| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปฎิสมฺภิทามคฺคปาฬิ • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
๑. โสฬสปญฺญานิเทฺทโส
1. Soḷasapaññāniddeso
๔. ปญฺญาปฎิลาภาย สํวตฺตนฺตีติ กตโม ปญฺญาปฎิลาโภ? จตุนฺนํ มคฺคญาณานํ, จตุนฺนํ ผลญาณานํ, จตุนฺนํ ปฎิสมฺภิทาญาณานํ, ฉนฺนํ อภิญฺญาญาณานํ, เตสตฺตตีนํ ญาณานํ, สตฺตสตฺตตีนํ ญาณานํ ลาโภ ปฎิลาโภ ปตฺติ สมฺปตฺติ ผสฺสนา 1 สจฺฉิกิริยา อุปสมฺปทาฯ ปญฺญาปฎิลาภาย สํวตฺตนฺตีติ – อยํ ปญฺญา ปฎิลาโภฯ
4.Paññāpaṭilābhāya saṃvattantīti katamo paññāpaṭilābho? Catunnaṃ maggañāṇānaṃ, catunnaṃ phalañāṇānaṃ, catunnaṃ paṭisambhidāñāṇānaṃ, channaṃ abhiññāñāṇānaṃ, tesattatīnaṃ ñāṇānaṃ, sattasattatīnaṃ ñāṇānaṃ lābho paṭilābho patti sampatti phassanā 2 sacchikiriyā upasampadā. Paññāpaṭilābhāya saṃvattantīti – ayaṃ paññā paṭilābho.
ปญฺญาพุทฺธิยา สํวตฺตนฺตีติ กตมา ปญฺญาพุทฺธิ? สตฺตนฺนญฺจ เสกฺขานํ ปุถุชฺชนกลฺยาณกสฺส จ ปญฺญา วฑฺฒติ, อรหโต ปญฺญา วฑฺฒติฯ วฑฺฒิตวฑฺฒนา ปญฺญาพุทฺธิยา สํวตฺตนฺตีติ – อยํ ปญฺญาพุทฺธิฯ
Paññābuddhiyāsaṃvattantīti katamā paññābuddhi? Sattannañca sekkhānaṃ puthujjanakalyāṇakassa ca paññā vaḍḍhati, arahato paññā vaḍḍhati. Vaḍḍhitavaḍḍhanā paññābuddhiyā saṃvattantīti – ayaṃ paññābuddhi.
ปญฺญาเวปุลฺลาย สํวตฺตนฺตีติ กตมํ ปญฺญาเวปุลฺลํ? สตฺตนฺนํ เสกฺขานํ ปุถุชฺชนกลฺยาณกสฺส จ ปญฺญาเวปุลฺลํ คจฺฉติฯ อรหโต ปญฺญา เวปุลฺลคตา ปญฺญาเวปุลฺลาย สํวตฺตนฺตีติ – อิทํ ปญฺญาเวปุลฺลํฯ
Paññāvepullāya saṃvattantīti katamaṃ paññāvepullaṃ? Sattannaṃ sekkhānaṃ puthujjanakalyāṇakassa ca paññāvepullaṃ gacchati. Arahato paññā vepullagatā paññāvepullāya saṃvattantīti – idaṃ paññāvepullaṃ.
มหาปญฺญตาย สํวตฺตนฺตีติ กตมา มหาปญฺญา? มหเนฺต อเตฺถ ปริคฺคณฺหาตีติ – มหาปญฺญาฯ มหเนฺต ธเมฺม ปริคฺคณฺหาตีติ – มหาปญฺญาฯ มหนฺตา นิรุตฺติโย ปริคฺคณฺหาตีติ – มหาปญฺญาฯ มหนฺตานิ ปฎิภานานิ ปริคฺคณฺหาตีติ – มหาปญฺญาฯ มหเนฺต สีลกฺขเนฺธ ปริคฺคณฺหาตีติ – มหาปญฺญาฯ มหเนฺต สมาธิกฺขเนฺธ ปริคฺคณฺหาตีติ – มหาปญฺญาฯ มหเนฺต ปญฺญากฺขเนฺธ ปริคฺคณฺหาตีติ – มหาปญฺญาฯ มหเนฺต วิมุตฺติกฺขเนฺธ ปริคฺคณฺหาตีติ – มหาปญฺญา ฯ มหเนฺต วิมุตฺติญาณทสฺสนกฺขเนฺธ ปริคฺคณฺหาตีติ – มหาปญฺญาฯ มหนฺตานิ ฐานาฎฺฐานานิ ปริคฺคณฺหาตีติ – มหาปญฺญาฯ มหนฺตา วิหารสมาปตฺติโย ปริคฺคณฺหาตีติ – มหาปญฺญาฯ มหนฺตานิ อริยสจฺจานิ ปริคฺคณฺหาตีติ – มหาปญฺญาฯ มหเนฺต สติปฎฺฐาเน ปริคฺคณฺหาตีติ – มหาปญฺญาฯ มหเนฺต สมฺมปฺปธาเน ปริคฺคณฺหาตีติ – มหาปญฺญาฯ มหเนฺต อิทฺธิปาเท ปริคฺคณฺหาตีติ – มหาปญฺญาฯ มหนฺตานิ อินฺทฺริยานิ ปริคฺคณฺหาตีติ – มหาปญฺญาฯ มหนฺตานิ พลานิ ปริคฺคณฺหาตีติ – มหาปญฺญาฯ มหเนฺต โพชฺฌเงฺค ปริคฺคณฺหาตีติ – มหาปญฺญาฯ มหนฺตํ อริยมคฺคํ 3 ปริคฺคณฺหาตีติ – มหาปญฺญาฯ มหนฺตานิ สามญฺญผลานิ ปริคฺคณฺหาตีติ – มหาปญฺญาฯ มหนฺตา อภิญฺญาโย 4 ปริคฺคณฺหาตีติ – มหาปญฺญาฯ มหนฺตํ ปรมตฺถํ นิพฺพานํ ปริคฺคณฺหาตีติ – มหาปญฺญาฯ มหาปญฺญตาย สํวตฺตนฺตีติ – อยํ มหาปญฺญาฯ
Mahāpaññatāya saṃvattantīti katamā mahāpaññā? Mahante atthe pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahante dhamme pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahantā niruttiyo pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahantāni paṭibhānāni pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahante sīlakkhandhe pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahante samādhikkhandhe pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahante paññākkhandhe pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahante vimuttikkhandhe pariggaṇhātīti – mahāpaññā . Mahante vimuttiñāṇadassanakkhandhe pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahantāni ṭhānāṭṭhānāni pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahantā vihārasamāpattiyo pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahantāni ariyasaccāni pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahante satipaṭṭhāne pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahante sammappadhāne pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahante iddhipāde pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahantāni indriyāni pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahantāni balāni pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahante bojjhaṅge pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahantaṃ ariyamaggaṃ 5 pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahantāni sāmaññaphalāni pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahantā abhiññāyo 6 pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahantaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ pariggaṇhātīti – mahāpaññā. Mahāpaññatāya saṃvattantīti – ayaṃ mahāpaññā.
ปุถุปญฺญตาย สํวตฺตนฺตีติ กตมา ปุถุปญฺญา? ปุถุนานาขเนฺธสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุนานาธาตูสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุนานาอายตเนสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุนานาปฎิจฺจสมุปฺปาเทสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุนานาสุญฺญตมนุปลเพฺภสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุนานาอเตฺถสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุนานาธเมฺมสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุนานานิรุตฺตีสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุนานาปฎิภาเนสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุนานาสีลกฺขเนฺธสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุนานาสมาธิกฺขเนฺธสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุนานาปญฺญากฺขเนฺธสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุนานาวิมุตฺติกฺขเนฺธสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุนานาวิมุตฺติญาณทสฺสนกฺขเนฺธสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุนานาฐานาฎฺฐาเนสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุนานาวิหารสมาปตฺตีสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุนานาอริยสเจฺจสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุนานาสติปฎฺฐาเนสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุนานาสมฺมปฺปธาเนสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุนานาอิทฺธิปาเทสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุนานาอินฺทฺริเยสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุนานาพเลสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุนานาโพชฺฌเงฺคสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุนานาอริยมเคฺคสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุนานาสามญฺญผเลสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุนานาอภิญฺญาสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุชฺชนสาธารเณ ธเมฺม อติกฺกมฺม 7 ปรมเตฺถ นิพฺพาเน ญาณํ ปวตฺตตีติ – ปุถุปญฺญาฯ ปุถุปญฺญตาย สํวตฺตนฺตีติ – อยํ ปุถุปญฺญาฯ
Puthupaññatāya saṃvattantīti katamā puthupaññā? Puthunānākhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānādhātūsu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāāyatanesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāpaṭiccasamuppādesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāsuññatamanupalabbhesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāatthesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānādhammesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāniruttīsu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāpaṭibhānesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāsīlakkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāsamādhikkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāpaññākkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāvimuttikkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāvimuttiñāṇadassanakkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāṭhānāṭṭhānesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāvihārasamāpattīsu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāariyasaccesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāsatipaṭṭhānesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāsammappadhānesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāiddhipādesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāindriyesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānābalesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānābojjhaṅgesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāariyamaggesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāsāmaññaphalesu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthunānāabhiññāsu ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthujjanasādhāraṇe dhamme atikkamma 8 paramatthe nibbāne ñāṇaṃ pavattatīti – puthupaññā. Puthupaññatāya saṃvattantīti – ayaṃ puthupaññā.
วิปุลปญฺญตาย สํวตฺตนฺตีติ กตมา วิปุลปญฺญา? วิปุเล อเตฺถ ปริคฺคณฺหาตีติ – วิปุลปญฺญาฯ วิปุเล ธเมฺม ปริคฺคณฺหาตีติ – วิปุลปญฺญาฯ วิปุลา นิรุตฺติโย ปริคฺคณฺหาตีติ – วิปุลปญฺญาฯ วิปุลานิ ปฎิภานานิ ปริคฺคณฺหาตีติ – วิปุลปญฺญาฯ วิปุเล สีลกฺขเนฺธ ปริคฺคณฺหาตีติ – วิปุลปญฺญาฯ วิปุเล สมาธิกฺขเนฺธ ปริคฺคณฺหาตีติ – วิปุลปญฺญาฯ วิปุเล ปญฺญากฺขเนฺธ ปริคฺคณฺหาตีติ – วิปุลปญฺญาฯ วิปุเล วิมุตฺติกฺขเนฺธ ปริคฺคณฺหาตีติ – วิปุลปญฺญาฯ วิปุเล วิมุตฺติญาณทสฺสนกฺขเนฺธ ปริคฺคณฺหาตีติ – วิปุลปญฺญาฯ วิปุลานิ ฐานาฎฺฐานานิ ปริคฺคณฺหาตีติ – วิปุลปญฺญาฯ วิปุลา วิหารสมาปตฺติโย ปริคฺคณฺหาตีติ – วิปุลปญฺญาฯ วิปุลานิ อริยสจฺจานิ ปริคฺคณฺหาตีติ – วิปุลปญฺญาฯ วิปุเล สติปฎฺฐาเน ปริคฺคณฺหาตีติ – วิปุลปญฺญาฯ วิปุเล สมฺมปฺปธาเน ปริคฺคณฺหาตีติ – วิปุลปญฺญาฯ วิปุเล อิทฺธิปาเท ปริคฺคณฺหาตีติ – วิปุลปญฺญาฯ วิปุลานิ อินฺทฺริยานิ ปริคฺคณฺหาตีติ – วิปุลปญฺญาฯ วิปุลานิ พลานิ ปริคฺคณฺหาตีติ – วิปุลปญฺญาฯ วิปุเล โพชฺฌเงฺค ปริคฺคณฺหาตีติ – วิปุลปญฺญาฯ วิปุเล อริยมเคฺค ปริคฺคณฺหาตีติ – วิปุลปญฺญาฯ วิปุลานิ สามญฺญผลานิ ปริคฺคณฺหาตีติ – วิปุลปญฺญาฯ วิปุลา อภิญฺญาโย ปริคฺคณฺหาตีติ – วิปุลปญฺญาฯ วิปุลํ ปรมตฺถํ นิพฺพานํ ปริคฺคณฺหาตีติ – วิปุลปญฺญาฯ วิปุลปญฺญตาย สํวตฺตนฺตีติ – อยํ วิปุลปญฺญาฯ
Vipulapaññatāyasaṃvattantīti katamā vipulapaññā? Vipule atthe pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipule dhamme pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipulā niruttiyo pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipulāni paṭibhānāni pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipule sīlakkhandhe pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipule samādhikkhandhe pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipule paññākkhandhe pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipule vimuttikkhandhe pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipule vimuttiñāṇadassanakkhandhe pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipulāni ṭhānāṭṭhānāni pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipulā vihārasamāpattiyo pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipulāni ariyasaccāni pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipule satipaṭṭhāne pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipule sammappadhāne pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipule iddhipāde pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipulāni indriyāni pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipulāni balāni pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipule bojjhaṅge pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipule ariyamagge pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipulāni sāmaññaphalāni pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipulā abhiññāyo pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipulaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ pariggaṇhātīti – vipulapaññā. Vipulapaññatāya saṃvattantīti – ayaṃ vipulapaññā.
คมฺภีรปญฺญตาย สํวตฺตนฺตีติ กตมา คมฺภีรปญฺญา? คมฺภีเรสุ ขเนฺธสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีราสุ ธาตูสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีเรสุ อายตเนสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีเรสุ ปฎิจฺจสมุปฺปาเทสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีเรสุ สุญฺญตมนุปลเพฺภสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีเรสุ อเตฺถสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีเรสุ ธเมฺมสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีราสุ นิรุตฺตีสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีเรสุ ปฎิภาเนสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีเรสุ สีลกฺขเนฺธสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีเรสุ สมาธิกฺขเนฺธสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญา ฯ คมฺภีเรสุ ปญฺญากฺขเนฺธสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีเรสุ วิมุตฺติกฺขเนฺธสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีเรสุ วิมุตฺติญาณทสฺสนกฺขเนฺธสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีเรสุ ฐานาฎฺฐาเนสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีราสุ วิหารสมาปตฺตีสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีเรสุ อริยสเจฺจสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีเรสุ สติปฎฺฐาเนสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีเรสุ สมฺมปฺปธาเนสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีเรสุ อิทฺธิปาเทสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีเรสุ อินฺทฺริเยสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีเรสุ พเลสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีเรสุ โพชฺฌเงฺคสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีเรสุ อริยมเคฺคสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีเรสุ สามญฺญผเลสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีราสุ อภิญฺญาสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีเร ปรมเตฺถ นิพฺพาเน ญาณํ ปวตฺตตีติ – คมฺภีรปญฺญาฯ คมฺภีรปญฺญตาย สํวตฺตนฺตีติ – อยํ คมฺภีรปญฺญาฯ
Gambhīrapaññatāya saṃvattantīti katamā gambhīrapaññā? Gambhīresu khandhesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīrāsu dhātūsu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu āyatanesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu paṭiccasamuppādesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu suññatamanupalabbhesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu atthesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu dhammesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīrāsu niruttīsu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu paṭibhānesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu sīlakkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu samādhikkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā . Gambhīresu paññākkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu vimuttikkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu vimuttiñāṇadassanakkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu ṭhānāṭṭhānesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīrāsu vihārasamāpattīsu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu ariyasaccesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu satipaṭṭhānesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu sammappadhānesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu iddhipādesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu indriyesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu balesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu bojjhaṅgesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu ariyamaggesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīresu sāmaññaphalesu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīrāsu abhiññāsu ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīre paramatthe nibbāne ñāṇaṃ pavattatīti – gambhīrapaññā. Gambhīrapaññatāya saṃvattantīti – ayaṃ gambhīrapaññā.
อสามนฺตปญฺญตาย สํวตฺตนฺตีติ กตมา อสามนฺตปญฺญา? ยสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถววตฺถานโต อตฺถปฎิสมฺภิทา อธิคตา โหติ สจฺฉิกตา ผสฺสิตา ปญฺญาย, ธมฺมววตฺถานโต ธมฺมปฎิสมฺภิทา อธิคตา โหติ สจฺฉิกตา ผสฺสิตา ปญฺญาย, นิรุตฺติววตฺถานโต นิรุตฺติปฎิสมฺภิทา อธิคตา โหติ สจฺฉิกตา ผสฺสิตา ปญฺญาย, ปฎิภานววตฺถานโต ปฎิภานปฎิสมฺภิทา อธิคตา โหติ สจฺฉิกตา ผสฺสิตา ปญฺญาย, ตสฺส อเตฺถ จ ธเมฺม จ นิรุตฺติยา จ ปฎิภาเน จ น อโญฺญ โกจิ สโกฺกติ อภิสมฺภวิตุํฯ อนภิสมฺภวนีโย จ โส อเญฺญหีติ – อสามนฺตปโญฺญฯ
Asāmantapaññatāya saṃvattantīti katamā asāmantapaññā? Yassa puggalassa atthavavatthānato atthapaṭisambhidā adhigatā hoti sacchikatā phassitā paññāya, dhammavavatthānato dhammapaṭisambhidā adhigatā hoti sacchikatā phassitā paññāya, niruttivavatthānato niruttipaṭisambhidā adhigatā hoti sacchikatā phassitā paññāya, paṭibhānavavatthānato paṭibhānapaṭisambhidā adhigatā hoti sacchikatā phassitā paññāya, tassa atthe ca dhamme ca niruttiyā ca paṭibhāne ca na añño koci sakkoti abhisambhavituṃ. Anabhisambhavanīyo ca so aññehīti – asāmantapañño.
ปุถุชฺชนกลฺยาณกสฺส ปญฺญา อฎฺฐมกสฺส ปญฺญาย ทูเร วิทูเร สุวิทูเร น สนฺติเก น สามนฺตาฯ ปุถุชฺชนกลฺยาณกํ อุปาทาย อฎฺฐมโก อสามนฺตปโญฺญฯ อฎฺฐมกสฺส ปญฺญา โสตาปนฺนสฺส ปญฺญาย ทูเร วิทูเร สุวิทูเร น สนฺติเก น สามนฺตาฯ อฎฺฐมกํ อุปาทาย โสตาปโนฺน อสามนฺตปโญฺญฯ โสตาปนฺนสฺส ปญฺญา สกทาคามิสฺส ปญฺญาย ทูเร วิทูเร สุวิทูเร น สนฺติเก น สามนฺตาฯ โสตาปนฺนํ อุปาทาย สกทาคามิ อสามนฺตปโญฺญฯ สกทาคามิสฺส ปญฺญา อนาคามิสฺส ปญฺญาย ทูเร วิทูเร สุวิทูเร น สนฺติเก น สามนฺตาฯ สกทาคามิํ อุปาทาย อนาคามี อสามนฺตปโญฺญฯ อนาคามิสฺส ปญฺญา อรหโต ปญฺญาย ทูเร วิทูเร สุวิทูเร น สนฺติเก น สามนฺตาฯ อนาคามิํ อุปาทาย อรหา อสามนฺตปโญฺญฯ อรหโต ปญฺญา ปเจฺจกสมฺพุทฺธสฺส 9 ปญฺญาย ทูเร วิทูเร สุวิทูเร น สนฺติเก น สามนฺตาฯ อรหนฺตํ อุปาทาย ปเจฺจกพุโทฺธ อสามนฺตปโญฺญฯ ปเจฺจกพุทฺธญฺจ สเทวกญฺจ โลกํ อุปาทาย ตถาคโต อรหํ สมฺมาสมฺพุโทฺธ อโคฺค อสามนฺตปโญฺญฯ
Puthujjanakalyāṇakassa paññā aṭṭhamakassa paññāya dūre vidūre suvidūre na santike na sāmantā. Puthujjanakalyāṇakaṃ upādāya aṭṭhamako asāmantapañño. Aṭṭhamakassa paññā sotāpannassa paññāya dūre vidūre suvidūre na santike na sāmantā. Aṭṭhamakaṃ upādāya sotāpanno asāmantapañño. Sotāpannassa paññā sakadāgāmissa paññāya dūre vidūre suvidūre na santike na sāmantā. Sotāpannaṃ upādāya sakadāgāmi asāmantapañño. Sakadāgāmissa paññā anāgāmissa paññāya dūre vidūre suvidūre na santike na sāmantā. Sakadāgāmiṃ upādāya anāgāmī asāmantapañño. Anāgāmissa paññā arahato paññāya dūre vidūre suvidūre na santike na sāmantā. Anāgāmiṃ upādāya arahā asāmantapañño. Arahato paññā paccekasambuddhassa 10 paññāya dūre vidūre suvidūre na santike na sāmantā. Arahantaṃ upādāya paccekabuddho asāmantapañño. Paccekabuddhañca sadevakañca lokaṃ upādāya tathāgato arahaṃ sammāsambuddho aggo asāmantapañño.
๕. ปญฺญาปเภทกุสโล ปภินฺนญาโณ อธิคตปฺปฎิสมฺภิโท จตุเวสารชฺชปฺปโตฺต ทสพลธารี ปุริสาสโภ ปุริสสีโห ปุริสนาโค ปุริสาชโญฺญ ปุริสโธรโยฺห อนนฺตญาโณ อนนฺตเตโช อนนฺตยโส อโฑฺฒ มหทฺธโน ธนวา เนตา วิเนตา อนุเนตา ปญฺญาเปตา นิชฺฌาเปตา เปเกฺขตา ปสาเทตาฯ โส หิ ภควา อนุปฺปนฺนสฺส มคฺคสฺส อุปฺปาเทตา, อสญฺชาตสฺส มคฺคสฺส สญฺชเนตา 11, อนกฺขาตสฺส มคฺคสฺส อกฺขาตา, มคฺคญฺญู มคฺควิทู มคฺคโกวิโท มคฺคานุคามี 12 จ ปนสฺส เอตรหิ สาวกา วิหรนฺติ ปจฺฉา สมนฺนาคตาฯ
5. Paññāpabhedakusalo pabhinnañāṇo adhigatappaṭisambhido catuvesārajjappatto dasabaladhārī purisāsabho purisasīho purisanāgo purisājañño purisadhorayho anantañāṇo anantatejo anantayaso aḍḍho mahaddhano dhanavā netā vinetā anunetā paññāpetā nijjhāpetā pekkhetā pasādetā. So hi bhagavā anuppannassa maggassa uppādetā, asañjātassa maggassa sañjanetā 13, anakkhātassa maggassa akkhātā, maggaññū maggavidū maggakovido maggānugāmī 14 ca panassa etarahi sāvakā viharanti pacchā samannāgatā.
โส หิ ภควา ชานํ ชานาติ, ปสฺสํ ปสฺสติ, จกฺขุภูโต ญาณภูโต ธมฺมภูโต พฺรหฺมภูโต วตฺตา ปวตฺตา อตฺถสฺส นิเนฺนตา อมตสฺส ทาตา ธมฺมสฺสามี ตถาคโตฯ นตฺถิ ตสฺส ภควโต อญฺญาตํ อทิฎฺฐํ อวิทิตํ อสจฺฉิกตํ อผสฺสิตํ ปญฺญายฯ อตีตํ อนาคตํ ปจฺจุปฺปนฺนํ 15 อุปาทาย สเพฺพ ธมฺมา สพฺพากาเรน พุทฺธสฺส ภควโต ญาณมุเข อาปาถํ อาคจฺฉนฺติฯ ยํ กิญฺจิ เนยฺยํ นาม อตฺถิ ตํ สพฺพํ ชานิตพฺพํ 16ฯ อตฺตโตฺถ วา ปรโตฺถ วา อุภยโตฺถ วา ทิฎฺฐธมฺมิโก วา อโตฺถ สมฺปรายิโก วา อโตฺถ อุตฺตาโน วา อโตฺถ คมฺภีโร วา อโตฺถ คูโฬฺห วา อโตฺถ ปฎิจฺฉโนฺน วา อโตฺถ เนโยฺย วา อโตฺถ นีโต วา อโตฺถ อนวโชฺช วา อโตฺถ นิกฺกิเลโส วา อโตฺถ โวทาโน วา อโตฺถ ปรมโตฺถ วา อโตฺถ, สพฺพํ ตํ อโนฺตพุทฺธญาเณ ปริวตฺตติฯ
So hi bhagavā jānaṃ jānāti, passaṃ passati, cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmī tathāgato. Natthi tassa bhagavato aññātaṃ adiṭṭhaṃ aviditaṃ asacchikataṃ aphassitaṃ paññāya. Atītaṃ anāgataṃ paccuppannaṃ 17 upādāya sabbe dhammā sabbākārena buddhassa bhagavato ñāṇamukhe āpāthaṃ āgacchanti. Yaṃ kiñci neyyaṃ nāma atthi taṃ sabbaṃ jānitabbaṃ 18. Attattho vā parattho vā ubhayattho vā diṭṭhadhammiko vā attho samparāyiko vā attho uttāno vā attho gambhīro vā attho gūḷho vā attho paṭicchanno vā attho neyyo vā attho nīto vā attho anavajjo vā attho nikkileso vā attho vodāno vā attho paramattho vā attho, sabbaṃ taṃ antobuddhañāṇe parivattati.
สพฺพํ กายกมฺมํ พุทฺธสฺส ภควโต ญาณานุปริวตฺติ ฯ สพฺพํ วจีกมฺมํ พุทฺธสฺส ภควโต ญาณานุปริวตฺติฯ สพฺพํ มโนกมฺมํ พุทฺธสฺส ภควโต ญาณานุปริวตฺติฯ อตีเต พุทฺธสฺส ภควโต อปฺปฎิหตํ ญาณํฯ อนาคเต พุทฺธสฺส ภควโต อปฺปฎิหตํ ญาณํฯ ปจฺจุปฺปเนฺน พุทฺธสฺส ภควโต อปฺปฎิหตํ ญาณํฯ ยาวตกํ เนยฺยํ ตาวตกํ ญาณํ, ยาวตกํ ญาณํ ตาวตกํ เนยฺยํฯ เนยฺยปริยนฺติกํ ญาณํ, ญาณปริยนฺติกํ เนยฺยํฯ เนยฺยํ อติกฺกมิตฺวา ญาณํ นปฺปวตฺตติฯ ญาณํ อติกฺกมิตฺวา เนยฺยปโถ นตฺถิฯ อญฺญมญฺญปริยนฺตฎฺฐายิโน เต ธมฺมาฯ ยถา ทฺวินฺนํ สมุคฺคปฎลานํ สมฺมา ผุสิตานํ 19 เหฎฺฐิมํ สมุคฺคปฎลํ อุปริมํ นาติวตฺตติ, อุปริมํ สมุคฺคปฎลํ เหฎฺฐิมํ นาติวตฺตติ, อญฺญมญฺญปริยนฺตฎฺฐายิโน; เอวเมว พุทฺธสฺส ภควโต เนยฺยญฺจ ญาณญฺจ อญฺญมญฺญปริยนฺตฎฺฐายิโนฯ ยาวตกํ เนยฺยํ ตาวตกํ ญาณํ, ยาวตกํ ญาณํ ตาวตกํ เนยฺยํฯ เนยฺยปริยนฺติกํ ญาณํ, ญาณปริยนฺติกํ เนยฺยํฯ เนยฺยํ อติกฺกมิตฺวา ญาณํ นปฺปวตฺตติฯ ญาณํ อติกฺกมิตฺวา เนยฺยปโถ นตฺถิฯ อญฺญมญฺญปริยนฺตฎฺฐายิโน เต ธมฺมาฯ สพฺพธเมฺมสุ พุทฺธสฺส ภควโต ญาณํ ปวตฺตติฯ
Sabbaṃ kāyakammaṃ buddhassa bhagavato ñāṇānuparivatti . Sabbaṃ vacīkammaṃ buddhassa bhagavato ñāṇānuparivatti. Sabbaṃ manokammaṃ buddhassa bhagavato ñāṇānuparivatti. Atīte buddhassa bhagavato appaṭihataṃ ñāṇaṃ. Anāgate buddhassa bhagavato appaṭihataṃ ñāṇaṃ. Paccuppanne buddhassa bhagavato appaṭihataṃ ñāṇaṃ. Yāvatakaṃ neyyaṃ tāvatakaṃ ñāṇaṃ, yāvatakaṃ ñāṇaṃ tāvatakaṃ neyyaṃ. Neyyapariyantikaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ neyyaṃ. Neyyaṃ atikkamitvā ñāṇaṃ nappavattati. Ñāṇaṃ atikkamitvā neyyapatho natthi. Aññamaññapariyantaṭṭhāyino te dhammā. Yathā dvinnaṃ samuggapaṭalānaṃ sammā phusitānaṃ 20 heṭṭhimaṃ samuggapaṭalaṃ uparimaṃ nātivattati, uparimaṃ samuggapaṭalaṃ heṭṭhimaṃ nātivattati, aññamaññapariyantaṭṭhāyino; evameva buddhassa bhagavato neyyañca ñāṇañca aññamaññapariyantaṭṭhāyino. Yāvatakaṃ neyyaṃ tāvatakaṃ ñāṇaṃ, yāvatakaṃ ñāṇaṃ tāvatakaṃ neyyaṃ. Neyyapariyantikaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ neyyaṃ. Neyyaṃ atikkamitvā ñāṇaṃ nappavattati. Ñāṇaṃ atikkamitvā neyyapatho natthi. Aññamaññapariyantaṭṭhāyino te dhammā. Sabbadhammesu buddhassa bhagavato ñāṇaṃ pavattati.
สเพฺพ ธมฺมา พุทฺธสฺส ภควโต อาวชฺชนปฺปฎิพทฺธา อากงฺขปฺปฎิพทฺธา มนสิการปฺปฎิพทฺธา จิตฺตุปฺปาทปฺปฎิพทฺธาฯ สพฺพสเตฺตสุ พุทฺธสฺส ภควโต ญาณํ ปวตฺตติฯ สเพฺพสํ สตฺตานํ พุโทฺธ อาสยํ ชานาติ, อนุสยํ ชานาติ, จริตํ 21 ชานาติ, อธิมุตฺติํ ชานาติ ฯ อปฺปรชเกฺข มหารชเกฺข ติกฺขินฺทฺริเย มุทินฺทฺริเย สฺวากาเร ทฺวากาเร สุวิญฺญาปเย ทุวิญฺญาปเย ภพฺพาภเพฺพ สเตฺต ปชานาติฯ สเทวโก โลโก สมารโก สพฺรหฺมโก สสฺสมณพฺราหฺมณี ปชา สเทวมนุสฺสา อโนฺตพุทฺธญาเณ ปริวตฺตติฯ
Sabbe dhammā buddhassa bhagavato āvajjanappaṭibaddhā ākaṅkhappaṭibaddhā manasikārappaṭibaddhā cittuppādappaṭibaddhā. Sabbasattesu buddhassa bhagavato ñāṇaṃ pavattati. Sabbesaṃ sattānaṃ buddho āsayaṃ jānāti, anusayaṃ jānāti, caritaṃ 22 jānāti, adhimuttiṃ jānāti . Apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye bhabbābhabbe satte pajānāti. Sadevako loko samārako sabrahmako sassamaṇabrāhmaṇī pajā sadevamanussā antobuddhañāṇe parivattati.
ยถา เย เกจิ มจฺฉกจฺฉปา, อนฺตมโส ติมิติมิงฺคลํ อุปาทาย, อโนฺตมหาสมุเทฺท ปริวตฺตนฺติ, เอวเมวํ สเทวโก โลโก สมารโก สพฺรหฺมโก สสฺสมณพฺราหฺมณี ปชา สเทวมนุสฺสา อโนฺตพุทฺธญาเณ ปริวตฺตติฯ ยถา เย เกจิ ปกฺขิโน, อนฺตมโส ครุฬํ เวนเตยฺยํ อุปาทาย, อากาสสฺส ปเทเส ปริวตฺตนฺติ; เอวเมว เยปิ เต สาริปุตฺตสมา ปญฺญาย เตปิ พุทฺธญาณสฺส ปเทเส ปริวตฺตนฺติฯ พุทฺธญาณํ เทวมนุสฺสานํ ปญฺญํ ผริตฺวา อติฆํสิตฺวา ติฎฺฐติฯ เยปิ เต ขตฺติยปณฺฑิตา พฺราหฺมณปณฺฑิตา คหปติปณฺฑิตา สมณปณฺฑิตา นิปุณา กตปรปฺปวาทา วาลเวธิรูปา โวภินฺทนฺตา 23 มเญฺญ จรนฺติ ปญฺญาคเตน ทิฎฺฐิคตานิ, เต ปญฺหํ อภิสงฺขริตฺวา อภิสงฺขริตฺวา ตถาคตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉนฺติ คูฬฺหานิ จ ปฎิจฺฉนฺนานิ จ, กถิตา วิสชฺชิตา จ เต ปญฺหา ภควตา โหนฺติ นิทฺทิฎฺฐการณา 24ฯ อุปกฺขิตฺตกา จ เต ภควโต สมฺปชฺชนฺติฯ อถ โข ภควา ตตฺถ อติโรจติ ยทิทํ ปญฺญายาติฯ อโคฺค อสามนฺตปโญฺญ, อสามนฺตปญฺญตาย สํวตฺตนฺตีติ – อยํ อสามนฺตปญฺญาฯ
Yathā ye keci macchakacchapā, antamaso timitimiṅgalaṃ upādāya, antomahāsamudde parivattanti, evamevaṃ sadevako loko samārako sabrahmako sassamaṇabrāhmaṇī pajā sadevamanussā antobuddhañāṇe parivattati. Yathā ye keci pakkhino, antamaso garuḷaṃ venateyyaṃ upādāya, ākāsassa padese parivattanti; evameva yepi te sāriputtasamā paññāya tepi buddhañāṇassa padese parivattanti. Buddhañāṇaṃ devamanussānaṃ paññaṃ pharitvā atighaṃsitvā tiṭṭhati. Yepi te khattiyapaṇḍitā brāhmaṇapaṇḍitā gahapatipaṇḍitā samaṇapaṇḍitā nipuṇā kataparappavādā vālavedhirūpā vobhindantā 25 maññe caranti paññāgatena diṭṭhigatāni, te pañhaṃ abhisaṅkharitvā abhisaṅkharitvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā pucchanti gūḷhāni ca paṭicchannāni ca, kathitā visajjitā ca te pañhā bhagavatā honti niddiṭṭhakāraṇā 26. Upakkhittakā ca te bhagavato sampajjanti. Atha kho bhagavā tattha atirocati yadidaṃ paññāyāti. Aggo asāmantapañño, asāmantapaññatāya saṃvattantīti – ayaṃ asāmantapaññā.
๖. ภูริปญฺญตาย สํวตฺตนฺตีติ กตมา ภูริปญฺญา? ราคํ อภิภุยฺยตีติ – ภูริปญฺญาฯ อภิภวิตาติ – ภูริปญฺญาฯ โทสํ อภิภุยฺยตีติ – ภูริปญฺญาฯ อภิภวิตาติ – ภูริปญฺญาฯ โมหํ อภิภุยฺยตีติ – ภูริปญฺญาฯ อภิภวิตาติ – ภูริปญฺญาฯ โกธํ…เป.… อุปนาหํ … มกฺขํ… ปฬาสํ… อิสฺสํ… มจฺฉริยํ… มายํ… สาเฐยฺยํ… ถมฺภํ… สารมฺภํ… มานํ… อติมานํ… มทํ… ปมาทํ… สเพฺพ กิเลเส… สเพฺพ ทุจฺจริเต… สเพฺพ อภิสงฺขาเร…เป.… สเพฺพ ภวคามิกเมฺม อภิภุยฺยตีติ – ภูริปญฺญาฯ อภิภวิตาติ – ภูริปญฺญาฯ ราโค อริฯ ตํ อริํ มทฺทนิปญฺญาติ – ภูริปญฺญาฯ โทโส อริฯ ตํ อริํ มทฺทนิปญฺญาติ – ภูริปญฺญาฯ โมโห อริฯ ตํ อริํ มทฺทนิปญฺญาติ – ภูริปญฺญาฯ โกโธ…เป.… อุปนาโห… มโกฺข… ปฬาโส… อิสฺสา… มจฺฉริยํ… มายา… สาเฐยฺยํ… ถโมฺภ… สารโมฺภ… มาโน… อติมาโน… มโท… ปมาโท… สเพฺพ กิเลสา… สเพฺพ ทุจฺจริตา… สเพฺพ อภิสงฺขารา…เป.… สเพฺพ ภวคามิกมฺมา อริฯ ตํ อริํ มทฺทนิปญฺญาติ – ภูริปญฺญาฯ ภูริ วุจฺจติ ปถวี 27ฯ ตาย ปถวิสมาย วิตฺถตาย วิปุลาย ปญฺญาย สมนฺนาคโตติ – ภูริปญฺญาฯ อปิ จ, ปญฺญาย เมตํ อธิวจนํฯ ภูริ เมธา ปริณายิกาติ – ภูริปญฺญาฯ ภูริปญฺญตาย สํวตฺตนฺตีติ – อยํ ภูริปญฺญาฯ
6.Bhūripaññatāyasaṃvattantīti katamā bhūripaññā? Rāgaṃ abhibhuyyatīti – bhūripaññā. Abhibhavitāti – bhūripaññā. Dosaṃ abhibhuyyatīti – bhūripaññā. Abhibhavitāti – bhūripaññā. Mohaṃ abhibhuyyatīti – bhūripaññā. Abhibhavitāti – bhūripaññā. Kodhaṃ…pe… upanāhaṃ … makkhaṃ… paḷāsaṃ… issaṃ… macchariyaṃ… māyaṃ… sāṭheyyaṃ… thambhaṃ… sārambhaṃ… mānaṃ… atimānaṃ… madaṃ… pamādaṃ… sabbe kilese… sabbe duccarite… sabbe abhisaṅkhāre…pe… sabbe bhavagāmikamme abhibhuyyatīti – bhūripaññā. Abhibhavitāti – bhūripaññā. Rāgo ari. Taṃ ariṃ maddanipaññāti – bhūripaññā. Doso ari. Taṃ ariṃ maddanipaññāti – bhūripaññā. Moho ari. Taṃ ariṃ maddanipaññāti – bhūripaññā. Kodho…pe… upanāho… makkho… paḷāso… issā… macchariyaṃ… māyā… sāṭheyyaṃ… thambho… sārambho… māno… atimāno… mado… pamādo… sabbe kilesā… sabbe duccaritā… sabbe abhisaṅkhārā…pe… sabbe bhavagāmikammā ari. Taṃ ariṃ maddanipaññāti – bhūripaññā. Bhūri vuccati pathavī 28. Tāya pathavisamāya vitthatāya vipulāya paññāya samannāgatoti – bhūripaññā. Api ca, paññāya metaṃ adhivacanaṃ. Bhūri medhā pariṇāyikāti – bhūripaññā. Bhūripaññatāya saṃvattantīti – ayaṃ bhūripaññā.
ปญฺญาพาหุลฺลาย สํวตฺตนฺตีติ กตมํ ปญฺญาพาหุลฺลํ? อิเธกโจฺจ ปญฺญาครุโก โหติ ปญฺญาจริโต ปญฺญาสโย ปญฺญาธิมุโตฺต ปญฺญาธโช ปญฺญาเกตุ ปญฺญาธิปเตโยฺย วิจยพหุโล ปวิจยพหุโล โอกฺขายนพหุโล สโมกฺขายนพหุโล 29 สเมฺปกฺขายนธโมฺม วิภูตวิหารี ตจฺจริโต ตคฺครุโก ตพฺพหุโล ตนฺนิโนฺน ตโปฺปโณ ตปฺปพฺภาโร ตทธิมุโตฺต ตทธิปเตโยฺยฯ ยถา คณครุโก วุจฺจติ ‘‘คณพาหุลิโก’’ติ, จีวรครุโก วุจฺจติ ‘‘จีวรพาหุลิโก’’ติ, ปตฺตครุโก วุจฺจติ ‘‘ปตฺตพาหุลิโก’’ติ, เสนาสนครุโก วุจฺจติ ‘‘เสนาสนพาหุลิโก’’ติ; เอวเมวํ อิเธกโจฺจ ปญฺญา ครุโก โหติ ปญฺญาจริโต ปญฺญาสโย ปญฺญาธิมุโตฺต ปญฺญาธโช ปญฺญาเกตุ ปญฺญาธิปเตโยฺย วิจยพหุโล ปวิจยพหุโล โอกฺขายนพหุโล สโมกฺขายนพหุโล สเมฺปกฺขายนธโมฺม วิภูตวิหารี ตจฺจริโต ตคฺครุโก ตพฺพหุโล ตนฺนิโนฺน ตโปฺปโณ ตปฺปพฺภาโร ตทธิมุโตฺต ตทธิปเตโยฺยฯ ปญฺญาพาหุลฺลาย สํวตฺตนฺตีติ – อิทํ ปญฺญาพาหุลฺลํฯ
Paññābāhullāyasaṃvattantīti katamaṃ paññābāhullaṃ? Idhekacco paññāgaruko hoti paññācarito paññāsayo paññādhimutto paññādhajo paññāketu paññādhipateyyo vicayabahulo pavicayabahulo okkhāyanabahulo samokkhāyanabahulo 30 sampekkhāyanadhammo vibhūtavihārī taccarito taggaruko tabbahulo tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyo. Yathā gaṇagaruko vuccati ‘‘gaṇabāhuliko’’ti, cīvaragaruko vuccati ‘‘cīvarabāhuliko’’ti, pattagaruko vuccati ‘‘pattabāhuliko’’ti, senāsanagaruko vuccati ‘‘senāsanabāhuliko’’ti; evamevaṃ idhekacco paññā garuko hoti paññācarito paññāsayo paññādhimutto paññādhajo paññāketu paññādhipateyyo vicayabahulo pavicayabahulo okkhāyanabahulo samokkhāyanabahulo sampekkhāyanadhammo vibhūtavihārī taccarito taggaruko tabbahulo tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyo. Paññābāhullāya saṃvattantīti – idaṃ paññābāhullaṃ.
สีฆปญฺญตาย สํวตฺตนฺตีติ กตมา สีฆปญฺญา? สีฆํ สีฆํ สีลานิ ปริปูเรตีติ – สีฆปญฺญาฯ สีฆํ สีฆํ อินฺทฺริยสํวรํ ปริปูเรตีติ – สีฆปญฺญาฯ สีฆํ สีฆํ โภชเน มตฺตญฺญุตํ ปริปูเรตีติ – สีฆปญฺญาฯ สีฆํ สีฆํ ชาคริยานุโยคํ ปริปูเรตีติ – สีฆปญฺญาฯ สีฆํ สีฆํ สีลกฺขนฺธํ ปริปูเรตีติ – สีฆปญฺญาฯ สีฆํ สีฆํ สมาธิกฺขนฺธํ ปริปูเรตีติ – สีฆปญฺญาฯ สีฆํ สีฆํ ปญฺญากฺขนฺธํ ปริปูเรตีติ – สีฆปญฺญา ฯ สีฆํ สีฆํ วิมุตฺติกฺขนฺธํ ปริปูเรตีติ – สีฆปญฺญาฯ สีฆํ สีฆํ วิมุตฺติญาณทสฺสนกฺขนฺธํ ปริปูเรตีติ – สีฆปญฺญาฯ สีฆํ สีฆํ ฐานาฎฺฐานานิ ปฎิวิชฺฌตีติ – สีฆปญฺญาฯ สีฆํ สีฆํ วิหารสมาปตฺติโย ปริปูเรตีติ – สีฆปญฺญาฯ สีฆํ สีฆํ อริยสจฺจานิ ปฎิวิชฺฌตีติ – สีฆปญฺญาฯ สีฆํ สีฆํ สติปฎฺฐาเน ภาเวตีติ – สีฆปญฺญาฯ สีฆํ สีฆํ สมฺมปฺปธาเน ภาเวตีติ – สีฆปญฺญาฯ สีฆํ สีฆํ อิทฺธิปาเท ภาเวตีติ – สีฆปญฺญาฯ สีฆํ สีฆํ อินฺทฺริยานิ ภาเวตีติ – สีฆปญฺญาฯ สีฆํ สีฆํ พลานิ ภาเวตีติ – สีฆปญฺญาฯ สีฆํ สีฆํ โพชฺฌเงฺค ภาเวตีติ – สีฆปญฺญาฯ สีฆํ สีฆํ อริยมคฺคํ ภาเวตีติ – สีฆปญฺญาฯ สีฆํ สีฆํ สามญฺญผลานิ สจฺฉิกโรตีติ – สีฆปญฺญาฯ สีฆํ สีฆํ อภิญฺญาโย ปฎิวิชฺฌตีติ – สีฆปญฺญาฯ สีฆํ สีฆํ ปรมตฺถํ นิพฺพานํ สจฺฉิกโรตีติ – สีฆปญฺญาฯ สีฆปญฺญตาย สํวตฺตนฺตีติ – อยํ สีฆปญฺญาฯ
Sīghapaññatāya saṃvattantīti katamā sīghapaññā? Sīghaṃ sīghaṃ sīlāni paripūretīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ indriyasaṃvaraṃ paripūretīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ bhojane mattaññutaṃ paripūretīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ jāgariyānuyogaṃ paripūretīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ sīlakkhandhaṃ paripūretīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ samādhikkhandhaṃ paripūretīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ paññākkhandhaṃ paripūretīti – sīghapaññā . Sīghaṃ sīghaṃ vimuttikkhandhaṃ paripūretīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ paripūretīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ ṭhānāṭṭhānāni paṭivijjhatīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ vihārasamāpattiyo paripūretīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ ariyasaccāni paṭivijjhatīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ satipaṭṭhāne bhāvetīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ sammappadhāne bhāvetīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ iddhipāde bhāvetīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ indriyāni bhāvetīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ balāni bhāvetīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ bojjhaṅge bhāvetīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ ariyamaggaṃ bhāvetīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ sāmaññaphalāni sacchikarotīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ abhiññāyo paṭivijjhatīti – sīghapaññā. Sīghaṃ sīghaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikarotīti – sīghapaññā. Sīghapaññatāya saṃvattantīti – ayaṃ sīghapaññā.
ลหุปญฺญตาย สํวตฺตนฺตีติ กตมา ลหุปญฺญา? ลหุํ ลหุํ สีลานิ ปริปูเรตีติ – ลหุปญฺญาฯ ลหุํ ลหุํ อินฺทฺริยสํวรํ ปริปูเรตีติ – ลหุปญฺญาฯ ลหุํ ลหุํ โภชเน มตฺตญฺญุตํ ปริปูเรตีติ – ลหุปญฺญาฯ ลหุํ ลหุํ ชาคริยานุโยคํ ปริปูเรตีติ – ลหุปญฺญาฯ ลหุํ ลหุํ สีลกฺขนฺธํ …เป.… สมาธิกฺขนฺธํ … ปญฺญากฺขนฺธํ… วิมุตฺติกฺขนฺธํ… วิมุตฺติญาณทสฺสนกฺขนฺธํ ปริปูเรตีติ – ลหุปญฺญาฯ ลหุํ ลหุํ ฐานาฎฺฐานานิ ปฎิวิชฺฌตีติ – ลหุปญฺญาฯ ลหุํ ลหุํ วิหารสมาปตฺติโย ปริปูเรตีติ – ลหุปญฺญาฯ ลหุํ ลหุํ อริยสจฺจานิ ปฎิวิชฺฌตีติ – ลหุปญฺญาฯ ลหุํ ลหุํ สติปฎฺฐาเน ภาเวตีติ – ลหุปญฺญาฯ ลหุํ ลหุํ สมฺมปฺปธาเน ภาเวตีติ – ลหุปญฺญาฯ ลหุํ ลหุํ อิทฺธิปาเท ภาเวตีติ – ลหุปญฺญาฯ ลหุํ ลหุํ อินฺทฺริยานิ ภาเวตีติ – ลหุปญฺญาฯ ลหุํ ลหุํ พลานิ ภาเวตีติ – ลหุปญฺญาฯ ลหุํ ลหุํ โพชฺฌเงฺค ภาเวตีติ – ลหุปญฺญาฯ ลหุํ ลหุํ อริยมคฺคํ ภาเวตีติ – ลหุปญฺญาฯ ลหุํ ลหุํ สามญฺญผลานิ สจฺฉิกโรตีติ – ลหุปญฺญาฯ ลหุํ ลหุํ อภิญฺญาโย ปฎิวิชฺฌตีติ – ลหุปญฺญาฯ ลหุํ ลหุํ ปรมตฺถํ นิพฺพานํ สจฺฉิกโรตีติ – ลหุปญฺญาฯ ลหุปญฺญตาย สํวตฺตนฺตีติ – อยํ ลหุปญฺญาฯ
Lahupaññatāya saṃvattantīti katamā lahupaññā? Lahuṃ lahuṃ sīlāni paripūretīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ indriyasaṃvaraṃ paripūretīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ bhojane mattaññutaṃ paripūretīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ jāgariyānuyogaṃ paripūretīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ sīlakkhandhaṃ …pe… samādhikkhandhaṃ … paññākkhandhaṃ… vimuttikkhandhaṃ… vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ paripūretīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ ṭhānāṭṭhānāni paṭivijjhatīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ vihārasamāpattiyo paripūretīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ ariyasaccāni paṭivijjhatīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ satipaṭṭhāne bhāvetīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ sammappadhāne bhāvetīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ iddhipāde bhāvetīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ indriyāni bhāvetīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ balāni bhāvetīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ bojjhaṅge bhāvetīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ ariyamaggaṃ bhāvetīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ sāmaññaphalāni sacchikarotīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ abhiññāyo paṭivijjhatīti – lahupaññā. Lahuṃ lahuṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikarotīti – lahupaññā. Lahupaññatāya saṃvattantīti – ayaṃ lahupaññā.
หาสปญฺญตาย สํวตฺตนฺตีติ กตมา หาสปญฺญา? อิเธกโจฺจ หาสพหุโล เวทพหุโล ตุฎฺฐิพหุโล ปาโมชฺชพหุโล สีลานิ ปริปูเรตีติ – หาสปญฺญาฯ หาสพหุโล เวทพหุโล ตุฎฺฐิพหุโล ปาโมชฺชพหุโล อินฺทฺริยสํวรํ ปริปูเรตีติ – หาสปญฺญาฯ หาสพหุโล เวทพหุโล ตุฎฺฐิพหุโล ปาโมชฺชพหุโล โภชเน มตฺตญฺญุตํ ปริปูเรตีติ – หาสปญฺญาฯ หาสพหุโล เวทพหุโล ตุฎฺฐิพหุโล ปาโมชฺชพหุโล ชาคริยานุโยคํ ปริปูเรตีติ – หาสปญฺญาฯ หาสพหุโล เวทพหุโล ตุฎฺฐิพหุโล ปาโมชฺชพหุโล สีลกฺขนฺธํ…เป.… สมาธิกฺขนฺธํ… ปญฺญากฺขนฺธํ… วิมุตฺติกฺขนฺธํ… วิมุตฺติญาณทสฺสนกฺขนฺธํ ปริปูเรตีติ…เป.… ฐานาฎฺฐานานิ ปฎิวิชฺฌตีติ… วิหารสมาปตฺติโย ปริปูเรตีติ … อริยสจฺจานิ ปฎิวิชฺฌตีติ… สติปฎฺฐาเน ภาเวตีติ… สมฺมปฺปธาเน ภาเวตีติ… อิทฺธิปาเท ภาเวตีติ… อินฺทฺริยานิ ภาเวตีติ… พลานิ ภาเวตีติ… โพชฺฌเงฺค ภาเวตีติ … อริยมคฺคํ ภาเวตีติ…เป.… สามญฺญผลานิ สจฺฉิกโรตีติ – หาสปญฺญาฯ หาสพหุโล เวทพหุโล ตุฎฺฐิพหุโล ปาโมชฺชพหุโล อภิญฺญาโย ปฎิวิชฺฌตีติ – หาสปญฺญาฯ หาสพหุโล เวทพหุโล ตุฎฺฐิพหุโล ปาโมชฺชพหุโล ปรมตฺถํ นิพฺพานํ สจฺฉิกโรตีติ – หาสปญฺญาฯ หาสปญฺญตาย สํวตฺตนฺตีติ – อยํ หาสปญฺญาฯ
Hāsapaññatāya saṃvattantīti katamā hāsapaññā? Idhekacco hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo sīlāni paripūretīti – hāsapaññā. Hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo indriyasaṃvaraṃ paripūretīti – hāsapaññā. Hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo bhojane mattaññutaṃ paripūretīti – hāsapaññā. Hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo jāgariyānuyogaṃ paripūretīti – hāsapaññā. Hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo sīlakkhandhaṃ…pe… samādhikkhandhaṃ… paññākkhandhaṃ… vimuttikkhandhaṃ… vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ paripūretīti…pe… ṭhānāṭṭhānāni paṭivijjhatīti… vihārasamāpattiyo paripūretīti … ariyasaccāni paṭivijjhatīti… satipaṭṭhāne bhāvetīti… sammappadhāne bhāvetīti… iddhipāde bhāvetīti… indriyāni bhāvetīti… balāni bhāvetīti… bojjhaṅge bhāvetīti … ariyamaggaṃ bhāvetīti…pe… sāmaññaphalāni sacchikarotīti – hāsapaññā. Hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo abhiññāyo paṭivijjhatīti – hāsapaññā. Hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikarotīti – hāsapaññā. Hāsapaññatāya saṃvattantīti – ayaṃ hāsapaññā.
๗. ชวนปญฺญตาย สํวตฺตนฺตีติ กตมา ชวนปญฺญา? ยํ กิญฺจิ รูปํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา โอฬาริกํ วา สุขุมํ วา หีนํ วา ปณีตํ วา ยํ ทูเร สนฺติเก วา, สพฺพํ รูปํ อนิจฺจโต ขิปฺปํ ชวตีติ – ชวนปญฺญาฯ ทุกฺขโต ขิปฺปํ ชวตีติ – ชวนปญฺญาฯ อนตฺตโต ขิปฺปํ ชวตีติ – ชวนปญฺญาฯ ยา กาจิ เวทนา…เป.… ยา กาจิ สญฺญา… เย เกจิ สงฺขารา… ยํ กิญฺจิ วิญฺญาณํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา โอฬาริกํ วา สุขุมํ วา หีนํ วา ปณีตํ วา ยํ ทูเร สนฺติเก วา, สพฺพํ วิญฺญาณํ อนิจฺจโต ขิปฺปํ ชวตีติ – ชวนปญฺญาฯ ทุกฺขโต ขิปฺปํ ชวตีติ – ชวนปญฺญาฯ อนตฺตโต ขิปฺปํ ชวตีติ – ชวนปญฺญาฯ จกฺขุ…เป.… ชรามรณํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ อนิจฺจโต ขิปฺปํ ชวตีติ – ชวนปญฺญาฯ ทุกฺขโต ขิปฺปํ ชวตีติ – ชวนปญฺญา ฯ อนตฺตโต ขิปฺปํ ชวตีติ – ชวนปญฺญาฯ
7.Javanapaññatāya saṃvattantīti katamā javanapaññā? Yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ rūpaṃ aniccato khippaṃ javatīti – javanapaññā. Dukkhato khippaṃ javatīti – javanapaññā. Anattato khippaṃ javatīti – javanapaññā. Yā kāci vedanā…pe… yā kāci saññā… ye keci saṅkhārā… yaṃ kiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ viññāṇaṃ aniccato khippaṃ javatīti – javanapaññā. Dukkhato khippaṃ javatīti – javanapaññā. Anattato khippaṃ javatīti – javanapaññā. Cakkhu…pe… jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccato khippaṃ javatīti – javanapaññā. Dukkhato khippaṃ javatīti – javanapaññā . Anattato khippaṃ javatīti – javanapaññā.
รูปํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ อนิจฺจํ ขยเฎฺฐน ทุกฺขํ ภยเฎฺฐน อนตฺตา อสารกเฎฺฐนาติ ตุลยิตฺวา ตีรยิตฺวา วิภาวยิตฺวา วิภูตํ กตฺวา รูปนิโรเธ นิพฺพาเน ขิปฺปํ ชวตีติ – ชวนปญฺญาฯ เวทนา…เป.… สญฺญา… สงฺขารา… วิญฺญาณํ… จกฺขุ…เป.… ชรามรณํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ อนิจฺจํ ขยเฎฺฐน ทุกฺขํ ภยเฎฺฐน อนตฺตา อสารกเฎฺฐนาติ ตุลยิตฺวา ตีรยิตฺวา วิภาวยิตฺวา วิภูตํ กตฺวา ชรามรณนิโรเธ 31 นิพฺพาเน ขิปฺปํ ชวตีติ – ชวนปญฺญาฯ
Rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena dukkhaṃ bhayaṭṭhena anattā asārakaṭṭhenāti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā rūpanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti – javanapaññā. Vedanā…pe… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ… cakkhu…pe… jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena dukkhaṃ bhayaṭṭhena anattā asārakaṭṭhenāti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā jarāmaraṇanirodhe 32 nibbāne khippaṃ javatīti – javanapaññā.
รูปํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ อนิจฺจํ สงฺขตํ ปฎิจฺจสมุปฺปนฺนํ ขยธมฺมํ วยธมฺมํ วิราคธมฺมํ นิโรธธมฺมนฺติ ตุลยิตฺวา ตีรยิตฺวา วิภาวยิตฺวา วิภูตํ กตฺวา รูปนิโรเธ นิพฺพาเน ขิปฺปํ ชวตีติ – ชวนปญฺญาฯ เวทนา…เป.… สญฺญา… สงฺขารา… วิญฺญาณํ… จกฺขุ…เป.… ชรามรณํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ อนิจฺจํ สงฺขตํ ปฎิจฺจสมุปฺปนฺนํ ขยธมฺมํ วยธมฺมํ วิราคธมฺมํ นิโรธธมฺมนฺติ ตุลยิตฺวา ตีรยิตฺวา วิภาวยิตฺวา วิภูตํ กตฺวา ชรามรณนิโรเธ นิพฺพาเน ขิปฺปํ ชวตีติ – ชวนปญฺญาฯ ชวนปญฺญตาย สํวตฺตนฺตีติ – อยํ ชวนปญฺญาฯ
Rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā rūpanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti – javanapaññā. Vedanā…pe… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ… cakkhu…pe… jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā jarāmaraṇanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti – javanapaññā. Javanapaññatāya saṃvattantīti – ayaṃ javanapaññā.
ติกฺขปญฺญตาย สํวตฺตนฺตีติ กตมา ติกฺขปญฺญา? ขิปฺปํ กิเลเส ฉินฺทตีติ – ติกฺขปญฺญาฯ อุปฺปนฺนํ กามวิตกฺกํ นาธิวาเสติ ปชหติ วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ 33 อนภาวํ คเมตีติ – ติกฺขปญฺญาฯ อุปฺปนฺนํ พฺยาปาทวิตกฺกํ นาธิวาเสติ ปชหติ วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ อนภาวํ คเมตีติ – ติกฺขปญฺญาฯ อุปฺปนฺนํ วิหิํสาวิตกฺกํ นาธิวาเสติ…เป.… อุปฺปนฺนุปฺปเนฺน ปาปเก อกุสเล ธเมฺม นาธิวาเสติ ปชหติ วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ อนภาวํ คเมตีติ – ติกฺขปญฺญาฯ อุปฺปนฺนํ ราคํ นาธิวาเสติ ปชหติ วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ อนภาวํ คเมตีติ – ติกฺขปญฺญาฯ อุปฺปนฺนํ โทสํ…เป.… อุปฺปนฺนํ โมหํ … อุปฺปนฺนํ โกธํ… อุปฺปนฺนํ อุปนาหํ… มกฺขํ… ปฬาสํ… อิสฺสํ… มจฺฉริยํ… มายํ… สาเฐยฺยํ… ถมฺภํ… สารมฺภํ… มานํ… อติมานํ… มทํ… ปมาทํ… สเพฺพ กิเลเส… สเพฺพ ทุจฺจริเต… สเพฺพ อภิสงฺขาเร…เป.… สเพฺพ ภวคามิกเมฺม นาธิวาเสติ ปชหติ วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ อนภาวํ คเมตีติ – ติกฺขปญฺญาฯ เอกสฺมิํ อาสเน จตฺตาโร จ อริยมคฺคา จตฺตาริ จ สามญฺญผลานิ จตโสฺส ปฎิสมฺภิทาโย ฉ อภิญฺญาโย อธิคตา โหนฺติ สจฺฉิกตา ผสฺสิตา ปญฺญายาติ – ติกฺขปญฺญาฯ ติกฺขปญฺญตาย สํวตฺตนฺตีติ – อยํ ติกฺขปญฺญาฯ
Tikkhapaññatāya saṃvattantīti katamā tikkhapaññā? Khippaṃ kilese chindatīti – tikkhapaññā. Uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti 34 anabhāvaṃ gametīti – tikkhapaññā. Uppannaṃ byāpādavitakkaṃ nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametīti – tikkhapaññā. Uppannaṃ vihiṃsāvitakkaṃ nādhivāseti…pe… uppannuppanne pāpake akusale dhamme nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametīti – tikkhapaññā. Uppannaṃ rāgaṃ nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametīti – tikkhapaññā. Uppannaṃ dosaṃ…pe… uppannaṃ mohaṃ … uppannaṃ kodhaṃ… uppannaṃ upanāhaṃ… makkhaṃ… paḷāsaṃ… issaṃ… macchariyaṃ… māyaṃ… sāṭheyyaṃ… thambhaṃ… sārambhaṃ… mānaṃ… atimānaṃ… madaṃ… pamādaṃ… sabbe kilese… sabbe duccarite… sabbe abhisaṅkhāre…pe… sabbe bhavagāmikamme nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametīti – tikkhapaññā. Ekasmiṃ āsane cattāro ca ariyamaggā cattāri ca sāmaññaphalāni catasso paṭisambhidāyo cha abhiññāyo adhigatā honti sacchikatā phassitā paññāyāti – tikkhapaññā. Tikkhapaññatāya saṃvattantīti – ayaṃ tikkhapaññā.
นิเพฺพธิกปญฺญตาย สํวตฺตนฺตีติ กตมา นิเพฺพธิกปญฺญา? อิเธกโจฺจ สพฺพสงฺขาเรสุ อุเพฺพคพหุโล โหติ อุตฺตาสพหุโล อุกฺกณฺฐนพหุโล อรติพหุโล อนภิรติพหุโลฯ พหิมุโข น รมติ สพฺพสงฺขาเรสุฯ อนิพฺพิทฺธปุพฺพํ อปฺปทาลิตปุพฺพํ โลภกฺขนฺธํ นิพฺพิชฺฌติ ปทาเลตีติ – นิเพฺพธิกปญฺญาฯ อนิพฺพิทฺธปุพฺพํ อปฺปทาลิตปุพฺพํ โทสกฺขนฺธํ นิพฺพิชฺฌติ ปทาเลตีติ – นิเพฺพธิกปญฺญาฯ อนิพฺพิทฺธปุพฺพํ อปฺปทาลิตปุพฺพํ โมหกฺขนฺธํ นิพฺพิชฺฌติ ปทาเลตีติ – นิเพฺพธิกปญฺญา ฯ อนิพฺพิทฺธปุพฺพํ อปฺปทาลิตปุพฺพํ โกธํ…เป.… อุปนาหํ… มกฺขํ… ปฬาสํ… อิสฺสํ… มจฺฉริยํ… มายํ… สาเฐยฺยํ… ถมฺภํ… สารมฺภํ… มานํ… อติมานํ… มทํ… ปมาทํ… สเพฺพ กิเลเส… สเพฺพ ทุจฺจริเต… สเพฺพ อภิสงฺขาเร…เป.… สเพฺพ ภวคามิกเมฺม นิพฺพิชฺฌติ ปทาเลตีติ – นิเพฺพธิกปญฺญาฯ นิเพฺพธิกปญฺญตาย สํวตฺตนฺตีติ – อยํ นิเพฺพธิกปญฺญาฯ
Nibbedhikapaññatāya saṃvattantīti katamā nibbedhikapaññā? Idhekacco sabbasaṅkhāresu ubbegabahulo hoti uttāsabahulo ukkaṇṭhanabahulo aratibahulo anabhiratibahulo. Bahimukho na ramati sabbasaṅkhāresu. Anibbiddhapubbaṃ appadālitapubbaṃ lobhakkhandhaṃ nibbijjhati padāletīti – nibbedhikapaññā. Anibbiddhapubbaṃ appadālitapubbaṃ dosakkhandhaṃ nibbijjhati padāletīti – nibbedhikapaññā. Anibbiddhapubbaṃ appadālitapubbaṃ mohakkhandhaṃ nibbijjhati padāletīti – nibbedhikapaññā . Anibbiddhapubbaṃ appadālitapubbaṃ kodhaṃ…pe… upanāhaṃ… makkhaṃ… paḷāsaṃ… issaṃ… macchariyaṃ… māyaṃ… sāṭheyyaṃ… thambhaṃ… sārambhaṃ… mānaṃ… atimānaṃ… madaṃ… pamādaṃ… sabbe kilese… sabbe duccarite… sabbe abhisaṅkhāre…pe… sabbe bhavagāmikamme nibbijjhati padāletīti – nibbedhikapaññā. Nibbedhikapaññatāya saṃvattantīti – ayaṃ nibbedhikapaññā.
อิมา โสฬส ปญฺญาโยฯ อิมาหิ โสฬสหิ ปญฺญาหิ สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ปฎิสมฺภิทปฺปโตฺตฯ
Imā soḷasa paññāyo. Imāhi soḷasahi paññāhi samannāgato puggalo paṭisambhidappatto.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ปฎิสมฺภิทามคฺค-อฎฺฐกถา • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ๑. โสฬสปญฺญานิเทฺทสวณฺณนา • 1. Soḷasapaññāniddesavaṇṇanā
