| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातकपाळि • Jātakapāḷi |
५०५. सोमनस्सजातकं (९)
505. Somanassajātakaṃ (9)
२११.
211.
को तं हिंसति हेठेति, किं 1 दुम्मनो सोचसि अप्पतीतो।
Ko taṃ hiṃsati heṭheti, kiṃ 2 dummano socasi appatīto;
कस्सज्ज मातापितरो रुदन्तु, क्वज्ज सेतु 3 निहतो पथब्या॥
Kassajja mātāpitaro rudantu, kvajja setu 4 nihato pathabyā.
२१२.
212.
तुट्ठोस्मि देव तव दस्सनेन, चिरस्सं पस्सामि तं भूमिपाल।
Tuṭṭhosmi deva tava dassanena, cirassaṃ passāmi taṃ bhūmipāla;
अहिंसको रेणुमनुप्पविस्स, पुत्तेन ते हेठयितोस्मि 5 देव॥
Ahiṃsako reṇumanuppavissa, puttena te heṭhayitosmi 6 deva.
२१३.
213.
हन्त्वान तं सोमनस्सं कुमारं, छेत्वान सीसं वरमाहरन्तु॥
Hantvāna taṃ somanassaṃ kumāraṃ, chetvāna sīsaṃ varamāharantu.
२१४.
214.
पेसिता राजिनो दूता, कुमारं एतदब्रवुं।
Pesitā rājino dūtā, kumāraṃ etadabravuṃ;
इस्सरेन वितिण्णोसि, वधं पत्तोसि खत्तिय॥
Issarena vitiṇṇosi, vadhaṃ pattosi khattiya.
२१५.
215.
स राजपुत्तो परिदेवयन्तो, दसङ्गुलिं अञ्जलिं पग्गहेत्वा।
Sa rājaputto paridevayanto, dasaṅguliṃ añjaliṃ paggahetvā;
अहम्पि इच्छामि जनिन्द दट्ठुं, जीवं मं नेत्वा 11 पटिदस्सयेथ॥
Ahampi icchāmi janinda daṭṭhuṃ, jīvaṃ maṃ netvā 12 paṭidassayetha.
२१६.
216.
तस्स तं वचनं सुत्वा, रञ्ञो पुत्तं अदस्सयुं।
Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, rañño puttaṃ adassayuṃ;
पुत्तो च पितरं दिस्वा, दूरतोवज्झभासथ॥
Putto ca pitaraṃ disvā, dūratovajjhabhāsatha.
२१७.
217.
आगच्छुं 13 दोवारिका खग्गबन्धा, कासाविया हन्तु ममं जनिन्द।
Āgacchuṃ 14 dovārikā khaggabandhā, kāsāviyā hantu mamaṃ janinda;
अक्खाहि मे पुच्छितो एतमत्थं, अपराधो को निध ममज्ज अत्थि॥
Akkhāhi me pucchito etamatthaṃ, aparādho ko nidha mamajja atthi.
२१८.
218.
सायञ्च पातो उदकं सजाति, अग्गिं सदा पारिचरतप्पमत्तो।
Sāyañca pāto udakaṃ sajāti, aggiṃ sadā pāricaratappamatto;
तं तादिसं संयतं ब्रह्मचारिं, कस्मा तुवं ब्रूसि गहप्पतीति॥
Taṃ tādisaṃ saṃyataṃ brahmacāriṃ, kasmā tuvaṃ brūsi gahappatīti.
२१९.
219.
ताला च मूला च फला च देव, परिग्गहा विविधा सन्तिमस्स।
Tālā ca mūlā ca phalā ca deva, pariggahā vividhā santimassa;
२२०.
220.
सच्चं खो एतं वदसि कुमार, परिग्गहा विविधा सन्तिमस्स।
Saccaṃ kho etaṃ vadasi kumāra, pariggahā vividhā santimassa;
ते रक्खति गोपयतप्पमत्तो, स 19 ब्राह्मणो गहपति तेन होति॥
Te rakkhati gopayatappamatto, sa 20 brāhmaṇo gahapati tena hoti.
२२१.
221.
सुणन्तु मय्हं परिसा समागता, सनेगमा जानपदा च सब्बे।
Suṇantu mayhaṃ parisā samāgatā, sanegamā jānapadā ca sabbe;
बालायं बालस्स वचो निसम्म, अहेतुना घातयते मं 21 जनिन्दो॥
Bālāyaṃ bālassa vaco nisamma, ahetunā ghātayate maṃ 22 janindo.
२२२.
222.
दळ्हस्मि मूले विसटे विरूळ्हे, दुन्निक्कयो वेळु पसाखजातो।
Daḷhasmi mūle visaṭe virūḷhe, dunnikkayo veḷu pasākhajāto;
वन्दामि पादानि तव 23 जनिन्द, अनुजान मं पब्बजिस्सामि देव॥
Vandāmi pādāni tava 24 janinda, anujāna maṃ pabbajissāmi deva.
२२३.
223.
भुञ्जस्सु भोगे विपुले कुमार, सब्बञ्च ते इस्सरियं ददामि।
Bhuñjassu bhoge vipule kumāra, sabbañca te issariyaṃ dadāmi;
अज्जेव त्वं कुरूनं होहि राजा, मा पब्बजी पब्बज्जा हि दुक्खा॥
Ajjeva tvaṃ kurūnaṃ hohi rājā, mā pabbajī pabbajjā hi dukkhā.
२२४.
224.
किन्नूध देव तवमत्थि भोगा, पुब्बेवहं 25 देवलोके रमिस्सं।
Kinnūdha deva tavamatthi bhogā, pubbevahaṃ 26 devaloke ramissaṃ;
रूपेहि सद्देहि अथो रसेहि, गन्धेहि फस्सेहि मनोरमेहि॥
Rūpehi saddehi atho rasehi, gandhehi phassehi manoramehi.
२२५.
225.
तुवञ्च 33 बालं परनेय्यं विदित्वा, न तादिसे राजकुले वसेय्यं॥
Tuvañca 34 bālaṃ paraneyyaṃ viditvā, na tādise rājakule vaseyyaṃ.
२२६.
226.
सचाहं बालो परनेय्यो अस्मि, एकापराधं 35 खम पुत्त मय्हं।
Sacāhaṃ bālo paraneyyo asmi, ekāparādhaṃ 36 khama putta mayhaṃ;
पुनपि चे एदिसकं भवेय्य, यथामतिं सोमनस्स करोहि॥
Punapi ce edisakaṃ bhaveyya, yathāmatiṃ somanassa karohi.
२२७.
227.
अनिसम्म कतं कम्मं, अनवत्थाय चिन्तितं।
Anisamma kataṃ kammaṃ, anavatthāya cintitaṃ;
भेसज्जस्सेव वेभङ्गो, विपाको होति पापको॥
Bhesajjasseva vebhaṅgo, vipāko hoti pāpako.
२२८.
228.
निसम्म च कतं कम्मं, सम्मावत्थाय चिन्तितं।
Nisamma ca kataṃ kammaṃ, sammāvatthāya cintitaṃ;
भेसज्जस्सेव सम्पत्ति, विपाको होति भद्रको॥
Bhesajjasseva sampatti, vipāko hoti bhadrako.
२२९.
229.
अलसो गिही कामभोगी न साधु, असञ्ञतो पब्बजितो न साधु।
Alaso gihī kāmabhogī na sādhu, asaññato pabbajito na sādhu;
राजा न साधु अनिसम्मकारी, यो पण्डितो कोधनो तं न साधु॥
Rājā na sādhu anisammakārī, yo paṇḍito kodhano taṃ na sādhu.
२३०.
230.
निसम्म खत्तियो कयिरा, नानिसम्म दिसम्पति।
Nisamma khattiyo kayirā, nānisamma disampati;
निसम्मकारिनो राज, यसो कित्ति च वड्ढति॥
Nisammakārino rāja, yaso kitti ca vaḍḍhati.
२३१.
231.
निसम्म दण्डं पणयेय्य इस्सरो, वेगा कतं तप्पति भूमिपाल।
Nisamma daṇḍaṃ paṇayeyya issaro, vegā kataṃ tappati bhūmipāla;
सम्मापणीधी च नरस्स अत्था, अनानुतप्पा ते भवन्ति पच्छा॥
Sammāpaṇīdhī ca narassa atthā, anānutappā te bhavanti pacchā.
२३२.
232.
अनानुतप्पानि हि ये करोन्ति, विभज्ज कम्मायतनानि लोके।
Anānutappāni hi ye karonti, vibhajja kammāyatanāni loke;
विञ्ञुप्पसत्थानि सुखुद्रयानि, भवन्ति बुद्धानुमतानि 37 तानि॥
Viññuppasatthāni sukhudrayāni, bhavanti buddhānumatāni 38 tāni.
२३३.
233.
आगच्छुं दोवारिका खग्गबन्धा, कासाविया हन्तु ममं जनिन्द।
Āgacchuṃ dovārikā khaggabandhā, kāsāviyā hantu mamaṃ janinda;
मातुञ्च 39 अङ्कस्मिमहं निसिन्नो, आकड्ढितो सहसा तेहि देव॥
Mātuñca 40 aṅkasmimahaṃ nisinno, ākaḍḍhito sahasā tehi deva.
२३४.
234.
कटुकञ्हि सम्बाधं सुकिच्छं 41 पत्तो, मधुरम्पि यं जीवितं लद्ध राज।
Kaṭukañhi sambādhaṃ sukicchaṃ 42 patto, madhurampi yaṃ jīvitaṃ laddha rāja;
किच्छेनहं अज्ज वधा पमुत्तो, पब्बज्जमेवाभिमनोहमस्मि॥
Kicchenahaṃ ajja vadhā pamutto, pabbajjamevābhimanohamasmi.
२३५.
235.
पुत्तो तवायं तरुणो सुधम्मे, अनुकम्पको सोमनस्सो कुमारो।
Putto tavāyaṃ taruṇo sudhamme, anukampako somanasso kumāro;
२३६.
236.
रमस्सु भिक्खाचरियाय पुत्त, निसम्म धम्मेसु परिब्बजस्सु।
Ramassu bhikkhācariyāya putta, nisamma dhammesu paribbajassu;
सब्बेसु भूतेसु निधाय दण्डं, अनिन्दितो ब्रह्ममुपेहि ठानं॥
Sabbesu bhūtesu nidhāya daṇḍaṃ, anindito brahmamupehi ṭhānaṃ.
२३७.
237.
अच्छेर 47 रूपं वत यादिसञ्च, दुक्खितं मं दुक्खापयसे सुधम्मे।
Acchera 48 rūpaṃ vata yādisañca, dukkhitaṃ maṃ dukkhāpayase sudhamme;
याचस्सु पुत्तं इति वुच्चमाना, भिय्योव उस्साहयसे कुमारं॥
Yācassu puttaṃ iti vuccamānā, bhiyyova ussāhayase kumāraṃ.
२३८.
238.
ये विप्पमुत्ता अनवज्जभोगिनो 49, परिनिब्बुता लोकमिमं चरन्ति।
Ye vippamuttā anavajjabhogino 50, parinibbutā lokamimaṃ caranti;
तमरियमग्गं पटिपज्जमानं, न उस्सहे वारयितुं कुमारं॥
Tamariyamaggaṃ paṭipajjamānaṃ, na ussahe vārayituṃ kumāraṃ.
२३९.
239.
अद्धा हवे सेवितब्बा सपञ्ञा, बहुस्सुता ये बहुठानचिन्तिनो।
Addhā have sevitabbā sapaññā, bahussutā ye bahuṭhānacintino;
येसायं सुत्वान सुभासितानि, अप्पोस्सुक्का वीतसोका सुधम्माति॥
Yesāyaṃ sutvāna subhāsitāni, appossukkā vītasokā sudhammāti.
सोमनस्सजातकं नवमं।
Somanassajātakaṃ navamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā / [५०५] ९. सोमनस्सजातकवण्णना • [505] 9. Somanassajātakavaṇṇanā
