| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पटिसम्भिदामग्गपाळि • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
१. सोळसपञ्ञानिद्देसो
1. Soḷasapaññāniddeso
४. पञ्ञापटिलाभाय संवत्तन्तीति कतमो पञ्ञापटिलाभो? चतुन्नं मग्गञाणानं, चतुन्नं फलञाणानं, चतुन्नं पटिसम्भिदाञाणानं, छन्नं अभिञ्ञाञाणानं, तेसत्ततीनं ञाणानं, सत्तसत्ततीनं ञाणानं लाभो पटिलाभो पत्ति सम्पत्ति फस्सना 1 सच्छिकिरिया उपसम्पदा। पञ्ञापटिलाभाय संवत्तन्तीति – अयं पञ्ञा पटिलाभो।
4.Paññāpaṭilābhāya saṃvattantīti katamo paññāpaṭilābho? Catunnaṃ maggañāṇānaṃ, catunnaṃ phalañāṇānaṃ, catunnaṃ paṭisambhidāñāṇānaṃ, channaṃ abhiññāñāṇānaṃ, tesattatīnaṃ ñāṇānaṃ, sattasattatīnaṃ ñāṇānaṃ lābho paṭilābho patti sampatti phassanā 2 sacchikiriyā upasampadā. Paññāpaṭilābhāya saṃvattantīti – ayaṃ paññā paṭilābho.
पञ्ञाबुद्धिया संवत्तन्तीति कतमा पञ्ञाबुद्धि? सत्तन्नञ्च सेक्खानं पुथुज्जनकल्याणकस्स च पञ्ञा वड्ढति, अरहतो पञ्ञा वड्ढति। वड्ढितवड्ढना पञ्ञाबुद्धिया संवत्तन्तीति – अयं पञ्ञाबुद्धि।
Paññābuddhiyāsaṃvattantīti katamā paññābuddhi? Sattannañca sekkhānaṃ puthujjanakalyāṇakassa ca paññā vaḍḍhati, arahato paññā vaḍḍhati. Vaḍḍhitavaḍḍhanā paññābuddhiyā saṃvattantīti – ayaṃ paññābuddhi.
पञ्ञावेपुल्लाय संवत्तन्तीति कतमं पञ्ञावेपुल्लं? सत्तन्नं सेक्खानं पुथुज्जनकल्याणकस्स च पञ्ञावेपुल्लं गच्छति। अरहतो पञ्ञा वेपुल्लगता पञ्ञावेपुल्लाय संवत्तन्तीति – इदं पञ्ञावेपुल्लं।
Paññāvepullāya saṃvattantīti katamaṃ paññāvepullaṃ? Sattannaṃ sekkhānaṃ puthujjanakalyāṇakassa ca paññāvepullaṃ gacchati. Arahato paññā vepullagatā paññāvepullāya saṃvattantīti – idaṃ paññāvepullaṃ.
महापञ्ञताय संवत्तन्तीति कतमा महापञ्ञा? महन्ते अत्थे परिग्गण्हातीति – महापञ्ञा। महन्ते धम्मे परिग्गण्हातीति – महापञ्ञा। महन्ता निरुत्तियो परिग्गण्हातीति – महापञ्ञा। महन्तानि पटिभानानि परिग्गण्हातीति – महापञ्ञा। महन्ते सीलक्खन्धे परिग्गण्हातीति – महापञ्ञा। महन्ते समाधिक्खन्धे परिग्गण्हातीति – महापञ्ञा। महन्ते पञ्ञाक्खन्धे परिग्गण्हातीति – महापञ्ञा। महन्ते विमुत्तिक्खन्धे परिग्गण्हातीति – महापञ्ञा । महन्ते विमुत्तिञाणदस्सनक्खन्धे परिग्गण्हातीति – महापञ्ञा। महन्तानि ठानाट्ठानानि परिग्गण्हातीति – महापञ्ञा। महन्ता विहारसमापत्तियो परिग्गण्हातीति – महापञ्ञा। महन्तानि अरियसच्चानि परिग्गण्हातीति – महापञ्ञा। महन्ते सतिपट्ठाने परिग्गण्हातीति – महापञ्ञा। महन्ते सम्मप्पधाने परिग्गण्हातीति – महापञ्ञा। महन्ते इद्धिपादे परिग्गण्हातीति – महापञ्ञा। महन्तानि इन्द्रियानि परिग्गण्हातीति – महापञ्ञा। महन्तानि बलानि परिग्गण्हातीति – महापञ्ञा। महन्ते बोज्झङ्गे परिग्गण्हातीति – महापञ्ञा। महन्तं अरियमग्गं 3 परिग्गण्हातीति – महापञ्ञा। महन्तानि सामञ्ञफलानि परिग्गण्हातीति – महापञ्ञा। महन्ता अभिञ्ञायो 4 परिग्गण्हातीति – महापञ्ञा। महन्तं परमत्थं निब्बानं परिग्गण्हातीति – महापञ्ञा। महापञ्ञताय संवत्तन्तीति – अयं महापञ्ञा।
Mahāpaññatāya saṃvattantīti katamā mahāpaññā? Mahante atthe pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahante dhamme pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahantā niruttiyo pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahantāni paṭibhānāni pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahante sīlakkhandhe pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahante samādhikkhandhe pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahante paññākkhandhe pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahante vimuttikkhandhe pariggaṇhātīti – mahāpaññā . Mahante vimuttiñāṇadassanakkhandhe pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahantāni ṭhānāṭṭhānāni pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahantā vihārasamāpattiyo pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahantāni ariyasaccāni pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahante satipaṭṭhāne pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahante sammappadhāne pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahante iddhipāde pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahantāni indriyāni pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahantāni balāni pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahante bojjhaṅge pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahantaṃ ariyamaggaṃ 5 pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahantāni sāmaññaphalāni pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahantā abhiññāyo 6 pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahantaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahāpaññatāya saṃvattantīti – ayaṃ mahāpaññā.
पुथुपञ्ञताय संवत्तन्तीति कतमा पुथुपञ्ञा? पुथुनानाखन्धेसु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुनानाधातूसु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुनानाआयतनेसु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुनानापटिच्चसमुप्पादेसु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुनानासुञ्ञतमनुपलब्भेसु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुनानाअत्थेसु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुनानाधम्मेसु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुनानानिरुत्तीसु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुनानापटिभानेसु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुनानासीलक्खन्धेसु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुनानासमाधिक्खन्धेसु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुनानापञ्ञाक्खन्धेसु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुनानाविमुत्तिक्खन्धेसु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुनानाविमुत्तिञाणदस्सनक्खन्धेसु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुनानाठानाट्ठानेसु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुनानाविहारसमापत्तीसु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुनानाअरियसच्चेसु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुनानासतिपट्ठानेसु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुनानासम्मप्पधानेसु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुनानाइद्धिपादेसु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुनानाइन्द्रियेसु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुनानाबलेसु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुनानाबोज्झङ्गेसु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुनानाअरियमग्गेसु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुनानासामञ्ञफलेसु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुनानाअभिञ्ञासु ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुज्जनसाधारणे धम्मे अतिक्कम्म 7 परमत्थे निब्बाने ञाणं पवत्ततीति – पुथुपञ्ञा। पुथुपञ्ञताय संवत्तन्तीति – अयं पुथुपञ्ञा।
Puthupaññatāya saṃvattantīti katamā puthupaññā? Puthunānākhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānādhātūsu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāāyatanesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāpaṭiccasamuppādesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāsuññatamanupalabbhesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāatthesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānādhammesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāniruttīsu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāpaṭibhānesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāsīlakkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāsamādhikkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāpaññākkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāvimuttikkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāvimuttiñāṇadassanakkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāṭhānāṭṭhānesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāvihārasamāpattīsu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāariyasaccesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāsatipaṭṭhānesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāsammappadhānesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāiddhipādesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāindriyesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānābalesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānābojjhaṅgesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāariyamaggesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāsāmaññaphalesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāabhiññāsu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthujjanasādhāraṇe dhamme atikkamma 8 paramatthe nibbāne ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthupaññatāya saṃvattantīti – ayaṃ puthupaññā.
विपुलपञ्ञताय संवत्तन्तीति कतमा विपुलपञ्ञा? विपुले अत्थे परिग्गण्हातीति – विपुलपञ्ञा। विपुले धम्मे परिग्गण्हातीति – विपुलपञ्ञा। विपुला निरुत्तियो परिग्गण्हातीति – विपुलपञ्ञा। विपुलानि पटिभानानि परिग्गण्हातीति – विपुलपञ्ञा। विपुले सीलक्खन्धे परिग्गण्हातीति – विपुलपञ्ञा। विपुले समाधिक्खन्धे परिग्गण्हातीति – विपुलपञ्ञा। विपुले पञ्ञाक्खन्धे परिग्गण्हातीति – विपुलपञ्ञा। विपुले विमुत्तिक्खन्धे परिग्गण्हातीति – विपुलपञ्ञा। विपुले विमुत्तिञाणदस्सनक्खन्धे परिग्गण्हातीति – विपुलपञ्ञा। विपुलानि ठानाट्ठानानि परिग्गण्हातीति – विपुलपञ्ञा। विपुला विहारसमापत्तियो परिग्गण्हातीति – विपुलपञ्ञा। विपुलानि अरियसच्चानि परिग्गण्हातीति – विपुलपञ्ञा। विपुले सतिपट्ठाने परिग्गण्हातीति – विपुलपञ्ञा। विपुले सम्मप्पधाने परिग्गण्हातीति – विपुलपञ्ञा। विपुले इद्धिपादे परिग्गण्हातीति – विपुलपञ्ञा। विपुलानि इन्द्रियानि परिग्गण्हातीति – विपुलपञ्ञा। विपुलानि बलानि परिग्गण्हातीति – विपुलपञ्ञा। विपुले बोज्झङ्गे परिग्गण्हातीति – विपुलपञ्ञा। विपुले अरियमग्गे परिग्गण्हातीति – विपुलपञ्ञा। विपुलानि सामञ्ञफलानि परिग्गण्हातीति – विपुलपञ्ञा। विपुला अभिञ्ञायो परिग्गण्हातीति – विपुलपञ्ञा। विपुलं परमत्थं निब्बानं परिग्गण्हातीति – विपुलपञ्ञा। विपुलपञ्ञताय संवत्तन्तीति – अयं विपुलपञ्ञा।
Vipulapaññatāyasaṃvattantīti katamā vipulapaññā? Vipule atthe pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipule dhamme pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipulā niruttiyo pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipulāni paṭibhānāni pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipule sīlakkhandhe pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipule samādhikkhandhe pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipule paññākkhandhe pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipule vimuttikkhandhe pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipule vimuttiñāṇadassanakkhandhe pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipulāni ṭhānāṭṭhānāni pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipulā vihārasamāpattiyo pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipulāni ariyasaccāni pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipule satipaṭṭhāne pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipule sammappadhāne pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipule iddhipāde pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipulāni indriyāni pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipulāni balāni pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipule bojjhaṅge pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipule ariyamagge pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipulāni sāmaññaphalāni pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipulā abhiññāyo pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipulaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipulapaññatāya saṃvattantīti – ayaṃ vipulapaññā.
गम्भीरपञ्ञताय संवत्तन्तीति कतमा गम्भीरपञ्ञा? गम्भीरेसु खन्धेसु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरासु धातूसु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरेसु आयतनेसु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरेसु पटिच्चसमुप्पादेसु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरेसु सुञ्ञतमनुपलब्भेसु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरेसु अत्थेसु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरेसु धम्मेसु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरासु निरुत्तीसु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरेसु पटिभानेसु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरेसु सीलक्खन्धेसु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरेसु समाधिक्खन्धेसु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा । गम्भीरेसु पञ्ञाक्खन्धेसु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरेसु विमुत्तिक्खन्धेसु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरेसु विमुत्तिञाणदस्सनक्खन्धेसु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरेसु ठानाट्ठानेसु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरासु विहारसमापत्तीसु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरेसु अरियसच्चेसु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरेसु सतिपट्ठानेसु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरेसु सम्मप्पधानेसु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरेसु इद्धिपादेसु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरेसु इन्द्रियेसु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरेसु बलेसु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरेसु बोज्झङ्गेसु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरेसु अरियमग्गेसु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरेसु सामञ्ञफलेसु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरासु अभिञ्ञासु ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरे परमत्थे निब्बाने ञाणं पवत्ततीति – गम्भीरपञ्ञा। गम्भीरपञ्ञताय संवत्तन्तीति – अयं गम्भीरपञ्ञा।
Gambhīrapaññatāya saṃvattantīti katamā gambhīrapaññā? Gambhīresu khandhesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīrāsu dhātūsu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu āyatanesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu paṭiccasamuppādesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu suññatamanupalabbhesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu atthesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu dhammesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīrāsu niruttīsu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu paṭibhānesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu sīlakkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu samādhikkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā . Gambhīresu paññākkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu vimuttikkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu vimuttiñāṇadassanakkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu ṭhānāṭṭhānesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīrāsu vihārasamāpattīsu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu ariyasaccesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu satipaṭṭhānesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu sammappadhānesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu iddhipādesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu indriyesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu balesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu bojjhaṅgesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu ariyamaggesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu sāmaññaphalesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīrāsu abhiññāsu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīre paramatthe nibbāne ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīrapaññatāya saṃvattantīti – ayaṃ gambhīrapaññā.
असामन्तपञ्ञताय संवत्तन्तीति कतमा असामन्तपञ्ञा? यस्स पुग्गलस्स अत्थववत्थानतो अत्थपटिसम्भिदा अधिगता होति सच्छिकता फस्सिता पञ्ञाय, धम्मववत्थानतो धम्मपटिसम्भिदा अधिगता होति सच्छिकता फस्सिता पञ्ञाय, निरुत्तिववत्थानतो निरुत्तिपटिसम्भिदा अधिगता होति सच्छिकता फस्सिता पञ्ञाय, पटिभानववत्थानतो पटिभानपटिसम्भिदा अधिगता होति सच्छिकता फस्सिता पञ्ञाय, तस्स अत्थे च धम्मे च निरुत्तिया च पटिभाने च न अञ्ञो कोचि सक्कोति अभिसम्भवितुं। अनभिसम्भवनीयो च सो अञ्ञेहीति – असामन्तपञ्ञो।
Asāmantapaññatāya saṃvattantīti katamā asāmantapaññā? Yassa puggalassa atthavavatthānato atthapaṭisambhidā adhigatā hoti sacchikatā phassitā paññāya, dhammavavatthānato dhammapaṭisambhidā adhigatā hoti sacchikatā phassitā paññāya, niruttivavatthānato niruttipaṭisambhidā adhigatā hoti sacchikatā phassitā paññāya, paṭibhānavavatthānato paṭibhānapaṭisambhidā adhigatā hoti sacchikatā phassitā paññāya, tassa atthe ca dhamme ca niruttiyā ca paṭibhāne ca na añño koci sakkoti abhisambhavituṃ. Anabhisambhavanīyo ca so aññehīti – asāmantapañño.
पुथुज्जनकल्याणकस्स पञ्ञा अट्ठमकस्स पञ्ञाय दूरे विदूरे सुविदूरे न सन्तिके न सामन्ता। पुथुज्जनकल्याणकं उपादाय अट्ठमको असामन्तपञ्ञो। अट्ठमकस्स पञ्ञा सोतापन्नस्स पञ्ञाय दूरे विदूरे सुविदूरे न सन्तिके न सामन्ता। अट्ठमकं उपादाय सोतापन्नो असामन्तपञ्ञो। सोतापन्नस्स पञ्ञा सकदागामिस्स पञ्ञाय दूरे विदूरे सुविदूरे न सन्तिके न सामन्ता। सोतापन्नं उपादाय सकदागामि असामन्तपञ्ञो। सकदागामिस्स पञ्ञा अनागामिस्स पञ्ञाय दूरे विदूरे सुविदूरे न सन्तिके न सामन्ता। सकदागामिं उपादाय अनागामी असामन्तपञ्ञो। अनागामिस्स पञ्ञा अरहतो पञ्ञाय दूरे विदूरे सुविदूरे न सन्तिके न सामन्ता। अनागामिं उपादाय अरहा असामन्तपञ्ञो। अरहतो पञ्ञा पच्चेकसम्बुद्धस्स 9 पञ्ञाय दूरे विदूरे सुविदूरे न सन्तिके न सामन्ता। अरहन्तं उपादाय पच्चेकबुद्धो असामन्तपञ्ञो। पच्चेकबुद्धञ्च सदेवकञ्च लोकं उपादाय तथागतो अरहं सम्मासम्बुद्धो अग्गो असामन्तपञ्ञो।
Puthujjanakalyāṇakassa paññā aṭṭhamakassa paññāya dūre vidūre suvidūre na santike na sāmantā. Puthujjanakalyāṇakaṃ upādāya aṭṭhamako asāmantapañño. Aṭṭhamakassa paññā sotāpannassa paññāya dūre vidūre suvidūre na santike na sāmantā. Aṭṭhamakaṃ upādāya sotāpanno asāmantapañño. Sotāpannassa paññā sakadāgāmissa paññāya dūre vidūre suvidūre na santike na sāmantā. Sotāpannaṃ upādāya sakadāgāmi asāmantapañño. Sakadāgāmissa paññā anāgāmissa paññāya dūre vidūre suvidūre na santike na sāmantā. Sakadāgāmiṃ upādāya anāgāmī asāmantapañño. Anāgāmissa paññā arahato paññāya dūre vidūre suvidūre na santike na sāmantā. Anāgāmiṃ upādāya arahā asāmantapañño. Arahato paññā paccekasambuddhassa 10 paññāya dūre vidūre suvidūre na santike na sāmantā. Arahantaṃ upādāya paccekabuddho asāmantapañño. Paccekabuddhañca sadevakañca lokaṃ upādāya tathāgato arahaṃ sammāsambuddho aggo asāmantapañño.
५. पञ्ञापभेदकुसलो पभिन्नञाणो अधिगतप्पटिसम्भिदो चतुवेसारज्जप्पत्तो दसबलधारी पुरिसासभो पुरिससीहो पुरिसनागो पुरिसाजञ्ञो पुरिसधोरय्हो अनन्तञाणो अनन्ततेजो अनन्तयसो अड्ढो महद्धनो धनवा नेता विनेता अनुनेता पञ्ञापेता निज्झापेता पेक्खेता पसादेता। सो हि भगवा अनुप्पन्नस्स मग्गस्स उप्पादेता, असञ्जातस्स मग्गस्स सञ्जनेता 11, अनक्खातस्स मग्गस्स अक्खाता, मग्गञ्ञू मग्गविदू मग्गकोविदो मग्गानुगामी 12 च पनस्स एतरहि सावका विहरन्ति पच्छा समन्नागता।
5. Paññāpabhedakusalo pabhinnañāṇo adhigatappaṭisambhido catuvesārajjappatto dasabaladhārī purisāsabho purisasīho purisanāgo purisājañño purisadhorayho anantañāṇo anantatejo anantayaso aḍḍho mahaddhano dhanavā netā vinetā anunetā paññāpetā nijjhāpetā pekkhetā pasādetā. So hi bhagavā anuppannassa maggassa uppādetā, asañjātassa maggassa sañjanetā 13, anakkhātassa maggassa akkhātā, maggaññū maggavidū maggakovido maggānugāmī 14 ca panassa etarahi sāvakā viharanti pacchā samannāgatā.
सो हि भगवा जानं जानाति, पस्सं पस्सति, चक्खुभूतो ञाणभूतो धम्मभूतो ब्रह्मभूतो वत्ता पवत्ता अत्थस्स निन्नेता अमतस्स दाता धम्मस्सामी तथागतो। नत्थि तस्स भगवतो अञ्ञातं अदिट्ठं अविदितं असच्छिकतं अफस्सितं पञ्ञाय। अतीतं अनागतं पच्चुप्पन्नं 15 उपादाय सब्बे धम्मा सब्बाकारेन बुद्धस्स भगवतो ञाणमुखे आपाथं आगच्छन्ति। यं किञ्चि नेय्यं नाम अत्थि तं सब्बं जानितब्बं 16। अत्तत्थो वा परत्थो वा उभयत्थो वा दिट्ठधम्मिको वा अत्थो सम्परायिको वा अत्थो उत्तानो वा अत्थो गम्भीरो वा अत्थो गूळ्हो वा अत्थो पटिच्छन्नो वा अत्थो नेय्यो वा अत्थो नीतो वा अत्थो अनवज्जो वा अत्थो निक्किलेसो वा अत्थो वोदानो वा अत्थो परमत्थो वा अत्थो, सब्बं तं अन्तोबुद्धञाणे परिवत्तति।
So hi bhagavā jānaṃ jānāti, passaṃ passati, cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmī tathāgato. Natthi tassa bhagavato aññātaṃ adiṭṭhaṃ aviditaṃ asacchikataṃ aphassitaṃ paññāya. Atītaṃ anāgataṃ paccuppannaṃ 17 upādāya sabbe dhammā sabbākārena buddhassa bhagavato ñāṇamukhe āpāthaṃ āgacchanti. Yaṃ kiñci neyyaṃ nāma atthi taṃ sabbaṃ jānitabbaṃ 18. Attattho vā parattho vā ubhayattho vā diṭṭhadhammiko vā attho samparāyiko vā attho uttāno vā attho gambhīro vā attho gūḷho vā attho paṭicchanno vā attho neyyo vā attho nīto vā attho anavajjo vā attho nikkileso vā attho vodāno vā attho paramattho vā attho, sabbaṃ taṃ antobuddhañāṇe parivattati.
सब्बं कायकम्मं बुद्धस्स भगवतो ञाणानुपरिवत्ति । सब्बं वचीकम्मं बुद्धस्स भगवतो ञाणानुपरिवत्ति। सब्बं मनोकम्मं बुद्धस्स भगवतो ञाणानुपरिवत्ति। अतीते बुद्धस्स भगवतो अप्पटिहतं ञाणं। अनागते बुद्धस्स भगवतो अप्पटिहतं ञाणं। पच्चुप्पन्ने बुद्धस्स भगवतो अप्पटिहतं ञाणं। यावतकं नेय्यं तावतकं ञाणं, यावतकं ञाणं तावतकं नेय्यं। नेय्यपरियन्तिकं ञाणं, ञाणपरियन्तिकं नेय्यं। नेय्यं अतिक्कमित्वा ञाणं नप्पवत्तति। ञाणं अतिक्कमित्वा नेय्यपथो नत्थि। अञ्ञमञ्ञपरियन्तट्ठायिनो ते धम्मा। यथा द्विन्नं समुग्गपटलानं सम्मा फुसितानं 19 हेट्ठिमं समुग्गपटलं उपरिमं नातिवत्तति, उपरिमं समुग्गपटलं हेट्ठिमं नातिवत्तति, अञ्ञमञ्ञपरियन्तट्ठायिनो; एवमेव बुद्धस्स भगवतो नेय्यञ्च ञाणञ्च अञ्ञमञ्ञपरियन्तट्ठायिनो। यावतकं नेय्यं तावतकं ञाणं, यावतकं ञाणं तावतकं नेय्यं। नेय्यपरियन्तिकं ञाणं, ञाणपरियन्तिकं नेय्यं। नेय्यं अतिक्कमित्वा ञाणं नप्पवत्तति। ञाणं अतिक्कमित्वा नेय्यपथो नत्थि। अञ्ञमञ्ञपरियन्तट्ठायिनो ते धम्मा। सब्बधम्मेसु बुद्धस्स भगवतो ञाणं पवत्तति।
Sabbaṃ kāyakammaṃ buddhassa bhagavato ñāṇānuparivatti . Sabbaṃ vacīkammaṃ buddhassa bhagavato ñāṇānuparivatti. Sabbaṃ manokammaṃ buddhassa bhagavato ñāṇānuparivatti. Atīte buddhassa bhagavato appaṭihataṃ ñāṇaṃ. Anāgate buddhassa bhagavato appaṭihataṃ ñāṇaṃ. Paccuppanne buddhassa bhagavato appaṭihataṃ ñāṇaṃ. Yāvatakaṃ neyyaṃ tāvatakaṃ ñāṇaṃ, yāvatakaṃ ñāṇaṃ tāvatakaṃ neyyaṃ. Neyyapariyantikaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ neyyaṃ. Neyyaṃ atikkamitvā ñāṇaṃ nappavattati. Ñāṇaṃ atikkamitvā neyyapatho natthi. Aññamaññapariyantaṭṭhāyino te dhammā. Yathā dvinnaṃ samuggapaṭalānaṃ sammā phusitānaṃ 20 heṭṭhimaṃ samuggapaṭalaṃ uparimaṃ nātivattati, uparimaṃ samuggapaṭalaṃ heṭṭhimaṃ nātivattati, aññamaññapariyantaṭṭhāyino; evameva buddhassa bhagavato neyyañca ñāṇañca aññamaññapariyantaṭṭhāyino. Yāvatakaṃ neyyaṃ tāvatakaṃ ñāṇaṃ, yāvatakaṃ ñāṇaṃ tāvatakaṃ neyyaṃ. Neyyapariyantikaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ neyyaṃ. Neyyaṃ atikkamitvā ñāṇaṃ nappavattati. Ñāṇaṃ atikkamitvā neyyapatho natthi. Aññamaññapariyantaṭṭhāyino te dhammā. Sabbadhammesu buddhassa bhagavato ñāṇaṃ pavattati.
सब्बे धम्मा बुद्धस्स भगवतो आवज्जनप्पटिबद्धा आकङ्खप्पटिबद्धा मनसिकारप्पटिबद्धा चित्तुप्पादप्पटिबद्धा। सब्बसत्तेसु बुद्धस्स भगवतो ञाणं पवत्तति। सब्बेसं सत्तानं बुद्धो आसयं जानाति, अनुसयं जानाति, चरितं 21 जानाति, अधिमुत्तिं जानाति । अप्परजक्खे महारजक्खे तिक्खिन्द्रिये मुदिन्द्रिये स्वाकारे द्वाकारे सुविञ्ञापये दुविञ्ञापये भब्बाभब्बे सत्ते पजानाति। सदेवको लोको समारको सब्रह्मको सस्समणब्राह्मणी पजा सदेवमनुस्सा अन्तोबुद्धञाणे परिवत्तति।
Sabbe dhammā buddhassa bhagavato āvajjanappaṭibaddhā ākaṅkhappaṭibaddhā manasikārappaṭibaddhā cittuppādappaṭibaddhā. Sabbasattesu buddhassa bhagavato ñāṇaṃ pavattati. Sabbesaṃ sattānaṃ buddho āsayaṃ jānāti, anusayaṃ jānāti, caritaṃ 22 jānāti, adhimuttiṃ jānāti . Apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye bhabbābhabbe satte pajānāti. Sadevako loko samārako sabrahmako sassamaṇabrāhmaṇī pajā sadevamanussā antobuddhañāṇe parivattati.
यथा ये केचि मच्छकच्छपा, अन्तमसो तिमितिमिङ्गलं उपादाय, अन्तोमहासमुद्दे परिवत्तन्ति, एवमेवं सदेवको लोको समारको सब्रह्मको सस्समणब्राह्मणी पजा सदेवमनुस्सा अन्तोबुद्धञाणे परिवत्तति। यथा ये केचि पक्खिनो, अन्तमसो गरुळं वेनतेय्यं उपादाय, आकासस्स पदेसे परिवत्तन्ति; एवमेव येपि ते सारिपुत्तसमा पञ्ञाय तेपि बुद्धञाणस्स पदेसे परिवत्तन्ति। बुद्धञाणं देवमनुस्सानं पञ्ञं फरित्वा अतिघंसित्वा तिट्ठति। येपि ते खत्तियपण्डिता ब्राह्मणपण्डिता गहपतिपण्डिता समणपण्डिता निपुणा कतपरप्पवादा वालवेधिरूपा वोभिन्दन्ता 23 मञ्ञे चरन्ति पञ्ञागतेन दिट्ठिगतानि, ते पञ्हं अभिसङ्खरित्वा अभिसङ्खरित्वा तथागतं उपसङ्कमित्वा पुच्छन्ति गूळ्हानि च पटिच्छन्नानि च, कथिता विसज्जिता च ते पञ्हा भगवता होन्ति निद्दिट्ठकारणा 24। उपक्खित्तका च ते भगवतो सम्पज्जन्ति। अथ खो भगवा तत्थ अतिरोचति यदिदं पञ्ञायाति। अग्गो असामन्तपञ्ञो, असामन्तपञ्ञताय संवत्तन्तीति – अयं असामन्तपञ्ञा।
Yathā ye keci macchakacchapā, antamaso timitimiṅgalaṃ upādāya, antomahāsamudde parivattanti, evamevaṃ sadevako loko samārako sabrahmako sassamaṇabrāhmaṇī pajā sadevamanussā antobuddhañāṇe parivattati. Yathā ye keci pakkhino, antamaso garuḷaṃ venateyyaṃ upādāya, ākāsassa padese parivattanti; evameva yepi te sāriputtasamā paññāya tepi buddhañāṇassa padese parivattanti. Buddhañāṇaṃ devamanussānaṃ paññaṃ pharitvā atighaṃsitvā tiṭṭhati. Yepi te khattiyapaṇḍitā brāhmaṇapaṇḍitā gahapatipaṇḍitā samaṇapaṇḍitā nipuṇā kataparappavādā vālavedhirūpā vobhindantā 25 maññe caranti paññāgatena diṭṭhigatāni, te pañhaṃ abhisaṅkharitvā abhisaṅkharitvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā pucchanti gūḷhāni ca paṭicchannāni ca, kathitā visajjitā ca te pañhā bhagavatā honti niddiṭṭhakāraṇā 26. Upakkhittakā ca te bhagavato sampajjanti. Atha kho bhagavā tattha atirocati yadidaṃ paññāyāti. Aggo asāmantapañño, asāmantapaññatāya saṃvattantīti – ayaṃ asāmantapaññā.
६. भूरिपञ्ञताय संवत्तन्तीति कतमा भूरिपञ्ञा? रागं अभिभुय्यतीति – भूरिपञ्ञा। अभिभविताति – भूरिपञ्ञा। दोसं अभिभुय्यतीति – भूरिपञ्ञा। अभिभविताति – भूरिपञ्ञा। मोहं अभिभुय्यतीति – भूरिपञ्ञा। अभिभविताति – भूरिपञ्ञा। कोधं…पे॰… उपनाहं … मक्खं… पळासं… इस्सं… मच्छरियं… मायं… साठेय्यं… थम्भं… सारम्भं… मानं… अतिमानं… मदं… पमादं… सब्बे किलेसे… सब्बे दुच्चरिते… सब्बे अभिसङ्खारे…पे॰… सब्बे भवगामिकम्मे अभिभुय्यतीति – भूरिपञ्ञा। अभिभविताति – भूरिपञ्ञा। रागो अरि। तं अरिं मद्दनिपञ्ञाति – भूरिपञ्ञा। दोसो अरि। तं अरिं मद्दनिपञ्ञाति – भूरिपञ्ञा। मोहो अरि। तं अरिं मद्दनिपञ्ञाति – भूरिपञ्ञा। कोधो…पे॰… उपनाहो… मक्खो… पळासो… इस्सा… मच्छरियं… माया… साठेय्यं… थम्भो… सारम्भो… मानो… अतिमानो… मदो… पमादो… सब्बे किलेसा… सब्बे दुच्चरिता… सब्बे अभिसङ्खारा…पे॰… सब्बे भवगामिकम्मा अरि। तं अरिं मद्दनिपञ्ञाति – भूरिपञ्ञा। भूरि वुच्चति पथवी 27। ताय पथविसमाय वित्थताय विपुलाय पञ्ञाय समन्नागतोति – भूरिपञ्ञा। अपि च, पञ्ञाय मेतं अधिवचनं। भूरि मेधा परिणायिकाति – भूरिपञ्ञा। भूरिपञ्ञताय संवत्तन्तीति – अयं भूरिपञ्ञा।
6.Bhūripaññatāyasaṃvattantīti katamā bhūripaññā? Rāgaṃ abhibhuyyatīti – bhūripaññā. Abhibhavitāti – bhūripaññā. Dosaṃ abhibhuyyatīti – bhūripaññā. Abhibhavitāti – bhūripaññā. Mohaṃ abhibhuyyatīti – bhūripaññā. Abhibhavitāti – bhūripaññā. Kodhaṃ…pe… upanāhaṃ … makkhaṃ… paḷāsaṃ… issaṃ… macchariyaṃ… māyaṃ… sāṭheyyaṃ… thambhaṃ… sārambhaṃ… mānaṃ… atimānaṃ… madaṃ… pamādaṃ… sabbe kilese… sabbe duccarite… sabbe abhisaṅkhāre…pe… sabbe bhavagāmikamme abhibhuyyatīti – bhūripaññā. Abhibhavitāti – bhūripaññā. Rāgo ari. Taṃ ariṃ maddanipaññāti – bhūripaññā. Doso ari. Taṃ ariṃ maddanipaññāti – bhūripaññā. Moho ari. Taṃ ariṃ maddanipaññāti – bhūripaññā. Kodho…pe… upanāho… makkho… paḷāso… issā… macchariyaṃ… māyā… sāṭheyyaṃ… thambho… sārambho… māno… atimāno… mado… pamādo… sabbe kilesā… sabbe duccaritā… sabbe abhisaṅkhārā…pe… sabbe bhavagāmikammā ari. Taṃ ariṃ maddanipaññāti – bhūripaññā. Bhūri vuccati pathavī 28. Tāya pathavisamāya vitthatāya vipulāya paññāya samannāgatoti – bhūripaññā. Api ca, paññāya metaṃ adhivacanaṃ. Bhūri medhā pariṇāyikāti – bhūripaññā. Bhūripaññatāya saṃvattantīti – ayaṃ bhūripaññā.
पञ्ञाबाहुल्लाय संवत्तन्तीति कतमं पञ्ञाबाहुल्लं? इधेकच्चो पञ्ञागरुको होति पञ्ञाचरितो पञ्ञासयो पञ्ञाधिमुत्तो पञ्ञाधजो पञ्ञाकेतु पञ्ञाधिपतेय्यो विचयबहुलो पविचयबहुलो ओक्खायनबहुलो समोक्खायनबहुलो 29 सम्पेक्खायनधम्मो विभूतविहारी तच्चरितो तग्गरुको तब्बहुलो तन्निन्नो तप्पोणो तप्पब्भारो तदधिमुत्तो तदधिपतेय्यो। यथा गणगरुको वुच्चति ‘‘गणबाहुलिको’’ति, चीवरगरुको वुच्चति ‘‘चीवरबाहुलिको’’ति, पत्तगरुको वुच्चति ‘‘पत्तबाहुलिको’’ति, सेनासनगरुको वुच्चति ‘‘सेनासनबाहुलिको’’ति; एवमेवं इधेकच्चो पञ्ञा गरुको होति पञ्ञाचरितो पञ्ञासयो पञ्ञाधिमुत्तो पञ्ञाधजो पञ्ञाकेतु पञ्ञाधिपतेय्यो विचयबहुलो पविचयबहुलो ओक्खायनबहुलो समोक्खायनबहुलो सम्पेक्खायनधम्मो विभूतविहारी तच्चरितो तग्गरुको तब्बहुलो तन्निन्नो तप्पोणो तप्पब्भारो तदधिमुत्तो तदधिपतेय्यो। पञ्ञाबाहुल्लाय संवत्तन्तीति – इदं पञ्ञाबाहुल्लं।
Paññābāhullāyasaṃvattantīti katamaṃ paññābāhullaṃ? Idhekacco paññāgaruko hoti paññācarito paññāsayo paññādhimutto paññādhajo paññāketu paññādhipateyyo vicayabahulo pavicayabahulo okkhāyanabahulo samokkhāyanabahulo 30 sampekkhāyanadhammo vibhūtavihārī taccarito taggaruko tabbahulo tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyo. Yathā gaṇagaruko vuccati ‘‘gaṇabāhuliko’’ti, cīvaragaruko vuccati ‘‘cīvarabāhuliko’’ti, pattagaruko vuccati ‘‘pattabāhuliko’’ti, senāsanagaruko vuccati ‘‘senāsanabāhuliko’’ti; evamevaṃ idhekacco paññā garuko hoti paññācarito paññāsayo paññādhimutto paññādhajo paññāketu paññādhipateyyo vicayabahulo pavicayabahulo okkhāyanabahulo samokkhāyanabahulo sampekkhāyanadhammo vibhūtavihārī taccarito taggaruko tabbahulo tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyo. Paññābāhullāya saṃvattantīti – idaṃ paññābāhullaṃ.
सीघपञ्ञताय संवत्तन्तीति कतमा सीघपञ्ञा? सीघं सीघं सीलानि परिपूरेतीति – सीघपञ्ञा। सीघं सीघं इन्द्रियसंवरं परिपूरेतीति – सीघपञ्ञा। सीघं सीघं भोजने मत्तञ्ञुतं परिपूरेतीति – सीघपञ्ञा। सीघं सीघं जागरियानुयोगं परिपूरेतीति – सीघपञ्ञा। सीघं सीघं सीलक्खन्धं परिपूरेतीति – सीघपञ्ञा। सीघं सीघं समाधिक्खन्धं परिपूरेतीति – सीघपञ्ञा। सीघं सीघं पञ्ञाक्खन्धं परिपूरेतीति – सीघपञ्ञा । सीघं सीघं विमुत्तिक्खन्धं परिपूरेतीति – सीघपञ्ञा। सीघं सीघं विमुत्तिञाणदस्सनक्खन्धं परिपूरेतीति – सीघपञ्ञा। सीघं सीघं ठानाट्ठानानि पटिविज्झतीति – सीघपञ्ञा। सीघं सीघं विहारसमापत्तियो परिपूरेतीति – सीघपञ्ञा। सीघं सीघं अरियसच्चानि पटिविज्झतीति – सीघपञ्ञा। सीघं सीघं सतिपट्ठाने भावेतीति – सीघपञ्ञा। सीघं सीघं सम्मप्पधाने भावेतीति – सीघपञ्ञा। सीघं सीघं इद्धिपादे भावेतीति – सीघपञ्ञा। सीघं सीघं इन्द्रियानि भावेतीति – सीघपञ्ञा। सीघं सीघं बलानि भावेतीति – सीघपञ्ञा। सीघं सीघं बोज्झङ्गे भावेतीति – सीघपञ्ञा। सीघं सीघं अरियमग्गं भावेतीति – सीघपञ्ञा। सीघं सीघं सामञ्ञफलानि सच्छिकरोतीति – सीघपञ्ञा। सीघं सीघं अभिञ्ञायो पटिविज्झतीति – सीघपञ्ञा। सीघं सीघं परमत्थं निब्बानं सच्छिकरोतीति – सीघपञ्ञा। सीघपञ्ञताय संवत्तन्तीति – अयं सीघपञ्ञा।
Sīghapaññatāya saṃvattantīti katamā sīghapaññā? Sīghaṃ sīghaṃ sīlāni paripūretīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ indriyasaṃvaraṃ paripūretīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ bhojane mattaññutaṃ paripūretīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ jāgariyānuyogaṃ paripūretīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ sīlakkhandhaṃ paripūretīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ samādhikkhandhaṃ paripūretīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ paññākkhandhaṃ paripūretīti – sīghapaññā . Sīghaṃ sīghaṃ vimuttikkhandhaṃ paripūretīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ paripūretīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ ṭhānāṭṭhānāni paṭivijjhatīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ vihārasamāpattiyo paripūretīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ ariyasaccāni paṭivijjhatīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ satipaṭṭhāne bhāvetīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ sammappadhāne bhāvetīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ iddhipāde bhāvetīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ indriyāni bhāvetīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ balāni bhāvetīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ bojjhaṅge bhāvetīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ ariyamaggaṃ bhāvetīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ sāmaññaphalāni sacchikarotīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ abhiññāyo paṭivijjhatīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikarotīti – sīghapaññā. Sīghapaññatāya saṃvattantīti – ayaṃ sīghapaññā.
लहुपञ्ञताय संवत्तन्तीति कतमा लहुपञ्ञा? लहुं लहुं सीलानि परिपूरेतीति – लहुपञ्ञा। लहुं लहुं इन्द्रियसंवरं परिपूरेतीति – लहुपञ्ञा। लहुं लहुं भोजने मत्तञ्ञुतं परिपूरेतीति – लहुपञ्ञा। लहुं लहुं जागरियानुयोगं परिपूरेतीति – लहुपञ्ञा। लहुं लहुं सीलक्खन्धं …पे॰… समाधिक्खन्धं … पञ्ञाक्खन्धं… विमुत्तिक्खन्धं… विमुत्तिञाणदस्सनक्खन्धं परिपूरेतीति – लहुपञ्ञा। लहुं लहुं ठानाट्ठानानि पटिविज्झतीति – लहुपञ्ञा। लहुं लहुं विहारसमापत्तियो परिपूरेतीति – लहुपञ्ञा। लहुं लहुं अरियसच्चानि पटिविज्झतीति – लहुपञ्ञा। लहुं लहुं सतिपट्ठाने भावेतीति – लहुपञ्ञा। लहुं लहुं सम्मप्पधाने भावेतीति – लहुपञ्ञा। लहुं लहुं इद्धिपादे भावेतीति – लहुपञ्ञा। लहुं लहुं इन्द्रियानि भावेतीति – लहुपञ्ञा। लहुं लहुं बलानि भावेतीति – लहुपञ्ञा। लहुं लहुं बोज्झङ्गे भावेतीति – लहुपञ्ञा। लहुं लहुं अरियमग्गं भावेतीति – लहुपञ्ञा। लहुं लहुं सामञ्ञफलानि सच्छिकरोतीति – लहुपञ्ञा। लहुं लहुं अभिञ्ञायो पटिविज्झतीति – लहुपञ्ञा। लहुं लहुं परमत्थं निब्बानं सच्छिकरोतीति – लहुपञ्ञा। लहुपञ्ञताय संवत्तन्तीति – अयं लहुपञ्ञा।
Lahupaññatāya saṃvattantīti katamā lahupaññā? Lahuṃ lahuṃ sīlāni paripūretīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ indriyasaṃvaraṃ paripūretīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ bhojane mattaññutaṃ paripūretīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ jāgariyānuyogaṃ paripūretīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ sīlakkhandhaṃ …pe… samādhikkhandhaṃ … paññākkhandhaṃ… vimuttikkhandhaṃ… vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ paripūretīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ ṭhānāṭṭhānāni paṭivijjhatīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ vihārasamāpattiyo paripūretīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ ariyasaccāni paṭivijjhatīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ satipaṭṭhāne bhāvetīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ sammappadhāne bhāvetīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ iddhipāde bhāvetīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ indriyāni bhāvetīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ balāni bhāvetīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ bojjhaṅge bhāvetīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ ariyamaggaṃ bhāvetīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ sāmaññaphalāni sacchikarotīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ abhiññāyo paṭivijjhatīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikarotīti – lahupaññā. Lahupaññatāya saṃvattantīti – ayaṃ lahupaññā.
हासपञ्ञताय संवत्तन्तीति कतमा हासपञ्ञा? इधेकच्चो हासबहुलो वेदबहुलो तुट्ठिबहुलो पामोज्जबहुलो सीलानि परिपूरेतीति – हासपञ्ञा। हासबहुलो वेदबहुलो तुट्ठिबहुलो पामोज्जबहुलो इन्द्रियसंवरं परिपूरेतीति – हासपञ्ञा। हासबहुलो वेदबहुलो तुट्ठिबहुलो पामोज्जबहुलो भोजने मत्तञ्ञुतं परिपूरेतीति – हासपञ्ञा। हासबहुलो वेदबहुलो तुट्ठिबहुलो पामोज्जबहुलो जागरियानुयोगं परिपूरेतीति – हासपञ्ञा। हासबहुलो वेदबहुलो तुट्ठिबहुलो पामोज्जबहुलो सीलक्खन्धं…पे॰… समाधिक्खन्धं… पञ्ञाक्खन्धं… विमुत्तिक्खन्धं… विमुत्तिञाणदस्सनक्खन्धं परिपूरेतीति…पे॰… ठानाट्ठानानि पटिविज्झतीति… विहारसमापत्तियो परिपूरेतीति … अरियसच्चानि पटिविज्झतीति… सतिपट्ठाने भावेतीति… सम्मप्पधाने भावेतीति… इद्धिपादे भावेतीति… इन्द्रियानि भावेतीति… बलानि भावेतीति… बोज्झङ्गे भावेतीति … अरियमग्गं भावेतीति…पे॰… सामञ्ञफलानि सच्छिकरोतीति – हासपञ्ञा। हासबहुलो वेदबहुलो तुट्ठिबहुलो पामोज्जबहुलो अभिञ्ञायो पटिविज्झतीति – हासपञ्ञा। हासबहुलो वेदबहुलो तुट्ठिबहुलो पामोज्जबहुलो परमत्थं निब्बानं सच्छिकरोतीति – हासपञ्ञा। हासपञ्ञताय संवत्तन्तीति – अयं हासपञ्ञा।
Hāsapaññatāya saṃvattantīti katamā hāsapaññā? Idhekacco hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo sīlāni paripūretīti – hāsapaññā. Hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo indriyasaṃvaraṃ paripūretīti – hāsapaññā. Hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo bhojane mattaññutaṃ paripūretīti – hāsapaññā. Hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo jāgariyānuyogaṃ paripūretīti – hāsapaññā. Hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo sīlakkhandhaṃ…pe… samādhikkhandhaṃ… paññākkhandhaṃ… vimuttikkhandhaṃ… vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ paripūretīti…pe… ṭhānāṭṭhānāni paṭivijjhatīti… vihārasamāpattiyo paripūretīti … ariyasaccāni paṭivijjhatīti… satipaṭṭhāne bhāvetīti… sammappadhāne bhāvetīti… iddhipāde bhāvetīti… indriyāni bhāvetīti… balāni bhāvetīti… bojjhaṅge bhāvetīti … ariyamaggaṃ bhāvetīti…pe… sāmaññaphalāni sacchikarotīti – hāsapaññā. Hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo abhiññāyo paṭivijjhatīti – hāsapaññā. Hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikarotīti – hāsapaññā. Hāsapaññatāya saṃvattantīti – ayaṃ hāsapaññā.
७. जवनपञ्ञताय संवत्तन्तीति कतमा जवनपञ्ञा? यं किञ्चि रूपं अतीतानागतपच्चुप्पन्नं अज्झत्तं वा बहिद्धा वा ओळारिकं वा सुखुमं वा हीनं वा पणीतं वा यं दूरे सन्तिके वा, सब्बं रूपं अनिच्चतो खिप्पं जवतीति – जवनपञ्ञा। दुक्खतो खिप्पं जवतीति – जवनपञ्ञा। अनत्ततो खिप्पं जवतीति – जवनपञ्ञा। या काचि वेदना…पे॰… या काचि सञ्ञा… ये केचि सङ्खारा… यं किञ्चि विञ्ञाणं अतीतानागतपच्चुप्पन्नं अज्झत्तं वा बहिद्धा वा ओळारिकं वा सुखुमं वा हीनं वा पणीतं वा यं दूरे सन्तिके वा, सब्बं विञ्ञाणं अनिच्चतो खिप्पं जवतीति – जवनपञ्ञा। दुक्खतो खिप्पं जवतीति – जवनपञ्ञा। अनत्ततो खिप्पं जवतीति – जवनपञ्ञा। चक्खु…पे॰… जरामरणं अतीतानागतपच्चुप्पन्नं अनिच्चतो खिप्पं जवतीति – जवनपञ्ञा। दुक्खतो खिप्पं जवतीति – जवनपञ्ञा । अनत्ततो खिप्पं जवतीति – जवनपञ्ञा।
7.Javanapaññatāya saṃvattantīti katamā javanapaññā? Yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ rūpaṃ aniccato khippaṃ javatīti – javanapaññā. Dukkhato khippaṃ javatīti – javanapaññā. Anattato khippaṃ javatīti – javanapaññā. Yā kāci vedanā…pe… yā kāci saññā… ye keci saṅkhārā… yaṃ kiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ viññāṇaṃ aniccato khippaṃ javatīti – javanapaññā. Dukkhato khippaṃ javatīti – javanapaññā. Anattato khippaṃ javatīti – javanapaññā. Cakkhu…pe… jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccato khippaṃ javatīti – javanapaññā. Dukkhato khippaṃ javatīti – javanapaññā . Anattato khippaṃ javatīti – javanapaññā.
रूपं अतीतानागतपच्चुप्पन्नं अनिच्चं खयट्ठेन दुक्खं भयट्ठेन अनत्ता असारकट्ठेनाति तुलयित्वा तीरयित्वा विभावयित्वा विभूतं कत्वा रूपनिरोधे निब्बाने खिप्पं जवतीति – जवनपञ्ञा। वेदना…पे॰… सञ्ञा… सङ्खारा… विञ्ञाणं… चक्खु…पे॰… जरामरणं अतीतानागतपच्चुप्पन्नं अनिच्चं खयट्ठेन दुक्खं भयट्ठेन अनत्ता असारकट्ठेनाति तुलयित्वा तीरयित्वा विभावयित्वा विभूतं कत्वा जरामरणनिरोधे 31 निब्बाने खिप्पं जवतीति – जवनपञ्ञा।
Rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena dukkhaṃ bhayaṭṭhena anattā asārakaṭṭhenāti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā rūpanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti – javanapaññā. Vedanā…pe… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ… cakkhu…pe… jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena dukkhaṃ bhayaṭṭhena anattā asārakaṭṭhenāti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā jarāmaraṇanirodhe 32 nibbāne khippaṃ javatīti – javanapaññā.
रूपं अतीतानागतपच्चुप्पन्नं अनिच्चं सङ्खतं पटिच्चसमुप्पन्नं खयधम्मं वयधम्मं विरागधम्मं निरोधधम्मन्ति तुलयित्वा तीरयित्वा विभावयित्वा विभूतं कत्वा रूपनिरोधे निब्बाने खिप्पं जवतीति – जवनपञ्ञा। वेदना…पे॰… सञ्ञा… सङ्खारा… विञ्ञाणं… चक्खु…पे॰… जरामरणं अतीतानागतपच्चुप्पन्नं अनिच्चं सङ्खतं पटिच्चसमुप्पन्नं खयधम्मं वयधम्मं विरागधम्मं निरोधधम्मन्ति तुलयित्वा तीरयित्वा विभावयित्वा विभूतं कत्वा जरामरणनिरोधे निब्बाने खिप्पं जवतीति – जवनपञ्ञा। जवनपञ्ञताय संवत्तन्तीति – अयं जवनपञ्ञा।
Rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā rūpanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti – javanapaññā. Vedanā…pe… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ… cakkhu…pe… jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā jarāmaraṇanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti – javanapaññā. Javanapaññatāya saṃvattantīti – ayaṃ javanapaññā.
तिक्खपञ्ञताय संवत्तन्तीति कतमा तिक्खपञ्ञा? खिप्पं किलेसे छिन्दतीति – तिक्खपञ्ञा। उप्पन्नं कामवितक्कं नाधिवासेति पजहति विनोदेति ब्यन्तीकरोति 33 अनभावं गमेतीति – तिक्खपञ्ञा। उप्पन्नं ब्यापादवितक्कं नाधिवासेति पजहति विनोदेति ब्यन्तीकरोति अनभावं गमेतीति – तिक्खपञ्ञा। उप्पन्नं विहिंसावितक्कं नाधिवासेति…पे॰… उप्पन्नुप्पन्ने पापके अकुसले धम्मे नाधिवासेति पजहति विनोदेति ब्यन्तीकरोति अनभावं गमेतीति – तिक्खपञ्ञा। उप्पन्नं रागं नाधिवासेति पजहति विनोदेति ब्यन्तीकरोति अनभावं गमेतीति – तिक्खपञ्ञा। उप्पन्नं दोसं…पे॰… उप्पन्नं मोहं … उप्पन्नं कोधं… उप्पन्नं उपनाहं… मक्खं… पळासं… इस्सं… मच्छरियं… मायं… साठेय्यं… थम्भं… सारम्भं… मानं… अतिमानं… मदं… पमादं… सब्बे किलेसे… सब्बे दुच्चरिते… सब्बे अभिसङ्खारे…पे॰… सब्बे भवगामिकम्मे नाधिवासेति पजहति विनोदेति ब्यन्तीकरोति अनभावं गमेतीति – तिक्खपञ्ञा। एकस्मिं आसने चत्तारो च अरियमग्गा चत्तारि च सामञ्ञफलानि चतस्सो पटिसम्भिदायो छ अभिञ्ञायो अधिगता होन्ति सच्छिकता फस्सिता पञ्ञायाति – तिक्खपञ्ञा। तिक्खपञ्ञताय संवत्तन्तीति – अयं तिक्खपञ्ञा।
Tikkhapaññatāya saṃvattantīti katamā tikkhapaññā? Khippaṃ kilese chindatīti – tikkhapaññā. Uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti 34 anabhāvaṃ gametīti – tikkhapaññā. Uppannaṃ byāpādavitakkaṃ nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametīti – tikkhapaññā. Uppannaṃ vihiṃsāvitakkaṃ nādhivāseti…pe… uppannuppanne pāpake akusale dhamme nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametīti – tikkhapaññā. Uppannaṃ rāgaṃ nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametīti – tikkhapaññā. Uppannaṃ dosaṃ…pe… uppannaṃ mohaṃ … uppannaṃ kodhaṃ… uppannaṃ upanāhaṃ… makkhaṃ… paḷāsaṃ… issaṃ… macchariyaṃ… māyaṃ… sāṭheyyaṃ… thambhaṃ… sārambhaṃ… mānaṃ… atimānaṃ… madaṃ… pamādaṃ… sabbe kilese… sabbe duccarite… sabbe abhisaṅkhāre…pe… sabbe bhavagāmikamme nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametīti – tikkhapaññā. Ekasmiṃ āsane cattāro ca ariyamaggā cattāri ca sāmaññaphalāni catasso paṭisambhidāyo cha abhiññāyo adhigatā honti sacchikatā phassitā paññāyāti – tikkhapaññā. Tikkhapaññatāya saṃvattantīti – ayaṃ tikkhapaññā.
निब्बेधिकपञ्ञताय संवत्तन्तीति कतमा निब्बेधिकपञ्ञा? इधेकच्चो सब्बसङ्खारेसु उब्बेगबहुलो होति उत्तासबहुलो उक्कण्ठनबहुलो अरतिबहुलो अनभिरतिबहुलो। बहिमुखो न रमति सब्बसङ्खारेसु। अनिब्बिद्धपुब्बं अप्पदालितपुब्बं लोभक्खन्धं निब्बिज्झति पदालेतीति – निब्बेधिकपञ्ञा। अनिब्बिद्धपुब्बं अप्पदालितपुब्बं दोसक्खन्धं निब्बिज्झति पदालेतीति – निब्बेधिकपञ्ञा। अनिब्बिद्धपुब्बं अप्पदालितपुब्बं मोहक्खन्धं निब्बिज्झति पदालेतीति – निब्बेधिकपञ्ञा । अनिब्बिद्धपुब्बं अप्पदालितपुब्बं कोधं…पे॰… उपनाहं… मक्खं… पळासं… इस्सं… मच्छरियं… मायं… साठेय्यं… थम्भं… सारम्भं… मानं… अतिमानं… मदं… पमादं… सब्बे किलेसे… सब्बे दुच्चरिते… सब्बे अभिसङ्खारे…पे॰… सब्बे भवगामिकम्मे निब्बिज्झति पदालेतीति – निब्बेधिकपञ्ञा। निब्बेधिकपञ्ञताय संवत्तन्तीति – अयं निब्बेधिकपञ्ञा।
Nibbedhikapaññatāya saṃvattantīti katamā nibbedhikapaññā? Idhekacco sabbasaṅkhāresu ubbegabahulo hoti uttāsabahulo ukkaṇṭhanabahulo aratibahulo anabhiratibahulo. Bahimukho na ramati sabbasaṅkhāresu. Anibbiddhapubbaṃ appadālitapubbaṃ lobhakkhandhaṃ nibbijjhati padāletīti – nibbedhikapaññā. Anibbiddhapubbaṃ appadālitapubbaṃ dosakkhandhaṃ nibbijjhati padāletīti – nibbedhikapaññā. Anibbiddhapubbaṃ appadālitapubbaṃ mohakkhandhaṃ nibbijjhati padāletīti – nibbedhikapaññā . Anibbiddhapubbaṃ appadālitapubbaṃ kodhaṃ…pe… upanāhaṃ… makkhaṃ… paḷāsaṃ… issaṃ… macchariyaṃ… māyaṃ… sāṭheyyaṃ… thambhaṃ… sārambhaṃ… mānaṃ… atimānaṃ… madaṃ… pamādaṃ… sabbe kilese… sabbe duccarite… sabbe abhisaṅkhāre…pe… sabbe bhavagāmikamme nibbijjhati padāletīti – nibbedhikapaññā. Nibbedhikapaññatāya saṃvattantīti – ayaṃ nibbedhikapaññā.
इमा सोळस पञ्ञायो। इमाहि सोळसहि पञ्ञाहि समन्नागतो पुग्गलो पटिसम्भिदप्पत्तो।
Imā soḷasa paññāyo. Imāhi soḷasahi paññāhi samannāgato puggalo paṭisambhidappatto.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / पटिसम्भिदामग्ग-अट्ठकथा • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / १. सोळसपञ्ञानिद्देसवण्णना • 1. Soḷasapaññāniddesavaṇṇanā
