| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā |
๕. จมฺมกฺขนฺธกํ
5. Cammakkhandhakaṃ
โสณโกฬิวิสวตฺถุกถา
Soṇakoḷivisavatthukathā
๒๔๒. จมฺมกฺขนฺธเก – อิสฺสริยาธิปจฺจนฺติ อิสฺสรภาเวน จ อธิปติภาเวน จ สมนฺนาคตํฯ รชฺชนฺติ ราชภาวํ, รญฺญา กตฺตพฺพกิจฺจํ วาฯ โสโณ นาม โกฬิวิโสติ เอตฺถ โสโณติ ตสฺส นามํ; โกฬิวิโสติ โคตฺตํฯ ปาทตเลสุ โลมานีติ รเตฺตสุ ปาทตเลสุ สุขุมานิ อญฺชนวณฺณานิ กมฺมจิตฺตีกตานิ โลมานิ ชาตานิ โหนฺติฯ โส กิร ปุเพฺพ อสีติสหสฺสานํ ปุริสานํ เชฎฺฐปุริโส หุตฺวา เตหิ สทฺธิํ ปเจฺจกพุทฺธสฺส วสนฎฺฐาเน ปณฺณสาลํ กตฺวา อตฺตโน สสฺสิริกํ อุณฺณปาวารกํ ปเจฺจกพุทฺธสฺส ปาเทหิ อกฺกมนฎฺฐาเน ปาทปุญฺฉนิกํ กตฺวา ฐเปสิฯ เตมาสํ ปน สเพฺพว ปเจฺจกพุทฺธํ อุปฎฺฐหิํสุฯ อยํ ตสฺส จ เตสญฺจ อสีติยา คามิกสหสฺสานํ ปุพฺพโยโคฯ
242. Cammakkhandhake – issariyādhipaccanti issarabhāvena ca adhipatibhāvena ca samannāgataṃ. Rajjanti rājabhāvaṃ, raññā kattabbakiccaṃ vā. Soṇo nāma koḷivisoti ettha soṇoti tassa nāmaṃ; koḷivisoti gottaṃ. Pādatalesu lomānīti rattesu pādatalesu sukhumāni añjanavaṇṇāni kammacittīkatāni lomāni jātāni honti. So kira pubbe asītisahassānaṃ purisānaṃ jeṭṭhapuriso hutvā tehi saddhiṃ paccekabuddhassa vasanaṭṭhāne paṇṇasālaṃ katvā attano sassirikaṃ uṇṇapāvārakaṃ paccekabuddhassa pādehi akkamanaṭṭhāne pādapuñchanikaṃ katvā ṭhapesi. Temāsaṃ pana sabbeva paccekabuddhaṃ upaṭṭhahiṃsu. Ayaṃ tassa ca tesañca asītiyā gāmikasahassānaṃ pubbayogo.
อสีติคามิกสหสฺสานีติ เตสุ คาเมสุ วสนฺตานํ กุลปุตฺตานํ อสีติสหสฺสานิฯ เกนจิเทว กรณีเยนาติ เกนจิ กรณีเยน วิย; น ปนสฺส กิญฺจิ กรณียํ อตฺถิ อญฺญตฺร ตสฺส ทสฺสนาฯ ราชา กิร ตานิปิ อสีติกุลปุตฺตสหสฺสานิ สนฺนิปาตาเปโนฺต ‘‘เอวํ อปริสงฺกโนฺต โสโณ อาคมิสฺสตี’’ติ สนฺนิปาตาเปสิฯ ทิฎฺฐธมฺมิเก อเตฺถติ ‘‘กสิวณิชฺชาทีนิ ธเมฺมน กตฺตพฺพานิ, มาตาปิตโร ธเมฺมน โปสิตพฺพา’’ติ เอวมาทินา นเยน อิธโลกหิเต อเตฺถ อนุสาสิตฺวาฯ โส โน ภควาติ โส อมฺหากํ ภควา ตุเมฺห สมฺปรายิเก อเตฺถ อนุสาสิสฺสตีติ อโตฺถฯ
Asītigāmikasahassānīti tesu gāmesu vasantānaṃ kulaputtānaṃ asītisahassāni. Kenacideva karaṇīyenāti kenaci karaṇīyena viya; na panassa kiñci karaṇīyaṃ atthi aññatra tassa dassanā. Rājā kira tānipi asītikulaputtasahassāni sannipātāpento ‘‘evaṃ aparisaṅkanto soṇo āgamissatī’’ti sannipātāpesi. Diṭṭhadhammike attheti ‘‘kasivaṇijjādīni dhammena kattabbāni, mātāpitaro dhammena positabbā’’ti evamādinā nayena idhalokahite atthe anusāsitvā. So no bhagavāti so amhākaṃ bhagavā tumhe samparāyike atthe anusāsissatīti attho.
ภควนฺตํ ปฎิเวเทมีติ ภควนฺตํ ชานาเปมิฯ ปาฎิกาย นิมุชฺชิตฺวาติ โสปานสฺส เหฎฺฐา อฑฺฒจนฺทปาสาเณ นิมุชฺชิตฺวาฯ ยสฺส ทานิ ภเนฺต ภควา กาลํ มญฺญตีติ ยสฺส เตสํ หิตกิริยตฺถสฺส ภควา กาลํ ชานาติฯ วิหารปจฺฉายายนฺติ วิหารปจฺจเนฺต ฉายายํฯ สมนฺนาหรนฺตีติ ปสาทวเสน ปุนปฺปุนํ มนสิ กโรนฺติฯ ภิโยฺยโสมตฺตายาติ ภิโยฺยโสมตฺตาย ปุน วิสิฎฺฐตรํ ทเสฺสหีติ อโตฺถฯ อนฺตรธายตีติ อทสฺสนํ โหติฯ
Bhagavantaṃ paṭivedemīti bhagavantaṃ jānāpemi. Pāṭikāya nimujjitvāti sopānassa heṭṭhā aḍḍhacandapāsāṇe nimujjitvā. Yassa dāni bhante bhagavā kālaṃ maññatīti yassa tesaṃ hitakiriyatthassa bhagavā kālaṃ jānāti. Vihārapacchāyāyanti vihārapaccante chāyāyaṃ. Samannāharantīti pasādavasena punappunaṃ manasi karonti. Bhiyyosomattāyāti bhiyyosomattāya puna visiṭṭhataraṃ dassehīti attho. Antaradhāyatīti adassanaṃ hoti.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๑๔๗. โสณโกฬิวิสวตฺถุ • 147. Soṇakoḷivisavatthu
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / โสณโกฬิวิสวตฺถุกถาวณฺณนา • Soṇakoḷivisavatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / โสณโกฬิวิสวตฺถุกถาวณฺณนา • Soṇakoḷivisavatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / โสณโกฬิวิสกถาทิวณฺณนา • Soṇakoḷivisakathādivaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๑๔๗. โสณโกฬิวิสวตฺถุกถา • 147. Soṇakoḷivisavatthukathā
