Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೪. ಸೋಮಮಿತ್ತತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
4. Somamittattheragāthāvaṇṇanā
ಪರಿತ್ತಂ ದಾರುನ್ತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸೋಮಮಿತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಉಪಚಿನನ್ತೋ ಸಿಖಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಸುತ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಕಿಂಸುಕರುಕ್ಖಂ ಪುಪ್ಫಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಆಕಾಸೇ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪೂಜೇಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಸೋಮಮಿತ್ತೋತಿ ಲದ್ಧನಾಮೋ ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನಂ ಪಾರಗೂ ಹುತ್ವಾ ವಿಮಲೇನ ನಾಮ ಥೇರೇನ ಕತಪರಿಚಯತ್ತಾ ಅಭಿಣ್ಹಂ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸಾಸನೇ ಲದ್ಧಪ್ಪಸಾದೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದೋ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಂ ಪೂರೇನ್ತೋ ವಿಚರತಿ। ವಿಮಲತ್ಥೇರೋ ಪನ ಕುಸೀತೋ ಮಿದ್ಧಬಹುಲೋ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ವೀತಿನಾಮೇತಿ। ಸೋಮಮಿತ್ತೋ ‘‘ಕುಸೀತಂ ನಾಮ ನಿಸ್ಸಾಯ ಕೋ ಗುಣೋ’’ತಿ ತಂ ಪಹಾಯ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೫೦.೨೫-೩೦) –
Parittaṃdārunti āyasmato somamittattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto buddhaguṇe sutvā pasannamānaso ekadivasaṃ kiṃsukarukkhaṃ pupphitaṃ disvā pupphāni gahetvā satthāraṃ uddissa ākāse khipitvā pūjesi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde bārāṇasiyaṃ brāhmaṇakule nibbattitvā somamittoti laddhanāmo tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū hutvā vimalena nāma therena kataparicayattā abhiṇhaṃ tassa santikaṃ gacchanto dhammaṃ sutvā sāsane laddhappasādo pabbajitvā laddhūpasampado vattapaṭivattaṃ pūrento vicarati. Vimalatthero pana kusīto middhabahulo rattindivaṃ vītināmeti. Somamitto ‘‘kusītaṃ nāma nissāya ko guṇo’’ti taṃ pahāya mahākassapattheraṃ upasaṅkamitvā tassa ovāde ṭhatvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahatte patiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.50.25-30) –
‘‘ಕಿಂಸುಕಂ ಪುಪ್ಫಿತಂ ದಿಸ್ವಾ, ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾನ ಅಞ್ಜಲಿಂ।
‘‘Kiṃsukaṃ pupphitaṃ disvā, paggahetvāna añjaliṃ;
ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಂ ಸರಿತ್ವಾನ, ಆಕಾಸೇ ಅಭಿಪೂಜಯಿಂ॥
Buddhaseṭṭhaṃ saritvāna, ākāse abhipūjayiṃ.
‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಸುಕತೇನ, ಚೇತನಾಪಣಿಧೀಹಿ ಚ।
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
ಜಹಿತ್ವಾ ಮಾನುಸಂ ದೇಹಂ, ತಾವತಿಂಸಮಗಚ್ಛಹಂ॥
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘ಏಕತಿಂಸೇ ಇತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಕಮ್ಮಮಕರಿಂ ತದಾ।
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ kammamakariṃ tadā;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಬುದ್ಧಪೂಜಾಯಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ, ಭವಾ ಸಬ್ಬೇ ಸಮೂಹತಾ।
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;
ನಾಗೋವ ಬನ್ಧನಂ ಛೇತ್ವಾ, ವಿಹರಾಮಿ ಅನಾಸವೋ॥
Nāgova bandhanaṃ chetvā, viharāmi anāsavo.
‘‘ಸ್ವಾಗತಂ ವತ ಮೇ ಆಸಿ, ಮಮ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ।
‘‘Svāgataṃ vata me āsi, mama buddhassa santike;
ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ ಅನುಪ್ಪತ್ತಾ, ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ವಿಮಲತ್ಥೇರಂ ಓವಾದೇನ ತಜ್ಜೇನ್ತೋ –
Arahattaṃ pana patvā vimalattheraṃ ovādena tajjento –
೧೪೭.
147.
‘‘ಪರಿತ್ತಂ ದಾರುಮಾರುಯ್ಹ, ಯಥಾ ಸೀದೇ ಮಹಣ್ಣವೇ।
‘‘Parittaṃ dārumāruyha, yathā sīde mahaṇṇave;
ಏವಂ ಕುಸೀತಮಾಗಮ್ಮ, ಸಾಧುಜೀವೀಪಿ ಸೀದತಿ।
Evaṃ kusītamāgamma, sādhujīvīpi sīdati;
ತಸ್ಮಾ ತಂ ಪರಿವಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಕುಸೀತಂ ಹೀನವೀರಿಯಂ॥
Tasmā taṃ parivajjeyya, kusītaṃ hīnavīriyaṃ.
೧೪೮.
148.
‘‘ಪವಿವಿತ್ತೇಹಿ ಅರಿಯೇಹಿ, ಪಹಿತತ್ತೇಹಿ ಝಾಯಿಭಿ।
‘‘Pavivittehi ariyehi, pahitattehi jhāyibhi;
ನಿಚ್ಚಂ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೇಹಿ, ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಸಹಾವಸೇ’’ತಿ॥ – ಗಾಥಾದ್ವಯಂ ಅಭಾಸಿ।
Niccaṃ āraddhavīriyehi, paṇḍitehi sahāvase’’ti. – gāthādvayaṃ abhāsi;
ತತ್ಥ ಪರಿತ್ತಂ ದಾರುಮಾರುಯ್ಹ, ಯಥಾ ಸೀದೇ ಮಹಣ್ಣವೇತಿ ಪೇಸಲೋಪಿ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಕುಸೀತಂ ಅಲಸಪುಗ್ಗಲಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸೀದತಿ ಸಂಸಾರೇ ಪತತಿ, ನ ತಸ್ಸ ಪಾರಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಏತದೇವಂ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಅಧಿಕುಸಲಧಮ್ಮವಸೇನ ಸೀಸಂ ಅನುಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕುಚ್ಛಿತಂ ಸೀದನತೋ ಕುಸೀತಂ ವೀರಿಯಾರಮ್ಭಾಭಾವತೋ ಹೀನವೀರಿಯಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಸಬ್ಬಥಾ ವಜ್ಜೇಯ್ಯ, ನ ತಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಾನುಗತಿಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tattha parittaṃ dārumāruyha, yathā sīde mahaṇṇaveti pesalopi kulaputto kusītaṃ alasapuggalaṃ nissāya sīdati saṃsāre patati, na tassa pāraṃ nibbānaṃ gacchati. Yasmā etadevaṃ, tasmā taṃ adhikusaladhammavasena sīsaṃ anukkhipitvā kucchitaṃ sīdanato kusītaṃ vīriyārambhābhāvato hīnavīriyaṃ puggalaṃ sabbathā vajjeyya, na tassa diṭṭhānugatiṃ āpajjeyyāti attho.
ಏವಂ ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನಾಯ ಗಾಥಾಯ ಕೋಸಜ್ಜೇ ಆದೀನವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ವೀರಿಯಾರಮ್ಭೇ ಆನಿಸಂಸೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪವಿವಿತ್ತೇಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯೇ ಪನ ಕಾಯವಿವೇಕಸಮ್ಭವೇನ ಪವಿವಿತ್ತಾ, ತತೋ ಏವ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಆರಕತ್ತಾ ಅರಿಯಾ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪತಿಪೇಸಿತತ್ತತಾಯ ಪಹಿತತ್ತಾ ಆರಮ್ಮಣೂಪನಿಜ್ಝಾನವಸೇನ ಲಕ್ಖಣೂಪನಿಜ್ಝಾನವಸೇನ ಚ ಝಾಯಿನೋ, ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಪಗ್ಗಹಿತವೀರಿಯತಾಯ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಾ, ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಭೇದಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಪಣ್ಡಿತಾ, ತೇಹಿಯೇವ ಸಹ ಆವಸೇಯ್ಯ ಸದತ್ಥಂ ನಿಪ್ಫಾದೇತುಕಾಮೋ ಸಂವಸೇಯ್ಯಾತಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ವಿಮಲತ್ಥೇರೋ ಸಂವಿಗ್ಗಮಾನಸೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಸದತ್ಥಂ ಆರಾಧೇಸಿ। ಸ್ವಾಯಮತ್ಥೋ ಪರತೋ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ।
Evaṃ puggalādhiṭṭhānāya gāthāya kosajje ādīnavaṃ dassetvā idāni vīriyārambhe ānisaṃse dassetuṃ ‘‘pavivittehī’’tiādi vuttaṃ. Tassattho – ye pana kāyavivekasambhavena pavivittā, tato eva kilesehi ārakattā ariyā, nibbānaṃ patipesitattatāya pahitattā ārammaṇūpanijjhānavasena lakkhaṇūpanijjhānavasena ca jhāyino, sabbakālaṃ paggahitavīriyatāya āraddhavīriyā, lokiyalokuttarabhedāya paññāya samannāgatattā paṇḍitā, tehiyeva saha āvaseyya sadatthaṃ nipphādetukāmo saṃvaseyyāti. Taṃ sutvā vimalatthero saṃviggamānaso vipassanaṃ paṭṭhapetvā sadatthaṃ ārādhesi. Svāyamattho parato āgamissati.
ಸೋಮಮಿತ್ತತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Somamittattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೪. ಸೋಮಮಿತ್ತತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 4. Somamittattheragāthā