| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අපදාන-අට්‌ඨකථා • Apadāna-aṭṭhakathā |
39. අවටඵලවග්‌ගො
39. Avaṭaphalavaggo
9. සොණකොටිවීසත්‌ථෙරඅපදානවණ්‌ණනා
9. Soṇakoṭivīsattheraapadānavaṇṇanā
නවමාපදානෙ පන විපස්‌සිනො පාවචනෙතිආදිකං ආයස්‌මතො සොණස්‌ස කොටිවීසත්‌ථෙරස්‌ස අපදානං. අයම්‌පි ථෙරො පුරිමබුද්‌ධෙසු කතාධිකාරො තත්‌ථ තත්‌ථ භවෙ විවට්‌ටූපනිස්‌සයානි පුඤ්‌ඤානි උපචිනන්‌තො විපස්‌සිස්‌ස භගවතො කාලෙ මහාවිභවෙ සෙට්‌ඨිකුලෙ නිබ්‌බත්‌තො වුද්‌ධිප්‌පත්‌තො සෙට්‌ඨි හුත්‌වා උපාසකෙහි සද්‌ධිං විහාරං ගන්‌ත්‌වා සත්‌ථු ධම්‌මදෙසනං සුත්‌වා පසන්‌නමානසො භගවතො චඞ්‌කමනට්‌ඨානෙ සුධාය පරිකම්‌මං කාරෙත්‌වා එකඤ්‌ච ලෙණං කාරෙත්‌වා නානාවිරාගවත්‌ථෙහි ලෙණභූමියා සන්‌ථරිත්‌වා උපරි විතානඤ්‌ච කත්‌වා චාතුද්‌දිසස්‌ස සඞ්‌ඝස්‌ස නිය්‍යාදෙත්‌වා සත්‌තාහං මහාදානං දත්‌වා පණිධානං අකාසි. සත්‌ථා අනුමොදනං අකාසි. සො තෙන කුසලකම්‌මෙන දෙවමනුස්‌සෙසු සංසරන්‌තො උභයසම්‌පත්‌තියො අනුභවිත්‌වා ඉමස්‌මිං කප්‌පෙ පරිනිබ්‌බුතෙ කස්‌සපදසබලෙ අනුප්‌පන්‌නෙ අම්‌හාකං භගවති බාරාණසියං කුලගෙහෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා විඤ්‌ඤුතං පත්‌තො ගඞ්‌ගාතීරෙ පණ්‌ණසාලං කරිත්‌වා වසන්‌තං එකං පච්‌චෙකබුද්‌ධං තෙමාසං චතූහි පච්‌චයෙහි සක්‌කච්‌චං උපට්‌ඨහි. පච්‌චෙකබුද්‌ධො වුට්‌ඨවස්‌සො පරිපුණ්‌ණපරික්‌ඛාරො ගන්‌ධමාදනමෙව අගමාසි. සොපි කුලපුත්‌තො යාවජීවං තත්‌ථ පුඤ්‌ඤානි කත්‌වා තතො චවිත්‌වා දෙවමනුස්‌සෙසු සංසරන්‌තො අම්‌හාකං භගවතො කාලෙ චම්‌පානගරෙ අග්‌ගසෙට්‌ඨිස්‌ස ගෙහෙ පටිසන්‌ධිං ගණ්‌හි. තස්‌ස පටිසන්‌ධිග්‌ගහණකාලතො පට්‌ඨාය සෙට්‌ඨිස්‌ස මහාභොගක්‌ඛන්‌ධො අභිවඩ්‌ඪි. තස්‌ස මාතුකුච්‌ඡිතො නික්‌ඛමනදිවසෙ සකලනගරෙ මහාලාභසක්‌කාරසම්‌මානො අහොසි, තස්‌ස පුබ්‌බෙ පච්‌චෙකබුද්‌ධස්‌ස සතසහස්‌සග්‌ඝනිකරත්‌තකම්‌බලපරිච්‌චාගෙන සුවණ්‌ණවණ්‌ණො සුඛුමාලතරො ච අත්‌තභාවො අහොසි, තෙනස්‌ස සොණොති නාමං අකංසු. සො මහතා පරිවාරෙන අභිවඩ්‌ඪි. තස්‌ස හත්‌ථපාදතලානි බන්‌ධුජීවකපුප්‌ඵවණ්‌ණානි අහෙසුං, තෙසං සතවාරං විහතකප්‌පාසං විය මුදුසම්‌ඵස්‌සො අහොසි. පාදතලෙසු මණිකුණ්‌ඩලාවට්‌ටවණ්‌ණලොමානි ජායිංසු. වයප්‌පත්‌තස්‌ස තස්‌ස තිණ්‌ණං උතූනං අනුච්‌ඡවිකෙ තයො පාසාදෙ කාරාපෙත්‌වා නාටකිත්‌ථියො උපට්‌ඨාපෙසුං. සො තත්‌ථ මහතිං සම්‌පත්‌තිං අනුභවන්‌තො දෙවකුමාරො විය පටිවසති.
Navamāpadāne pana vipassino pāvacanetiādikaṃ āyasmato soṇassa koṭivīsattherassa apadānaṃ. Ayampi thero purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle mahāvibhave seṭṭhikule nibbatto vuddhippatto seṭṭhi hutvā upāsakehi saddhiṃ vihāraṃ gantvā satthu dhammadesanaṃ sutvā pasannamānaso bhagavato caṅkamanaṭṭhāne sudhāya parikammaṃ kāretvā ekañca leṇaṃ kāretvā nānāvirāgavatthehi leṇabhūmiyā santharitvā upari vitānañca katvā cātuddisassa saṅghassa niyyādetvā sattāhaṃ mahādānaṃ datvā paṇidhānaṃ akāsi. Satthā anumodanaṃ akāsi. So tena kusalakammena devamanussesu saṃsaranto ubhayasampattiyo anubhavitvā imasmiṃ kappe parinibbute kassapadasabale anuppanne amhākaṃ bhagavati bārāṇasiyaṃ kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto gaṅgātīre paṇṇasālaṃ karitvā vasantaṃ ekaṃ paccekabuddhaṃ temāsaṃ catūhi paccayehi sakkaccaṃ upaṭṭhahi. Paccekabuddho vuṭṭhavasso paripuṇṇaparikkhāro gandhamādanameva agamāsi. Sopi kulaputto yāvajīvaṃ tattha puññāni katvā tato cavitvā devamanussesu saṃsaranto amhākaṃ bhagavato kāle campānagare aggaseṭṭhissa gehe paṭisandhiṃ gaṇhi. Tassa paṭisandhiggahaṇakālato paṭṭhāya seṭṭhissa mahābhogakkhandho abhivaḍḍhi. Tassa mātukucchito nikkhamanadivase sakalanagare mahālābhasakkārasammāno ahosi, tassa pubbe paccekabuddhassa satasahassagghanikarattakambalapariccāgena suvaṇṇavaṇṇo sukhumālataro ca attabhāvo ahosi, tenassa soṇoti nāmaṃ akaṃsu. So mahatā parivārena abhivaḍḍhi. Tassa hatthapādatalāni bandhujīvakapupphavaṇṇāni ahesuṃ, tesaṃ satavāraṃ vihatakappāsaṃ viya mudusamphasso ahosi. Pādatalesu maṇikuṇḍalāvaṭṭavaṇṇalomāni jāyiṃsu. Vayappattassa tassa tiṇṇaṃ utūnaṃ anucchavike tayo pāsāde kārāpetvā nāṭakitthiyo upaṭṭhāpesuṃ. So tattha mahatiṃ sampattiṃ anubhavanto devakumāro viya paṭivasati.
අථ අම්‌හාකං භගවති සබ්‌බඤ්‌ඤුතං පත්‌වා පවත්‌තිතවරධම්‌මචක්‌කෙ රාජගහං උපනිස්‌සාය විහරන්‌තෙ බිම්‌බිසාරරඤ්‌ඤා පක්‌කොසාපිතො තෙහි අසීතියා ගාමිකසහස්‌සෙහි සද්‌ධිං රාජගහං ආගතො සත්‌ථු සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා ධම්‌මං සුත්‌වා පටිලද්‌ධසද්‌ධො මාතාපිතරො අනුජානාපෙත්‌වා භගවතො සන්‌තිකෙ පබ්‌බජිත්‌වා ලද්‌ධූපසම්‌පදො සත්‌ථු සන්‌තිකෙ කම්‌මට්‌ඨානං ගහෙත්‌වා ජනසංසග්‌ගපරිහරණත්‌ථං සීතවනෙ විහාසි. සො තත්‌ථ වසන්‌තො ‘‘මම සරීරං සුඛුමාලං, න ච සක්‌කා සුඛෙනෙව සුඛං අධිගන්‌තුං, කායං කිලමෙත්‌වාපි සමණධම්‌මං කාතුං වට්‌ටතී’’ති චින්‌තෙත්‌වා ඨානචඞ්‌කමමෙව අධිට්‌ඨාය පධානමනුයුඤ්‌ජන්‌තො පාදතලෙසු ඵොටෙසු උට්‌ඨිතෙසුපි වෙදනං අජ්‌ඣුපෙක්‌ඛිත්‌වා දළ්‌හං වීරියං කරොන්‌තො අච්‌චාරද්‌ධවීරියතාය විසෙසං නිබ්‌බත්‌තෙතුං අසක්‌කොන්‌තො ‘‘එවං අහං වායමන්‌තොපි මග්‌ගඵලානි නිබ්‌බත්‌තෙතුං න සක්‌කොමි, කිං මෙ පබ්‌බජ්‌ජාය, හීනායාවත්‌තිත්‌වා භොගෙ ච භුඤ්‌ජාමි, පුඤ්‌ඤානි ච කරිස්‌සාමී’’ති චින්‌තෙසි. අථ සත්‌ථා තස්‌ස චිත්‌තාචාරං ඤත්‌වා තත්‌ථ ගන්‌ත්‌වා වීණොපමොවාදෙන (මහාව. 243) ඔවදිත්‌වා වීරියසමතායොජනවිධිං දස්‌සෙන්‌තො කම්‌මට්‌ඨානං සොධෙත්‌වා ගිජ්‌ඣකූටං ගතො. සොණොපි ඛො සත්‌ථු සන්‌තිකා ඔවාදං ලභිත්‌වා වීරියසමතං යොජෙත්‌වා විපස්‌සනං උස්‌සුක්‌කාපෙත්‌වා අරහත්‌තෙ පතිට්‌ඨාසි.
Atha amhākaṃ bhagavati sabbaññutaṃ patvā pavattitavaradhammacakke rājagahaṃ upanissāya viharante bimbisāraraññā pakkosāpito tehi asītiyā gāmikasahassehi saddhiṃ rājagahaṃ āgato satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho mātāpitaro anujānāpetvā bhagavato santike pabbajitvā laddhūpasampado satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā janasaṃsaggapariharaṇatthaṃ sītavane vihāsi. So tattha vasanto ‘‘mama sarīraṃ sukhumālaṃ, na ca sakkā sukheneva sukhaṃ adhigantuṃ, kāyaṃ kilametvāpi samaṇadhammaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā ṭhānacaṅkamameva adhiṭṭhāya padhānamanuyuñjanto pādatalesu phoṭesu uṭṭhitesupi vedanaṃ ajjhupekkhitvā daḷhaṃ vīriyaṃ karonto accāraddhavīriyatāya visesaṃ nibbattetuṃ asakkonto ‘‘evaṃ ahaṃ vāyamantopi maggaphalāni nibbattetuṃ na sakkomi, kiṃ me pabbajjāya, hīnāyāvattitvā bhoge ca bhuñjāmi, puññāni ca karissāmī’’ti cintesi. Atha satthā tassa cittācāraṃ ñatvā tattha gantvā vīṇopamovādena (mahāva. 243) ovaditvā vīriyasamatāyojanavidhiṃ dassento kammaṭṭhānaṃ sodhetvā gijjhakūṭaṃ gato. Soṇopi kho satthu santikā ovādaṃ labhitvā vīriyasamataṃ yojetvā vipassanaṃ ussukkāpetvā arahatte patiṭṭhāsi.
49. සො අරහා හුත්‌වා අත්‌තනො පුබ්‌බකම්‌මං සරිත්‌වා සොමනස්‌සජාතො පුබ්‌බචරිතාපදානං පකාසෙන්‌තො විපස්‌සිනො පාවචනෙතිආදිමාහ. තත්‌ථ විපස්‌සීති විසෙසෙන, විවිධං වා පස්‌සතීති විපස්‌සී. පාවචනෙති පකාරෙන වුච්‌චතීති පාවචනං, පිටකත්‌තයං. තස්‌ස විපස්‌සිනො තස්‌මිං පාවචනෙති අත්‌ථො. ලෙණන්‌ති ලිනන්‌තෙ නිලීයන්‌තෙ එත්‌ථාති ලෙණං විහාරං. බන්‌ධුමාරාජධානියාති බන්‌ධන්‌ති කුලපරම්‌පරාය වසෙන අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං සම්‌බජ්‌ඣන්‌තීති බන්‌ධූ, ඤාතකා. තෙ එත්‌ථ පටිවසන්‌තීති බන්‌ධුමා, බන්‌ධු අස්‌ස අත්‌ථීති වා බන්‌ධුමා. රාජූනං වසනට්‌ඨානන්‌ති රාජධානී, බන්‌ධුමා ච සා රාජධානී චෙති බන්‌ධුමාරාජධානී, තස්‌සා බන්‌ධුමාරාජධානියා, ලෙණං මයා කතන්‌ති සම්‌බන්‌ධො. සෙසමෙත්‌ථ උත්‌තානත්‌ථමෙවාති.
49. So arahā hutvā attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento vipassino pāvacanetiādimāha. Tattha vipassīti visesena, vividhaṃ vā passatīti vipassī. Pāvacaneti pakārena vuccatīti pāvacanaṃ, piṭakattayaṃ. Tassa vipassino tasmiṃ pāvacaneti attho. Leṇanti linante nilīyante etthāti leṇaṃ vihāraṃ. Bandhumārājadhāniyāti bandhanti kulaparamparāya vasena aññamaññaṃ sambajjhantīti bandhū, ñātakā. Te ettha paṭivasantīti bandhumā, bandhu assa atthīti vā bandhumā. Rājūnaṃ vasanaṭṭhānanti rājadhānī, bandhumā ca sā rājadhānī ceti bandhumārājadhānī, tassā bandhumārājadhāniyā, leṇaṃ mayā katanti sambandho. Sesamettha uttānatthamevāti.
සොණකොටිවීසත්‌ථෙරඅපදානවණ්‌ණනා සමත්‌තා.
Soṇakoṭivīsattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / අපදානපාළි • Apadānapāḷi / 9. සොණකොටිවීසත්‌ථෙරඅපදානං • 9. Soṇakoṭivīsattheraapadānaṃ
