| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๑๕๗. โสณกุฎิกณฺณวตฺถุกถา
157. Soṇakuṭikaṇṇavatthukathā
๒๕๗. เอเตนาติ ‘‘กุรรฆเร’’ติ ปาเฐนฯ อสฺสาติ มหากจฺจานสฺสฯ ปปาตนามเกติ ยสฺมา มหาตโฎ เอตฺถ อตฺถิ, ตสฺมา ปปาตนามโก โหติฯ เอเตนาติ ‘‘ปปาตเก ปพฺพเต’’ติ ปาเฐนฯ อสฺสาติ มหากจฺจานสฺสฯ โกฎิอคฺฆนกํ ปิฬนฺธนํ กเณฺณ เอตสฺสตฺถีติ กุฎิกโณฺณติ วจนตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘โกฎิอคฺฆนกํ ปนา’’ติอาทิฯ ปิฬนฺธติ อเนนาติ ปิฬนฺธนํ, อลงฺกาโร ฯ ทนฺตโช จตุตฺถกฺขโรฯ ‘‘ปสาทชนก’’นฺติ อิมินา ปสาทํ ชเนตีติ ปาสาทิโกติ วจนตฺถํ ทเสฺสติฯ ปสาทนียนฺติ ปสาทิตพฺพํ, ปสาทิตุํ อรหนฺติ อโตฺถฯ อตฺถวจนนฺติ อโตฺถ วุจฺจติ อเนนาติ อตฺถวจนํฯ ปาฬิยํ อิทานิ โปตฺถเกสุ ‘‘ปสาทนีย’’นฺติ ปาโฐ นตฺถิฯ ‘‘ปาสาทิก’’นฺติปทสฺส ปุเพฺพ ‘‘ทสฺสนีย’’นฺติ ปาโฐเยว อตฺถิฯ อุตฺตมทมถสมถนฺติเอตฺถ ทมถสทฺทสฺส ญาณตฺถญฺจ อินฺทฺริยสํวรตฺถญฺจ สมถสทฺทสฺส สมาธตฺถญฺจ จิตฺตูปสมตฺถญฺจ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อุตฺตมํ ทมถญฺจา’’ติอาทิฯ จสเทฺทน ทฺวนฺทวากฺยํ ทเสฺสติฯ วิสูกายิกวิปฺผนฺทิตานนฺติ วิสูกาย ปฎิปกฺขาย ปวตฺตานํ ทิฎฺฐิจิตฺตสงฺขาตานํ วิวิธจลนานํฯ ‘‘วีริยินฺทฺริย’’นฺติ อิมินา ยตินฺทฺริยนฺติ เอตฺถ ยตสโทฺท วีริยวาจโกติ ทเสฺสติฯ นาคนฺติ เอตฺถ นตฺถิ อาคุ ปาปเมตสฺสาติ นาโคติ วจนตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อาคุวิรหิต’’นฺติ กิํ ทิวสโต ปฎฺฐายาติ อาห ‘‘มม ปพฺพชฺชาทิวสโต ปฎฺฐายา’’ติฯ กณฺหา มตฺติกา อุตฺตริ เอตฺถาติ กณฺหุตฺตราติ อตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘กณฺหมตฺติกุตฺตรา’’ติฯ ‘‘อุปรี’’ติ อิมินา อุตฺตรสทฺทสฺส อตฺถํ ทเสฺสติฯ ‘‘คุนฺนํ ขุเรหี’’ติ อิมินา คุนฺนํ ขุรกณฺฎกสทิสตฺตา โคกณฺฎกา นามาติ ทเสฺสติฯ เต โคกณฺฎเก รกฺขิตุนฺติ สมฺพโนฺธฯ เอวํ ขรา ภูมิ โหตีติ โยชนาฯ เอเตหีติ เอรคูอาทีหิ จตูหิ ติเณหิฯ ตนฺติ เอรคูติณํฯ เตนาติ โมรคูติเณนฯ ชนฺตุสฺส วโณฺณติ สมฺพโนฺธฯ เสนาสนํ ปญฺญเปสีติ เอตฺถ กิํ นาม เสนาสนํ ปญฺญเปสีติ อาห ‘‘ภิสิํ วา กฎสารกํ วา ปญฺญเปสี’’ติฯ ปญฺญเปตฺวา จ ปน โสณสฺส อาโรเจสิฯ กิํ อาโรเจสีติ อาห ‘‘อาวุโส’’ติอาทิฯ สตฺถา วสิตุกาโมติ สมฺพโนฺธฯ
257.Etenāti ‘‘kuraraghare’’ti pāṭhena. Assāti mahākaccānassa. Papātanāmaketi yasmā mahātaṭo ettha atthi, tasmā papātanāmako hoti. Etenāti ‘‘papātake pabbate’’ti pāṭhena. Assāti mahākaccānassa. Koṭiagghanakaṃ piḷandhanaṃ kaṇṇe etassatthīti kuṭikaṇṇoti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘koṭiagghanakaṃ panā’’tiādi. Piḷandhati anenāti piḷandhanaṃ, alaṅkāro . Dantajo catutthakkharo. ‘‘Pasādajanaka’’nti iminā pasādaṃ janetīti pāsādikoti vacanatthaṃ dasseti. Pasādanīyanti pasāditabbaṃ, pasādituṃ arahanti attho. Atthavacananti attho vuccati anenāti atthavacanaṃ. Pāḷiyaṃ idāni potthakesu ‘‘pasādanīya’’nti pāṭho natthi. ‘‘Pāsādika’’ntipadassa pubbe ‘‘dassanīya’’nti pāṭhoyeva atthi. Uttamadamathasamathantiettha damathasaddassa ñāṇatthañca indriyasaṃvaratthañca samathasaddassa samādhatthañca cittūpasamatthañca dassento āha ‘‘uttamaṃ damathañcā’’tiādi. Casaddena dvandavākyaṃ dasseti. Visūkāyikavipphanditānanti visūkāya paṭipakkhāya pavattānaṃ diṭṭhicittasaṅkhātānaṃ vividhacalanānaṃ. ‘‘Vīriyindriya’’nti iminā yatindriyanti ettha yatasaddo vīriyavācakoti dasseti. Nāganti ettha natthi āgu pāpametassāti nāgoti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘āguvirahita’’nti kiṃ divasato paṭṭhāyāti āha ‘‘mama pabbajjādivasato paṭṭhāyā’’ti. Kaṇhā mattikā uttari etthāti kaṇhuttarāti atthaṃ dassento āha ‘‘kaṇhamattikuttarā’’ti. ‘‘Uparī’’ti iminā uttarasaddassa atthaṃ dasseti. ‘‘Gunnaṃ khurehī’’ti iminā gunnaṃ khurakaṇṭakasadisattā gokaṇṭakā nāmāti dasseti. Te gokaṇṭake rakkhitunti sambandho. Evaṃ kharā bhūmi hotīti yojanā. Etehīti eragūādīhi catūhi tiṇehi. Tanti eragūtiṇaṃ. Tenāti moragūtiṇena. Jantussa vaṇṇoti sambandho. Senāsanaṃ paññapesīti ettha kiṃ nāma senāsanaṃ paññapesīti āha ‘‘bhisiṃ vā kaṭasārakaṃ vā paññapesī’’ti. Paññapetvā ca pana soṇassa ārocesi. Kiṃ ārocesīti āha ‘‘āvuso’’tiādi. Satthā vasitukāmoti sambandho.
๒๕๘. ‘‘ตสฺส โสณสฺสา’’ติ อิมินา ปฎิภาตุ ตนฺติ เอตฺถ ‘‘ต’’นฺติปทํ สามฺยเตฺถ อุปโยควจนนฺติ ทเสฺสติฯ ตนฺติ ตวฯ อฎฺฐกวคฺคิกานีติ อฎฺฐปมาโณ, อฎฺฐสมูโห วา วโคฺค เอเตสนฺติ อฎฺฐกวคฺคิกานิฯ กามสุตฺตาทีนิ (สุ. นิ. ๗๗๒ อาทโย) โสฬส สุตฺตานิฯ โยติ ปุคฺคโล, สมนฺนาคโตติ สมฺพโนฺธฯ อริโยปีติ ปิสโทฺท น เกวลํ สุจิสมนฺนาคโตเยว ปาเป น รมติ, อถ โข อริโยปีติ ทเสฺสติฯ ‘‘ปฎิภาตุ ต’’นฺติ ปาฐโต ยาว ‘‘สุจีติ วุตฺต’’นฺติ ปาฐา เกสุจิเยว อฎฺฐกถาโปตฺถเกสุ อตฺถิฯ อยํ ขฺวสฺสาติ เอตฺถ อสฺสสโทฺท อาขฺยาโตติ อาห ‘‘ภเวยฺยา’’ติฯ ปริทเสฺสสีติ ปญฺจ วรานิ ปริจฺฉินฺทิตฺวา ทเสฺสสิฯ ยํ วจนํ เม อุปชฺฌาโย ชานาเปติ, ตสฺส วจนสฺส อยํ กาโล ภเวยฺยาติ โยชนาฯ
258. ‘‘Tassa soṇassā’’ti iminā paṭibhātu tanti ettha ‘‘ta’’ntipadaṃ sāmyatthe upayogavacananti dasseti. Tanti tava. Aṭṭhakavaggikānīti aṭṭhapamāṇo, aṭṭhasamūho vā vaggo etesanti aṭṭhakavaggikāni. Kāmasuttādīni (su. ni. 772 ādayo) soḷasa suttāni. Yoti puggalo, samannāgatoti sambandho. Ariyopīti pisaddo na kevalaṃ sucisamannāgatoyeva pāpe na ramati, atha kho ariyopīti dasseti. ‘‘Paṭibhātu ta’’nti pāṭhato yāva ‘‘sucīti vutta’’nti pāṭhā kesuciyeva aṭṭhakathāpotthakesu atthi. Ayaṃ khvassāti ettha assasaddo ākhyātoti āha ‘‘bhaveyyā’’ti. Paridassesīti pañca varāni paricchinditvā dassesi. Yaṃ vacanaṃ me upajjhāyo jānāpeti, tassa vacanassa ayaṃ kālo bhaveyyāti yojanā.
๒๕๙. วินยธรปญฺจเมนาติ เอตฺถ อุปชฺฌายปญฺจเมนาติ อตฺถํ ปฎิกฺขิปโนฺต อาห ‘‘อนุสฺสาวนาจริยปญฺจเมนา’’ติฯ อุปาหนโกสโกติ อุปาหนาย ปกฺขิปโนกาโส โกสโกฯ เอฬกจมฺมอชจเมฺมสุ อกปฺปิยํ นาม นตฺถิฯ มิคจเมฺม ปน กิญฺจิ วฎฺฎติ, น กิญฺจิ วฎฺฎติ ฯ ตํ วิภชิตฺวา ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘มิคจเมฺม’’ติอาทิฯ เอเตสํเยวาติ เอณิมิคาทีนํ ฉนฺนเมวฯ อเญฺญสํ ปนาติ ฉหิ มิเคหิ อวเสสานํ ปนฯ เตสํ จมฺมํ น วฎฺฎตีติ สมฺพโนฺธฯ
259.Vinayadharapañcamenāti ettha upajjhāyapañcamenāti atthaṃ paṭikkhipanto āha ‘‘anussāvanācariyapañcamenā’’ti. Upāhanakosakoti upāhanāya pakkhipanokāso kosako. Eḷakacammaajacammesu akappiyaṃ nāma natthi. Migacamme pana kiñci vaṭṭati, na kiñci vaṭṭati . Taṃ vibhajitvā dassento āha ‘‘migacamme’’tiādi. Etesaṃyevāti eṇimigādīnaṃ channameva. Aññesaṃ panāti chahi migehi avasesānaṃ pana. Tesaṃ cammaṃ na vaṭṭatīti sambandho.
คาถายํ มกฺกโฎ จ กาฬสีโห จ สรโภ จ กทลิมิโค จ เกจิ เย วาฬมิคา อตฺถิ, เต จาติ โยชนาฯ เตสนฺติ มกฺกฎาทีนํฯ
Gāthāyaṃ makkaṭo ca kāḷasīho ca sarabho ca kadalimigo ca keci ye vāḷamigā atthi, te cāti yojanā. Tesanti makkaṭādīnaṃ.
ตตฺถาติ คาถาย, มกฺกฎาทีสุ วาฯ ‘‘สีหพฺยคฺฆอจฺฉตรจฺฉา’’ติ อิมินา วาฬมิคานํ สรูปํ ทเสฺสติฯ เอตฺตกาเยว วาฬมิคาติ อาห ‘‘น เกวล’’นฺติอาทิฯ เอเตสํเยวาติ สีหพฺยคฺฆอจฺฉตรจฺฉานเมวฯ น จมฺมํ น วฎฺฎตีติ สมฺพโนฺธฯ เยสนฺติ ฉนฺนํ เอณิมิคาทีนํฯ เตติ ฉ เอณิมิคาทิเกฯ หิ สจฺจํ สเพฺพสํ เอเตสํ วาฬมิคานํ จมฺมํ น วฎฺฎตีติ โยชนาฯ อาหริตฺวา วา น ทินฺนนฺติ อาหริตฺวา วา หเตฺถ วา ปาทมูเล วา ฐเปตฺวา น ทินฺนํฯ ‘‘คณนํ น อุเปตี’’ติ อิมินา คณนํ อุปคจฺฉตีติ คณนูปคนฺติ อตฺถํ ทเสฺสติฯ อธิฎฺฐิตญฺจาติ อธิฎฺฐิตํ ปนฯ ยทาติ ยสฺมิํ กาเลฯ ตโตติ กาลโตฯ
Tatthāti gāthāya, makkaṭādīsu vā. ‘‘Sīhabyagghaacchataracchā’’ti iminā vāḷamigānaṃ sarūpaṃ dasseti. Ettakāyeva vāḷamigāti āha ‘‘na kevala’’ntiādi. Etesaṃyevāti sīhabyagghaacchataracchānameva. Na cammaṃ na vaṭṭatīti sambandho. Yesanti channaṃ eṇimigādīnaṃ. Teti cha eṇimigādike. Hi saccaṃ sabbesaṃ etesaṃ vāḷamigānaṃ cammaṃ na vaṭṭatīti yojanā. Āharitvā vā na dinnanti āharitvā vā hatthe vā pādamūle vā ṭhapetvā na dinnaṃ. ‘‘Gaṇanaṃ na upetī’’ti iminā gaṇanaṃ upagacchatīti gaṇanūpaganti atthaṃ dasseti. Adhiṭṭhitañcāti adhiṭṭhitaṃ pana. Yadāti yasmiṃ kāle. Tatoti kālato.
อิติ จมฺมกฺขนฺธกวณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ
Iti cammakkhandhakavaṇṇanāya yojanā samattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi
๑๕๗. โสณกุฎิกณฺณวตฺถุ • 157. Soṇakuṭikaṇṇavatthu
๑๕๘. มหากจฺจานสฺส ปญฺจวรปริทสฺสนา • 158. Mahākaccānassa pañcavaraparidassanā
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / สพฺพจมฺมปฎิเกฺขปาทิกถา • Sabbacammapaṭikkhepādikathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / โสณกุฎิกณฺณวตฺถุกถาวณฺณนา • Soṇakuṭikaṇṇavatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / สพฺพจมฺมปฎิเกฺขปาทิกถาวณฺณนา • Sabbacammapaṭikkhepādikathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / คิหิวิกตานุญฺญาตาทิกถาวณฺณนา • Gihivikatānuññātādikathāvaṇṇanā
