| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปฎิสมฺภิทามคฺค-อฎฺฐกถา • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
๒. โสฬสญาณนิเทฺทสวณฺณนา
2. Soḷasañāṇaniddesavaṇṇanā
๑๕๓. โสฬสหิ อากาเรหีติ อุภยปกฺขวเสน วุเตฺตหิ โสฬสหิ ญาณโกฎฺฐาเสหิฯ อุทุจิตํ จิตฺตํ สมุทุจิตนฺติ อุปจารภูมิยํ จิตฺตํ อุทฺธํ อุจิตํ, สมฺมา อุทฺธํ อุจิตํ, อุปรูปริ กตปริจยํ สมฺมา อุปรูปริ กตปริจยนฺติ อโตฺถฯ อุทุชิตํ จิตฺตํ สมุทุชิตนฺติปิ ปาโฐฯ อุปริภาวาย ชิตํ, อุปริภาวกเรหิ วา ญาเณหิ ชิตํ อุทุชิตํฯ สมุทุชิตนฺติ สมา อุปริภาวาย, อุปริภาวกเรหิ วา ญาเณหิ ชิตํฯ สมาติ เจตฺถ วิสมภาวปฎิเกฺขโปฯ อิมสฺมิํ ปาเฐ อุ, ทุ-อิติ เทฺว เทฺว อุปสคฺคา โหนฺติฯ อุรูชิตํ จิตฺตํ สมฺมารูชิตนฺติปิ ปาโฐฯ เอตฺถาปิ ชิตโตฺถเยวฯ อุรู อรูติ อิทํ ปน นิปาตมตฺตเมวาติ วทนฺติฯ วีโณปมฎฺฐกถาย ตชฺชิตํ สุตชฺชิตนฺติ จ อโตฺถ วุโตฺต, โส อิธ น ยุชฺชติฯ เอกเตฺต สนฺติฎฺฐตีติ อุปจารภูมิยํ ตาว นานารมฺมณวิเกฺขปาภาเวน เอกเตฺต ปติฎฺฐาติฯ นิยฺยานาวรณเฎฺฐน นีวรณาติ เอตฺถ อรติปิ สเพฺพปิ อกุสลา อาวรณเฎฺฐน นีวรณาติ วุตฺตาฯ นิยฺยานาวรณเฎฺฐนาติ นิยฺยานานํ อาคมนมคฺคปิทหนเฎฺฐนฯ นิยฺยานวารณเฎฺฐนาติปิ ปาโฐ, นิยฺยานานํ ปฎิเกฺขปนเฎฺฐนาติ อโตฺถฯ เนกฺขมฺมํ อริยานํ นิยฺยานนฺติ มคฺคฎฺฐานํ อริยานํ นิยฺยานสงฺขาตสฺส อริยมคฺคสฺส เหตุตฺตา ผลูปจาเรน อริยานํ นิยฺยานํฯ เตน จ เหตุภูเตน มคฺคกฺขเณ อริยา นิยฺยนฺติ นิคจฺฉนฺติฯ เกจิ ปน ‘‘นิยฺยานนฺติ มโคฺค’’ติ วทนฺติฯ อิธ อุปจารสฺส อธิเปฺปตตฺตา มคฺคกฺขเณ จ อาโลกสญฺญาย สพฺพกุสลธมฺมานญฺจ อภาวา ตํ น ยุชฺชติฯ นิวุตตฺตาติ ปฎิจฺฉนฺนตฺตาฯ นปฺปชานาตีติ ปุคฺคลวเสน วุตฺตํฯ
153.Soḷasahiākārehīti ubhayapakkhavasena vuttehi soḷasahi ñāṇakoṭṭhāsehi. Uducitaṃ cittaṃ samuducitanti upacārabhūmiyaṃ cittaṃ uddhaṃ ucitaṃ, sammā uddhaṃ ucitaṃ, uparūpari kataparicayaṃ sammā uparūpari kataparicayanti attho. Udujitaṃ cittaṃ samudujitantipi pāṭho. Uparibhāvāya jitaṃ, uparibhāvakarehi vā ñāṇehi jitaṃ udujitaṃ. Samudujitanti samā uparibhāvāya, uparibhāvakarehi vā ñāṇehi jitaṃ. Samāti cettha visamabhāvapaṭikkhepo. Imasmiṃ pāṭhe u, du-iti dve dve upasaggā honti. Urūjitaṃ cittaṃ sammārūjitantipi pāṭho. Etthāpi jitatthoyeva. Urū arūti idaṃ pana nipātamattamevāti vadanti. Vīṇopamaṭṭhakathāya tajjitaṃ sutajjitanti ca attho vutto, so idha na yujjati. Ekatte santiṭṭhatīti upacārabhūmiyaṃ tāva nānārammaṇavikkhepābhāvena ekatte patiṭṭhāti. Niyyānāvaraṇaṭṭhena nīvaraṇāti ettha aratipi sabbepi akusalā āvaraṇaṭṭhena nīvaraṇāti vuttā. Niyyānāvaraṇaṭṭhenāti niyyānānaṃ āgamanamaggapidahanaṭṭhena. Niyyānavāraṇaṭṭhenātipi pāṭho, niyyānānaṃ paṭikkhepanaṭṭhenāti attho. Nekkhammaṃ ariyānaṃ niyyānanti maggaṭṭhānaṃ ariyānaṃ niyyānasaṅkhātassa ariyamaggassa hetuttā phalūpacārena ariyānaṃ niyyānaṃ. Tena ca hetubhūtena maggakkhaṇe ariyā niyyanti nigacchanti. Keci pana ‘‘niyyānanti maggo’’ti vadanti. Idha upacārassa adhippetattā maggakkhaṇe ca ālokasaññāya sabbakusaladhammānañca abhāvā taṃ na yujjati. Nivutattāti paṭicchannattā. Nappajānātīti puggalavasena vuttaṃ.
วิสุทฺธจิตฺตสฺสาติ อุปจารภูมิยํเยวฯ ขณิกสโมธานาติ จิตฺตกฺขเณ จิตฺตกฺขเณ อุปฺปชฺชนโต ขโณ เอเตสํ อตฺถีติ ขณิกา, อุปกฺกิเลสา, ขณิกานํ สโมธาโน สมาคโม ปพโนฺธ ขณิกสโมธาโนฯ ตสฺมา ขณิกสโมธานา, อุปฺปชฺชมานา อุปกฺกิเลสา ขณิกปฺปพนฺธวเสน ขณิกปรมฺปราวเสน อุปฺปชฺชนฺติ, น เอกจิตฺตกฺขณวเสนาติ วุตฺตํ โหติฯ
Visuddhacittassāti upacārabhūmiyaṃyeva. Khaṇikasamodhānāti cittakkhaṇe cittakkhaṇe uppajjanato khaṇo etesaṃ atthīti khaṇikā, upakkilesā, khaṇikānaṃ samodhāno samāgamo pabandho khaṇikasamodhāno. Tasmā khaṇikasamodhānā, uppajjamānā upakkilesā khaṇikappabandhavasena khaṇikaparamparāvasena uppajjanti, na ekacittakkhaṇavasenāti vuttaṃ hoti.
โสฬสญาณนิเทฺทสวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Soḷasañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / ปฎิสมฺภิทามคฺคปาฬิ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ๒. โสฬสญาณนิเทฺทโส • 2. Soḷasañāṇaniddeso
