuto loko, kenassu nappakāsati;
කිස්සාභිලෙපනං බ්රූසි, කිංසු තස්ස මහබ්භය’’න්ති. –
Kissābhilepanaṃ brūsi, kiṃsu tassa mahabbhaya’’nti. –
පුච්ඡාවසෙන පවත්තගාථායඤ්ච –
Pucchāvasena pavattagāthāyañca –
‘‘අවිජ්ජාය නිවුතො ලොකො, (අජිතාති භගවා,)
‘‘Avijjāya nivuto loko, (ajitāti bhagavā,)
විවිච්ඡා පමාදා නප්පකාසති;
Vivicchā pamādā nappakāsati;
ජප්පාභිලෙපනං බ්රූමි, දුක්ඛමස්ස මහබ්භය’’න්ති. –
Jappābhilepanaṃ brūmi, dukkhamassa mahabbhaya’’nti. –
විස්සජ්ජනවසෙන පවත්තගාථායඤ්චාති ඉමාසු ද්වීසු ගාථාසු ‘‘කෙනස්සු නිවුතො ලොකො’’ති ඉමිනා පදෙන පඤ්හෙ පුච්ඡිතෙ ‘‘අවිජ්ජාය නිවුතො ලොකො’’ති ඉමිනා පදෙන භගවා ‘‘කෙනස්සු නිවුතො ලොකො’’ති පදං තදත්ථෙ අඤ්ඤාණසංසයාදිමලානං අපනයනෙන සොධෙති. තදත්ථෙ හි විස්සජ්ජිතෙ අඤ්ඤාණසංසයාදීනං අභාවතො අත්ථො සොධිතො නාම, අත්ථෙ ච සොධිතෙ පදම්පි සොධිතංයෙව. තෙනාහ අට්ඨකථායං – ‘‘තදත්ථස්ස විස්සජ්ජනතො’’ති (නෙත්ති. අට්ඨ. 45), ටීකායඤ්ච ‘‘තබ්බිසයඅඤ්ඤාණසංසයාදිමලාපනයනෙන සොධෙතී’’ති වුත්තං. නො ච ආරම්භන්ති පුච්ඡිතුං ආරභිතබ්බං සබ්බගාථාපදං, ගාථාත්ථං වා, ඤාතුං ඉච්ඡිතස්ස සබ්බස්ස අත්ථස්ස විස්සජ්ජනවසෙන අපරියොසිතත්තා භගවා ‘‘අවිජ්ජාය නිවුතො ලොකො’’ති එත්තකෙනෙව පදෙන සොධෙති. සෙසෙසුපි එස නයො.
Vissajjanavasena pavattagāthāyañcāti imāsu dvīsu gāthāsu ‘‘kenassu nivuto loko’’ti iminā padena pañhe pucchite ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti iminā padena bhagavā ‘‘kenassu nivuto loko’’ti padaṃ tadatthe aññāṇasaṃsayādimalānaṃ apanayanena sodheti. Tadatthe hi vissajjite aññāṇasaṃsayādīnaṃ abhāvato attho sodhito nāma, atthe ca sodhite padampi sodhitaṃyeva. Tenāha aṭṭhakathāyaṃ – ‘‘tadatthassa vissajjanato’’ti (netti. aṭṭha. 45), ṭīkāyañca ‘‘tabbisayaaññāṇasaṃsayādimalāpanayanena sodhetī’’ti vuttaṃ. No ca ārambhanti pucchituṃ ārabhitabbaṃ sabbagāthāpadaṃ, gāthātthaṃ vā, ñātuṃ icchitassa sabbassa atthassa vissajjanavasena apariyositattā bhagavā ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti ettakeneva padena sodheti. Sesesupi esa nayo.
‘‘කිංසු තස්ස මහබ්භය’’න්ති ඉමිනා පදෙන පඤ්හෙ පුච්ඡිතෙ ‘‘දුක්ඛමස්ස මහබ්භය’’න්ති පදෙන භගවතා ආරම්භො ඤාතුං ඉච්ඡිතො අත්ථො සුද්ධො සොධිතො හොති. සෙසගාථාසුපි එසෙව නයො.
‘‘Kiṃsu tassa mahabbhaya’’nti iminā padena pañhe pucchite ‘‘dukkhamassa mahabbhaya’’nti padena bhagavatā ārambho ñātuṃ icchito attho suddho sodhito hoti. Sesagāthāsupi eseva nayo.
යත්ථ පඤ්හෙ එවං නිරවසෙසවිස්සජ්ජනවසෙන ආරම්භො සුද්ධො සොධිතො භවති, සො පඤ්හො විස්සජ්ජිතො සොධිතො භවති. යත්ථ පඤ්හෙ එවං නිරවසෙසවිස්සජ්ජනවසෙන ආරම්භො යාව අසුද්ධො අසොධිතො භවති, තාව සො පඤ්හො විස්සජ්ජිතො සොධිතො න භවතීති යොජනා. ‘‘තෙනාහා’’තිආද්යානුසන්ධ්යාද්යත්ථො චෙව ‘‘නියුත්තො සොධනො හාරො’’ති අනුසන්ධ්යාද්යත්ථො ච වුත්තනයානුසාරෙන වෙදිතබ්බො.
Yattha pañhe evaṃ niravasesavissajjanavasena ārambho suddho sodhito bhavati, so pañho vissajjito sodhito bhavati. Yattha pañhe evaṃ niravasesavissajjanavasena ārambho yāva asuddho asodhito bhavati, tāva so pañho vissajjito sodhito na bhavatīti yojanā. ‘‘Tenāhā’’tiādyānusandhyādyattho ceva ‘‘niyutto sodhano hāro’’ti anusandhyādyattho ca vuttanayānusārena veditabbo.
ඉති සොධනහාරවිභඞ්ගෙ සත්තිබලානුරූපා රචිතා
Iti sodhanahāravibhaṅge sattibalānurūpā racitā
විභාවනා නිට්ඨිතා.
Vibhāvanā niṭṭhitā.
පණ්ඩිතෙහි පන අට්ඨකථාටීකානුසාරෙන ගම්භීරත්ථො විත්ථාරතො විභජිත්වා ගහෙතබ්බොති.
Paṇḍitehi pana aṭṭhakathāṭīkānusārena gambhīrattho vitthārato vibhajitvā gahetabboti.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්දකනිකාය • Khuddakanikāya / නෙත්තිප්පකරණපාළි • Nettippakaraṇapāḷi / 13. සොධනහාරවිභඞ්ගො • 13. Sodhanahāravibhaṅgo
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්තපිටක (අට්ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ඛුද්දකනිකාය (අට්ඨකථා) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / නෙත්තිප්පකරණ-අට්ඨකථා • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / 13. සොධනහාරවිභඞ්ගවණ්ණනා • 13. Sodhanahāravibhaṅgavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ඛුද්දකනිකාය (ටීකා) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / නෙත්තිප්පකරණ-ටීකා • Nettippakaraṇa-ṭīkā / 13. සොධනහාරවිභඞ්ගවණ්ණනා • 13. Sodhanahāravibhaṅgavaṇṇanā